Tác Giả và Tác Phẩm - Nhà Văn Hồ Trường An

[CENTER][IMG]http://img.photobucket.com/albums/v305/huchim/Nhvan_HoTruongAn.jpg[/IMG]
[COLOR=black][B][COLOR=blue][COLOR=black]Nhà văn Hồ Trường An[/COLOR] [/COLOR][/B][/COLOR][COLOR=black][/CENTER]
[/COLOR]
[CENTER][COLOR=indigo][COLOR=black][I]"Hồi chiều (25.11.2008) tui đi chợ Paris 13 gặp bà Đào Viên cho hay là, Nhà văn Hồ Trường An bị đứt mạch máu não nằm liệt một chỗ rồi !!! [/I][/COLOR][/COLOR][COLOR=indigo]
[I][COLOR=indigo]Cầu nguyện cho HTA sớm bình phục sức khoẻ."[/COLOR][/I][/COLOR]
[COLOR=indigo][COLOR=black]vdn[/COLOR][/COLOR][COLOR=indigo][/CENTER]

[CENTER][/COLOR][COLOR=black]* [/COLOR][/CENTER]

[CENTER][COLOR=black][IMG]http://img258.imageshack.us/img258/186/hotruonganpv5.jpg[/IMG] [/COLOR]
[COLOR=black]Hồ Trường An [/COLOR][/CENTER]

