-
NHÀ SƯ CỦA TÔI
Hoàng Ngọc Liên
Tưởng niệm Thượng Tọa Thích Thanh Long
Nhớ nhau, xin nhớ t́nh dân tộc,
Lẳng lặng mà xem đá nở hoa.
Thượng Tọa Thích Thanh Long
Lần chót tôi đến chùa Giác Ngạn là vào một buổi sáng Chúa Nhựt, sau khi dự thánh lễ tại nhà thờ Ba Chuông. Cũng nằm bên phải trên đường Trương Minh Giảng về hướng Lăng Cha Cả, chùa Giác Ngạn, nơi Thượng Tọa Thích Thanh Long trụ tŕ, ở sâu trong một con đường nhỏ chừng một trăm mét.
Tôi là một trong những người “mê tín” cụ Thanh Long, nhất là trong thời gian ở trại “cải tạo"Thanh Phong, huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa vào những năm đầu của thập niên 80. V́ là người đồng hương Ninh B́nh, nên ngay sau khi cụ Thanh Long đảm nhiệm chức vụ Giám Đốc Nha Tuyên Úy Phật Giáo QLVNCH thay thế Thượng Tọa Thích Tâm Giác, tôi đă tới chúc mừng cụ. Lần nào đến Nha TUPG, tôi cũng được cụ cho uống trà và kể lại những kỷ niệm tại quê cũ. Nhưng phải đợi đến khi gặp lại cụ ở trại “cải tạo” Yên Hạ, huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La, rồi sau này trại Thanh Phong, tôi mới có dịp sống chung với cụ và hiểu hơn về con người của cụ.
Đó làmột ông già “nhà quê” b́nh dị, một “đại sư” - như anh Đoàn Bội Trân và tôi thường nói về cụ - đă khiến một người theo Thiên Chúa Giáo như tôi “mê tín”.
Trongmột bài báo dành riêng để tưởng niệm cụ trong ngày giỗ cụ đầu năm 1994 , anh bạn tôi, Kư Giả Lô Răng đă xúc động ghi lại nhiều kỷ niệm về cụ, ở đây tôi chỉ xin nhắc những “diễn biến ḥa b́nh” mà cụ và tôi thường tâm đắc. Bao giờ cụ cũng có những "mắm muối” pha thêm vào câu chuyện cho đậm đà, vui vẻ và thoải mải.
Cụ kêu tôi bằng ông và hỏi tôi:
- Ông biết tại sao tôi kêu ông là Ông mà ông Hùng lớn tuổi hơn ông, tôi lại kêu bằng... anh không ?
Thấy tôi chưa “nắm” được vấn đề, cụ giải thích ngay:
- Đó là gọi theo tên hoặc theo họ, người ḿnh cũng đôi khi gọi theo họ, như người Trung Hoa và tùy theo để xưng hô là Cụ, là Bác, là Ông, là Anh.
Ví dụ ông họ Hoàng th́ tôi kêu bằng Ông Hoàng. Ông Nguyễn Huy Hùng th́ tôi kêu bằng tên, là Anh Hùng.
Cũng như vậy, ông Tống Tấn Sỹ th́ tôi kêu bằng tên, là Bác Sỹ...
Rồi cụ cười:
- Cho vui vậy mà!
Tôi cười theo:
- Hèn chi anh Tú chưa đến sáu mươi mà đă được Đại Sư kêu là Cụ Tú, c̣n anh Thông là Thầy Thông !
Bây giờ noi theo Đại Sư, ai cũng gọi anh Thông là Thầy Thông, mặc dù ảnh đâu phải là... Đại Đức!
Trong số những bồ ruột của cụ ở trại Thanh Phong, c̣n có ông cha Nghiêu, cựu Tuyên Úy Công Giáo.
Nh́n hai người ngồi chồm hổm ngoài sân nấu nước pha trà, ông cha Trâm - Tuyên Úy BĐQ - bảo tôi:
- Ông coi, thật là một bức tranh ḥa đồng tôn giáo tuyệt vời. Tiếc rằng không có máy ảnh...
Sau này, lúc linh mục Nghiêu yên nghỉ trên đồi cây Thanh Phong, cụ Thanh Long ngậm ngùi nói:
- Thế là “Đức Vua băng” rồi! Ông Hoàng phải đọc kinh cầu nguyện cho linh hồn Ngài.
C̣n tôi th́ làm công quả hồi hướng cho Ngài. Ngài “về” với Chúa như vậy cũng đỡ nhức đầu!
Cụ vui vẻ khi gọi ông Cha Nghiêu, cũng như Linh Mục Đinh Cao Thuấn, cựu Giám Đốc Nha Tuyên Úy Công Giáo là “Đức Vua”!
Cụ hay nói: “Cho vui vậy mà!”
Trong lúc mọi “trại viên” - danh xưng bịp của Công An coi tù đặt cho chúng tôi - “thương” cụ Thanh Long như vậy, th́ bọn “chèo” lại không ưa cụ.
Chúng luôn t́m cách “hành” cụ, hoặc bắt cụ... cuốc thêm, phạt cụ ăn 12 kg, dọa sẽ cắt thăm nuôi...
Cụ Thanh Long thường bảo chúng tôi cái ǵ cũng... từ từ, ḿnh c̣n tù trường kỳ, đâu có ǵ gấp. Ngờ đâu chủ trương “từ từ” của cụ rồi cũng đến tai... chèo!
Tên cán bộ trực trại hỏi cụ:
- Tại sao trong lúc phải tranh thủ đi nhanh ra hiện trường để thi đua làm sắn, anh cứ rề rề lùi lại phía sau. Có trại viên đứng lại chờ anh, anh lại nói: “Cứ từ từ”! Anh chống đối lao động hả?
Cụ cười:
- Nào tôi có chống đối bao giờ đâu. Cái chân tôi bị thấp khớp đi nhanh không được.
- Nhưng anh lại xui người khác từ từ...?
- Từ từ là tôi từ từ thôi...
- Anh về làm kiểm điểm cho tôi. Bắt đầu từ ngày mai, anh ăn mười hai kí!
Chiếc bánh bột ḿ luộc bằng ḷng bàn tay là tiêu chuẩn thường lệ của mỗi người, hôm sau lúc phát cho cụ đă bị cắt một miếng. Miếng bánh được cát ra đó đem đặt vào tiêu chuẩn của anh Đinh Công Chất v́ Chất “làm cho quên đời” được ăn mười tám kg. Tên “chèo” thưởng cho một người ăn thêm, nhưng trại không mất thêm chút nào. Nó cắt xén một người đang từ tiêu chuẩn 15kg xuống 12kg, để thưởng cho một người từ 15 kg lên 18 kg !
