Cụ Lộc Đ́nh -- Trí Thức Sỹ Phu
Cụ Lệ Thần xưa cũng là một trí thức lỗi lạc. Người Nhật đưa ông nắm chính quyền. Không thành công. Người đời sau bảo lẽ ra ông không nên tham chính th́ hơn.
Trí thức Tây, to lớn như các cụ Sarte, cụ Bertrand Russell cũng một thời yêu cộng sản tha thiết. H́nh như hai cụ, có một người hăm he là lôi đầu Đế Quốc Mỹ ra ṭa án quốc tế v́ "tội ác" mà Đế Quốc Mỹ gây ra trong chiến tranh Việt Nam! (Sao các cụ chết chi sớm, sao không ráng sống để xem dân con khổ?)
Úc Đại Lợi th́ có ông nhà báo Wilfred Burchett, tuy không to lớn bằng hai cụ kia, nhưng là dạng dài lưng tốn vải gấp bội... Quân đội nước ông đang bị bọn côn đồ MTGPMN ŕnh rập bắn lén, ông ḷ ḍ sang chui xuống tận hố Củ Chi mà thăm chúng nó. Dân Úc thời đó cho ông hổn danh là thằng Việt cộng Úc Đại Lợi... ông đă đau khổ hối hận khi hàng trăm ngàn người Việt Nam làm mồi cho biển...
Danh sách chắc dài bất tận...
*
* *
Lịch sử cho chúng ta thấy, các trí thức lỗi lạc không phải lúc nào cũng là những người có khả năng lựa chọn một thái độ và hành động chính trị đúng đắn -- theo nghĩa là họ không bị hối hận về sau. Dĩ nhiên ở đây chúng ta đang nói về những con người nhân bản.
*
* *
Chúng ta, nếu ai có đọc các tác phẩm của Phan Nhật Nam, chắc chúng cũng thấy được sự bất măn của ông đối với hiện trạng xă hội thời đó, và hơn thế nữa: ông không có cảm t́nh với người Mỹ ở Việt Nam. Sự bất măn của ông lộ rất rơ.
Tương tự như Phan Nhật Nam, nhà văn Thế Uyên, trong [i]Đoạn Đường Chiến Binh[/i], và rải rác các tác phẩm khác của ông, ông cũng bày tỏ sự bất măn đối với xă hội Cộng Ḥa thời đó.
(Nếu ông [Thế Uyên] mà lỡ bước theo bọn côn đồ: tôi đă không bao giờ ngạc nhiên.)
*
* *
Cụ Lộc Đính sống và làm việc bằng những quy luật cứng rắn mà Cụ đă tự đặc ra cho ḿnh.
Cụ rất kính trọng sỹ khí Tư Mă Thiên, khí phách Gián Nghị Đại Phu Nguyễn Trăi.
Cụ ṣng phẳng với suy nghĩ của ḿnh. Đủ khí tiết để tự nhận ḿnh sai; đủ can đảm và tỉnh táo để thay đổi suy nghĩ của ḿnh.
-- Một tư cách đáng cho hậu sinh noi theo.
*
* *
[quote]
Và ông Lê kết luận bằng cách quơ cả đám trí thức vào phe của ông:
"Đó là tâm lư chung của đa số trí thức Saigon, chứ chẳng của riêng tôi."
Hồi Ký – Tập 3, trang 20, nhà xuất bản Văn Nghệ.
[/quote]
Nhà xuất bản Văn Nghệ, California, USA, 1988. Bà Trịnh Thị Tuệ giữ bản quyền.
Tôi có bộ hồi kư này của Cụ vào những năm 1990. Đọc đi đọc lại chắc cũng hai ba lần ǵ rồi. Có lấn cấn, có thắc mắc với t́nh cảm mà Cụ dành cho bọn côn đồ. Nhưng càng đọc các tác giả khác. Tôi thông cảm cho Cụ hơn.
Các Quân Nhân Cán Chính bị tụi nó hành hạ dă man trong tù, có nhiều vị rất buồn về những nhận xét của Cụ.
-- Và với sự thuận lợi của kẻ sinh sau đẻ muộn, tôi, với all due respect, phải kết luận là Cụ có những nhận xét rất ngây thơ.
Điều đó càng cho chúng khiếp sợ cái bản chất lưu manh của bọn côn đồ này.
Nhưng trong nhận xét của tôi, tôi xin được trân trọng không đồng ư với tác giả: Cụ chưa bao giờ theo cái lũ côn đồ đó.
Cụ đă làm đúng vai tṛ của một sỹ phu trí thức: can đảm nói đúng suy nghĩ của ḿnh. Cụ không v́ thái độ chính trị mà bẻ cong ng̣i bút.
Sỹ khí trí thức của Cụ thể hiện rất consistent xuyên suốt ba tập Hồi Kí (sách in là Kí) của Cụ.
Xin được trân trọng ghi ơn đóng góp của Cụ vào việc nâng dân trí của người Việt Nam.
Hậu sinh kính phím.