[CENTER][SIZE=3][COLOR=black]Tên thật Nguyễn Viết Quang. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Sinh ngày 11.11.1938 [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]tại Vĩnh Long Việt Nam. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ðịnh cư tại Pháp từ 1977 [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ðã xuất bản : [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Lớp Sóng Phế Hưng [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Phấn Bướm [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Hợp Lưu [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nửa Chợ Nửa Quê [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Lúa Tiêu Ruông Biền [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ngát Hương Mật Ong [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Giai Thoại Hồng [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Chuyện Quê Nam [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Cõi Ký Ức Trăng Xanh [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tạp Chủng [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Thông Ðiệp Hồng [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Lối Bướm Ðường Hương [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tình Trong Nhung Lụa [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ðêm Chong Ðèn [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Còn Tuôn Mạch Ðời [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ngát Hương Hoa Bưởi Bông Trà [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Chuyện Miệt Vườn [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Trang Trại Thần Tiên [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tình Ðẹp Ðất Long Hồ [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Vùng Thôn Trang Diễm Ảo [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Chân Trời Lam Ngọc [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ðồng Không Mông quạnh [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Hội Rẫy Vườn Sông Rạch [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Gả Thiếp Về Vườn [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Bãi Gío Cồn Trăng [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ðêm Xanh Huyền Hoặc [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Thuở Sen Hồng Phượng Thắm [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Chân Trời Mộng Ðẹp [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tình Sen Ý Huệ [/COLOR][/SIZE][/CENTER]
[SIZE=3] [/SIZE]
[CENTER][SIZE=3][COLOR=black]*[/COLOR][/SIZE][/CENTER]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Sinh ngày 11 tháng 11 năm 1938 tại Long Đức Long ,tỉnh Vĩnh Long.Tốt nghiệp khóa 26(1968)trường Bộ Binh Thủ Đức.Trưởng Ban Chiến Tranh Chính Trị tại hai Chi Khu Trị Tầm và Lái Thiêu(thuộc tỉnh Bình Dương)từ năm 1969 cho tới 1971.Sau đó,làm việc ở Ban Thông Tin Báo Chí thuộc Quân Đoàn ba và quân khu 3(tại Biên Hoà). [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Trong nước,cộng tác với các báo:Bách Khoa,Tin Văn,Tin Sách,Tranh Thủ,Tiền Phong,Tiền Tuyến,Tiểu Thuyết Thứ Năm,Bút Hoa...Ra hải ngoại,cộng tác với các báo:Quê Mẹ,Hồn Nước,Đất Mới,Văn (do Mai Thảo chủ trương),Văn Học Nghệ Thuật,Văn Học,Bút Lửa,Lạc Hồng,Viên Giác,Đóng,Đẹp,Tự Do (Texas),Tự Do (Canada),Chiêu Dương,Xây Dựng,Lửa Việt,Làng Văn,Văn (do Nguyễn Xuân Hoàng chủ trương ),Hợp Lưu,Thế Kỹ 21,Hải Ngoại Nhân Văn v v... [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[COLOR=black][SIZE=3][B]Tác phẩm đã xuất bản[/B] [/SIZE][/COLOR]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Truyện dài Phấn-Bướm,Hợp Lưu,Lớp Sóng Phế Hưng,Ngát Hương Mật Ong,Nửa Chợ Nửa Quê,Lúa Tiêu Ruộng Biền,Tình Trong Nhung Lụa,Lối Bướm Đường Hương,Tình Đẹp Đất Long Hồ,Trang Trại Thần Tiên,Còn Tuôn Mạch Đời,Ngát Thơm Hoa Bưởi Bông Trà,Chân Trời Mộng Đẹp,Thuở Sen Hồng Phượng Thắm,Bãi Gió Cồn Trăng,Bóng Đèn Tà Nguyệt,Vùng Thôn Trang Diễm Ảo... [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tập truyện:Truyện Quê Nam,Chuyện Miệt Vườn,Hội Rẫy Vườn Sông Rạch,Đồng Không Mông Quạnh,Gả Thiếp Về Vườn,Đêm Xanh Huyền Hoặc,Tạp Chủng,Ma Đất Tân Bội [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ký sự văn học nghệ thuật:Cõi Ký Ức Trắng Xanh,Giai Thoại Hồng,,Thông Điệp Hồng,Chân Trời Lam Ngọc I,Chân Trời Lam Ngọc II,Sàn Gỗ Màn Nhung,Theo Chân Những Tiếng Hát,Cảo Thơm. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[CENTER][SIZE=3][COLOR=black]*** [/COLOR][/SIZE][/CENTER]
[SIZE=3] [/SIZE]
[CENTER][SIZE=3][COLOR=black]Trích đăng cuốn khảo ký của tác giả Hồ Trường An, "[B]Sàn Gỗ Màn Nhung[/B]" :[/COLOR][/SIZE][/CENTER]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tôi không nhớ rõ tôi mê ngành ca kịch cải lương từ nam nào. Hình như vào thuở bảy,tám tuổi gì dó, tôi dược thấy tấm ảnh của nữ nghệ si~ Bảy Phùng Há trên một cái bao dia hát máy. Trong ảnh, cô thoa son giồi phấn và vẽ chân mày tỉ mỉ, lại deo bông ddầm. Tôi lại còn dược nghe giọng hát của cô trong bộ dia thu tuồng cải lương "Lửa dỏ Lòng Son" và "Lá Ngọc Cành Vàng". Giọng hát của cô khi không lên cao thì hơi khàn, nhưng lên cao thì lảnh lót. Cô hát khác hơn mọi nữ danh ca nghệ si~ dương thời với cô là ở chỗ nhấn mạnh từng chữ và cuối câu cô dổ hột rung rung ngát lịm mà tôi nghi~ dó lá xâu chuỗi hột trân châu nhỏ nức. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tỉnh Vinh Long, ...Tỉnh Vi~nh Long, quê nội của ba tôi và cu~ng là sinh quán của tôi dã từng sản sinh những nhà khai sáng cổ nhạc nam kỳ như ông Kinh Lịch Quờn (Trần Quan Quờn), thầy Phó Muời Hai (Tống Hữu Dịnh), ông Phạm Dang Dàn. Và dó cu~ng là quê hương hoặc là nơi dung thân một thời của các nữ nghệ si~ như Tư ., Bảy Kim Chưởng, Kim Nương, Phượng Liên và của các nam nghệ si~ Duy Lân, Duy Chức, Van Khoe. Còn quê ngoại của ba tôi thuộc tỉnh Mỹ Tho, nơi dã sản sinh ra hai nghệ si~ lừng danh là nam kịch si~ Namm Châu (Nguyễn Thành Châu) và nữ nghệ si~ Bảy Phùng Há (Trương Phụng Hảo) cùng ba chị em họ Lê dược mệnh danh là ba con phụng (Tam Phụng) trong giới cải lương là Nam Phỉ (Lê Thị Phỉ), Bảy Nam (Lê Thị Nam) và Mười Truyền (Lê Thị Truyền). [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nam nghệ sĩ Tư Út (Phạm Thế Dẩu) sinh quán ở Bang Long, quận Long Phú tỉnh Sóc Trang, một diễn viên dẹp trai với mắt sáng môi tuơi mà người dương thời gọi là kép hường dện. "Hường dện" là tiếng kêu trại của hai tiếng "hồng diện", nhưng kép mặt dỏ ở dây không phải là kép có mặt dỏ như mặt ông Quan Công vào thời Tam Quốc, mà là kép lên sân khấu dánh phấn trắng dậm phấn hồng dể dóng những vai dẹp trai. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Quả vậy, từ khi kép Hai Giỏi qua dời cho tới khi ngôi sao Tư Út xuất hiện trên nền trời ca kịch cải lương vẫn chưa có kép nào nho nhã và dẹp trai như Tư Út. Trong tuồng "Hoa Rơi Cửa Phật" (Lan và Diệp) anh nổi tiếng vai Diệp bên cạnh cô Nam Phỉ trong vai Lan.. Trong vở tuồng "Mộng Hoa Vương" (về sau dổi là dêm Trang Trong Ngự Uyển) anh nổi tiếng vai sứ thần Ngô Trung Cảnh bên cạnh cô Bảy Phùng Há trong vai Mộng Hoa Vương. Vào nam 1948, anh theo doàn Phụng Hảo lên Nam Vang trình diễn, bị bệnh ban trắng và qua dời giữa tuổi nữa chừng xuân. Thi hài của anh phải an táng ở xứ Chùa Tháp, về sau mới dược vợ anh bốc mộ dem về nước cải táng. Tôi sẽ nhắc lại Tư Út ở các chương sau. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nam nghệ si~ Sáu Dỉnh cu~ng là người chết vào tuổi 30 ngoài. Anh là kép chánh nhưng biết giễu cu~ng như kép Bảo Quốc hay kép Hương Huyền sau này. Anh nổi tiếng trên sân khấu Tô Huệ. Sau dó anh lập ra gánh Tử kỳ, nhưng gánh sống không dược bao lâu. Rồi dó, anh dầu quân cho gánh Sống Chung của soạn giả Nam Nở (Lê Hoài Nở) cu~ng thành công qua những vở tuồng xã hội của Nam Nở như: "Nỗi Lòng Chị Bếp" "Ông Huyện Hàm Hàm" "Anh Chị An Mày"... Sáu Dình chết vào khoảng tuổi 30 ngoài, dể lại người vợ là Kim Dặng và mấy dứa con trong dó có Thiện Mỹ và Hoàng Ấn là theo duổi nghiệp cầm ca.. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Cô Kim Dặng có một thời cộng tác cho doàn Thanh Minh làm dao nhì, sau ve doàn Kim Chưởng dảm nhiệm các vai chánh. Sau dó ít lâu, cô về cộng tác ban Việt Kịch Nam Châu, dảm nhiệm các vai của cô Sáu Ngọc Sương dã rời khỏi gánh như vai Bảo Hà Phu Nhân trong vở "Tình Ghen Vương Giả" của Vạn Lý và Nam Châu (phỏng theo vở "Conte d'Hiver" vủa Shakespeare) và thế Kim Cúc dóng vai tỳ nữ trong vở kịch "Miếng Thịt Người" của Thạch Si~ Bia (phỏng theo vở "Le Marchand de Venise" cu~ng của Shakespeare). Gánh Việt kịch Nam Châu tan rã. Nữ nghệ si~ Hai Nữ mua xác gánh của Việt Kịch Nam Châu dựng nên bảng hiệu Phước Chung, Kim Dặng cộng tác với doàn này cùng những nghệ si~ cu~ như Nam Thiên, Thừa Vi~nh, Từ Tâm, Hồng Thắm, Hồng Tươi... [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Thiện Mỹ theo bước cha nối nghiệp hề và cộng tác gánh Ngọc Kiều của cặp uyên ương nghệ si~ Ngọc Dán&Hoàng Kinh, còn Hoàng Ấn thì làm kép con rất xuất sắc trên sân khấu Phước Chung. Riêng cô Kim Dặng thì dóng dủ moi vai mụ : mụ lẳng, mụ mùi, mụ dộc với nghệ thuật trào lộng rất dộc dáo. Dó là nhờ kinh nghiệm trên 20 nam la(n lộn theo nghề hát vậy. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nữ nghệ si~ Kim Huê, cô dào thinh sắc lưỡng toàn trong gánh Va(n Hí Ban của ông Huỳnh Kim Vui ở Chợ Lớn dã từng hợp với cô dào Tô Ngọc Diệu thành 1 cặp dào an khách. Ngoài ra, cô thủ rất dạt vai Kim Anh bên cạnh cô Bảy Phùng Há thủ vai cô Lựu trong vở tuồng xã hội "Dời Cô Lựu" của soạn giả Trần Hữu Trang (Tư Trang), dược báo chí khen tặng lắm. Cô qua dời vào nam 1949 giữa lúc tài nghệ dang dộ phát triển. Cô còn dể lại cho khách mộ diệu cổ nhạc Nam kỳ 20 câu vọng cổ "Tiếng Chuông Tỉnh Ngộ" thâu trên 2 dia Asia phỏng theo bài thơ thất ngôn bát cú của Huỳnh Mẩn Dạt "Lão Kỵ Qui Y" (Di~ Già di Tu) mà câu vọng cổ dầu có doạn "...tiếng chuông chùa dã dánh dổ giấc Vu San, bao nhiêu cuộc xuân quang xin nhường lại cho ai rộn ràng trên cõi thế". [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nữ nghệ si~ XuânLan là dưỡng nữ của nữ hoàng sân khấu Nam Phỉ. Số là cô Nam Phỉ trãi qua 3 dời chồng là kép Nam Giỏi, ông bầu Nguyễn Ngọc Cương, luật sư Huỳnh Va(n Chín mà không có con. Cho nên cô nhận Túy Hoa làm nghia nữ và gia công dào tạo cho Túy Hoa trở thành ngôi sao sáng chói ngang ngữa với Kim Chung, Bích Thuận, Bích Họp. Ngoài ra cô có 3 người dưỡng nữ nữa là Kim Cương (cháu kêu bằng dì), Kim Hoàng, Ngọc Yến và Xuân Lan. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Trước hết cô Nam Phỉ bắt họ phải học hát tân nhạc dể phụ diễn tân nhạc trên sân khấu Nam Phi. Về sau, cô mới cho họ dóng nững vai phụ bên cạnh 2 người em gái của cô là Bảy Nam và Mười Truyền. Về sau, Xuân Lan dòi kết hôn với danh hề Hoàng Dưỡng trong doàn Nam Phi. Sau khi nữ nghệ si~ Nam Phỉ dột ngột từ trần, doàn Nam Phi dổi bảng hiệu là Nam Phỉ-Kim Cương; Xuân Lan và Ngọc Yến vẫn còn ở trong doàn này. Lúc dó Kim Hoàng bỏ di, Kim Cương nhào qua diện ảnh và thoại kịch. Về sau Nam Phỉ-Kim Cương phải dổi bảng hiệu là Nam Phong. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Cô Chín Bia mời Ngọc Hương và Kim Giác ta(ng cường bên giàn dào, Thanh Phong và Sơn Minh tang cường bên giàn kép. Nhưng trước khi cô Chín Bia lấy xác gánh Nam Phỉ-Kim Cương dể dựng nên doàn Nam Phong thì Xuân Lan dầu quân cho doàn Nam Hồng của ông Lưu Van Trình, thay thế cho cô Thiên Kim dầu quân cho doàn Kim Thoa. Xuân Lan cùng với nữ nghệ si~ Hoàng Hoa là hai cô dào chánh của gánh Nam Hồng. Cô hát tân nhạc rựa ràng và có nét. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tôi có một thằng bạn tên Hải, nó cùng chị Thụy Vu~ tôi ngồi chung lớp nhì dưới mái trường tiểu hoc Thiềng Dức. Khi lên bực trung học, nó cùng với Kiệt Tấn và tôi luôn ngồi cùng lớp từ na(m dệ thất cho tới nam dệ tam. Sau dó, cả ba qua Mỹ Tho dể học lớp dệ nhị của trường Nguyễn Dình Chiểu. Nhưng Hải không thích va(n chương vì không có na(ng khiếu, nó mơ dược trở thành nghệ si~ trình diễn. Thuở ngồi lớp dệ thất, nó hay di xem cảilương, luôn ngồi hạng cá kèo, vì là học sinh, nó làm sao dủ tiền mua vé ngồi hạng nhất hoặc hạng nhì. Khi xem xong một tuồng hát, nó về nhà lấy bút chì ra vẽ hình cô dào trâm cài lược giắt, mặc áo lá hở bụng và mặc tấm xiêm buông phết gót theo kiểu vu~ nữ Ai Cập. Rồi dó, nó tìm tôi dể kể cho tôi nghe tuồng tích mà nó vừa xem, giọng kể tràn ngập thán phục một cách nồng nàn, ngưỡng mộ một cách say sưa. Trông cặp mắt lộn thinh của nó mà tôi phát khiếp! [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]- Cô Mỹ Giàu gánh Tân Tân thủ vai Yến Hoàng Công Chúa trong vỡ "Dêm Rằm Mộng Dẹp", mặc áo gắn hột chớp nhoáng. Tuy cổ có khuôn mặt rỗ như bị té thùng inh, nhưng khi cổ ra sân khấu rồi, mặt cổ trơn mịn như sa teng. Nhờ son phấn hóa trang và y trang lộng lạc mà cổ dẹp như tiên nga, khán giả làm sao biết dược cổ có khuôn mặt rỗ? [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]- Gánh Nam Hồng có cặp dào kép là Quang Hữu và Thanh Tình. Kép Quang Hữu thủ vai người hùng Á Rập, mặc nhung phục thì kép Jhon Hall trong phim "Ali Baba và 40 tên cướp" dẹp cở dó là cùng! Còn cô dào Thanh Tình dóng vai nữ Tướng Triệu Trinh Nương vừa múa kiếm vừa hát bài "Dêm Mê Linh" của Van Giảng thì phải nói là hay ác ôn, không chê vào dâu dược! Người sao mà dẹp cá lặn nhạn sa, khi hát biết ngân nga như cô Minh Trang bên tân nhạc vậy! [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]- Chèn ơi, gánh Phụng Hảo kỳ nầy hát tuồng "Hậu Mạnh Lệ Quân" hay nhức nhối. Phụng Hảo dược giàn dào thinh sắc lưỡng toàn. Kỳ nầy cô Bảy Phùng Há thủ vai Mạnh Lệ Quân, cô Nam Kim Thoa thủ vai Hữu Cung Hoàng Hậu Hoàng Phủ Phi Giao, cô Bảy Nam thủ vai Tả Cung Hoàng Hậu Hùng Bội Ngọc. Lại thêm cô Sáu Nết thủ vai Vệ Dõng Nga, cô Ba Thanh Loan thủ vai Gia Tường công chúa, cô Lan Phương thủ vai Thái Hậu Hoàng Phủ Trưởng Hoa. Mầy không coi dược tuồng dó thiệt uổng cả một dời! [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nghe thằng bạn xí xọn kể chuyện cải lương, rồi nghe dia hát dể mường tượng ra dào kép hát và vẽ vời luôn những màn, những lớp trên sân khấu, tôi mơ mộng dữ dội, bảy hồn dật dờ, chín vía lửng dửng. Tôi dâu có tiền dể mua vé cá kèo, dể dược xem tuồng tích của ngành ca kịch mà Hải mê say, dể dược chiêm ngưỡng những thần tượng dã từng làm xao xuyến giấc mộng ngây thơ của nó. Rồi mãi dến nam 11,12 tuổi gì dó, tôi mới có dịp di xem tuồng "Xuyến Vàng Dẩm Máu" do dào kép của gánh Phát Thanh trình diễn... [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tuồng này phóng tác theo truyện phiêu lưu dường rừng của Trường Xuân nhan dề là "Bông Hoa Rừng". Cặp dào kép chánh của doàn là Nguyệt Yến và Nam Phồi. Lúc dó họ dã dứng tuổi, nhưng Nam Phồi có vóc dáng rắn chắc, thon mảnh, tuơi mát, còn Nguyệt Yến hãy còn yểu diệu, duyên dáng và xinh tuơi. Cả hai mặc quần áo miền sơn cước. Nam Phồi mặc quần áo màu lam dậm, ngắn cu~n cỡn tới nửa cặp dùi và lòi hai cánh tay. Còn Nguyệt Yến mặc áo gái Mường, tóc búi cao giắt bông hoa, deo những chiếc vòng cổ vòng tay bằng bạc sáng loáng và mặc áo chẽn tay ngắn sát nách và buông dài tới mắc cá. Tôi còn nhớ, hôm dó Nguyệt Yến võ vẽ hát tân nhạc ngay trong vai tuồng nàng sơn nữ, dó là bài "Lửa Rừng Dêm" của Nguyễn Hữu Ba. Một ông khán giả dứng tuổi ngồi bên cạnh tôi, bảo nhỏ: [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]- Cậu biết không, cô Nguyệt Yến a(n trầu bô bô, nhưng trước khi hóa trang dể sắm tuồng, cổ mới chịu chà răng súc miệng. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tuồng thứ hai mà tôi coi sau dó là "Na Ta Lóc Thịt" do dào kép gánh Tỷ Phượng trình diễn. Vai Na Tra giao cho nữ nghệ si~ thần dồng Ánh Hoa dảm nhận. Thuở dó, tôi cu~ng chỉ lớn hơn cô ta vài tuổi. Hôm dó, cô mặc chiếc áo yếm dỏ, chiếc quần cu~ng dỏ, nhưng xoè những lóp cánh sen ở quanh hông, tóc cô bới hai trái dào và cài sao bạc. Cô có một giọng hát thật khoẻ, thật vang lộng, cô lại dạn sân khấu, dược khán giả ở hàng ghế dầu kẹp tiền vào chiếc quạt giấy qua(ng lên sân khấu dể thưởng cô. Cô Ánh Hoa nào ngờ có một cậu khán giả oắt con khác, sau khi xem vở "Na Tra Lóc Thịt" toan bỏ học bỏ nhà theo cô. Dó là nhà va(n Kiệt Tấn thuở dó cùng học chung lớp chung trường cao tiểu Vi~nh Long (college de Vinglong) với tôi. Và rồi vào lúc 5 giờ sáng, dương sự ôm khan gói tới rạp dể tình nguyện dầu quân cho gánh thì hởi ơi, gánh dã dọn di rồi. Cho nên dương sự dành gạt nước mắt trở về nhà dể rồi cắp sách dến trường như trước. Còn tôi, dù thích Ánh Hoa, nhưng không dến nổi say mê như Kiệt Tấn. Tuy nhiên sau khi xem hai tuồng hát nói trên, tôi vẫn mơ mộng lai rai không dứt về ánh dèn sân khấu, về ngành ca kịch cải lương trong suốt tuổi hoa niên và thời thanh xuân của mình. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Ông thân sinh của tôi, tức nhà thơ Mặc Khải, vào thời tiền chiến, là một ký giả tài tử. Ông dặc biệt kết thân với các nghệ si~ cùng các ông bầu, soạn giả của giới cải lương. Cho nên khi tôi vứa lớn lên dược ông kể cho nghe biết bao giai thoại trong giới sàn gỗ màn nhung của miền nam nước nhà. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Tháp tùng theo cha, tôi dược nghệ si~ Duy Lân (kịch si~ kiêm soạn giả,ký giả) và cô Sáu Ngọc Sương (nữ kịch si~) kể lại những bước tha(ng trầm của biết bao nghệ si~ của bộ môn ca kịch cải lương. Và tôi dù có thích bộ môn này, nhưng không muốn la(n xả vào nghiệp cầm ca. Một lẽ là tôi không có giọng tốt, hai là gia dình tôi không bao giờ chấp nhận cho tôi bỏ học dể dấn thân vào cuộc dời trôi nổi. Cho nên tôi chỉ uớc ao trở thành một ký giả viết về bộ môn kịch trường và nếu có thể, sẽ trở thành một soạn giả. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Dù có dôi chút tên tuổi trên va(n dàn hải ngoại, tôi vẫn còn hoài vọng giấc mộng tuổi hoa niên của mình, vẫn nhớ quay quắt ánh dèn sân khấu vào các thập niên 40,50,60 cùng thế giới sàn gỗ màn nhung dã có lần réo gọi tôi bỏ nhà theo nó. Và vì không theo dược, nên tôi vẫn còn mơ mộng hà rầm hà rì cho tới bây giờ. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nhưng mà hỡi ơi, ba thường bảo rắng mấy ông mấy bà kịch si~ chẳng nấy ai có hậu vận tốt, chẳng mấy ai có tuổi già thảnh thơi. Hồi còn thinh sắc lẫy lừng, họ dươc dời trọng vọng, nhưng dến lúc bước vào tuổi hoàng hôn, họ chẳng những bị người dời quên lãng mà còn sống trong sự nghèo túng chật vật nữa. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nam 1978, nữ nghệ si~ Thanh Nga cùng chồng bị kẻ lạ chận xe ám sát trong dêm cả hai từ rạp hát trở về nhà. Cái chết của cô có nhiều nghi vấn, nhưng dám tang của cô trở thành cái lễ quốc táng, có gần 10.000 người dưa tiễn cô tới huyệt. Lúc sống, cô lừng lẫy, nhưng cái chết của cô quá thãm khốc giữa lúc cô còn trẻ, hương sắc của cô còn nồng thắm, tài nghệ vẫn còn vững chắc, nên làm biết bao kẻ tuôn nước mắt tiếc thương. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black]Nhưng nào phải chỉ có Thanh Nga chết trẻ mà thôi dâu. Ngày xưa, vào thập niên 20, có nam nghệ si~ Hai Giỏi trong gánh Nam Dồng Ban của ông Hai Cu, ông này là cha của dương sự, một tay chủ lò bạc giàu có ở Mỹ Tho lập ra. Trong gánh này có một cặp tài tử xuất sắc, vừa là vợ chồng ở ngoài dời mà cu~ng là dôi uyên ương sáng chói trên sân khấu. Dó là Hai Giỏi và cô Nam Phỉ. Hai giỏi có dáng nho nhã, mặt phấn, môi son, dã dẹp trai mà còn ca hay. Lúc dó cô Nam Phỉ mới vừa tóc chấm ngang vai, dang dộ sen ngó dào tơ. Khán giả mộ diệu mê Hai Giỏi trong vai Chí Hiếu của vở "Chí Thuận Chí Hiếu" và nhất là vai thầy thông ngôn Trần Trung Nghịa trong vở "Tham Phú Phụ Bần" phóng tác theo quyển tiểu thuyết "Thầy Thông Ngôn" của Hồ Biểu Chánh. [/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]
[SIZE=3][COLOR=black][B]Hồ Trường An[/B][/COLOR][/SIZE]
[SIZE=3] [/SIZE]