Do vậy, mà khi hiểu âm mưu “chèo”, anh Chất đă cầm mẩu bánh đem trả vào chiếc bánh mới bị cắt ra của cụ Thanh Long, rồi anh lấy chiếc bánh đó ăn và để chiếc bánh c̣n nguyên vẹn của ḿnh cho cụ. Dĩ nhiên việc này không cho "chèo" biết và càng không để cụ hay được.
V́ cụ chẳng bao giờ quan tâm đến chuyện ăn uống, nên việc "chèo" có hạ tiêu chuẩn ăn hay không, cụ cũng không để ư nữa.
Trở lại câu chuyện đồng hương, bữa chúng tôi chuyển trại vào Thanh, lúc chiếc xe Ba Đ́nh chở tù đi qua Thị Xă Ninh B́nh, cụ chỉ tay vào bảng chỉ đường bảo tôi:
- Từ đây về phủ Kim Sơn chỉ c̣n hai mươi ba cây số, Phát Diệm hai mươi bảy cây. Ngày xưa có một dạo tôi ở chùa Đồng Đắc, cũng gần làng ông.
- Thưa Cụ, những năm cuối thập niên 30, ông già tôi thường xuống chùa Đồng Đắc lễ Phật.
Cụ Thanh Long ngạc nhiên:
- Nghe nói ông cụ có người anh ruột làm linh mục bên địa phận Bùi Chu?
- Dạ đúng, nhưng ông già tôi lại hay xướng họa thơ chữ Hán với quư vị lănh đạo tinh thần bên Phật Giáo.
Cụ Thanh Long cười:
- Thảo nào ông thân với mấy ông sư. Thầy Thích Minh Thuần, Tuyên Uư Phật Giáo Sư Đoàn Dù, hồi sinh tiền vẫn nói với tôi là ông thường vô văng cảnh chùa Hưng Pháp.
Xe đi qua cầu Hàm Rồng th́ một ḥn đá từ đâu liệng trúng vào tấm kiếng sát chỗ cụ ngồi.
Cụ hỏi tôi:
- Ông có biết tại sao họ ném đá vào xe ḿnh không?
Tôi đoán chừng:
- Tôi chắc là đồng bào được nghe cán bộ tuyên truyền là sĩ quan “ngụy” ăn thịt người, nên xui họ tỏ thái độ...
Cụ Thanh Long vẫn cười, nhưng đầu cụ lắc lắc:
- Lần này ông... sai rồi! Đó là những năm trước khi chúng ḿnh mới ra Bắc. Bây giờ th́ đồng bào hiểu rồi.
- Vậy lần này...
Cụ chậm răi:
- Lần này đồng bào bị lừa!
Tôi trố mắt:
- Đại sư nói đồng bào bị lừa?
Cụ gật gù:
- Lúc xe dừng lại bên này cầu Long Biên. Tôi được một anh tài xế xe Ba Đ́nh cho hay trước, là anh ta nghe “chèo” nói với nhau lần này rỉ tai đồng bào dàn chào xe chở bọn tù binh “bành trướng Trung Quốc” mà “ta” bắt được trong trận chiến trên sáu tỉnh biên giới phía Bắc vừa qua. Tuyên truyền như vậy mới khích động căm thù trong dân chúng, v́ Thanh Hóa cũng như các tỉnh, đều có bộ đội, dân công hy sinh trong những ngày Tầu “vượt biên”... xâm lược !
Tôi nói thêm:
- Và cũng để chúng ta hiểu lầm đồng bào c̣n căm thù ḿnh... Tin tức nóng hổi như vậy mà Đại Sư cũng có sớm. Cụ thiệt thần thông quảng đại !
Cụ lại cười:
- Thần thông ǵ đâu? Có duyên may nên được biết, nên cũng... thông cảm với đồng bào.
Lúc đến Trại Thanh Phong, tôi may mắn ở cùng đội với cụ Thanh Long. Đội trưởng là anh Vơ Văn Hổ. Chúng tôi gọi anh là... Cọp cho gọn. Cọp rất khéo léo, vừa không để “chèo” bắt bí, vừa không để anh em phải làm những việc mà tự bọn “chèo” nghĩ ra bắt tù phải làm, như một đội khác. Đối với cụ, Cọp một niềm trọng kính. Việc ǵ coi bộ quá nặng so với thể lực của mấy ông già, nhất là khi trong số những người phải làm lại có cụ Thanh Long, Cọp thường tiếp tay làm cho mau xong.
Cụ thường khen:
- Cọp khỏe và dễ thương lắm, lại hay giúp mấy ông già. Nếu “tự quản” nào cũng như Cọp th́ anh em tù cũng đỡ khổ.
Chẳng những anh em quốc gia bị tù đỡ khổ mà cả mấy đứa con nít bên tù h́nh sự cũng đỡ đói.
Câu chuyện này về sau kể lại cho nhà thơ Thái Duy Đức nghe, thi sĩ rất tán thưởng:
- Thế là hơn mười năm trước, các anh em tù chính trị đă làm “diễn biến ḥa b́nh” rồi !
Câu chuyện thật giản dị, chúng tôi làm v́ t́nh người, không cần biết bọn trẻ đang bị cầm tù mất dạy như thế nào. Chỉ thấy chúng đang đói, đang lạnh. Chúng tôi cũng đói, cũng lạnh, nhưng so với tù h́nh sự, chúng tôi hạnh phúc hơn nhiều. Từ 1979, tù chính trị đă được thăm nuôi, hoặc được phép nhận quà ba kg, về Thanh Phong gói quà gia đ́nh đă lên năm kg, cho nên mỗi khi có “thăm nuôi”, chúng tôi lại chuyển phần bo bo qua cho mấy đứa trẻ bên tù h́nh sự. Nói chuyển qua th́ dễ, nhưng chuyển qua trót lọt, tránh được bao nhiêu con mắt cú vọ của đám “chèo”, của “ăng ten”... th́ cũng phải tốn công phu. Thường thường một vài anh em trẻ, có sức liệng xa khiến chiếc túi ni lông có mấy “tiêu chuẩn” bo bo rơi đúng... vị trí. C̣n cụ Thanh Long và tôi đứng hai đầu nhà canh chừng để nếu thấy đúng thời cơ, mới ra hiệu cho anh em liệng bịch ni lông bo bo qua bên kia hàng rào giây kẽm gai cho mấy đửa nhỏ đang chờ sẵn.
