Phỏng vấn GS Nguyễn Mạnh Hùng về Mỹ-Việt-Hoa.

-[b]Trung Quốc thiếu trách nhiệm, Mỹ xét lại từ đầu[/b]

-[b]Hà Nội hỏi thẳng: ‘Liệu có tin Mỹ được không?'[/b]

[b][RIGHT]Ðinh Quát/Người Việt[/RIGHT][/b]
Quan hệ Washington-Hà Nội những ngày qua chứng kiến nhiều “động tác” khác lạ. Mới đây, nhiều chiến hạm của Mỹ đến thăm Việt Nam, và hải quân hai nước loan báo các hoạt động hợp tác chung. Những diễn biến này khiến nhiều người cho rằng, Mỹ đang muốn dùng các quốc gia trong khu vực để bao vây Trung Quốc. Một sự bao vây như vậy liệu có thật? Và nếu có thật, liệu biển Ðông có nguy cơ dậy sóng? Người Việt ghi lại dưới đây quan điểm của Giáo Sư Nguyễn Mạnh Hùng, giảng dạy bộ môn Chính Trị và Bang Giao Quốc Tế tại Ðại Học George Mason, Virginia, và cũng là giám đốc Chương Trình Nghiên Cứu Ðông Dương tại đại học này.

[CENTER][IMG]http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/117934-nguyenManhHung-400.jpg[/IMG]
[SIZE="1"]Giáo Sư Nguyễn Mạnh Hùng. (Hình: Ðinh Quát/Người Việt)[/center][/size]
Ðinh Quát (NV): Trong bài thuyết trình mới đây tại University of Sydney, Giáo Sư John Mearsheimer thuộc Ðại Học Chicago, Hoa Kỳ, cho rằng: “Bão tố đang nổi lên khi Trung Quốc thách thức quyền lực của Hoa Kỳ tại Á Châu.” Xin được biết nhận xét của ông về nhận định của GS Mearsheimer?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Tôi nghĩ, vì ông Mearsheimer được mời sang bên Úc để nói chuyện về vấn đề ngoại giao và quốc phòng, về cán cân lực lượng ở vùng Thái Bình Dương, và ông ấy đã đọc “White Paper,” tức “Sách Trắng,” của Úc có nhận định tương đối lạc quan về sự trỗi dậy của Trung Quốc, nên ông cảnh báo rằng Trung Quốc không thể nào có thể phát triển một cách hòa bình được.

Trước kia, Bắc Kinh dùng khẩu hiệu “China's peaceful rise,” tức sự trỗi dậy hòa bình. Ðiều này khiến nhiều người lo ngại, thành ra Bắc Kinh đổi lại thành “China's peaceful development,” phát triển hòa bình. Nhưng, theo quan điểm của ông Mearsheimer, Trung Quốc không thể phát triển cách hòa bình được, mà sẽ ngày càng có tính cách gây hấn hơn, hung hăng hơn, và như vậy Úc Ðại Lợi phải chọn lựa và chuẩn bị cho tình huống chiến tranh có thể xảy ra giữa Mỹ và Trung Quốc.

[b]NV[/b]: Liệu chiến tranh có thể xảy ra không, thưa giáo sư?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Tôi nghĩ, chiến tranh không xảy ra trong thời gian ngắn. Theo phân tích của báo chí Trung Quốc, chúng ta thấy họ biết rõ khả năng quân sự của họ thua xa Mỹ. Họ bảo, cần đe dọa Việt Nam, nhưng phải tránh Mỹ. Tôi nghĩ, sẽ không có đụng độ.

[b]NV[/b]: Giáo sư nói trong thời gian ngắn không thể xảy ra chiến tranh. Trong dài hạn thì sao?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Tương lai xa thì không ai có thể đoán được. Nếu Trung Quốc nhất định áp đặt quyền lợi của họ bằng võ lực thì chiến tranh khó có thể không xảy ra, bởi vì khi Trung Quốc vẽ đường ranh giới của họ mà người ta gọi là “đường lưỡi bò” bao trùm 80% biển Ðông hay là biển Trung Hoa, thì rõ ràng họ xâm phạm thềm lục địa của rất nhiều quốc gia đồng thời có thể cản trở tự do lưu thông trên mặt biển của Mỹ.

Ðô Ðốc Robert F. Willard, tư lệnh Lực Lượng Thái Bình Dương của Mỹ đã nói khu vực này “có tính cách sống còn với quyền lợi của Mỹ,” trong khi Trung Quốc cũng nói đây là quyền lợi “cốt lõi” của Bắc Kinh. Nên nhớ, khi người ta tuyên bố quyền lợi “cốt lõi” và quyền lợi “sống còn” thì người ta có thể dùng võ lực để giải quyết. Vậy thì, nếu Trung Quốc nhất định áp đặt chủ quyền trong “đường lưỡi bò,” trong tương lai, xung đột là khó tránh khỏi.