[SIZE="3"]
... Tôi là một người đầy ham muốn và khá tò mò, và tin rằng nhiều độc giả cũng có tánh nầy, hể đọc tác phẩm nào mình yêu thích thì bất cứ điều gì liên quan tới tác giả cũng muốn biết hết, mà phải biết cho thật rõ mới chịu (cũng như khán thính giả tò mò muốn biết đời tư của các tài tử, cải lương, điện ảnh Holywood, phim bộ Hồng Kông, cầu thủ hockey hay đá banh vậy). Nhớ lại những năm về trước, có lần tôi viết thơ cho Hồ Trường An (HTA) để điều tra cho kỹ - chơi với bạn lâu lắm rồi, hình dáng của bạn ra sao tôi không hình dung ra được, mấy hình đăng trên sách báo, cái thì mập, cái thì ốm, mắt mũi không rõ nét, khi nào rãnh làm ơn gởi cho vài tấm chụp thiệt đàng hoàng, để coi dung nhan mùa hạ (hay thu?) của bạn hiền ra sao.

Sau đó tôi liền nhận được ảnh của HTA chụp chung với nhiều bạn bên Tây, trong đó chỉ biết có chị Nguyễn Thị Vinh. Trong hình, còn thấy ba bốn đấng nam nhi trạc tuổi trung niên, ông nào cũng giống nhau vì đen thui, cũng bụng bự bự, không đoán được HTA đứng ở giữa hay ở bìa. Thôi đành ngắm cô trẻ trẻ đứng gần chị Vinh vì cô nầy ốm ốm, cao cao, thon thon và đẹp ơi là đẹp, trong bụng vẫn còn thắc mắc không biết HTA là ông đen nào trong hình, dĩ nhiên cũng tò mò muốn biết cô trẻ đẹp đó (sau nầy biết tên là Mỹ Nương) quen với bạn mình ở mức độ nào, có thân thiết nhau không, biết đâu chừng ...

*Nhớ có lần học giả Lâm Ngữ Đường đã nói "-một người biết đọc sách xét kỹ tác giả từ trong ra tới ngoài như người ăn mày lật áo ra để tìm rận. Một số tác giả luôn luôn kích thích độc giả như một chiếc áo đầy rận của người ăn mày. Ngứa ngáy là một cái thú trên đời." Đó là ông nói về điểm thích thú của người đọc. Tôi cũng là một trong hằng ngàn độc giả có được cái đam mê đọc sách đồng thời là một người bạn bút mực khá gần gũi của HTA trong giai đọan phôi thai của nền văn học hải ngoại vào thập niên 80, nên chuyện tìm hiểu HTA là một ngứa ngáy đầy thú vị.

*Tôi sở dĩ nói lòng vòng như vậy vì tôi mê văn HTA, muốn biết rõ con người HTA và cố gắng tìm tòi nét đặc biệt nào trong bút pháp mà anh đã tạo nên tên tuổi và tìm được một chỗ đứng vững vàng trong văn đàn hải ngoại nầy. Nhìn cái cây xanh trĩu lá hoa, ta phải thấy được bên dưới lớp vỏ nâu sần sùi, luân lưu đầy mạch nhựa non tươi mát. Cây hết nhựa hay không còn chút nhựa nào thì chỉ còn dành cho lò sưởi... Cũng vậy chất liệu quí báu để nuôi cây tươi tốt là nhựa non bổ dưỡng, còn chất liệu để nuôi một tác phẩm nghệ thuật là bút pháp và khí hậu ấm áp của nó, cũng như máu nóng đối với cơ thể. Máu là điều kiện ắt có nhưng chưa đủ, muốn đủ là phải nóng, điều nầy cần thiết hơn. Cũng vậy muốn trở thành nhà văn phải chú ý đến trước hết là bút pháp và khí hậu của tác phẩm mình tạo ra, tức là cách viết đặc biệt của riêng mình.

Với một nhà văn, không có lời nhận xét nào thê thảm hơn khi bị phê bình là cách viết nầy giống giống nhà văn nào đó. Viết văn mà giống người khác là mới tập viết, còn ăn đậu ở nhờ nhà người chớ mình chưa có nhà riêng. Phải cất nhà riêng cho mình, dù nhà lá hay là biệt thự, phải là do mình tạo ra. Nhà không có nóc, phải nương tựa vách nhà hàng xóm thì chỉ là cái chòi...

*Trước hết tôi muốn nói đến khí hậu ấm lạnh của bài văn, đó là cái vốn căn bản để làm văn chương nghệ thuật. Muốn trở thành một tác phẩm, bài văn phải ấm áp, đầy nhiệt tình. Dù kỹ thuật có hay, cách viết có khéo, tư tưởng có cao, chữ dùng có đạt mà khí hậu lạnh tanh thì xấp giấy có chữ viết tèm lem đó phải chịu nằm ở xó kẹt nhà kho chớ không phải được đặt trên kệ sách quí.