Được các bác, các chú miền Nam chi viện, bọn trẻ rất cảm động. Có đứa đă khóc. Ngoài rẫy làm mùa, chúng tôi được bọn trẻ biết ơn, kiếm giùm cho bó củi, bó rau. Dĩ nhiên chúng cũng mong được cho đồ ăn, cho quần áo, nhưng điều làm cụ Thanh Long và chúng tôi được an ủi là bọn trẻ mất dạy đă có lễ phép, biết nói cám ơn và nhất là chúng thấy rơ những điều được “giáo dục” căm thù quân “ngụy” của Công An coi tù là láo khoét.
Đó cũng là phần thưởng tinh thần cho chúng tôi và là những kỷ niệm khó quên trong thời gian chung sống với cụ Thanh Long.
Tiếc rằng cụ viên tịch trước khi tôi chuyển lời thăm của Cọp đến cụ. V́ cái lần chót mà tôi đến chùa Giác Ngạn - như trên đă viết - là để tiễn cụ về nơi yên nghỉ.
Tôi thắp hương lạy trước quan tài, như một Phật tử ngoan đạo và nói với cụ:
- Tôi thật có lỗi v́ cả tháng nay lu bu ba cái giấy tờ chưa đến thăm Đại Sư được, bữa nay đến th́ chỉ c̣n đưa tiễn Đại Sư.
Thứ năm vừa qua, Cọp đi Mỹ. Tôi ra sân bay Tân Sơn Nhất với Cọp. Cọp nói: “Ông già có đến chùa Giác Ngạn cho tôi gửi lời thăm Thầy Thanh Long.”
Mong Đại Sư sớm về cơi Đức Phật A Di Đà!
Lạy Đại Sư.
Cả rừng người đổ xô về chùa Giác Ngạn, trong đó dĩ nhiên có vợ chồng người Công Giáo từng đi thăm nuôi cụ, để vĩnh biệt “Nhà Sư của tôi.”
Để Tưởng niệm “Nhà Sư Của Tôi”
Cầu chúc Ngài sớm siêu thăng Lạc Quốc.
Hoàng Ngọc Liên
-
"Nhà Sư Của Tôi" đă bênh vực "ÔngCha Nghiêu" như thế nào?Hay là "Nhà Sư Của Tôi" đă phải làm "kiểm điểm" Rút Kinh Nghiệm về việc Ngài liệng chiếc mền đỏ cho một thanh niên "dân tộc"!
Để Tưởng niệm "Nhà Sư Của Tôi"
Cầu chúc Ngài sớm siêu thăng Lạc Quốc.
Hoàng Ngọc Liên
Bữa tôi ra mắt sách tại Orlando, cựu Đại Tá Nguyễn Quốc Quỳnh, Hội Trưởng Hội Cao Niên Orlando và Vùng Phụ Cận, có nhắc tôi là bài "Nhà Sư Của Tôi" (NSCT) trong cuốn tạp văn "Viên Đạn Cuối Cùng" c̣n thiếu nhiều chi tiết. Tôi cảm ơn cụ Quỳnh và hứa là nhân dịp Tân Niên Canh Th́n (y2k) tức Năm Rồng đầu thiên niên kỷ mới, tôi sẽ kể thêm về những câu chuyện tại Trại "cải tạo" Thanh Phong, huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
Cụ Nguyễn Quốc Quỳnh và kẻ viết bài này đều có nhiều kỷ niệm tại đây, nhất là với cố Thượng Tọa Thích Thanh Long, nguyên Giám Đốc Nha Tuyên Uùy Phật Giáo Quân Lực Việt Nam Cộng Ḥa.
Sở dĩ bài NSCT thiếu một vài câu chuyện về Đại Sư Thanh Long, v́ là bài viết ngắn để đăng trên Bản Tin Chùa Vạn Hạnh (Raleigh, North Carolina) mà số trang có hạn. Lẽ ra trước khi in bài này trong tập tản văn, tôi phải bổ túc, nhưng đă sơ xuất. Nay xin... chuộc lỗi bằng bài viết này.
Do một cơ duyên... tiếp nối với cụ Thanh Long, cả gần mười năm sau khi Đại Sư viên tịch tại chùa Giác Ngạn Sài G̣n, tôi viết về Cụ. Và một chuỗi sự việc liên quan đến Cụ do bài NSCT, đưa tới việc Thượng Tọa Thích Thiện Tâm về Trụ Tŕ tại Chùa Vạn Hạnh; việc tôi liên lạc với thân hữu bên nước Đức sau khi bài này được đăng lại trên Nguyệt San Viên Giác của Thượng Tọa Thích Như Điển; việc tôi có thêm nhiều thân hữu là Phật Tử, v́ tôi là người theo Thiên Chúa Giáo mà viết bài rất trân trọng sùng kính một vị Chân Tu bên Phật Giáo.
Mỗi lần chúng tôi, những anh em đồng cảnh tù "cải tạo", nhắc đến Thượng Tọa Thích Thanh Long, ai nấy đều thành kính nhớ về Cụ như một vị anh hùng trong ḷng chúng tôi.
Ở một cơi không c̣n hệ lụy, vị sư già của chúng tôi biết được điều này hẳn không vui ḷng. Bởi Cụ vẫn cho ḿnh là một Oâng Sư Nhà Quê, b́nh thường, giản dị, không muốn ai đề cao ḿnh.
Cụ chia sẻ phần ăn của ḿnh cho bạn tù, như một hành động phải làm như thế mà không hề có ư hành thiện để gây công đức. Thỉnh thoảng được Phật Tử - chùa Giác Ngạn -, hay vợ chồng người Công Giáo gần nhà thờ Ba Chuông ra thăm nuôi, Cụ chia thức ăn cho kỳ hết, sau đó lại nhận phần "bo bo" như... thường. Nhiều bạn tù thấy dưới chân sàn nằm của ḿnh có bịch "ni-lông" thức ăn, đều chắp tay vái, hướng về phía chỗ cụ nằm. Anh em biết là của cụ cho. Trong đồng cảnh "đói muôn năm", ngoài cụ ra, ít ai c̣n có thể bớt phần ăn, phần "thăm nuôi" của ḿnh để phân chia bằng hết cho các bạn tù, như Cụ?
Bọn "chèo" không ưa cụ, dĩ nhiên, v́:
- Anh Nong, Anh nề mề thế?
Cụ thong thả:
- Nào tôi có lề mề bao giờ đâu!
