-
HY VỌNG ĐĂ VƯƠN LÊN
Ngô Nhân Dụng
Tựa đề trên đây là một bài ca của Nguyễn Đức Quang, viết thời 1965, ở Sài G̣n. Tự nhiên trong đầu tôi lại âm vang những câu hát này trong lúc nhạc sĩ đang nằm trong bệnh viện chờ hồi phục. Tiếng hát vẳng lên không phải v́ quá khứ hiện về; mà v́ nh́n thấy tương lai, trước h́nh ảnh những thanh niên đang xuống đường làm cách mạng ở Ai Cập, ở Bahrain, và Lybia.
Họ là những h́nh ảnh của hy vọng. Họ đang mang lại niềm tin. Không riêng ǵ cho đất nước họ, mà chung cho cả loài người. Loài người lại phấn khởi, lại tin tưởng ở tuổi trẻ, tin tưởng ở tương lai. Giống như một đêm tháng 11 năm 1989, khi cả loài người nh́n cảnh bức tường Berlin bị đập vỡ, nh́n cảnh những người lính Đông Đức bắt tay người dân Tây Đức. Và Rostropovitch, một nhạc sĩ Nga bị lưu đầy, tới ngồi bên bức tường đă đổ, vuốt những điệu hồ cầm bất tử của Bach. Lúc đó hy vọng cũng vươn lên trong tâm hồn nhân loại.
Năm 1965 Nguyễn Đức Quang đă hát: “Hy vọng đă vươn lên trong màn đêm bao ưu phiền. Hy vọng đă vươn lên trong lo sợ mùa chinh chiến. Hy vọng đă vươn lên trong nhục nhằn tràn nước mắt. Hy vọng đă vươn dậy, như làn tên trong màn đêm.” Những lời hát đó đă được bao nhiêu thanh niên ở miền Nam Việt Nam tập họp lại, cất tiếng đồng ca. Các sinh viên học sinh từ thành phố kéo nhau về nông thôn làm trại công tác, đến các trại tị nạn xắn tay áo giúp đồng bào; trên đường họ bước đi, từ Bến Hải đến Cà Mau; trong những lúc đổ mồ hôi trên ruộng cằn, ở Đông Hà, ở Thạnh Lộc Thôn, ở Bến Tranh; và suốt những đêm lửa trại đầm ấm. Trong thời gian đó đất nước ta c̣n đắm ch́m trong cuộc chiến tranh Nam Bắc, “trong màn đêm bao ưu phiền, trong nhục nhằn tràn nước mắt.” Nguyễn Đức Quang đă cất tiếng và những người trẻ tuổi ở miền Nam Việt Nam ca theo: “Hy vọng đă vươn dậy trong ḷng anh, trong ḷng tôi, trong ḷng ai.”
Tại sao những cuộc nổi dậy ở Bắc Phi, ở Trung Đông lại khiến nhiều người Việt Nam lớn tuổi cũng cảm thấy “Hy vọng đă vươn lên?” Giáo Sư Nguyễn Minh Cần, trên 80 tuổi, ở Moskva, nước Nga, đă gửi cho bạn bè 10 điều ông tâm niệm về những bài học sau các cuộc cách mạng ở Bắc Phi. Nhạc sĩ Tô Hải ở trong nước, cùng lớp tuổi đó, rất dè dặt nhận xét hoàn cảnh nước Việt Nam không giống như Ai Cập hay Tunisie; nhưng vẫn hào hứng kể lại và bàn luận về làn sống dân chủ đang cuồn cuộn dâng lên ở những xứ xa xôi ông chưa từng đặt chân tới. Những người vào lớp tuổi 70 như Nguyễn Đan Quế, Đoàn Viết Hoạt, Linh Mục Phan Văn Lợi, và bao người khác, đă vào tù ra khám dưới chế độ cộng sản nhiều lần, cũng lên tiếng bày tỏ niềm hy vọng của họ vào khả năng của giới trẻ Việt Nam ngày hôm nay có thể thay đổi cuộc sống trên đất nước.