*Nhưng làm sao để tạo sinh khí cho câu văn? Cũng như Chúa Trời tạo ra loài người, Chúa phải chịu khó thổi hơi nóng cho người đầu tiên được nặn bằng đất sét. Nếu không truyền cho một ít hơi nóng tự bản thân Chúa thì con người chỉ là một cục đất sét có mặt mũi tay chưn nhưng không nhúc nhích. Có nhiều cách tạo hơi nóng cho tác phẩm, có tác giả dùng đối thoại dí dỏm, hoặc đốp chát tưng bừng gây cho người đọïïäc cảm giác tươi vui, có tác giả quan sát tỉ mỉ, phân tách chi ly khiến độc giả ngạc nhiên nhảy dựng lên, có tác giả kiêu kỳ, khinh bạc ngông nghênh, có tác giả thiệt thà, chất phác, bình dị, có tác giả ba trợn, ngang tàng, mỗi người là một sắc thái riêng tư, không ai giống ai. Nhà văn là thượng đế đầy quyền uy với nhiều chất liệu sáng tạo, phải biết tận dụng cách thức riêng để tạo sinh khí cho tác phẩm mình.

*Riêng HTA, tôâi vẫn thường thấy anh tạo hơi nóng cho tác phẩm, là trong khi sáng tác, coi độc giả như người bạn thân tình để chia xẻ những buồn vui, cùng nhau tâm sự, rồi lần lần đi đến nhiệt tình. Thế giới văn chương HTA không phải là thế giới nghiêm trang của nhà thờ hay chùa nơi đó tác giả khoát bộ mặt ông cha hay thầy tu để giảng đạo mong cứu vớt kẻ tội lỗi hoặc khổ đau; cũng không phải là trường học để thầy giáo phô trương kiến thức uyên bác, giảng bài dạy dỗ cho học trò là độc giả nghe; cũng không phải là chiến trường sắt máu hay chiếu rượu ồn ào để cho tác giả múa may tung hoành, phô diễn những âm mưu lừa lọc, xão trá, hoặc ca tụng thù tạc; cũng không phải là chợ búa mua danh bán lợi để tác giả và độc giả chia nhau từng mớ chữ nghiã, giành giựt chút danh hão; cũng không phải là thế giới của người thành thị giả dạng quê mùa hoặc ngược lại...

*Thế giới văn chương của HTA là thế giới của những người bạn thân tình, cùng chung những đau khổ và hạnh phúc, cùng chung những ước mơ và hy vọng, cùng chung những an ủi và chia xẻ. Anh đã viết ra như vậy và đã sống thực như vậy. Độc giả từng đọc truyện của HTA, bạn bè từng giao tiếp với An, thân cũng vậy, quen sơ cũng vậy, An đều coi như bạn thâm giao, đem hết trái tim cùng ruột gan ra mà cùng nhau chia xẻ buồn vui, không mảy may dè dặt, thủ thế ...

*Ở tác phẩm HTA, bất cứ cuốn nào, bài nào, thì độc giả cũng thấy ở mỗi chữ, mỗi câu, mỗi thiên, mỗi tiết, ngay cả ở cách đặt tựa của những truyện ngắn, truyện dài, là những lời thủ thỉ tâm tình của tác giả và độc giả. Như có lần trong một bài tạp ghi viết về những sinh hoạt văn học nghệ thuật ở Montréal, bạn độc đã ngạc nhiên khi thấy cái tựa đề lạ lùng "Montréal, một thành phố hãy còn trong mường tượng" Chỉ với mấy chữ ngắn gọn, vậy mà HTA nói được biết bao nhiêu điều, như muốn kể trước cho bạn độc nghe anh đang mơ mộng về một phương trời Montréal xa thẳm, ở đó đang có những người bạn văn, đang chơi trò chơi chữ nghiã, có lẽ rất tưng bừng, phải chi một ngày nào mình đến đó...

*HTA đã viết và độc giả theo dõi "Chuyện miệt vườn", "Chuyện quê Nam, "Lúa tiêu ruộng biền" "Đêm chong đèn",. "Tạp ghi xanh, "Lá thư mùa thu " "Trên dải tân bồi ".. nói chung những tác phẩm của HTA toàn là những câu chuyện riêng tư vụn vặt của một người bạn là tác giả rù rì rủ rĩ, kể lễ cho bạn hiền, là độc giả nghe, y như hai người bạn thân đang nói chuyện với nhau, ngồi xổm ở quán cóc hay vĩa hè, bên một liếp rẩy hay trên một bờ mương rong rêu, bên chiếc cà ràng đất đầy tro bụi, tất cả xuất hiện trong một không khí đầy ấm áp và nhiệt tình.

Họ nói với nhau cái gì vậy? Có gì lớn lao đâu, toàn là chuyện cà kê dê ngỗng, chuyện con mẹ nầy thương thằng cha kia, chuyện bà hàng xóm kia đánh ghen cô láng giềng nọ, chuyện bếp núc làm tôm làm cá, cách kho thịt làm sao cho ngon, cách phi hành sao cho thơm, về quần áo thì thứ lãnh nào đẹp, loại xuyến nào bền, may mặc đường kim mũi chỉ sao cho khéo, cách trang điểm của mấy cô mấy bà, với các lớp kem lót mặt hiệu nào, làm sao cho da được mịn,... Những người bạn độc giả nầy cũng dễ tánh, ai nấy đều xuề xoà, khi thì lắng nghe kỹ lưỡng, khi thì lim dim mắt nhắm mắt mở, nhiều khi giựt mình ngơ ngác hỏi, bạn kể tới đâu rồi, hình như vụ đánh ghen đó, vụ kho cá bóng kèo kia, rồi vụ nấu canh rau đắng, rau ngổ, rau tập tàng, vụ ma nhát ở Đồng Chó Ngáp... lần trước đã kể rồi mà.

*Tác giả cũng với nụ cười hịch hạc dễ dãi, có gì đâu mà bạn phải bận tâm, cứ yên lòng mà nghe kể tiếp. Hình như đức Phật có lần nói, chớ cho bất cứ chuyện gì là quan trọng, đừng để tâm vướng mắc, cứ buông bỏ hết đi, thì sẽ đạt được hạnh phúc ngay trong cõi đời nầy. Đời tự nó đã khổ rồi, tại sao lại phải dằn vặt khổ thêm. Văn chương phải làm cho đời thêm tươi mát đẹp đẽ hơn, đừng nhắc chi chuyện buồn rầu...mệt lắm.

*Thử coi cho kỹ trong đống tác phẩm hàng ngàn quyển đã in ra, nhà văn nhà báo nào cũng nói thương yêu quí mến độc giả mà ai lo lắng chăm sóc độc giả kỹ lưỡng bằng HTA không? Tại sao bằng chữ nghiã có sẵn, mình không dọn cho độc giả những mâm thịt cá ê hề, mời họ ăn cho ngon, thêu may quần áo toàn bằng lụa là để họ mặc cho đẹp, rồi chịu khó dẫn cả nhà đi coi hát bóng, coi cải lương, lắng nghe họ cãi nhau cho đã đời rồi nhìn họ yêu nhau thắm thiết... HTA cắt nghiã rõ cho bạn đọc nghiã đen của chữ tiểu thuyết, tiểu là nhỏ mà thuyết là lời nói hay câu chuyện. Đó là viết những chuyện vụn vặt để thể hiện được cái quan trọng là cõi lòng tốt đẹp, trong sáng, dịu dàng, cái tình cảm nhân hậu của con người đối với con người thương mến nhau. HTA đã gởi gấm và đã được độc giả chia xẻ trong niềm tương thân tương ái, ấm áp thân tình.

*Như đã trình bày, trong văn giới có tác giả thâm trầm mà khinh bạc, người sắc sảo đến độ chi ly, người thì phù hoa óng chuốt, có người ngông nghênh bất cần đời, người mộc mạc chất phác, người thì thô kệch...tất cả đều phải thể hiện nét sắc sảo, ly kỳ của ngòi bút mong đạt tới nét độc đáo tài hoa của mình, điều đó khó mà dễ. Nhưng với cách viết giản dị tươi sáng, mà tạo được sự ấm áp thân tình hầu như hiếm lắm và ít người đạt đến được như HTA, tưởng dễ mà thật khó. Nhà học giả nổi tiếng của Trung Hoa, Lâm Ngữ Đường có lần đã nói: "cá tươi không cần gia vị vẫn nấu được món ăn ngon, còn cá ươn thì phải thêm mắm muối càng nhiều càng tốt.... "

*Coi độc giả như bạn thân, HTA đã làm được nhưng chưa đủ, các tác giả nữ công gia chánh, nhà báo gỡ rối tơ lòng, trả lời thơ tín, rõ ràng họ đâu phải là nhà văn. Cũng vậy những vị học lực thâm sâu, kiến thức quảng bác, bằng cấp cao tột, cũng không phải là nhà văn, họ chỉ là những học giả nổi tiếng. Muốn là nhà văn, như có lần Mai Thảo đã nói, phải là người giàu có, tha hồ tiêu xài chữ nghiã. Mai Thảo nói gì mà rắc rối khó hiểu quá vậy?

Nếu chịu khó suy nghĩ thì đúng thiệt, ông ta nói là làm. Nhà văn Mai Thảo vốn là tay ăn hoang tiêu rộng, phung phí chữ nghiã vì quá sức giàu có. Quả thật, ngôn ngữ là để diễn đạt tư tưởng, tình cảm. Vốn liếng của nhà văn là ngôn ngữ, nếu ngôn ngữ nghèo nàn, khô cạn, héo khô, ngọng nghịu...thì làm sao mà trao đổi, làm sao mà bàn bạc, diễn đạt. Giàu chữ nghiã có nhiều cách hiểu. Muốn diễn tả một ý niệm, nhà văn có thể dùng rất nhiều từ để diễn đạt, dùng nhiều cụm từ phụ thuộc như tĩnh từ (adjectif), trạng từ (adverbe) làm đậm đà thêm ý muốn nói. Đó là cách thường dùng của các nhà văn Tây phương. Câu văn nhờ đó mà trở nên đẹp đẽ, mỹ miều, tinh tế và nhứt là diễn đạt được tới cùng tận chỗ chi ly, sâu kín nhứt của lòng người. Cách ngược lại là cũng có thể dùng vài từ mà diễn đạt được nhiều ý, để độc giả tuỳ trình độ học thức và thưởng ngoạn, tự nghiền ngẫm thấm thiá cái thú vị riêng tư (như cách của các nhà văn Trung Hoa).