- Anh c̣n căi hả?....
và:
- Anh vất túi bo bo qua hàng rào cho bọn bên kia nhận, anh tưởng cán bộ không biết sao? Anh vi phạm nội quy...
- Th́ bọn trẻ đói quá...
- Anh nà bướng nắm! Tôi cảnh cáo anh!
Cụ bị làm "kiểm điểm nhiều lần mà lần nặng nhất là tội "mua bán đổi chác" với một thanh niên dân tộc thiểu số. Xin kể lại chuyện này hầu bạn đọc, như sau:
Trong thời gian làm "Trực Buồng", Cụ Thanh Long có nhiệm vụ xuống nhà bếp gánh hai thùng nước sôi về "chế" vào các "gô" - lon sữa guigoz được bạn tù dùng để nấu nướng hay đựng nước uống. Vào một buổi chiều cuối năm, vừa xuống nhà bếp - trên dốc bờ suối chạy ngang qua trại Thanh Phong - Cụ nhác thấy thấp thoáng có một thanh niên Thượng đi ngang qua. Hé mắt nh́n qua hàng rào cọc tre, cụ thấy người này co ro trong manh áo hở hang. Cái lạnh mùa đông miền núi với những cơn mưa bụi khiến mặt anh tái mét. Nh́n quanh không thấy có ǵ trở ngại, cụ lên tiếng vừa đủ cho anh nghe:
- Này!
Thanh niên nh́n qua kẽ hở của hàng rào:
- Cụ bảo ǵ?
- Anh đợi đó, tôi đi lấy cho chiếc mền!
- Mền?
- Phải rồi, là cái chăn cho ấm!
Thanh niên mừng rỡ nh́n theo Cụ thoăn thoắt đi vào phía trong.
Chỉ một lát sau. Cụ guộn chiếc mền đỏ - một trong hai cái mền màu đỏ mà "Trại" phát cho tù, cùng với chiếc áo trấn thủ cũ mèm, c̣n dính máu, là tất cả phương tiện "chống rét" theo tiêu chuẩn - qua hàng rào cọc tre.
Nhưng Cụ già sức yếu, đă lấy đà để liệng chiếc mền qua nhưng nó chỉ qua được gần phân nửa, phần c̣n lại bị máng trên đầu những cọc tre nhọn hoắt. Bên ngoài, anh càng kéo mép mền xuống, nó càng dính chặt vào đầu cọc.
Đúng vào lúc đó, tên chèo ngồi trên vọng gác nhận ra sự việc bất thường. Gă báo động. Thấy t́nh trạng nguy hiểm cho người bên ngoài, Cụ bảo anh:
- Đi lẹ đi!
Thanh niên vừa chạy xuống bờ suối th́ tên "cán bộ trực trại" hầm hầm bước tới. Y lớn tiếng:
- Anh Nong! Anh nàm ǵ ở đây?
Cụ điềm tĩnh:
- Tôi lấy nước về cho Đội!
Y chỉ tay lên chiếc mền đỏ máng trên hàng rào?
- Anh vất chiếc chăn này cho ai bên ngoài?
- Tôi đâu biết là ai?
Y nạt lớn:
- Anh chối hả?
Cụ vẫn thong thả:
- Nào tôi có chối ǵ đâu?
- Tại sao anh vất chiếc mền cho người bên ngoài?
- V́ tôi thấy anh ta lạnh quá!
Y dằn từng tiếng:
- Anh... mua bán đổi chác hả?
Cụ cười:
- Cán bộ nghĩ coi, trên người anh ta chỉ có chiếc quần đùi và manh áo rách, có ǵ đểø tôi... mua bán đổi chác?
- Anh c̣n căi hả. Anh vi phạm nội quy. Nẽ ra tôi cùm anh một chân...
- Tùy cán bộ thôi!
- Nhưng thấy anh già yếu, tôi bắt anh nghiêm chỉnh nàm kiểm điểm. Anh nghe rơ chưa?
- Nghe rơ, cán bộ!
Trước khi quay đi, y c̣n dọa Cụ:
- Anh phải thành thật khai báo, nghiêm khắc kiểm điểm và nộp nên văn pḥng tôi ngay chiều nay. Anh nắm được chưa?
Cụ muốn ph́ cười khi trả lời y:
- Nắm được rồi, cán bộ.
Chiều hôm ấy, khi chúng tôi xếp hàng .. vô chuồng. Tên trực trại nói với cụ Thanh Long, khi cụ bước qua trước mặt y:
- Anh Nong! Sao chưa nộp kiểm điểm?
Cụ vẫn thong thả:
- Tôi trực buồng làm bao nhiêu việc, th́ giờ đâu mà viết. Cán bộ lại chưa cho giấy bút, tôi lấy ǵ để viết?
Y nạt liền:
- Viết thư cho gia đ́nh th́ anh có giấy bút...
Cụ không chịu:
- Nào tôi có gia đ́nh đâu mà viết thư...
Có tiếng cười phía sau của bạn tù c̣n đợi vào buồng. Tên trực trại quay lại nhưng không bắt được kẻ nào vừa phát ra tiếng cười ấy, y khoát tay:
- Vào buồng đi. Tôi sẽ cho anh giấy bút nàm kiểm điểm. Sáng mai nộp cho tôi!
Sáng hôm sau, tên trực trại đ̣i nộp bài kiểm điểm th́ cụ làm ra bộ không hiểu:
- Tôi nghĩ sáng nay viết th́ chiều nay nộp, nếu tôi tranh thủ viết kịp...
Y quát:
- Tại sao tối qua anh không viết?
Cụ cười:
- Làm sao tôi thấy đường viết, khi không đủ ánh sáng?
- Không nôi thôi với anh! Anh nà bướng lắm. Trưa nay anh phải viết xong tờ kiểm điểm, nếu không, tôi cùm anh!
Cụ không trả lời nữa. Tên trực trại bỏ đi.
Sau đó, Cụ không làm trực buồng nữa, ra lao động như trước.
* * *
Hôm ấy, sau khi "trại viên" sắp hàng ngồi theo từng đội trên sân "tập kết" chờ báo cáo xuất trại đi "lao động là vinh quang", tên trực trại lớn tiếng:
- Anh Nghiêu đâu?
Linh Mục Nghiêu đứng lên:
- Có tôi!
- Anh nên đây! Đứng bên cạnh tôi và nh́n xuống sân tập kết.
Chờ cho vị linh mục già an vị, tên trực trại ... phát:
- Trước toàn Trại, tôi cảnh cáo trại viên Nghiêu về tội nề mề trong nao động, gây ảnh hưởng xấu đến phong trào thi đua sản xuất vụ Đông Xuân!...