Tại sao những thanh niên Á Rập ở Trung Đông, ở Bắc Phi lại khích động ḷng người Việt Nam như vậy? Bởi v́, họ mang lại cho chúng ta niềm tin vào những lư tưởng mà chúng ta đă từng ôm ấp từ khi c̣n trẻ. Khi Tô Hải bỏ cuộc sống b́nh yên ở Hà Nội mà đi kháng chiến; khi Nguyễn Minh Cần vác súng “ta tiến lên ta diệt quân thù.” Hay khi những Nguyễn Đan Quế, Đoàn Viết Hoạt cùng ḥa ḿnh trong các phong trào thanh niên 1965, 66, cùng hát bài “Hy vọng đă vươn lên” của Nguyễn Đức Quang.
Có những thời tuổi trẻ nước ta rất đẹp. Thanh niên nào cũng nuôi lư tưởng phục vụ, cũng muốn làm con người hữu ích cho đồng loại, cũng muốn sống có giá trị, sống hào hùng vượt lên trên thân phận nhỏ bé của ḿnh. Không phải chỉ riêng ở nước ta, mà tại quốc gia nào cũng vậy, nhân loại đều như nhau. Nhiều lúc trong loài người ai cũng khát khao các lư tưởng Tự Do, Dân Chủ. Có nhiều lúc ai cũng nghĩ tới Tổ Quốc, tới Đồng Bào.
Các danh từ đẹp đẽ như Tự Do, Dân Chủ, Tổ Quốc, Đồng Bào là những sự thật, chứ không phải là những khái niệm trừu tượng. Người ta có thể cảm thấy những sự thật cụ thể đó ngay trong bước chân của ḿnh đi, hiện ra khi nh́n vào con mắt những người đồng hành với ḿnh; trong tiếng hát, tiếng ḥ reo của ḿnh. Có thể thấy hơi nóng của những lư tưởng đó ngay trên da thịt ḿnh. Ai cũng cảm thấy cuộc đời đáng sống và loài người đáng sống.
Nhưng cũng trong lịch sử loài người, chúng ta cũng thấy có những thời kỳ mà người ta không c̣n chút hy vọng nào vào tương lai. Có những lúc cuộc sống tŕ trệ, buồn tẻ, niềm tin vào cái Thiện, cái Đẹp bị héo úa, đời sống không c̣n ư nghĩa nữa. Đó là những “màn đêm bao ưu phiền,” khi “ḷng thuyền c̣n xa bến,” như trong bài ca của Nguyễn Đức Quang. Những lúc đó, đa số thanh niên không c̣n nghĩ tới các lư tưởng lớn mà chỉ lo t́m những lạc thú ích kỷ và có khi thấp kém. Hoặc họ chán chường, tuyệt vọng, dù bất măn hoặc căm giận cũng vẫn chịu yên phận v́ không tin có khả năng thay đổi cuộc đời ḿnh. Nhưng, ngay trong khung cảnh “nhục nhằn đầy nước mắt” như vậy, “Hy vọng vẫn vươn lên!”
Như cuối năm 1989. Cả thế giới loài người đă chia sẻ những nỗi hào hứng khi các thanh niên, các sinh viên, công nhân, giới trí thức, các nhà tranh đấu dân chủ ở Đông Âu đứng lên tự tháo gỡ gông cùm. Họ mang lại niềm tin cho nhân loại. V́ họ tin vào những lư tưởng chung của loài người, biến các lư tưởng thành sự thật.
Năm 2011 này cũng vậy, chỉ trong hai tháng qua, giới thanh niên các nước Á Rập lại mang lại một luồng gió mới, những ngọn lửa mới sưởi ấm niềm tin của loài người khi đứng lên đ̣i Tự Do, Dân Chủ. Đây không phải là những cuộc nổi dậy bắt nguồn từ nhu cầu miếng cơm manh áo. Trong đám người đi biểu t́nh có những chuyên gia có địa vị, có tài sản, không phải chỉ có những người thất nghiệp. Họ có thể hy sinh các quyền lợi vật chất, tiền tài, khi tham gia những cuộc biểu t́nh. Các chính quyền như ở Bahrain đă tặng cho dân mỗi người 2,700 đô la để xoa dịu nỗi bất măn, nhưng không thanh công.