*HTA đã áp dụng được cả hai cách nhuần nhuyễn. Tuy anh học khoa học (ngành Dược) nhưng khả năng hiểu biết và kiến thức văn chương Việt Nam và thế giới khá cao, anh đọc rất nhiều sách và trí nhớ phải nói là như máy điện toán. Trong những thơ từ qua lại, nhiều khi tôi phải sững sờ tự hỏi làm sao HTA nhớ nổi các mẫu chuyện vụn vặt xảy ra ở một góc phố nào đó, vào một thời điểm xa lơ xa lắc của quá khứ. Vậäy mà HTA đã nhớ rõ mồn một, kể lại từng chi tiết, tên tuổi của từng nhân vật tỉ mĩ có ngọn có ngành không sai sót... Chúng ta thử đọc vài đoạn hầu coi mức giàu có trong kho tàng ngôn ngữ miêu tả của anh:

"-răng năm nào của tôi tuy hô tuy vẫu nhưng vẫn xước mía thật tài tình, nhai ổi ngau ngáu. Mắt tôi tuy hí năm nào hễ khi nhắm mắt ngủ một giấc thoải mái trong veo. Giờ đây bốn chiếc răng giả xinh như hạt lựu, ngời sắc men mịn bóng, dẫu tôi có giận ai, chửi ai thì dám chửi chớ không dám cắn. Mắt tôi thụt sâu để gương mặt tôi sáng hơn, nhưng đôi mắt ấy biết bao đêm mở dài tráu tráu trong bóng đêm vì mất ngủ, và hễ khi tôi nuốt thuốc ngủ vào, đôi mắt vừa nhắm là thấy ác mộng, dị mộng nườm nượp kéo về. Kiệt (Kiệt Tấn ) nhắc lại đôi mắt cũ, hàm răng cũ của tôi, nhưng làm sao hắn trả lại cho tôi hai thứ quí báu đó để tôi nhai xương gà, cạp bắp, gặm giò heo, nhai khô mực, để đêm đêm nhắm mắt là ngủ một giấc êm suông sẻ, óng chuốt."

Hoặc trong Chân Trời Lam Ngọc:

"-Hôm đó chị mặc chiếc áo dài màu rêu sẩm nổi hoa xám bạc. Màu sắc rất chìm, rất nguội nhưng rất trang nhã. Đặc biệt nhất là chiếc khăn choàng hiệu Pierre Cardin màu đen nổi vạch màu hoàng kim, màu xanh lân tinh và màu đỏ yên chi làm cho màu áo khiêm tốn và màu son phấn tranh điểm kín đáo của chị nổi bật xôn xao hẳn lên. Tôi có bảo một anh bạn: bà Diệu Tâm hôm nay chơi trội màu sắc quá."

*Qua hai đoạn ngắn trên chúng ta thấy tác giả dùng nhiều danh từ, nhiều tĩnh từ khiến phong cảnh, nhân vật đầy màu sắc lung linh và hình ảnh tràn đầy. HTA thường viết như vậy và lối viết đó trở thành thói quen. Anh phóng bút thoải mái, nghĩ sao viết vậy không sửa đổi, trau chuốt gạn lọc, nhờ vậy nên văn rất tự nhiên. Độc giả chỉ cần đọc vài câu và biết ngay tác giả là ai, không hề lẫn lộn hoặc sai lầm qua người khác. Đám đông quần chúng dễ đón nhận và cảm thấy gần gũi vì chuyện xảy ra y hệt cuộc sống bình dị hằng ngày.

*Nhưng đôi khi HTA cũng dùng cách thứ hai, " đạt ý ở ngoài lời " của Trung Hoa. Đó là khi anh cố ý làm văn, khi viết thì câu văn ngắn gọn, chữ nghiã đơn giản, không nhiều tiếng phụ thuộc rườm rà, nhưng gây nhiều hình ảnh. Hình ảnh được tác giả cố ý gợi ra để độc giả tưởng tượng thêm. Một lần trong Lá Thư Mùa Thu (11.1984) HTA đã than thở:

-"Giờ, Troyes đối với tôi là đất trích. Nhưng đất trích nầy đẹp quá, không có " lau vàng trúc võ nẫy mầm quanh hiên" như cảnh đất trích của nhà thơ Bạch Cư Dị. Nhưng tôi biết, bắt đầu giữa thu, cây sẽ trụi hết lá, cảnh vật sẽ buồn thảm, bầu trời thường thấp xuống và phủ mây màu chì. Có thể là vào đầu thu ở đây đẹp. Lá vàng như còn rạo rực ánh rạng rỡ. Vào buổi sáng hay buổi chiều, sương lam mỏng vương vất từ chòm cây khóm lá. Vào chơi trong rừng thu như vào cảnh mộng, đến khi trở ra xe thì áo măng tô đã ẩm nước" .

*Thử phân tích đoạn văn ngắn nầy thì thấy ngay văn tài của HTA. Chúng ta hay bất cứ ai cũng có thể tả cảnh mùa thu có có lá vàng, có mây đen màu chì, có sương lam mỏng, có khí trời ẩm đụt, nhưng với tất cả đường nét đó không nói lên được điều gì, đó là những đường nét chết, miêu tả một cảnh vật không sinh khí...Chỉ thêm vào mấy chữ cuối dòng, HTA đã làm cho mọi sự sống động. Tác giả không chỉ vẽ hình ảnh một người lạc loài bơ vơ nơi đất khách, sống hiu quạnh thê lương qua thân xác bên ngoài mà còn vẽ được trong cõi lòng cảm nghĩ nữa. Con người lưu lạc đó cũng biết tận hưởng cảnh đẹp như mộng đang có của phương trời Tây. Cái không khí mùa thu đất Pháp bàng bạc qua văn của Anatole France với hình ảnh chú bé lưng mang cặp sách, nhảy chân sáo tung tăng buổi tựu trường đầu thu ngang qua công viên Luxembourg, lãng đãng với không khí mùa thu Tô Châu, Hàng Châu của Trung Hoa ngàn năm trước. Thi hào Tô Đông Pha đời Tống đã viết lời kết trong Tiền Xích Bích Phú...."khi đồ nhắm hoa quả đã hết, mâm bát bỏ ngổn ngang, cùng nhau gối đầu mà ngủ ở trong thuyền, không biết vầng đông đã sáng bạch tự bao giờ. (hào hạch ký tận, bôi bàng lang tạ, tương dữ chẩm tạ hồ chu trung, bất tri đông phương chi ký bạch)

*Người xưa say mèm giựt mình thức giấc, bất giác thấy vầng đông đã sáng bạch. Người nay tuy đang dạo chơi rừng thu -khi trở ra xe thì áo măng tô đã ẩm nước. Hai trạng thái thức ngủ tuy khác mà cảm giác như một. Độc giả cũng bất giác, ngạc nhiên sữõng sờ thú vị. Viết ngắn gọn được như vậy là tuyệt bút. Đâu cần phải có câu chuyện ly lỳ, tâm sự éo le, tư tưởng siêu tuyệt,... mới là văn chương.

*Còn bao nhiêu điều chưa khám phá trong thế giới văn chương HTA ? Tôi tin là nhiều lắm nhưng do tình cờ đọc lại xấp thư cũ bạn gởi cho, đâm giựt mình. Một ngày cuối thu năm 1993 An đã viết "-viết về HTA, xin bạn đừng nên, việc gì phải quậy lên cho độc giả chú ý. Tôi khác mụ X... ở chỗ đó, không quá khiêm tốn để tự hạ mình, không quá hách xì xằng, không khua động... Cố viết sao cho anh em bằng hữu vui, rồi mình cũng vui theo là được. Mà Điền tin đi, hễ mình vui là độc giả vui lây..."

HTA đã viết rành rành như vậy mà thiệt tình, tuy tay tôi không cầm bầu rượu nắm nem mà cũng vì mãng vui nên đành quên mất lời anh dặn dò. Trong mớ trí nhớ hổn độn mù mờ, chợt nhớ hai câu thơ của một người bạn gái:

Người đã nói rồi hay chưa nói,
Người đã nói rồi hay chưa nói ra...

Quả là mấy ông mấy bà làm cái nghề thi sĩ, văn sĩ thiệt rắc rối, nói tới nói lui, vòng qua vòng lại không ai hiểu gì hết trơn. Thực sự đến giờ phút nầy, cũng không biết tôi đã viết được chút ít gì về văn tài HTA, người bạn văn sĩ ở bên Tây của tôi chưa. Thôi đành kể như là có nói mà chưa hết ý...

Võ Kỳ Điền

( Văn Học, tháng 5 1999 )[/SIZE]

[SIZE="3"]Mèn ơi, lẩm rẩm tui ở Xóm Gà được ba năm rồi đó chị Tám. Thời buổi giặc giã, dân quê kéo nhau ra thành phố mỗi lúc một đông. Xóm Gà bởi đó mà nhà cửa mọc thêm nhiều.
Thú thiệt với chị Tám, cũng bởi tui thương hai đứa cháu nên tui đành đoạn bỏ nhà bỏ cửa đi theo tụi nó. Ở đây, đêm đêm tui nhớ xóm quê, vườn nhà, nhớ mấy cây cau Bà Ðiểm, mấy nọc trầu vàng mà ứa nước mắt. Thiệt tình, trầu cau do mình chăm nom, bón gốc, tưới mát hằng ngày mình ăn mới ngon. Ðằng nầy cứ mỗi tuần, tui lặn lội ra chợ Bà Chiểu để mua trầu cau vôi thuốc. Tui mất cái thú đêm nằm trong buồng lắng chừng mùi hương cau từ cửa sổ lọt vào tận lá mùng. Tui hết còn dịp tự tay ra sân hái lá trầu xếp từng ốp vào khay, tui đâu còn được bổ cau từng miếng bày trong những cái sàng rồi đợi nắng tốt đem phơi hoặc vào những ngày mưa dầm, quạt than cho đỏ sấy cau, để dành ăn lai rai.
Như chị biết, thằng con trai tui năm 45 bỏ nhà theo Việt Minh, rồi tới năm 53 nó đành đoạn theo "mấy ổng" đi tập kết. Con dâu tui nổi sùng giao hai đứa con nó cho tui rồi bỏ lên Lèo lấy chồng khác. Tui lo làm vườn, làm rẫy nuôi hai con cháu còn cha mẹ đầy đủ mà hoá ra côi cút kia. Nhờ trời thương Phật độ, tụi nó mạnh cùi cụi, lớn mau như thổi.
Con chị Ngọc Hạnh thôi học sớm để đi làm sở Mỹ. Chỉ có con em Ngọc Hiền thì còn đi học năm thứ nhứt đại học Sư phạm. Chèn ơi, Mỹ đang rục rịch muốn rút về nước nên con Ngọc Hạnh lo lắm. Nó lo kiếm thằng chồng Mỹ để nương dựa. Nó nói:
- Thằng Ðít (Dick) muốn cưới con. Con qua Mỹ rồi sẽ lo giấy tờ rước nội và con Hiền qua luôn.
Mẹt mẻ ông bà ông vải, tiên nhơn tổ đường ơi! Mỗi tiếng nói của nó là một phát súng cà nông nã vào đầu tui làm tui xây xẩm tối tăm mặt mũi. Chị nghĩ coi, hồi nó mới đẻ, má nó đi buôn bán giao nó cho tui. Tui nuôi cháu bằng sữa Con Chim, sữa bột chớ tui đâu có nuôi nó bằng máu hoè mà nó ngu dại đòi lấy cái thứ râu rìa, mắt mèo, mũi lõ đó! Tui rống lên khóc. Con Ngọc Hiền cũng khóc theo. Xời ơi, con Ngọc Hạnh mọc lông mọc cánh rồi, đủ vi đủ kỳ rồi nên nó muốn bay bổng, lội xa ra mái nhà của nội nó. Tui biết lỗ tai nó điếc rồi, đâu có để lời than van khóc lóc của tui lọt vô...
Vậy mà rồi tui cũng đến nhà thờ Tin Lành để dự đám cưới con cháu nội bất hiếu của tui. Tên thằng cháu rể Phiên bang Rít-sa (Richard) gì đó, vậy mà sao bạn bè cùng con vợ nó lại Ðít hổng biết! Con Ngọc Hạnh cũng đổi tên MỹOăn-đa (Wanda) nghe kỳ hết sức.
Con Oăn-đa Ngọc Hạnh tùng phu về xứ Huê kỳ để lại cho bà nội nó 20 lượng vàng làm vốn nuôi em. Tui nai lưng bán sinh tố, lưng mỏi, mình rêm mà nào dám bỏ phế việc bán buôn.
Con Ngọc Hiền lớn lên coi bộ có duyên và mướt hơn con chị của nó. Nó lên năm thứ ba rồi sanh sứa theo bọn sinh viên phản chiến trong trường, nay đi họp mai đi quay truyền đơn biểu ngữ, có khi gần tới giờ giới nghiêm mới chịu về nhà. Tui lui cui hâm cơm canh cho nó ăn rồi rút vô bưồng, cứ nghĩ tới đường kia nỗi nọ mà ứa nước mắt.
Con Ngọc Hiền coi bộ nghiêm trang, cười không hở răng vậy mà có cặp mắt mời trai chị Tám à! Chòm xóm nói nó trinh không ra trinh, dâm không ra dâm, chém chết cung mạng nó không có sao Ðào Hoa thì cũng có sao Hồng Loan chiếu chi đây nên tui lo lắm chị Tám! Lo nó giống như con Ngọc Hạnh, lấy một tên Phiên tặc to lớn dình dàng thì chết tui.
Nhắc tới con Ngọc Hạnh tui càng thêm thương, thêm buồn không cầm được nước mắt. Dẫu cỏn nỡ bỏ bà nội và em để theo thằng chồng Phiên tặc về nước, dẫu nó chê tên cha mẹ đặt cho, lấy tên Mỹ mẽo chăng nữa, nhưng nó gởi tiền, gởi quà về cho tui đều đều. Chèn ơi, mỗi bức thơ gởi về Xóm Gà là nó than thở nhớ nhà, nó rống nó kêu chỗ nó ở nào là mùa đông tuyết ngập tới gối, mùa hè thì nóng như cái lò bát quái luyện linh đơn và ẩm ướt làm cho da thịt nó nhơn nhớt như bôi keo. Nó chụp hình màu gởi về. Tui dụi mắt mấy lượt, vái trời mình thấy lộn, để khi nhìn lại sẽ thấy con cháu nội cưng của mình bận áo dài. Nhưng mà không. Con nầy đâu còn là Ngọc Hạnh nữa, nó là Oăn-đa rồi mà.
° ° °
Chị Tám, tui coi bộ thời cuộc găng dữ đa chị. Ỏ ngoại ô thì bom đạm tơi bời, pháo kích ầm ĩ; ở thành thị thì biểu tình tùm lum. Ðó đây, truyền đơn bươm bướm phơi xác đầy đường, lâu lâu đạn cay ứ nghẹt từng góc phố góc đường. Con Ngọc Hiền vắng nhà hà rầm. Tui già cả, quê mùa bù trất chuyện thời cuộc nên cứ lo thủ phận mần ăn.
Một buổi chiều nọ, con Ngọc Hiền thỏ thẻ:
- Nội à, có một anh sinh viên trường quân y để ý thương con. Mai sau, ảnh ra làm bác sĩ, vinh diệu vô cùng..
Tui mừng quýnh, nghĩ rằng nhờ phước đức ông bà, nhờ mồ mả tổ tiên nên có người đàng hoàng tử tế đòi cưới nó. Thằng sinh viên trường quân y kia là dân Bắc kỳ di cư, mặt mày coi phải thế thanh niên, ăn nói mềm mỏng, nhỏ nhẹ, hễ mở miệng ra là thưa cụ, đóng miệng lại là kính cụ, thấy thương hết sức! Tui mới hỏi con cháu nội:
- Mầy gặp nó ở đâu? Dịp nào?
Con Ngọc Hiền cười chúm chím, cặp mắt ướt rượt coi giống mấy con đào thủ vai Phàn Lê Huê, Mộc Quế Anh, Ðoàn Hồng Ngọc...thứ gái được vua chúa, cha mẹ, bà thầy thánh mẫu nuôi cho nên vai nên vóc rồi trở mặt phủi ơn để theo trai nước cừu địch...Sao tui ghét mấy con lủng đó quá trời!
Gạn hỏi hoài tui mới rõ con cháu nội tui trời biển lắm đó chị Tám! Té ra phản chiến gì nó! Họp hành, xuống đường, dự đêm không ngủ là nó cốt tìm dịp kiếm chồng. Con nầy khôn trật đời! Tuy tui có bần dùn về kiểu kiếm chồng dị hụ đó, nhưng nghĩ tới thằng cháu rể mai sau làm bác sĩ quân y là tui mát dạ mát gan. Rồi tui đâm ra hối hận. Trước kia, khi thấy cỏn cùng lũ bạn gái dượt mấy bản phản chiến là tui tức mình tức mẩy, nóng phổi, ngứa gan. Có lần tụi nó xúm lại đờn địch rầm rĩ rồi cất giọng eo éo:
Máu ai đây?
Xác của ai?
Giòng máu này là bạn?
Thây ma nào là thù?
Ô hay chỉ là người,
Cùng tiếng nói Việt Nam...
Chu choa ơi, tụi nó hát tới hát lui, dượt đi dượt lại làm mụ già trầu nầy bắt thuộc lòng. Tui ghét quá, phang mạnh: "Máu của con nào thì con đó biết. Mỗi tháng bây biết đều đều, khéo làm bộ hỏi nhau rằng máu ai đây?" khiến tụi nó mắc cỡ, xẻn lẻn giải tán...
Thôi từ đây tui cũng nhẹ thở. Rồi đây con Ngọc Hiền sẽ làm bác sĩ phu nhơn. Tui ra sức o bế thằng hổ bôn tiểu tặc Bắc kỳ. Tui nấu suông đặc ngừ tôm quết nhuyễn đỏ ối. Tui đổ bánh xèo, nhưn bánh đầy tôm thịt, nấm rơm. Tui nấu canh chua cá bông lau với khóm, tui lựa cá rô mề để kho tộ, tui nấu cơm gạo nanh chồn, thơm ngát xóm trên lừng xóm dưới...Tiểu tướng Bắc kỳ chắc lưỡi hít hà khen ngợi làm tui mát bụng, lá gan nở bự như cái quạt, xả thân mẹo dậu kho nấu chiên xào cho thẳng.
Sau đám hỏi, con Ngọc Hiền chí thú học hành nên tốt nghiệp đại học Sư phạm, đi dạy tại một trường trung học bên Phú Lâm. Có nghề nghiệp trong tay, được một ý trung nhơn tốt mã, con cháu nội tui yêu đời lắm nên cứ chót chét véo von tối ngày. Sáng sáng nó theo bài hát mở đầu chương trình gia binh phát thanh, rống lên: "Mừng cho đôi uyên ương, sống vui vầy trăm năm hạnh phúc..." Hay quá! Chẳng những con Ngọc Hiền hát ra tiếng mà tui đây cũng hát thầm để chúc cho con Oăn-đa Ngọc Hạnh lỡ lấy thằng Ðít thì lấy luôn, đừng lạng quạng mà gặp cảnh ba chìm bảy nổi; cho con Ngọc Hiền sẽ được thằng chồng Bắc kỳ tưng tiu, không ép vợ ăn rau muống, không mời vợ xực mắm tôm mà chỉ khuyên vợ chơi năm ba chân hụi. Có vậy nếp nhà mới không bại xuội, vợ chồng mới thuận thảo đề huề.
Vậy mà gần tới ngày đám cưới, không hiểu mắc mớ gì mà con Ngọc Hiền cứ ong ỏng ca: "Giờ thì cũng yêu mà yêu với chồng..." hoặc "Thôi hết rồi, em đã về vui với người, ta xa nhau rồi" khiến tui phải la:
- Con nhà tử tế thì phải hát bản vui tươi, lời nhạc có đạo lý, lẽ đâu tối ngày mầy lại nghêu ngao mấy bài ôn dịch nghe mà xuội bại tứ chi, bủn rủn tâm trí đó!
Rồi đó tui nhận được thơ của con Oăn-đa than thở kêu nhớ nhà, chung quanh không có kẻ đồng chủng. Linh tính của tui sao mà nhạy, coi vèo con quỉ đó hết mê Ðít mê Khu rồi chị ơi! Nó muốn nhảy lăng ba vi bộ gì đây!
Thơ trước vừa nằm trong ngăn tủ kéo chưa đầy một tháng thì thơ sau tới, con Oăn-đa báo tin nó vừa kết hôn với thằng Mỹ khác, lớn tuổi hơn thằng Ðít nhưng là bác sĩ có phòng mạch. Thì ra, khi viết thơ trước, cỏn đã lôi thằng Ðít ra toà xé giấy hôn thú từ bốn tháng trước. Thằng chồng mới của nó tên là Uy-li-âm mà nó biểu kêu là Biêu cho gọn. Thiệt tui xẩu mình con cháu lớn nầy quá trời quá đất. Nó hết dại nầy sang dại khác. A thần phù lấy Mỹ là đã trét tro trét bùn lên mặt tui. Lỡ lấy rồi còn không chịu ăn đời ở kiếp với chồng lại ôm cầm sang thuyền khác làm tui thêm nhục.
Tấm hình chụp hôm con Oăn-đa Ngọc Hạnh tái hôn ngó mà ớn óc. Nó bận áo voan, ôm bó bông hường liếc qua thằng chồng mới tóc vàng như rơm khô, mắt xanh lè như mắt mèo. Chèn ơi, bởi cặp mắt với nụ cười đó mà đờn ông chịu khiếp phục để nó vo tròn bóp mép đó đa!
Hồi trước, khi thằng con trai tui dắt con vợ nó ôm bụng chửa chình ình về trình diện tui, thấy cặp mắt con đó là tui bủn rủn, bàng hoàng rồi. Gái mà có cặp mắt đó đâu có đợi đàng trai cầm trầu cầm cau cười hỏi. Nó thấy trai là xáp vô bày bát quái trận hoặc mê hồn trận để chim trai. Nó vác bụng chửa về nhà chồng dẫu không cưới hỏi mà không hề ngại ngùng, hỗ thẹn. Con Ngọc Hạnh với con Ngọc Hiền lựa nét lẵng của mẹ tụi nó mà giống. Con Ngọc Hạnh lựa hai, giống má nó cả cặp mắt lẫn nụ cười; con Ngọc Hiền đỡ hơn, chỉ giống má nó ở cặp mắt. Thiệt tình, con chị đi trước nêu toàn gương xấu nên tui chỉ còn kỳ vọng ở con em.
° ° °
Chị Tám, chèn đét ơi, ai mà dè chị em mình có ngày sống trên đất Mỹ rộng minh mông nầy? Chị ở Tây Nam, tui theo lũ cháu ở Ðông Bắc. Tui đâu có dè tụi Cộng sản nuốt trộng miền Nam rùm rụp vậy! Vợ chồng con Ngọc Hiền bắt đủ mọi đường dây để lánh nạn quỉ đỏ, đuơng thèm lo lắng cho tui. Bửa 30 tháng 4, tui ra bến tàu kiếm tụi nó, lòng chết điếng. Rồi tui bị lớp sóng người đẩy văng tuốt lên cầu tàu. Tui la, tui khóc, muốn tháo lộn trở lại mà không được. Tàu rời bến, tui hét lên chết giấc.
Khi tới đảo Gam (Guam), tui bật ngửa ra, gặp con Ngọc Hiền có mặt ở đó trong lớp người di tản. Thì ra trong lúc quính quáng, nó chợt nhớ tới thằng mèo cũ vốn là sĩ quan hải quân làm trong phòng tâm lý chiến ở căn cứ Bạch Ðằng, nên xin tháp tùng theo, nỡ bỏ chồng lại.
Nó ỏn ẻn hứa hẹn:
- Qua Mỹ, con sẽ cố sức vận động để đem chồng con qua.
Miệng nói nhỏ nhẹ mà cặp mắt ướt rượt của nó rà qua thằng hải quân! Thằng nầy cao lớn, trắng trẻo mắt sáng mày thanh, ria mép tỉa mỏn, coi bộ sáng hơn thằng cháu rể Bắc kỳ của tui. Chị Tám ơi, cặp mắt ướt rượt kia đã dắt con mẹ tụi nó đi xa, qua tuốt bên Lèo, đẩy con Ngọc Hạnh mới chưa đầy bốn năm từ vòng tay thằng Ðít tới thằng Biêu. Rồi cũng cặp mắt đó theo thời cuộc, đẩy con Ngọc Hiền vào cảnh thay chồng, quên nghĩa tào khang.
Trời ơi, ngay trên đảo, con Ngọc Hiền đã bỏ bê tui, đánh đôi đánh đọ với đủ thứ đàn ông, vầy cuộc đờn ca hát xướng. Con cháu nội tui đó, tuy giọng nó không chát không chua nhưng lên cao thì tét, xuống trầm thì nghẹt, vậy mà mơ làm ca sĩ. Nó hăm he hễ đặt chơn tới Mỹ là đi tìm thầy luyện giọng. Cũng trong thời gian hai bà cháu ở đảo, con Ngọc Hạnh lo làm giấy để rước bà nội và em về thủ đô Hoa Thịnh Ðốn.
Thiệt tình tui tưởng dù có đánh đôi đánh đọ hát xướng với bọn đờn ông, con Ngọc Hiền vẫn là của riêng của thằng hải quân nọ. Ai dè một bữa nọ, nó đem một tên mập mạp rậm râu sâu mắt tới giới thiệu:
- Thưa nội, anh Hát đây trước kia là giám đốc trung tâm băng nhạc Sơn Ca và cũng là nhạc sĩ. Ảnh muốn cưới con...
Tui bợ ngợ:
- Còn thằng chồng mầy kẹt bên nhà thì sao?
Nó cười gằn, mắt đổ hung quang:
- Hôm nay con xin thú thiệt với nội. Thằng chồng Bắc kỳ của con, trước ngày mất nước một tuần nó đã tò vè được con ông chủ tàu đánh cá ở Phú Quốc. Thằng con trai ổng cũng là sĩ quan hải quân tại đó. Chồng con chịu đi theo gia đình ông ta, bỏ con ở lại.
Nó trình cho tui coi bức thư tạ lỗi vợ của thằng cháu nội rể trời đánh kia.
Khi tên rậm râu sâu mắt đi khỏi, tôi mới hỏi:
- Còn ông quan ba hải quân thì sao đây?
Ngọc Hiền cười cười:
- Thì vẫn là bạn bè. Ảnh có vợ rồi. Vợ ảnh quốc tịch Pháp. Từ hai năm rồi bả qua Pháp để trị bịnh suy nhược thần kinh. Bả có viết thơ nói sẽ làm giấy bảo lãnh ảnh qua Pháp.
Hứ! bạn bè gì kỳ cục vậy? Từ hôm qua đảo tới lúc dẫn tên cựu giám đốc trung tâm băng nhạc tới trình diện tui, con Ngọc Hiền ở miết trong lều tên đại úy hải quân. À, thì ra nó đền ơn đáp nghĩa ân nhân và trả đũa thằng chồng bạc bẽo của nó bằng cách đó! Tui khờ khạo lắm chị Tám à. Thời cuộc dồn dập xảy tới tui trở tay không kịp. Trên đảo thiếu thốn tiện nghi, vừa nhớ nước nhớ nhà lại vừa khốn đốn thói đi ngang về tắt của con cháu đàng điếm khiến tui tê điếng, không biết tính sao nữa. Những ngày đầu tui thèm trầu cau muốn khóc, riết rồi cũng quen. Ðêm đêm dưới mái lều, tui trằn trọc. Ðời bà già đã gần 70 bỏ xứ ra đi, còn hy vọng gì? Bỏ làng quê một lần, bỏ xứ thêm một lần nữa, tấm lòng đã hao hớt hơn phân nửa. Chong mắt nhìn hai con cháu ăn ở trái luân thường đạo lý, tui không hiểu mình còn dựa điều gì mà sống đây? Ánh trăng mờ sương bên ngoài lọt kẽ lều đến chỗ tui nằm, đưa tui vào giấc chiêm bao có những cây cau phơi bẹ xạm nắng, những nọc trầu lá ửng lấp lánh dưới trăng. Từ vườn cau, vườn trầu, tui gặp lại biết bao nhiêu khuôn mặt bà con chòm xóm ở quê nhà. Tui thấy lại những chiếc lu, khạp bể liệng dưới gốc cây da che mát miếu thổ địa. Tui thấy cảnh chợ quê, duới bến chợ ghe lúa, ghe khoai, ghe mắm đậu lển nghển. Ðặc biệt nhứt là chiếc ghe chở đồ gốm như lu hũ, cà ràng, hoả lò, nồi ơ, chén dĩa...
° ° °
Con Ngọc Hạnh bảo lãnh bà nội và em về thủ đô Hoa Thạnh Ðốn. Nó dọn cho tụi tui một căn ở dưới từng trệt, lúc đầu tui cứ gọi là tầng địa huyệt. Từng đó cũng đầy đủ tiện nghi, có cầu tiêu nhà tắm, có chỗ phơi quần áo. Nó còn mua cho tui ba cái lồng chim, mỗi lồng nhốt bốn con cùng giống, véo von cho vui nhà.
Tui quên cho chị hay, bữa đón tui và con Ngọc Hiền ở sân bay, con Ngọc Hạnh có mang theo hai thằng cả chồng mới lẫn chồng cũ. Ðít, Biêu có vẻ thuận thảo lắm. Con Ngọc Hạnh đứng giữa hai thằng Mỹ, vóc nó nhỏ thó khác nào con gà tre đứng giữa hai con gà cồ. Con quỉ sống nầy bày cảnh gia đình ông Táo sao chớ! Thằng Ðít cứ xà quần theo con Ngọc Hiền, còn cỏn thì như nhồng lột lưỡi, nói thôi tía lia.
Mỗi ngày con Ngọc Hiền và tui lụm cụm leo ba bực thang để lên nhà bếp nấu ăn cho vợ chồng thằng Biêu. Nhưng tui phải làm theo chỉ thị của con Ngọc Hạnh là không được kho thịt cá vì mùi nước mắm sẽ thấm vào thảm, vào màn cửa. Thằng Biêu mê chả giò, tôm lăn bột chiên, gỏi gà, cà ri...Nó kêu tui bằng "gờ-răng-ni" (granny) coi bộ cũng tử tế. Tui tuy 68 tuổi rồi nhưng nhờ vận động nhiều nên tay chơn cứng cáp, làm bếp còn sõi lắm. Qua xứ nầy, coi bộ con Ngọc Hiền khó làm bà, bởi đó tui khuyên nó tập làm bếp. Nó nhún vai, mắt ngó lên tấm hình con ca sĩ Mỹ tóc chải như lông nhím mà cặp mắt ướt rượt. Tui sợ quá chị Tám ơi! Cái thằng cựu giám đốc hãng băng nhạc ở Cali cứ gọi điện thoại cho con Ngọc Hiền đều đều. Tui sợ con nầy bỏ chị bỏ bà qua Cali để làm ca sĩ hết sức.
Quên, tui chưa kể với chị, từ hôm có con Ngọc Hiền, thằng Ðít mỗi tuần đều lái xe cả 50 mai (miles) đến thăm con em vợ cũ. Cỏn coi bộ cũng ưa thằng cựu anh rể. Con Ngọc Hạnh thì không nói không rằng nhưng có vẻ khuyến khích hai đứa. Do đó mà con Ngọc Hiền vắng nhà hà rầm. Tui lo quá, cứ than thở hoài. Con Ngọc Hạnh cười:
- Kệ nó nội ơi! Nó lớn rồi. Ở cái xứ nầy, con cái trưởng thành là tự chọn bạn chọn bồ, chọn chồng, chọn vợ. Thằng Ðít coi cũng xứng với con Hiền. Nó tử tế, dễ thương. Nó mà cưới con Hiền thì con mừng lắm.
Tui trợn mắt:
- Nó tử tế, vậy sao mầy lộn nài bẻ ống bỏ nớ?
Nó có vẻ buồn buồn:
- Tại vì con không làm tròn bổn phận chăn gối với nó. Chuyện gối chăn lắt léo lắm. Con đành trả tự do cho nó. Con vẫn thương yêu nó như thương yêu thằng Biêu, có điều là thằng Biêu dịu dàng, kiên nhẫn, hạp với con hơn. Lại nữa...
Thôi, thôi, nó càng nói tui càng hổng hiểu gì ráo! Tui già cả đầu óc đã mù mịt, giờ càng đen đậm đen đặc như đêm ba mươi. Chuyện gối chăn giữa vợ chồng với nhau mà con nầy cũng đem ra nói. Chồng mình không ưng bụng về chuyện đó thì phải tìm cách làm đẹp lòng chồng, có lý đâu lại bỏ chồng để lấy chồng khác? Chị Hai tui hồi xưa, sau hai lần sanh nở khó khăn, liền cưới vợ bé cho chồng. Thời buổi nầy, đờn ông lấy vợ bé thì kỳ cục lắm nhưng nếu mình không làm đẹp lòng chồng là mình phạm lỗi rồi. Bỏ chồng để lấy chồng khác thì chỉ có mấy con Hạ Cơ, Tuyên Khương, Võ Chiếu mới làm nổi chuyện đó.
Nằm đêm nghĩ lại, tui thấy mình tuy vậy cũng còn có phước hơn mấy ông già bà cả di tản qua đây bị con cái bỏ bê không thèm ngó ngàng tới lui hoặc bị bỏ vô nhà dưỡng lão. Hai con Ngọc của tui sớm xa cha mẹ nên đeo dính bà nội từ nhỏ. Qua đây tụi nó có bè có lũ riêng nên không đeo theo tui như chầu xưa nữa nhưng vẫn chịu khó đưa tui đi mua trầu, mua cau, mua dầu cù-là Trung cộng, thuốc Bắc loại cao đơn huờn tán; chở tui đi giao thiệp với ông già bà cả người mình trong viện dưỡng lão. Duy có điều con Hạnh không cho tui kho cá kho thịt hay chưng mắm.
Tại nhà dưỡng lão, tui gặp một bà người Huế nói tiếng Nam sành sỏi. Nghe đâu bả là cháu nội của quan đại thần hồi trào vua Ðồng Khánh. Chồng trước của bả là hoàng thân, vốn là thày dạy của thái tử Bảo Long. Ông hoàng chết, bả tái giá với ông nhạc sĩ dòng dõi quan quyền gì đó ngoài Bắc. Hồi xưa bả là ca sĩ nổi tiếng tên là Minh Loan, sau đó nghe đâu bị suyễn nên mất giọng và chức đệ nhứt nữ danh ca của bả mới chuyền qua cô ca sĩ được thiên hạ kêu là "tiếng hát trường cữu". Giờ đây bả tuy già mà lưng thẳng như cây cau, dáng dấp thon mảnh, đi nhẹ nhàng và vùn vụt như gió. Gặp bả, tui thẹn phận mình quê mùa, chữ trét chưa đầu lá mít vậy mà bả chịu khó nghe tui kể chuyện cà kê dê ngỗng, cười từng chập. Bả kêu tui bằng chị, xưng em. Rồi đó mỗi tuần bả tự lái xe tới thăm tui, chở tui đi mua đồ, đi chơi. Nhận thấy bả thành thiệt, không làm phách, tui mến bả, làm món ngon mời bả.
Bà Minh Loan có tám đứa con, đứa nào cũng ca hay đờn giỏi nhưng không ai theo nghề ca hát hết, chỉ lo làm ăn bồi đắp gia đình. Còn con Ngọc Hiền của tui thì giọng hát ngang ngang mà sanh sứa mơ làm ca sĩ, hễ ban tổ chức buổi trình diễn văn nghệ nào mời là nó nhảy lên sân khấu liền một khi làm tui khổ tâm hết sức!
Con Ngọc Hiền đi tới đâu là có thằng Ðít phò tá tới đó. Nó săn đón kỹ quá, riết rồi con Ngọc Hiền ở miết nhà anh rể cũ. Tuy có buồn bực, tui cũng vái trời cho nó lấy thằng Ðít phứt cho rồi. Lấy Ðít là nó còn ở đây, đôi ba bữa tui còn thấy mặt nó, làm món ngon vật lạ cho nó ăn.
Ðều đều bà Minh Loan vẫn lui tới thăm viếng, an ủi tui. Bả nói tụi trẻ thời nay không giống tụi mình, thôi cứ để tụi nó sống theo ý, dẫu có vấp ngã thì tụi nó lại đứng dậy, làm lại cuộc đời dễ dàng. Mà cũng lạ, tại sao bả với tui, người học thức, kẻ quê dốt mà lại hạp nhau? Bả chở tui về nhà cậu con trai bả, đãi tui một bữa cơm có cá lụn vụn kho tiêu và canh cải nấu tôm khô ngon thần sầu. Tụi Mỹ đời nào chịu húp canh nấu tôm khô, bởi đó ở nhà con Ngọc Hạnh, tui đâu được ăn món nầy.
Chiều thứ sáu tuần đó, vợ chồng con Ngọc Hạnh đi nghỉ mát ở xa, hẹn tối chúa nhật mới về. Một bà trong viện dưỡng lão có cho tui một nửa hũ mắm sặt. Bà Minh Loan bèn đưa tui ra chợ Việt Nam mua rau thơm, giá sống, cà tím, nấm, cá hồi, tôm đông lạnh về làm món mắm và rau. Hai chị em cùng hai bà bạn già khác thưởng thức món ăn quê nhà vô cùng hả hê, khoái lạc.
Ai dè sau bữa ăn đó tui gặp nạn. Thằng Biêu vừa vô nhà là la rùm lên. Con Ngọc Hạnh hơ hải hỏi:
- Có phải nội kho mắm không? Thằng Biêu nó nói có con chuột hay con gì đó chết sình nên mùi thúi bay tùm lum đây nè....
Nghe qua tự sự, thằngBiêu đem quần áo ra ở khách sạn. Tui và con Ngọc Hạnh xịt đủ thứ dầu chanh, dầu cam, dầu sả mà mùi mắm quái ác vẫn lẩn quần trong nhà. Túng thế, tui điện thoại gọi bà Minh Loan. Bả bảo:
- Chị cứ lấy nhang thơm của chà và đốt vài nén là tẩy hết mùi. Thôi được, em có nén nhang bạch đàn đây, để em đem lại.
Mùi mắm bay đi, thằng Biêu trở về. Bà Minh Loan có gặp thằng Phiên tặc đó để giải thích. Nó đặt tay lên vai tui xin lỗi nhưng từ đó tui hết dám nghĩ tới mắm kho, mắm chưng, hết dám mơ tưởng tới thịt kho, cá kho gì nữa.
Bà Minh Loan mê bài bạc nên bả leo lên máy bay đi Cali ở với cô con gái út để lãnh tiền cấp dưỡng gấp đôi. Ở đó người Việt đông, bả sẽ mở lớp dạy ca sĩ, luyện giọng, làm một cái gì có ích hơn là đánh bạc. Hôm tiễn bả ra phi trường, mấy tay đánh bạc và tui khóc mùi. Bả hứa sẽ trở về nhưng tui biết bả về là cũng chỉ về thăm thôi rồi trở lại Cali. Nghĩ vậy mà tui ôm bả khóc ngất.
Cái ngày tui lo sợ con Ngọc Hiền bỏ bà nội đi Cali đã tới rồi, chị Tám! ThằngÐít đi trước, nó đi sau, cách nhau một tháng. Tui lấy làm lạ hỏi con Ngọc Hạnh:
- Em mầy qua bển làm vợ thằng Hát hay làm vợ thằng Ðít?
- Nó có định làm vợ ai đâu? Thằng nào cũng là bạn nó thôi nội à!
- Bạn cách nào? Tao thấy...
Ngọc Hạnh nhăn nhó
- Ối, chuyện tụi trẻ...khó nói lắm. Nội để ý làm gì cho mệt! Ít tháng nữa nội có cháu cố, xin nội cưng nó như đã từng cưng tụi con.
Cỏn có bầu rồi chị Tám à. Cái bụng nó tròn như trái dưa hấu xẻ đôi úp lên. Nghĩ tới lúc được bồng cháu cố mà tui sướng run.
° ° °
Giấc mơ ca sĩ của con Ngọc Hiền lẩm rẩm vậy mà thành đó chị Tám! Nó gửi hình, gởi tấm chương trình về cho tui và cho chị nó hà rầm. Trong hình nó nhuộm tóc vàng như trét cà-ri rồi không biết nó thoa vuốt cách nào mà từng tép tóc nó chĩa ra như lông nhím. Nó còn thoa son môi màu tím như màu cà dái dê, đánh phông mắt đỏ hoét, đeo vòng chuỗi nặng cả ký lô, mặc áo hở ngực hở vai ...coi lạ hoắc. Ca sĩ Giên Ngọc Hiền đó đa! Nó biểu hát nhạc trẻ thì phải có tên Tây tà mới hạp.
Con Ngọc Hiền có vẻ yêu đời. Nó ở chung với thằng Ðít nhưng đi lưu diễn với thằng Hát, nghe đâu được hoan nghinh lắm. Mới đây nó theo phái đoàn lưu diễn của thằng Hát trở về Hoa Thạnh Ðốn trình diễn, nghe đâu là chương trình nhạc trẻ một trăm phần trăm, tụi nhỏ ưa lắm. Tui dẫu già cả, quê dốt nhưng cũng mua giấy để coi con Giên tui hát hỏng ra sao.
Chèn ơi, chị Tám! Không hiểu mồ mả ông nội của hai con Ngọc có bị trâu dẫm, bò đạp, heo chó phóng uế hay không mà mả bị động khiến lũ cháu gái mất nết hư thân. Con Giên tuy không dám loã thể trên sân khấu nhưng nó chế ra cái áo giống như cái áo lá, để chừa một khoảng bụng lòi cái lỗ rún thật sâu đựng cỡ một muổng cà phê nước mắm. Cái quần của nó thiệt lạ đời: xì-líp không ra xì-líp, quần cụt không ra quần cụt. Quần bằng nhung đen, thêu con dơi bằng kim tuyến ngay chỗ giữa cặp đùi. Quên nữa, cái áo hở bụng của nó cũng bằng nhung đen, ôm tròn cặp vú, thêu từng vòng tròn ở chỗ lồi của vú. Mèn ơi, áo quần mà thêu kiểu đó có khác nào réo gọi khán giả rằng: "Mấy người hãy coi đây!". Ngộ hén! Ca sĩ trình diễn là để mời khán giả thưởng thức giọng hát chớ có lý đâu mời họ nhìn và tưởng tượng mấy thứ bửu bối của đờn bà nằm dưới con dơi và những vòng tròn thêu kim tuyến đó!
Con Giên vừa ỏng ẹo bước ra, lũ choai choai thôi huýt sáo, rít tu hít từng tràng dài. Tui nhục nhã biết để đâu cho hết, chị Tám! Khi hát nó ưa xoay lưng lắc lắc cái mông thiếu điều dện vô mặt khán giả. Rồi khi quay mặt lại là nó nẩy người lên, chàng hảng chê hê coi thiệt là tục tĩu, vô phép tắc. Vậy mà lũ trẻ coi bộ thích lắm, hoan nghinh như sấm. Tui và bà bạn già bỏ ra về, ở coi cho hết chương trình càng thêm nhục! Tới chỗ bán băng nhạc, tui tò mò nhìn vô. Tui bị quáng mắt hay thông manh đó chăng? Cái băng nhạc có cái nhãn in hình cô nữ ca sĩ trần truồng nguyên con là ai vậy? Ðầu óc tui đảo lộn, tui ngã quị xuống như cây chuối bị đốn. Có tiếng nói văng vẳng:
- Ca sĩ Giên Ngọc Hiền đó đa bà con. Cổ là cháu nội bà Năm Xóm Gà chớ ai!

Hết

Hồ Trường An [/SIZE]