Một cánh tay giơ lên, cùng với giọng nói quen thuộc của Thượng Tọa Thích Thanh Long mà phần đông anh em tù đều kêu là bố:
- Tôi có ư kiến!
Tên trực trại vốn không có hảo cảm với Cụ, y chưa kịp phản ứng th́ Cu đăï lớn tiếng:
- Thưa cán bộ trực trại, tôi không đồng ư cho rằng ông cha Nghiêu...
Y ngắt lời cụ:
- Cho anh nói nại: anh Nghiêu! Không có ông cha nào ở đây cả!
Cụ nói tiếp:
- Tôi không đồng ư cho rằng anh Nghiêu lề mề trong lao động. Tôi nhận thấy anh Nghiêu rất... tích cực, luôn đạt chỉ tiêu do trại đề ra. Chỉ là anh Nghiêu lớn tuổi nên không được nhanh nhẹn...
Tên trực trại xua tay:
- Anh Nong ngồi xuống! Tôi nhắc: Trại cảnh cáo anh Nghiêu, cảnh cáo nuôn anh Nong về tội cũng nề mề nao động, c̣n thêm tội bao che nữa. Nếu các anh không sửa đổi, Trại sẽ có biện pháp.
Y nh́n qua phía ông cha Nghiêu:
- Anh Nghiêu và anh Nong sáng nay nên pḥng cán bộ trực trại "nàm việc".
... Chúng tôi nh́n theo nhị vị chân tu trở về buồng.
Nhiều năm sau, những anh em tù từng chứng kiến khung cảnh một vị Thượng Tọa lớn tiếng bênh vực một vị linh mục ngay trong ngục tù cộng sản bất chấp mọi hậu quả,không bao giờ quên được.
C̣n nữa, h́nh ảnh các ông sư, ông cha ngồi chồm hổm nấu nướng ngoài sân rồi ăn chung với nhau... luôn hiện ra trong những giấc mơ của tôi, dù đang sống ở Hoa Kỳ.
Tôi c̣n được biết Linh Mục Tống Thiện Liên (TX) đă "meo" món quà 100 mỹ kim để Welcome Thượng Tọa Thiện Tâm (hồi ngài c̣n ở Atlanta), khi vị sư khả ái này mới tới Mỹ.
Thử hỏi những sự thật này, mấy ai nghĩ được là đă xảy ra?
Các vị tu hành khả kính trong tù, chỉ cảm nhận t́nh người của nhau, không bao giờ có chuyện mất đoàn kết giữa những chiến sĩ quốc gia, v́ màu sắc tôn giáo. Quư vị ấy mến thương nhau thănh khẩn khiến bạn tù đều được noi gương. Sau khi ra tù, các vị thường qua lại, thăm hỏi nhau thân thiết từ trong cũng như ngoài Nước.
Thế mà ở đâu đó sau này, ngay trên những nước Tự Do, vẫn c̣n những chuyện chia rẽ giữa một số - dù rất ít - con người Phật Giáo và Thiên Chúa Giáo!
Cụ Thanh Long, "Nhà Sư Của Tôi", thần thông quảng đại, hẳn đau ḷng về những chuyện chia rẽ, nếu c̣n xảy ra trong công đồng người Việt Quốc Gia, như thế.
Miền Đông Hoa Kỳ, Cuối năm 1999
Hoàng Ngọc Liên
-
Thượng Tọa Thích Thanh Long
Một vị sư - Một đóa sen
Mùa hè năm ấy có lẽ là một mùa hè nóng bức oi ả nhất của thập niên tám mươi tại miền Bắc. Trại giam Ba Sao, Nam Hà thuộc tỉnh Hà Nam Ninh như nằm yên dưới sức nóng như thiêu đốt, ngay cả về đêm cái nóng như vẫn c̣n âm ỉ, mọi thứ như tỏa ra hơi nóng – những bức tường, những sàn lót gạch hung hung đỏ, cái sân tráng xi măng trước mặt, ngay cả cái ván lót trên sàn nằm cũng toát ra hơi nóng. Những người tù nhân chính trị chế độ cũ như trong một ḷ ngục tối trên trần gian, ban ngày th́ lao động khổ sai đổ mồ hôi không phải đổi lấy bát cơm mà đổi lấy ít thức ăn độn như khoai hay sắn hay bo bo mà vẫn không đủ no, ban đêm th́ cố giỗ giấc ngủ trong cái nóng như nung như đốt ấy trong cái cảnh nằm xếp hai từng như cá đóng hộp trong buồng giam. Mồ hôi lại đổ ra cho đến khi mệt lả người đi th́ giấc ngủ chập chờn mới đến.
Cái nóng kinh người đă kéo dài cả tháng nay và đồng ruộng đă nứt nẻ, các em bé chăn trâu mà Trung và các bạn gặp trên đường đi lao động cũng môi khô và chui vào các bụi cây trú nắng. Các giếng nước cũng từ từ khô cạn đưa đến nạn thiếu nước trầm trọng cho cả dân chúng những làng bên ngoài lẫn những người tù khốn khổ trong trại.
Buổi trưa hôm đó cũng như mọi ngày sau khi lao động về, ăn xong phần ăn trưa ít ỏi, các người tù cố nằm giỗ giấc ngủ ngắn để lấy sức lao động buổi chiều th́ thấy một vị sư già đang ngồi ngoài sân nắng trong thế kiết già cả nửa tiếng đồng hồ và mặt ngước nh́n thẳng lên trời. Những khi hạn hán th́ thầy vẫn cầu nguyện như thế và sau đó chiều tối hay trước nửa đêm thể nào mưa giông cũng kéo đến. Đêm nay cũng thế, Trung cố giỗ giấc ngủ để mà mai c̣n sức trả cái nợ lao động nhưng không làm sao nhắm mắt được, mồ hôi trên người cứ nhỏ từng giọt như làm cho sức khỏe của anh cạn dần đi theo đêm. Anh nhớ tới thằng bạn thân nằm bên cạnh nói với anh hồi chiều rằng chỉ ước ao ông Trời cho một trận mưa chứ đă tù cả chục năm rồi cũng chẳng mơ ước xa xôi ǵ ngày trở về nữa.
Thế rồi, như một phép lạ những làn gió mát từ đâu từ từ thổi đến, len lỏi vào những khung cửa sổ, luồng dưới những cánh cửa buồng giam và từ xa xa vài lằn chớp nhoáng lên bên trời. Chẳng bao lâu sau th́ những giọt mưa, ôi những giọt mưa cam lồ của Trời ban xuống như thêm sức mạnh cho những người tù biệt xứ lưu đày. Các buồng giam không ai bảo ai đều thức dậy và tung mùng ra để được hít thở những giây phút mát rượi của làn gió lùa vào trại giam.
Vô t́nh Trung nh́n xuống nơi vị sư già giam cùng buồng với anh, thầy vẫn như c̣n đang ngồi thiền trong mùng, mặt quay vào tường trong thế kiết già. Trung chợt hiểu và các bạn anh cũng hiểu rằng chính nhờ thầy cầu nguyện mà đă có trận mưa đêm nay. Vị sư già đó chính là Trung Tá Quyền Giám Đốc Nha Tuyên Úy Phật Giáo của QLVNCH – Thượng Tọa Thích Thanh Long, một người tù xuất chúng đă làm cho kẻ thù phải cúi đầu kính nể. Giang sơn của thầy cũng là một tấm chiếu, hai bộ quần áo tù, và một cái chăn đỏ Trung Quốc như mọi người và nằm một dăy với các Đại Đức Tuyên Úy khác.
Anh nhớ đến thầy Khuê, một vị Tuyên Úy Phật Giáo và Tam Đẳng Huyền Đai Nhu Đạo vơ đường Quang Trung, một vị Đại Đức mà anh rất mến thương và kính trọng, đă từng nói với anh rằng nếu nói về đạo Phật, về sự tu hành th́ hăy lấy thầy Long mà làm gương; đừng v́ một vài vị Tuyên Úy đă không nghiêm giữ được giới răn mà hiểu lầm về đạo Phật mà mất đi niềm tin.
Anh nhớ lại câu chuyện lúc mới bước chân vào trại giam Long Thành sau khi Sài G̣n sụp đổ và hầu như mọi người đều không biết bấu víu vào đâu, niềm tin vào các tôn giáo cũng bị lung lay th́ một sự việc đă xảy ra làm mọi người đều kính trọng thầy, nhất là khi biết hai ṭa đại sứ bạn đă đến đón thầy đi di tản trước đó nhưng thầy đă khẳng khái chối từ và thanh thản bước chân vào trại giam.
Trong thời gian mới bị giam giữ, một hôm thầy được gọi ra làm việc để gặp hai vị sư quốc doanh là Thượng Tọa Thích Minh Nguyệt và Thích Thiện Siêu. Hai vị này ra sức thuyết phục và chiêu dụ thầy để thầy ủng hộ phong trào “Phật giáo yêu nước”, và nói sẽ bảo lănh cho thầy ra khỏi tù ngay để nhờ thầy góp công góp sức xây dựng phong trào Phật Giáo Yêu Nước này. Hai vị sư này chính là người mà Cảnh Sát Đặc Biệt thuộc lực lượng Cảnh Sát Quốc Gia đă bắt giam trước năm 1975 v́ hoạt động cho Cộng Sản. Thích Minh Nguyệt đă bị đày ra Côn Đảo, c̣n Thích Thiện Siêu th́ thường được gọi là ông Từ Đàm v́ tu ở chùa này ngoài Huế. Sau đó chính Thượng Tọa Thích Thanh Long là người đă đứng ra bảo lănh cho họ ra khỏi tù để ăn năn hối cải mà trở về lại con đường tu hành v́ họ đă bị lộ h́nh tích. Không ngờ ông trời trớ trêu để có ngày họ lại đến trại Long Thành và đối đầu với thầy trong hoàn cảnh đặc biệt này của đất nước.
Thầy nh́n hai vị sư quốc doanh kia và từ tốn chậm răi nhưng thật cương quyết thầy nói:
“Các ông đă dựng nên cái phong trào “Phật Giáo yêu nước” ấy th́ các ông cứ tiếp tục công việc mà các ông đă làm, c̣n tôi là một Tuyên Úy trong quân đội và tôi sẽ theo chân các Phật tử trong các trại giam, họ đi đến đâu th́ tôi cũng sẽ đi đến đấy với họ cho tới cùng. Thôi các ông về đi”.
Và sau đó thầy chấp nhận việc chuyển trại ra Bắc mở đầu cho một quăng đời biệt xứ lưu đày.
Những ai có may mắn gặp thầy trong trại giam thầy đều kính trọng vị sư già này, người mà lúc nào cũng như mỉm cười, ḥa nhă, giản dị, khiêm tốn và giúp đỡ tất cả mọi tù nhân mỗi khi thầy có phương tiện.
Năm 1976, thầy cùng một số Tuyên Úy chuyển trại từ Nam ra Bắc và bị giam giữ tại trại 1 Sơn La hay c̣n gọi là trại Mường Thái là nơi mà trước kia Pháp đă từng giam giữ những tù nhân bị án lưu đày. Năm sau th́ thầy có tên trong số những tù nhân di chuyển về trại Yên Hạ, trại giam này nằm dưới thung lũng và bao vây chung quanh bởi những dăy núi đá vôi, thuộc huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La. Trại Yên Hạ là nơi chuyên giam giữ những tử tội h́nh sự cướp của giết người mà đă được nhà nước “khoan hồng” tha cho tội chết.
Chỉ hơn một năm sau th́ các tù nhân này dần dần kiệt sức v́ lao động khổ sai, thiếu dinh dưỡng, thiếu ăn nhất là thiếu chất mỡ và đường, và v́ khí độc từ dăy núi đá vôi phả vào từ chung quanh. Bởi thế chỉ sau một thời gian ngắn chuyển trại từ trong Nam ra ngoài Bắc, ai nấy đều gầy như bộ xương c̣n biết đi. Khi đi lao động hay đi trở về trại, người ta chỉ thấy những bộ quần áo tù phấp phới bay mà chẳng thấy da thịt đâu. Thế rồi sau bốn năm trời giam cầm và lưu đày, một số những người tù lần đầu tiên được nhận một gói nhỏ tiếp tế cực kỳ quí giá từ gia đ́nh trong Nam gửi ra, một số khác th́ vẫn chưa nối lại được sợi dây với gia đ́nh trong Nam. Trong gói nhỏ mà các Phật tử gởi cho thầy Long có 15 cục đường móng trâu, lúc đó ai mà có được 5 cục đường như thế th́ đă là thần tiên rồi, nhưng thầy từ từ đem ra phân phát hết 15 cục đường quí giá đó cho những người cùng buồng. Ưu tiên những tù nhân nào mà đă kiệt lực th́ được một cục, những người đau ốm khác th́ mỗi người được nửa cục mà thôi, c̣n riêng thầy th́ không có một miếng đường nào hết. Những người tù này khi nhận được cục đường từ tay thầy phân phát đă không cầm được nước mắt trước tấm ḷng vị tha, quảng đại vô biên của một vị sư mà tâm đă định và huệ đă ngời sáng.