Đây không phải là những cuộc cách mạng được vẽ ra từ các ư thức hệ trừu tượng, cũng không do ḷng súng tín tôn giáo nào thúc đẩy. Những thanh niên xuống đường không phải v́ tin tưởng vào một lănh tụ hay một đảng phái chính trị nào cả. Cho đến khi các cuộc biểu t́nh nhỏ đă bùng lên thành phong trào lớn, mới thấy các tổ chức hoặc các nhân vật lănh đạo, họ xuất hiện ngay từ trong đám đông.
Nhưng đó chính là những cuộc cách mạng đích thực. Hàng trăm ngàn người xuống đường đ̣i thay đổi cuộc sống của ḿnh và cả xă hội chung quanh ḿnh; như vậy có phải là Cách Mạng hay không? Hàng trăm người đă bị bắn chết, những người khác vẫn sẵn sàng tiến tới cho tới khi đạt được mục đích; không gọi đó là Cách Mạng th́ gọi là ǵ?
Các cuộc nổi dậy có tính cách bột phát nhưng đều có những mục tiêu rất rơ rệt. Tất cả các cuộc biểu t́nh phát khởi, ở Tunisie cho tới Ai Cập, Lybia, đều đưa ra những đ̣i hỏi căn bản: Xóa bỏ chế độ độc quyền chính trị, độc quyền kinh tế. Dân chúng phải được tuyển chọn người cầm quyền, thay đổi người cầm quyền. Bằng bầu cử tự do, qua sinh hoạt chính trị tự do. Do đó, phải có tự do ngôn luận, tự do lập hội, lập đảng. Chấm dứt những lời dối trá, những cuộc bầu cử bịp bợm. Chống tham nhũng, lạm quyền, chống bọn quyền thế bao che lẫn nhau. Chống bất công xă hội và đạo đức giả.
Người dân Ai Cập, Bahrain hay Lybia đều có những ư nguyện như nhau. Họ không cần nhân danh một tôn giáo, một chủ nghĩa hay ư thức hệ nào cả. Bất cứ một đảng phái nào chấp nhận các quyền căn bản trên đều có thể tham gia cách mạng, tham gia đời sống chính trị. V́ người dân nổi lên cũng chỉ nêu lên những đ̣i hỏi căn bản để mọi người được sống đúng với phẩm giá con người. Sống có phẩm giá, không chấp nhận sống nhục nhă dưới sự đè nén, trói buộc, bị bóc lột v́ một thiểu số chiếm hầu hết quyền tích lũy và sử dụng của cải, tài nguyên quốc gia.
Những đ̣i hỏi trên đây có tùy thuộc vào một nền văn hóa hay tôn giáo nào hay không? Có tùy thuộc vào tŕnh độ phát triển kinh tế tới mức nào con người mới nẩy sinh ra những nhu cầu đó hay không? Có một chủng tộc, một mầu da nào thấy không cần tới những điều kiện sống như thế hay không? Chắc chắn là không. Mọi dân tộc, mọi quốc gia, khắp năm châu bốn biển, ai cũng mang những khát vọng tự do dân chủ như vậy. Loài người có những nhu cầu chung, có những giá trị chung. Tự Do, Dân Chủ, đó không phải chỉ là những khái niệm, những giá trị được đề cao trong sách vở, trong các bản tuyên ngôn. Đó là những điều kiện cần thiết để mọi người sống có phẩm giá, có tư cách con người.
Chúng ta đều biết những giá trị trên, Tự Do, Dân Chủ. Đă từng khát khao được sống trong những điều kiện đó. Tại sao trên thế giới vẫn c̣n những chế độ từ chối không cho dân được hưởng những quyền tự do căn bản này? Tại sao nhiều dân tộc bị kiềm chế không được hưởng những quyền căn bản này, mà không đứng lên giành lấy?
Bởi v́ có những lúc, ở nhiều nơi, người ta đă chịu nhịn nhục, đă chịu thua, đă bỏ cuộc, không dám đ̣i quyền sống xứng đáng với phẩm giá con người nữa. Như nhạc sĩ Tô Hải viết: Nhiều người đă nuôi Thói Quen nhịn nhục, vui ḷng sống trong cảnh bị ḱm hăm, nô lệ. Hoặc họ không biết, không hiểu thế nào là phẩm giá của con người tự do. Hoặc họ biết, muốn được sống tự do, nhưng chịu thua, v́ cho là ḿnh bất lực, không thể nào thay đổi cuộc sống xă hội chung quanh ḿnh được.
Nhưng thế giới luôn luôn thay đổi, vẫn đang tiếp tục thay đổi. Giới thanh niên càng thay đổi nhanh hơn nữa, v́ họ tiếp xúc với thế giới bên ngoài nhiều hơn qua mạng lưới Internet. Nh́n ra thế giới, người ta sẽ hỏi: Tại sao ở Hàn Quốc mấy năm người ta lại có thể thay đổi ông tổng thống, thay đổi đảng cầm quyền trong khi ở nước ḿnh th́ trước sau vẫn từng ấy bộ mặt trâng tráo thay phiên nhau? Tại sao bên Pháp người dân có quyền công khai chỉ trích ông tổng thống mà nước ḿnh th́ không? Tại sao một công chức Nhật Bản phạm lỗi th́ phải xin lỗi quốc dân và từ chức, c̣n nước ḿnh th́ không?
Càng biết nhiều, những người trẻ tuổi càng nhiều thắc mắc. Họ sẽ tự hỏi tại sao nước Tunisie thay đổi sau khi một thanh niên như anh Mohammed Bouazizi không chịu được nhục nhă, phải tự thiêu v́ bị cảnh sát đánh đập? Tại sao một anh Khaled Said ở Ai Cập bị cảnh sát bắt giam rồi đánh tới chết lại khiến hàng ngàn thanh niên phẫn nộ kéo nhau đi biểu t́nh lật đổ chế độ độc tài? Tại sao những lời kêu gọi biểu t́nh đầu tiên ở Lybia chỉ có dăm chục thanh niên hưởng ứng, mà sau có mấy ngày con số đă kéo lên đến nửa triệu người? Rồi sẽ tới lúc các bạn trẻ ở Việt Nam cũng hỏi: Tại sao một thanh niên 21 tuổi như anh Khương ở Bắc Giang, bị bắt v́ vi phạm luật giao thông mà lại bị công an đánh chết? Tại sao những Nguyễn Trường Tô, Sầm Đức Xương và bọn quan lại một tỉnh đă cùng nhau lạm dụng quyền hành làm nhục các nữ sinh mà chúng không chịu tội, lại để cho các cô gái nạn nhân bị ra ṭa?
Các thanh niên đă khởi xướng các cuộc nổi dậy ở Tunisie, Ai Cập, Lybia cũng chỉ bắt đầu với những câu hỏi tương tự như thế. Và họ làm cho cả thế giới phải thức dậy, chứng kiến, kinh ngạc, và khâm phục. Họ đă đánh thức những dân tộc cùng tỉnh dậy. Tỉnh dậy để ư thức nỗi nhục nhă của ḿnh, bao lâu nay ḿnh vẫn chịu sống không có nhân phẩm. Phải đứng lên đ̣i lại những quyền tự do căn bản đă bị tước đoạt, để xứng đáng làm người.
Các cuộc cách mạng ở Bắc Phi và Đông Âu mang lại cho chúng ta niềm tin tưởng vào giới trẻ và vào cả loài người. Loài người có quyền sống trong phẩm giá. Thanh niên ở đâu và bao giờ cũng có khả năng sống với lư tưởng. Lư tưởng sẽ làm đẹp cuộc đời, của ḿnh và của tất cả mọi người. Chúng ta thấy cuộc đời đáng sống và loài người đáng sống.
Các bạn trẻ ở Việt Nam sẽ có ngày chia sẻ những lư tưởng đó, sẽ cùng nhau ca hát: “Hy vọng đă vươn lên trong cuộc t́nh toàn thế giới! Hy vọng đă vươn dậy trong ḷng anh, trong ḷng tôi, trong ḷng ai!”
Ngô Nhân Dụng
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/?a=127592&z=7