[b]NV[/b]: Từ lâu, Bắc Kinh có thái độ lấn lướt tại biển Ðông, nhưng lãnh đạo Hà Nội luôn phản ứng nhẹ nhàng, thậm chí nhu nhược. Nay, sau khi Ngoại Trưởng Clinton tuyên bố tại Hà Nội về vai trò của Hoa Kỳ ở Ðông Nam Á, thì lập tức phía Hà Nội có luận điệu mạnh mẽ hẳn lên. Hà Nội đang nương nhờ Washington để đương đầu với Trung Quốc?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Trước cuộc Ðối Thoại Shangri-La (Shangri-La Dialogue) và Diễn Ðàn Khu Vực ASEAN (ASEAN Regional Forum) khi có lời tuyên bố mạnh mẽ của Ngoại Trưởng Hillary Clinton, giới lãnh đạo Việt Nam, từ Chủ Tịch Nước Nguyễn Minh Triết, Chủ Tịch Quốc Hội Nguyễn Phú Trọng, và Thủ Tướng Chính Phủ Nguyễn Tấn Dũng đã tuyên bố kiên quyết bảo vệ “bờ cõi và biển đảo của mình.” Mới đây, Tướng Nguyễn Chí Vịnh của Hà Nội nói Việt Nam không đi theo Mỹ. Ông ta nói vậy nhưng chúng ta nhận thấy từ trước tới nay, Việt Nam có hai mối lo: thứ nhất là mối lo “diễn biến hòa bình” của Mỹ; thứ hai là mối lo lấn lướt của Trung Quốc, ngày càng tăng. Hai mối lo đó khiến Hà Nội trong thế khó xử. Ðến tháng 5, 2009 vừa qua, khi tới kỳ hạn Liên Hiệp Quốc đặt ra, Trung Quốc phải ngửa bài, tuyên bố chủ quyền của họ trong cả vùng biển Ðông. Hành động đó của Bắc Kinh khiến cho Mỹ và Việt Nam có cùng một quan tâm chiến lược, là bảo vệ vùng biển đó.

[b]NV[/b]: Bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ, Robert Gates tuyên bố Mỹ tái yểm trợ cho Kopassu, là đơn vị tinh nhuệ nhất của quân đội Nam Dương. Có hay không, một chính sách Hoa Kỳ “be bờ” Trung Quốc?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Nói một cách chính thức, chính quyền Mỹ thường tuyên bố rằng Hoa Kỳ không hề có ý định chặn sự trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc và chỉ muốn Trung Quốc là một “responsible stakeholder,” tức là một “đối tác có trách nhiệm.”

Ðó là lập trường chính thức của Mỹ, nhưng gần đây chính sách đó không thành công bởi Mỹ hy vọng Trung Quốc giúp giải quyết một số hồ sơ rất nóng là vụ nguyên tử Bắc Hàn, nguyên tử Iran, vấn đề giải nhiệt toàn cầu rồi ngay cả việc đồng Nhân Dân tệ, nhưng không được đáp ứng thỏa đáng.

Về kinh tế, Trung Quốc cũng đã uyển chuyển một chút, còn về các lãnh vực khác thì Bắc Kinh không giúp gì cả. Do đó Mỹ phải thay đổi chính sách. Nhiều học giả và chiến lược gia Hoa Kỳ phàn nàn rằng chính sách của Tổng Thống Obama muốn cho Trung Quốc trở thành một đối tác có trách nhiệm đã hỏng rồi, nên cần phải xét lại từ đầu đến cuối, từ trên xuống dưới chính sách đó. Mỹ phải phản ứng lại, nếu không, sẽ bị Trung Quốc lấn lướt.

[b]NV[/b]: Phải chăng việc Hoa Kỳ đưa một loạt chiến hạm vào Việt Nam cũng như tập trận liên tục với Nam Hàn là một cách để thế giới hiểu rằng vai trò “cảnh sát quốc tế” mà nhiều người nhắc đến là có thật, và đừng có mà đùa với Hoa Kỳ?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Cựu ngoại trưởng Hoa Kỳ, Madeleine Albright từng nói rằng Mỹ là quốc gia “không thể thiếu được.” Câu này chỉ có nghĩa đối với những vấn đề lớn trên thế giới, vì Mỹ là siêu cường lớn nhất thế giới có sự hiện diên quân đội ở mọi khu vực, toàn cầu. Nếu không có sự tiếp tay của Mỹ thì khó giải quyết những vấn đề ấy. Nhưng điều đó không có nghĩa Mỹ muốn làm “cảnh sát thế giới.” Cả ông Clinton, ông Bush, và ông Obama đều từ chối vai trò cảnh sát của thế giới. Ðây là vấn đề cân bằng quyền lực, Mỹ là quốc gia mạnh nhất thế giới, lại là quốc gia hàng hải số một, thành ra họ bắt buộc phải kiểm soát tất cả các eo biển quan trọng trên thế giới.

Ðiển hình là vụ Bắc Hàn bắn tàu Nam Hàn. Vụ này khiến Mỹ có thái độ chứng tỏ rằng Hoa Thịnh Ðốn không chấp nhận sự lấn lướt của Bình Nhưỡng. Cuộc tập trận với Nam Hàn là nhằm biểu dương lực lượng cảnh cáo Bắc Hàn, đồng thời cũng nhắm vào Trung Quốc, vì trước kia Mỹ hy vọng Trung Quốc giúp giải quyết vấn đề hạt nhân của Bắc Hàn, nhưng Trung Quốc không làm gì cả và Bắc Hàn thì ngày càng hung hăng. Mỹ phải có thái độ là vì vậy. Mới đầu, Trung Quốc phản đối nên Mỹ chỉ diễn tập ở phía biển Nhật Bản thôi, nhưng Mỹ nói sẽ diễn tập ở Hoàng Hải, dù Trung Quốc chống điều này.

[b]NV[/b]: Liệu giới lãnh đạo hiện nay tại Việt Nam có nhìn bài học năm 1975 của Việt Nam Cộng Hòa để thấy rằng có lúc có thể bị đồng minh - nếu họ thật sự có một “đồng minh Hoa Kỳ” - xoay lưng?

[QUOTE]Khó khăn là thế này: Nếu Trung Quốc tấn công những nước như Úc chẳng hạn, như Nhật, Phi Luật Tân, thì Mỹ sẽ phản ứng lại ngay lập tức vì Mỹ có hiệp ước liên minh quân sự với các nước này. Còn đối với Việt Nam thì Mỹ chưa có quan hệ đồng minh quân sự. Phản ứng hay không còn tùy thuộc vào tình huống.

[/QUOTE]

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Họ rất quan tâm vấn đề đó. Trong hai buổi hội thảo ở Hà Nội tháng 7 vừa qua mà tôi có tham dự, họ đặt thẳng vấn đề liệu Mỹ có thể tin cậy được không, và họ kết luận không phải chỉ riêng Mỹ mà các quốc gia lớn đều như thế cả.

Chẳng hạn, năm 1954, các quốc gia lớn bán đứng Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa miền Bắc, thế rồi năm 1988, khi Trung Quốc tấn công lấy mấy hòn đảo của Việt Nam, lúc bấy giờ hạm đội Nga đã có căn cứ ở Cam Ranh mà Nga chẳng làm gì cả. Thành ra, trong bài phát biểu của Tướng Nguyễn Chí Vịnh, ông ta nói phải củng cố sức mạnh của chính mình trước, không thể tin tưởng vào người ngoài. Nói tóm lại, trong chính trị thế giới, mình không đủ lực thì mình phải mượn lực của người khác. Ðó là điều dễ hiểu, phải cân bằng quyền lực là đúng rồi, nhưng phải để ý đến lực lượng của mình.

[b]NV[/b]: Trong trường hợp xảy ra cuộc chiến Việt Nam-Trung Quốc, theo đánh giá của giáo sư, cán cân lực lượng giữa hai bên ra sao?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Nếu Trung Quốc tấn công thực sự thì Việt Nam không thể nào đánh lại được. Sẽ thua.

[b]NV[/b]: Trong tình huống đó, liệu có thể đoán được phản ứng của Hoa Kỳ?

[b]GS Nguyễn Mạnh Hùng[/b]: Rất khó đoán, vì tùy thuộc vào tình huống. Lấy một thí dụ năm 1950, khi ngoại trưởng Mỹ là ông Dean Acheson đọc bài diễn văn vạch con đường phòng thủ của Mỹ, ông vạch con đường đó ngoài Ðài Loan và Ðại Hàn. Ðến khi đột nhiên xảy ra cuộc tấn công của Bắc Hàn vào Nam Hàn thì chính sách Mỹ đổi lại và họ chống lại sự tấn công đó và can dự ào ạt vào vùng Á Châu. Thành ra chúng ta khó có thể nói được ngay mà phải tùy từng tình huống. Khó khăn là thế này: Nếu Trung Quốc tấn công những nước như Úc chẳng hạn, như Nhật, Phi Luật Tân, thì Mỹ sẽ phản ứng lại ngay lập tức vì Mỹ có hiệp ước liên minh quân sự với các nước này. Còn đối với Việt Nam thì Mỹ chưa có quan hệ đồng minh quân sự. Cho nên Mỹ sẽ phản ứng tùy thuộc tình huống.

[b]NV[/b]: Cám ơn giáo sư đã dành thời gian cho chúng tôi.