Thầy cũng không thoát được những vụ hỏi cung, một h́nh thức tra tấn tinh thần những người tù khốn khó này trong trại giam. Một tên cán bộ từ Hà Nội vào với mái tóc hoa râm có vẻ là một viên chức cao cấp thuộc Bộ Nội Vụ đă hỏi cung thầy trong ba ngày liên tiếp. Hắn vứt cho thầy tờ giấy để tối về khai báo những tội lỗi đă chống đảng, nhà nước và nhân dân trước kia khi hoạt động ở Sài G̣n cho Nha Tuyên Úy Phật Giáo của chế độ Việt Nam Cộng Ḥa. Sáng hôm sau, khi kêu ra làm việc tiếp tục, thầy đă nộp bản khai báo cho hắn, vừa xem xong th́ hắn đùng đùng nổi giận ném tờ khai xuống bàn và quát tháo:
“Anh khai báo thế này hả? Tại sao anh lại chép Chú Đại Bi vào đây? anh muốn tù rục xương ra không?”.
Vẫn thái độ b́nh tĩnh và từ tốn của một vị cao tăng thầy chậm răi trả lời:
“Th́ đây chính là những ǵ mà tôi đă làm và đă tụng niệm khi xưa, có thể thôi!”.
Hắn với vẻ mặt hầm hầm liệng cho thầy một tờ giấy khác để khai báo lại một cách thành khẩn để được sớm khoan hồng. Sáng ngày hôm sau, thầy nộp cho hắn một tờ thứ hai và trên tờ đó thầy chép lại thật nắn nót bài Kinh Bát Nhă. Đến đây th́ hắn nổi điên lên và mạt sát thầy thậm tệ và đe dọa rằng thầy sẽ tù mọt gông và đừng mong sẽ được hưởng lượng khoan hồng. Thầy ung dung trả lời rằng:
“Các ông cứ việc giam giữ tôi bao lâu cũng được, tôi chỉ xin các ông hăy thả hết những người tù chính trị chế độ cũ mà các ông đang giam giữ mà thôi”.
Từ đó đến sau, chúng ít khi kêu thầy ra hỏi cung nữa cho đến măi năm 87, trước khi có một đợt thả lớn tại trại Ba Sao Nam Hà th́ trong các vị Tuyên Úy bị hỏi cung có tên thầy. Nhưng đặc biệt lần này chúng gọi thầy bằng thầy chứ không gọi là anh như trước nữa, tuy nhiên chúng vẫn dụ dỗ thầy nhận tội để được khoan hồng. Thầy trả lời rằng các ông cứ thả hết các ông đại đức tuyên úy ra đi v́ họ chẳng có tội lỗi ǵ hết tất cả đều do tôi và họ đều làm theo chỉ thị của tôi hết, muốn ǵ th́ cứ giữ tôi ở lại đến bao lâu cũng được. Chúng đành chào thua và chỉ vài tháng sau th́ thầy có tên trong danh sách được thả ra khỏi trại cùng với tất cả các đại đức và những vị mục sư linh mục khác trong các Nha Tuyên Úy quân đội.
Thầy ở tù mười hai năm, một năm trong Nam và mười một năm lưu đày trong những trại giam được dựng lên nơi rừng thiêng núi độc miền Bắc.
Về miền Nam, thầy trở lại chùa Giác Ngạn trên đường Trương Minh Kư cũ ở Sài G̣n để lại lo Phật sự, cúng kiến giúp đỡ các gia đ́nh Phật tử. Khi đi đâu tụng kinh thầy vẫn đơn sơ trong chiếc áo nâu ṣng và phe phẩy chiếc quạt đă sờn rách và môi luôn nở nụ cười hiền hậu giống như một ông già nhà quê chất phát hiền lành.
Chùa Vĩnh Nghiêm có vời thầy ra nhưng thầy vẫn ở lại Giác Ngạn – ngôi chùa mà thầy góp công xây dựng lên và trụ tŕ cho tới khi mất nước – cho tới khi thầy viên tịch vài năm sau đó.
-
Huyền Thoại Về Một Vị Sư
Hồi Kư của Phạm G. Đại
--------------------------------------------------------------------------------
Mỗi năm cứ vào tháng Tư âm lịch th́ chúng ta lại liên tưởng đến lễ Phật Đản, đến đạo Phật thậm thâm vi diệu, đă ăn sâu trong đời sống dân gian từ hàng ngàn năm nay, và đă trở thành mẫu mực cho một xă hội đạo đức, và thịnh trị từ ngàn xưa.
Kính Phật th́ phải trọng tăng nhưng không dễ ǵ trong cuộc sống đời thường mà chúng ta có cơ duyên gập được các vị cao tăng, các vị chân tu đức hạnh cao dầy, huống chi là trong những năm tháng đọa đầy trong ngục tù tăm tối của các trại giam dưới chế độ Cộng Sản tại miền Bắc cộng sản.
Vậy mà thật là bất ngờ, tôi lại có được cái diễm phúc ấy. Không những tôi được gập, mà c̣n được sống chung trong một trại, nhiều khi cùng một buồng giam, với những vị sư Nha Tuyên Úy Phật Giáo của chế độ cũ Việt Nam Cộng Ḥa, với những vị Linh Mục, Mục Sư Tuyên Úy nữa trong một thời gian dài của hơn năm năm lưu đầy.
Lúc đó khoảng cuối năm một chín tám mươi mốt. Tất cả các vị Tuyên Úy được chuyển trại từ Thanh Cẩm, Thanh Hóa ra miền trung du để về trại giam Hà Tây, Hà Sơn B́nh. Hai năm sau th́ tất cả lại được di chuyển về trại Nam Hà, Hà Nam Ninh.
Mỗi vị trong Nha Tuyên Úy đều có một sắc thái khác nhau, nhưng vị sư này là một con người rất b́nh dị nhưng đă làm được những việc phi thường của một bậc xuất phàm. Nếu ai muốn viết thật đầy đủ về thầy th́ phải một cuốn sách dầy mới nói hết được những huyền thoại về cuộc đời của thầy, nhất là trong hơn mười hai năm thầy bị tù đầy giam cầm, thầy đă chia sẻ gian khổ bên cạnh các người tù chính trị chế độ cũ như thế nào.
Đó là Trung Tá, quyền giám đốc Nha Tuyên Uư Phật Giáo, Thượng Tọa Thích Thanh Long. Thầy đă đứng ra nhận trách nhiệm điều hành Nha Tuyên Uư khi Thượng Tọa Thích Tâm Giác viên tịch để chăm sóc về tinh thần cho các quân nhân Phật tử. Cũng v́ lẽ đó, thầy đă cùng toàn thể các vị trong Nha Tuyên Uư, phải vào tù khi miền Nam rơi vào tay Cộng Sản.
Khi đó, thầy Long và thầy Tâm, hoà thượng Thích Thiện Chánh, là hai vị chức vụ cao nhất trong Nha Tuyên Uư tại thủ đô Sàig̣n được lệnh của mấy tay sư quốc doanh trong “Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam” cuả Cộng Sản đến gập họ để bàn giao các cơ sở Phật giáo trong Sàig̣n. Họ chiêu dụ hai thầy hăy gia nhập vào phong trào “Phật Giáo Yêu Nước” mới thành lập này để tránh không phải đi tập trung “cải tạo”.
Thầy Long rất b́nh tĩnh từ chối lời đề nghị ấy nhưng nghiêm khắc chỉ vào mặt Thích Minh Nguyệt và Thích Thiện Siêu là những nhà sư hoạt động cho Cộng Sản trước kia mà mắng rằng:” Thân tôi dù có làm kiếp ḍi bọ trong hố xí th́ cũng phải biết đến đạo đức, và liêm sỉ. Các ông đă dựng lên cái “Phật Giáo “ này th́ con đường các ông chọn lựa các ông cứ đi. C̣n tôi, tôi chấp nhận vô tù cùng với các Phật tử, và chiến hữu của tôi.”
Hai vị sư này chính là người mà Cảnh Sát Đặc Biệt thuộc lực lượng Cảnh Sát Quốc Gia đă bắt giam trước năm 1975 v́ hoạt động cho Cộng Sản. Thích Minh Nguyệt đă bị đày ra Côn Đảo, c̣n Thích Thiện Siêu th́ thường được gọi là ông sư chùa Từ Đàm v́ tu ở chùa này ngoài Huế. Sau đó chính Thượng Tọa Thích Thanh Long là người đă đứng ra bảo lănh cho họ ra khỏi tù để ăn năn hối cải mà trở về lại con đường tu hành v́ họ đă bị lộ h́nh tích. Không ngờ hai nhà sư thân Cộng này vẫn không hối cải và vẫn tiếp tục phản lại đạo, và phản lại Quốc Gia và xuất đầu lộ diện sau ngày 30 tháng Tư.
Khi bàn giao thủ tục xong th́ Thầy Long và thầy Tâm thanh thản ra về và thanh thản bước chân vào chốn lao tù. Mấy tay sư quốc doanh đó cũng sượng mặt v́ biết rằng thuyết phục cũng không làm ǵ lay chuyển được thầy. Chúng có âm mưu lôi kéo thầy vào để huyênh hoang thêm về cái tổ chức Phật giáo quốc doanh đó, nhưng chúng đă không thành công mà c̣n bị mất mặt trước đám cán bộ tiếp thu cơ sở hôm đó nữa.
Trước khi Sàig̣n sụp đổ, hai toà đại sứ bạn là Trung Hoa Dân Quốc, và Úc đă cho người đến đón thầy đi di tản ra nước ngoài. Thầy đă cám ơn họ và nhă nhặn từ chối để ở lại trên quê hương ḿnh v́ thầy không thể bỏ chùa và bỏ Phật tử mà ra đi một ḿnh như thế được. Thầy nói rằng tu hành th́ ở đâu cũng là tu.
Nh́n bề ngoài, thầy giống như một ông già nhà quê chất phác hiền hậu mới ngoài lục tuần, nhưng thường thấy trên môi thầy nở nụ cười hỉ xả như một người chẳng có ǵ phải âu lo trong kiếp sống lưu đầy khổ cực này vậy.
Thầy chẳng bao giờ nghĩ đến cá nhân ḿnh mà luôn trải ḷng vị tha, và ḷng thương xót của ḿnh với tất cả những người tù chung quanh không kể tôn giáo, c̣n mạnh khoẻ hay đang đau yếu.
Những năm sau, khi có mấy người Phật tử thuần thành từ chùa Giác Ngạn miền Nam ra thăm thầy, và biếu thầy ít vật dụng thức ăn chay, và bột đường. Khi vào trại thầy đă mang tất cả những quà cáp mà thầy vừa nhận được đến từng chỗ nằm của mỗi người tù, ưu tiên những người bệnh hay suy nhược. Người bệnh nhiều th́ được một thỏi đường móng trâu, bệnh nhẹ th́ nửa thỏi. Thầy phân phát hết mà không hề nghĩ đến bản thân ḿnh. Thầy chia sẻ cả những viên thuốc tây như trị đau bao tử, thuốc bổ, thuốc trị đau nhức cho những anh em nào đang cần, và chưa có gia đ́nh đến thăm kịp thời.
Có sống trong những giai đoạn đó mới thấy một hạt muối, một cục đường quí giá như thế nào, có lẽ vàng cũng không sánh được. V́ sau mấy năm bị giam cầm qua bao nhiêu mùa Hè nắng cháy da, mùa Đông rét lạnh căm căm, những người tù với ăn uống quá thiếu thốn và lao động khổ sai đă trở nên suy nhược và suy dinh dưỡng trầm trọng. Họ chỉ c̣n như bộ xương cách trí, và khoảng hai phần ba trọng lượng cơ thể v́ thiếu chất bột là cơm gạo, thiếu chất béo là thịt cá và thiếu chất ngọt là đường.
Bởi thế nên nghĩa cử của thầy đem phân phát ân cần từng cục đường, viên thuốc cho các bạn đồng cảnh tù, cho những người đau yếu lúc đó là hành động đáng nhớ. Có thể đây là b́nh thường đối với một con người tu hành, nhưng nó lại mang một tính cách phi thường, vô cùng nhân bản của đạo sống giữa đời trong cơi địa ngục trần gian, nơi mà kẻ thù chỉ mong muốn cho họ chết dần đi từng ngày trong đau đớn và tủi nhục.
Những năm tháng mùa Đông trên đất Bắc, người tù c̣n vất vả hơn nữa v́ cái giá rét sương mù. Mưa phùn gió bấc c̣n làm cho họ càng thêm điêu đứng, và bệnh tật nhiều hơn. