Nghịch lư Cá Voi Xanh: Thấy cây mà không thấy rừng
[CENTER][IMG]https://i.ibb.co/J3V9G0S/Exxon-Mobil-Oil-and-Gas-Energy-Vietnam-PTV.jpg[/IMG]
[/CENTER]
Khủng hoảng Biển Đông lần 2 tại Băi Tư Chính (Vanguard Bank) vẫn tiếp diễn. Tàu HD-8 vẫn khảo sát trái phép vùng biển ngoài khơi Nam Trung Bộ (cách bờ khoảng 180km), trong khi các tàu hải cảnh Trung Quốc vẫn quấy rối hoạt động của mỏ Lan Tây-Lan Đỏ (lô 06-01) gây sức ép với Việt Nam và Rosneft. Ngày 3/9/2019, tàu cần cẩu Lam Ḱnh của Trung Quốc đă tiến vào vùng biển gần mỏ Cá Voi Xanh (lô 118) cách đảo Lư Sơn hơn 30 dặm, cách bờ biển Quảng Nam gần 90 km. Theo [I]South China Morning Post[/I] (25/9/2019) Trung Quốc đă cho dàn khoan HD-982 tới Biển Đông, đe dọa vào vùng biển Việt Nam bất cứ lúc nào.
Trong khi đó dự án Cá Voi Xanh (lô 118) vẫn chậm tiến độ. Gần đây có [URL="http://ydan.org/showthread.php?t=29859&p=256981&viewfull=1#post256981"]tin đồn ExxonMobill định rút khỏi dự án[/URL] này. Câu chuyện Cá Voi Xanh tuy c̣n chưa rơ, nhưng cửa sổ cơ hội cho Việt Nam dường như đang khép lại. Trước đây, Việt Nam đă bỏ lỡ nhiều cơ hội, nay lịch sử có thể lặp lại, nếu người ta chỉ “thấy cây mà không thấy rừng”. Bài này phân tích một số nghịch lư có thể gây trở ngại cho dự án chiến lược Cá Voi Xanh, dẫn đến hệ quả khó lường, nếu Việt Nam thiếu quyết đoán, hành động quá yếu và quá chậm.
[B]
Các tin đồn nửa sự thật[/B]
Theo David Hutt, blogger Huy Đức cho biết “ExxonMobil đă thông báo với chính phủ Việt Nam (28/8/2019) là họ định bán lại 64% cổ phần dự án Cá Voi Xanh” (dự kiến sẽ khai thác khí từ năm 2023). Trong khi đó, các quan chức dầu khí Việt Nam đều cho rằng Trung Quốc đang thách thức và gây sức ép với Việt Nam. Yuval Harari nói rằng chúng ta đang sống trong thời kỳ “hậu sự thật”, nên tin đồn này là “nửa sự thật”.
Theo chuyên gia dầu khí Tim Daiss, Bắc Kinh muốn ép Hà Nội không được hợp tác với ExxonMobil tại dự án Cá Voi Xanh, nhằm đẩy Mỹ ra khỏi Biển Đông. Nếu Cá Voi Xanh bị đ́nh trệ, các dự án điện khí không tiến triển, Việt Nam buộc phải tiếp tục làm điện than, sẽ phải phụ thuộc vào Trung Quốc về an ninh năng lượng.
Theo chuyên gia về Việt Nam Carl Thayer, “sau Băi Tư Chính sẽ đến lượt Cá Voi Xanh”. Mỏ Cá Voi Xanh có trữ lượng khí khoảng 150 tỷ m[SUP]3[/SUP], gấp 3 lần mỏ Lan Tây-Lan Đỏ ở Nam Côn Sơn. Trung Quốc theo đuổi chính sách hai mặt: Một mặt họ quấy rối các dự án dầu khí (như với Repsol, Rosneft, ExxonMobil). Mặt khác họ gây sức ép buộc Việt Nam phải khai thác chung với Trung Quốc. Nếu họ không thấy có “tiến bộ” trong việc quấy rối các dự án với Rosneft (gần băi Tư Chính), họ sẽ thách thức dự án Cá Voi Xanh (với ExxonMobil).
Tuy gây sức ép với Việt Nam và các đối tác là chủ trương nhất quán của Trung Quốc, nhưng trong trường hợp này không phải dễ v́ Cá Voi Xanh khác với Cá Rồng Đỏ và Lan Đỏ. Thứ nhất, Cá Voi Xanh nằm ngoài “đường chín đoạn”. Thứ hai, ExxonMobil không phải là Repsol, và Trung Quốc không bắt nạt được Mỹ. Tuy họ không ép được Mỹ hay Nga phải bỏ cuộc (như Tây Ban Nha), nhưng “yếu tố Trung Quốc” có thể tạo ra “hiệu ứng kép” làm phức tạp thêm vấn đề “cơ chế” như thủ tục phê duyệt và giá cả (đấy là chưa kể lợi ích nhóm).
Trung Quốc c̣n có thể tác động vào nội bộ Việt Nam, làm chậm tiến độ dự án, để phân hóa Việt Nam với Mỹ. Tuy Trung Quốc không dại ǵ gây căng thẳng quá mức để xảy ra xung đột, nhưng vẫn tiếp tục ép Việt Nam, Malaysia và Philippines, để chứng tỏ rằng các nước này không thể làm được ǵ để chống lại Trung Quốc, và họ cũng không thể dựa vào sự hỗ trợ của Mỹ hay cộng đồng quốc tế. Carl Thayer cho rằng t́nh trạng ách tắc của dự án Cá Voi Xanh chắc sẽ rơ ràng hơn khi Tổng Bí thư cộng đảng kiêm chủ tịch Nuớc Nguyễn Phú Trọng sang thăm Mỹ (dự kiến vào cuối tháng 10/2019), và cho rằng các quan chức cao cấp của PVN sẽ đi cùng đoàn.
Trước tin đồn ExxonMobil có thể bỏ cuộc, ngày 12/9/2019 người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định “Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam đă có thông tin cho biết những dự án dầu khí ở miền trung, bao gồm các dự án trên biển và trên bờ được tổ hợp nhà thầu Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Tổng Công ty Thăm ḍ khai thác Dầu khí và ExxonMobil triển khai theo kế hoạch”. PVN cũng thông báo “Các dự án dầu khí ở miền Trung Việt Nam (gồm các dự án trên biển và trên bờ) được ExxonMobil, PVN và PVEP triển khai theo kế hoạch”.
[B]
Lư giải câu chuyện Cá Voi Xanh[/B]
Trong khi Việt Nam đang lên án Trung Quốc cho tàu thăm ḍ HD-8 và các tàu hải giám vũ trang xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam gần băi Tư Chính th́ ngày 18/09/2019 người phát ngôn [URL="http://ydan.org/showthread.php?t=29873&p=257018&viewfull=1#post257018"]Bộ Ngoại Giao Trung Quốc lại lên án Việt Nam[/URL] khai thác dầu khí tại khu vực băi Tư Chính là xâm phạm chủ quyền của Trung Quốc. Tuyên bố ngang ngược đó của Bắc Kinh làm dư luận bất b́nh và các chuyên gia quốc tế phản ứng mạnh.
Theo các chuyên gia Mỹ, đã đến lúc phải thay đổi cục diện tranh chấp hiện nay tại Biển Đông, v́ mỗi khi Trung Quốc dùng sức mạnh cưỡng chế th́ các nước khu vực phải rút lui. Theo giáo sư Ryan Martinson (Học viện Hải quân Mỹ), chính quyền Trump cần xúc tiến:
(1) Lên án Bắc Kinh đă ép các nước khác phải tuân theo yêu sách bất hợp lư của họ;
(2) Cấm các tàu Trung Quốc tiếp cận các hải cảng của Mỹ, và tiến hành khảo sát các vùng đặc quyền kinh tế của Mỹ;
(3) Chia sẻ thông tin về những ǵ đang diễn ra tại Biển Đông.
Trung Quốc dùng tàu hải cảnh vũ trang và dân quân biển xâm phạm vùng EEZ của Việt Nam để ép Hà Nội (và các đối tác) vào chân tường. Nhưng nếu ExxonMobil định rút khỏi dự án Cá Voi Xanh v́ sức ép của Trung Quốc, th́ chính phủ Mỹ chắc phải biết và lên tiếng. Nhưng người phát ngôn [URL="http://ydan.org/showthread.php?t=29846&p=256891&viewfull=1#post256891"]Bộ Ngoại giao Mỹ vẫn tuyên bố (ngày 22/8/2019)[/URL]: “Các công ty Mỹ đứng đầu về thăm ḍ và khai thác dầu khí, gồm ngoài khơi Biển Đông…Mỹ cực lực phản đối các nỗ lực của Trung Quốc đe dọa hoặc cưỡng bức các nước đối tác phải thôi hợp tác với các công ty không phải của Trung Quốc, nếu không họ sẽ quấy rối các hoạt động hợp tác dầu khí”.
Trong khi các tin đồn lan nhanh th́ có mấy cách lư giải khác (ngoài sức ép của Trung Quốc). Ví dụ, ExxonMobil đang tính lại giá trị thương mại của dự án, trong bối cảnh họ phải cắt lỗ và bỏ một số dự án (như ở Bắc Âu và Úc). Có những lư do buộc họ phải xem lại có nên bỏ Cá Voi Xanh không, nếu có quá nhiều carbon dioxide trong mỏ khí, làm giảm khả năng sử dụng khí được khai thác, v́ không thân thiện môi trường. Có thể ExxonMobil không muốn rút, nhưng dùng những lư do trên để ép chính phủ Việt Nam điều chỉnh chính sách.
Theo Bill Hayton (Chatham House) nếu tin đồn trên là thật, th́ chắc v́ lư do thương mại (từ phía ExxonMobil), chứ không phải v́ lư do chính trị (do sức ép của Bắc Kinh). Có thể công ty mẹ của Exxon Mobil muốn thoái vốn, nhưng công ty khu vực muốn bán gas với giá cao hơn. Mấy năm qua, ExxonMobil đă thương thuyết với Việt Nam về giá bán khí của Cá Voi Xanh, nhưng vẫn chưa đạt được thỏa thuận. Tuy mỏ Cá Voi Xanh nằm ngoài “đường chín đoạn”, nhưng Trung Quốc không muốn ExxonMobil hút gas của cùng bể khí lớn mà họ đă thăm ḍ gần đó (năm 2014). Ngoài dầu khí, Trung Quốc và các nước Đông Nam Á vẫn đang tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, mang ư nghĩa quốc tế. Điểm cốt lơi là các quốc gia có tôn trọng hiệp ước mà họ đă kư, hay muốn sử dụng vũ lực để đạt được. Đó chính là ḥn đá tảng cho trật tự thế giới dựa trên luật lệ.
[CENTER][IMG]https://vcdn-vnexpress.vnecdn.net/2019/09/12/exxonmobile-001-7543-1568284648.jpg[/IMG]
[COLOR=#2f4f4f][I]Vị trí mỏ Cá Voi Xanh và tuyến ống nối vào bờ biển Chu Lai. graphic: ExxonMobil.
[/I][/COLOR][/CENTER]
Theo Greg Poling (AMTI/CSSI) Việt Nam phải đứng vững trước sức ép của Trung Quốc. Cũng như Cá Rồng Đỏ (với Repsol) và Lan Đỏ (với Rosneft) tại Nam Côn Sơn, Cá Voi Xanh (với ExxonMobil) c̣n quan trọng hơn đối với an ninh năng lượng của Việt Nam cũng như chủ quyền tại Biển Đông. Nhưng nó thực sự không phụ thuộc vào Hà Nội, nếu ExxonMobil thấy đầu tư của họ quá rủi ro (có nhiều khả năng là như vậy). Trước sức ép mà Repsol, Rosneft hay ExxonMobil phải đối mặt, nếu họ định thoái vốn th́ Việt Nam không thể làm ǵ được. Mục tiêu của Trung Quốc là phải tiến tới kiểm soát hầu như toàn bộ Biển Đông. Điều đó đồng nghĩa với việc bất kỳ hoạt động dầu khí nào, ở bất kỳ nơi nào trong khu vực này, cần phải được Trung Quốc cho phép, hoặc phải hợp tác với các công ty của Trung Quốc.
Theo Bennett Murray (trưởng văn pḥng DPA) việc gắn khai thác dầu khí với quan hệ giữa các nước lớn là cơ hội tốt để Việt Nam tiếp tục khai thác dầu khí trong “đường chín đoạn”. Tuy Trung Quốc muốn ép Việt Nam thôi liên doanh với Rosneft, nhưng Nga vẫn lặng lẽ hỗ trợ Việt Nam. Tại Bangkok bên lề hội nghị ngoại trưởng ASEAN (2/8/2019) khi ngoại trưởng Trung Quốc (Vương Nghị) yêu cầu ngoại trưởng Nga (Sergei Lavrov) dừng các hoạt động hợp tác dầu khí với Việt Nam tại băi Tư Chính, ngoại trưởng Nga đă khéo léo từ chối.
[B]
Nghịch lư Cá Voi Xanh [/B]
Theo thông báo (năm 2017) tổng đầu tư cho dự án Cá Voi Xanh vào khoảng 10 tỷ USD và sẽ đóng góp vào ngân sách nhà nước gần 20 tỷ USD. PVN và ExxonMobil Việt Nam đă kư thỏa thuận khung Hợp đồng Bán khí Cá Voi Xanh, theo đó dự án này sẽ cung cấp khí cho 4 nhà máy điện khí với tổng công suất 3.000 MW (2 nhà máy đặt tại khu kinh tế Chu Lai, tỉnh Quảng Nam, và 2 Nhà máy đặt tại khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngăi). Mỏ Cá Voi Xanh lớn gấp 3 lần mỏ khí Lan Tây-Lan Đỏ (là mỏ khí lớn nhất hiện nay ở Nam Côn Sơn), và quan trọng hơn nhiều so với mỏ Cá Rồng Đỏ về giá trị kinh tế cũng như giá trị chiến lược.
PVN đề nghị chính phủ chấp thuận cơ chế giá điện khí của dự án nhằm bao tiêu hết sản lượng khí đă cam kết với nhà thầu ExxonMobil…Trong khi Bộ Kế hoạch – Đầu tư cho rằng mức giá bán điện của dự án này khá cao so với giá bán điện b́nh quân hiện nay, Bộ Tài chính đề nghị PVN phân tích, đánh giá về tính cạnh tranh giá điện của dự án này với các dự án điện khác. Tập đoàn Điện lực EVN đề nghị phân tích và xem xét lại phương án tài chính được PVN kiến nghị v́ phương án này có nguy cơ gặp nhiều khó khăn, sẽ kéo dài quá tŕnh thương thảo, gây ảnh hưởng đến tiến độ của dự án này và chuỗi dự án Cá Voi Xanh…
Trong khi ExxonMobil có trách nhiệm khai thác đưa khí vào bờ, PVN có trách nhiệm t́m kiếm nguồn tài chính, đàm phán giá điện với EVN, và làm nhà máy điện khí. Theo PVN (9/9/2019), để làm được việc đó, cần được chính phủ phê duyệt. Theo ông Phạm Xuân Cảnh (thành viên HĐTV PVN) một số dự án dầu khí như Cá Voi Xanh vướng cơ chế nên chậm, hiệu quả không c̣n như trước. “Các dự án Cá Voi Xanh, Lô B như nồi cơm của PVN, nồi cơm của tăng trưởng GDP và thu ngân sách. Nhưng vướng cơ chế nọ kia nên bị chậm trễ hết rồi”.
[B]Theo chuyên gia dầu khí Nguyễn Lê Minh, nếu việc ExxonMobil định rút khỏi Cá Voi Xanh là có thật, nhưng để gây sức ép với chính phủ Việt Nam nhằm rút ngắn tiến độ, đi vào khai thác thương mại, chứ không phải do sức ép từ Trung Quốc…ExxonMobil muốn chính phủ Việt Nam thúc đẩy nhanh việc phê duyệt giá bán điện của PVN và EVN.[/B]
Tuy việc bán điện của phía Việt Nam không liên quan đến lợi ích kinh tế của ExxonMobil, nhưng nếu không được phê duyệt sớm th́ có thể làm chậm tiến độ dự án. Theo ông Minh, bản chất của dự án Cá Voi Xanh hoàn toàn khác với dự án Cá Rồng Đỏ. Trong khi Cá Rồng Đỏ (lô 07-03) nằm ở khu Nam Côn Sơn, cách bờ 550km, không thuộc vùng EEZ nhưng vẫn thuộc thềm lục địa của Việt Nam, Cá Voi Xanh (lô 118) chỉ cách bờ có 88km, nằm sâu trong vùng EEZ của Việt Nam, và nằm bên ngoài “Đường Chín Đoạn” của Trung Quốc.
Theo ông Minh, nếu ExxonMobil định rút, chắc không phải do sức ép của Trung Quốc. Sau này, nếu ExxonMobil rút và chính phủ Việt Nam muốn thay bằng Rosneft th́ vấn đề lại khác, v́ Nga và Trung Quốc có nhiều ràng buộc kinh tế và chính trị. Hiện nay Rosneft là tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga và Trung Quốc có 9% cổ phần trong Rosneft nên chắc họ có lợi ích chung. Có tin đồn ExxonMobil định bán lại cổ phần Cá Voi Xanh cho Rosneft.
Đến nay, PVN xác nhận có việc ExxonMobil đang gây sức ép lên chính phủ Việt Nam để rút ngắn quy tŕnh phê duyệt, nhằm giúp dự án kịp tiến độ. Hiện nay hợp đồng dầu khí (PSC) của ExxonMobil tại dự án Cá Voi Xanh có thời hạn 20 năm (2009 – 2029), nhưng 10 năm đă trôi qua kể từ khi kư kết, nay dự án mới dừng ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật (FEED), c̣n lâu mới có thể đi vào khai thác thương mại. Điều này có thể làm ExxonMobil rất lo ngại.
Năm ngoái, lănh đạo PVN cho biết t́nh h́nh Biển Đông tiếp tục có những diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến hoạt động thăm ḍ dầu khí cũng như kêu gọi nước ngoài đầu tư vào thăm ḍ dầu khí ở các lô c̣n mở của tập đoàn PVN. Nhưng hiện nay ExxonMobil và PVN đều từ chối b́nh luận chính thức về các tin đồn liên quan đến Cá Voi Xanh, tuy chắc họ đang rất sốt ruột. Ngày 10/9/2019, trong khi đại diện PVN nói rằng “hiện chúng tôi vẫn đang triển khai dự án Cá Voi Xanh và sẽ không đưa ra ư kiến đối với những nguồn tin không chính thống”, th́ người phụ trách truyền thông của ExxonMobil cũng nói rằng “Chúng tôi không b́nh luận về các tin đồn về thị trường hoặc đồn đoán về việc kinh doanh của chúng tôi”.
[B]
. . .
[/B]
