Seasons in the Sun và những điều chưa biết
“Seasons in the sun” là một trong những ca khúc nổi tiếng và được nhiều người biết đến trong suốt quăng thời gian vài chục năm qua, nhờ giai điệu dễ hát, dễ thuộc và lời hát buồn, xúc động. Nếu nói rằng hầu như những người sinh ra trong thập niên 70, 80, 90 đều biết đến bài này th́ có lẽ cũng không ngoa. Tuy nhiên, ca khúc “Seasons in the sun” mà chúng ta vẫn biết đến, thỉnh thoảng vẫn nghêu ngao lại không phải là bản “đúng” nhất so với bài hát gốc. Và thậm chí, xoay chung quanh bản thịnh hành này cũng lại có nhiều câu chuyện đáng nói. Bài viết dưới đây xin điểm lại sơ qua về nguồn gốc, sự ra đời của bài nhạc, các bài cover nổi tiếng của nó, và đặc biệt là các nhạc sĩ, ca sĩ Việt Nam đă tŕnh bày bài này thế nào?
1. Le Moribond (Người đàn ông hấp hối)
“Seasons in the sun” nguyên là một bản nhạc Pháp có tên là “Le Moribond” (Người đàn ông hấp hối), được viết vào năm 1961 bởi ca sĩ kiêm nhạc sĩ người Bỉ Jacques Brel. Sinh tại Brussels (Bỉ), ban đầu làm công nhân trong một nhà máy, sau Brel tới Paris để trở thành ca sĩ hát trong những quán rượu. Tới đầu thập niên 60, Brel đă khá nổi tiếng với các ca khúc như Ne Me Quitte Pas hay Quand On n’a Que L’Amour.
Đôi ḍng điểm qua về Jacques Brel, nay xin được quay lại với bài hát đă góp phần đưa tên tuổi Brel vang xa: Le Moribond. Những người đă quen với phiên bản tiếng Anh đang thịnh hành ắt sẽ có cảm giác khá sửng sốt khi lần đầu nghe (và hiểu ca từ) của bài gốc. Le Moribond dù nhạc được chỉnh với tiết tấu nhanh vừa đủ, găy gọn, người ta vẫn có thể cảm nhận được sự u tối và nụ cười đầy mỉa mai của bài hát.
Nhân vật trong bài hát phát hiện ra vợ ngoại t́nh với một gă bạn của ḿnh, thế nên hắn “nhắn nhủ”
Tạm biệt, Tony, tôi không thích anh nhiều đâu, anh biết mà
Cái cảm giác phải chết vào ngày hôm nay
trong khi anh vẫn hoạt bát và đầy sinh lực,
cái cảm giác đó đang giết chết tôi đây …
V́ anh là người t́nh của vợ tôi
Tôi biết rằng anh sẽ chăm sóc nàng khi tôi đi măi
tới gă bạn, và
Tạm biệt em, vợ tôi, tôi vẫn yêu em, em biết điều đó mà …
Thật khó khi phải chết vào mùa Xuân, em biết điều đó mà
Nhưng tôi sẽ về nơi vùng hoa tươi thắm, với đôi mắt khép lại, thêm một lần nữa
Và bởi v́ tôi trước đây đă nhiều lần nhắm mắt làm ngơ,
Tôi biết rằng em sẽ chăm sóc thật tốt trái tim tôi
tới người vợ của ḿnh.
Phải nghe Jacques Brel tŕnh bày trên sân khấu, vẻ mặt, điệu bộ, những cái khoác tay đầy biểu cảm, mới có thể cảm nhận một phần sự mỉa mai và hằn học này.
(Jacques Brel – Le Moribond phụ đề tiếng Anh): [url]http://zpag.es/2O5M[/url]
2 – Phiên bản Seasons in the Sun đầu tiên
“Le Moribond” lần đầu tiên được khán giả Hoa Kỳ biết đến là qua phần tŕnh bày của Kingston Trio – một band folk xuất chúng vào thập niên 50, 60 thế kỷ trước. Lời dịch tiếng Anh khi này là của Rod McKuen, cũng là một nhà thơ, nhà soạn nhạc nức tiếng thời bấy giờ. Trong quăng thời gian sống ở Paris, McKuen kết bạn với Jacques Brel. Khi tác phẩm của Brel nổi tiếng ở Pháp, McKuen bắt tay dịch bản nhạc ra tiếng Anh.
“Seasons in the Sun” bản tiếng Anh đầu tiên được Kingston Trio cho ra mắt vào năm 1963, phần lời của ca khúc khác biệt so với phiên bản gốc của Brel ở đoạn nói về người vợ ngoại t́nh, McKuen đă ám chỉ thẳng, chứ không chỉ là những mỉa mai
Adieu, Francoise, my trusted wife, without you I’d have had a lonely life.
You cheated lots of times but then, I forgave you in the end though your lover was my friend.
Nhiều người đánh giá đây là phiên bản tiếng Anh hay nhất của Le Moribond, nhưng rất tiếc, không hiểu sao mà nó bị ch́m vào trong quên lăng.
(Kingston Trio – Seasons in the Sun): [url]http://zpag.es/2O5N[/url]
3 – Bản Seasons in the Sun được nhiều người biết đến
“Seasons in the Sun” sau đấy được thu âm ở Vancouver, B.C. vào năm 1973 bởi Terry Jacks. Ban đầu, Terry Jacks chỉ định làm nhà sản xuất, giúp ban nhạc Beach Boys thu âm và phát hành. Nhưng không biết v́ lí do ǵ mà Beach Boys quyết định bỏ đi bản thu âm này. Thế là Jacks tự thu và tung ra thị trường. Một tháng sau ngày ra mắt, “Seasons in the Sun” đă lọt vào trong bảng xếp hạng Billboard Hot 100. Ngày 02/03/1974, ca khúc đứng đầu Hot 100, đánh bật những ca khúc khác cũng đang rất nổi danh vào thời điểm đó như “The Way We Were” (Barbara Streisand), “Boogie Down” (Eddie Kendricks), “Jungle Boogie” (Kool and the Gang), và trụ vững ba tuần liên tiếp. Ở Canada và Anh, Jacks cũng đạt được thành công tương tự. Người ta tính có hơn 14 triệu đĩa được bán ra trên toàn thế giới.
So với phiên bản gốc, Jacks đă bỏ đi đoạn thứ ba và thứ tư nói về người bạn cùng cô vợ ngoại t́nh, tự ư thêm vào đoạn nói về cô gái nhỏ (có thể hiểu là con gái hay bạn gái trẻ tuổi của nhân vật chính đều được):
Goodbye, Michelle, my little one,
You gave me love and helped me find the sun,
Điều này góp phần làm cho ca khúc dễ nghe và mang phần tươi sáng hơn. Đây cũng là bản đang được phổ biến rộng khắp.
(Terry Jacks – Seasons in the Sun): [url]http://zpag.es/2O5O[/url]
4 – Những bản cover nổi tiếng & các bài lời Việt
Bản cover nổi tiếng nhất ắt phải là của nhóm nhạc Westlife. Seasons in the Sun do Westlife tŕnh bày đă bán được hơn 650.000 bản ở Anh và leo lên đứng đầu bảng xếp hạng Những ca khúc vào mùa Giáng Sinh năm 1999. Đối với nhiều thính giả th́ có lẽ đây là phiên bản quen thuộc nhất.
Ngược về trước đó sáu năm, Nirvana cũng ghi âm đùa chơi bài hát này, với ư định không bao giờ tung nó ra thị trường. Tuy nhiên, ban nhạc đă quyết định đưa nó vào trong phần DVD của box-set With the Lights Out ra mắt năm 2004. Video clip được quay trong một studio ở thành phố Rio de Janeiro với Kurt Cobain đánh trống, Dave Grohl đánh bass và Krist Novoselic guitar chính. Tuy nhạc có đôi chỗ lệch do đó không phải là các nhạc cụ mà họ thường chơi, bản thu của Nirvana lại được nhiều người đánh giá cao. Chất giọng của Kurt trong bản đó toát lên vẻ buồn bă cùng xúc cảm tang thương, như đang kể lại một câu chuyện đầy ma quái.
Về các phiên bản lời Việt của bài nhạc th́ tôi không có điều kiện t́m hết tất cả, chỉ liệt kê ra đây ba bản mà tôi biết. Đầu tiên là “Thêm một lần yêu thương” của Bằng Kiều. Bản này cơ bản là khác xa hoàn toàn ư nghĩa của phiên bản gốc khi nói về t́nh yêu đôi lứa. Kế tiếp là bài “Những tháng ngày vui” AXN thể hiện. AXN hát không hay nhưng lời dịch khá sát. Điều đáng tiếc là tôi vẫn không t́m ra nhạc sĩ dịch lời hai bài nhạc trên.
Tuy nhiên, bản được nhiều người xưa tới nay biết đến phải là “Những ngày nắng đẹp” của phù thủy ngôn từ “Phạm Duy”. Trong phong trào Việt hóa nhạc trẻ vốn thịnh hành những năm trước giải phóng, Phạm Duy đă dịch và phổ biến rất nhiều ca khúc nổi tiếng nước ngoài. Seasons in the Sun là một trong số đó. Về phần dịch lời các ca khúc, Phạm Duy thường có yêu cầu khá khắt khe, chính v́ vậy các bản của ông dịch đều đa phần sát ư nghĩa với phiên bản gốc.
“Những ngày nắng đẹp” nổi tiếng cũng khá lâu qua sự tŕnh bày của cặp song ca nhạc trẻ Minh Xuân – Minh Phúc trước 1975. Dạo gần đây bài này cũng được nhiều ca sĩ hay chương tŕnh ca nhạc ở hải ngoại tŕnh bày lại. Điển h́nh nhất th́ có Hợp ca (Dương Triệu Vũ, Lương Tùng Quang, Vân Quỳnh…) ở Paris By Night 82.
(Những mùa nắng đẹp – Phạm Duy): [url]http://zpag.es/2O5P[/url]
5.
Các phiên bản của Seasons in the Sun dù có khác nhau ở chỗ này hay chỗ khác th́ ư nghĩa chính của nó cũng rất đơn giản. Chúng ta sẽ đối mặt với những ngày cuối của cuộc đời ḿnh như thế nào – b́nh yên, buồn bă, một cái cười mỉa mai nhếch mép, hay một sự không cam chịu? Đây là bài hát buồn về sự chết, và sự chết đơn giản là đồng hành cùng chúng ta vào mỗi thời khắc. OP.
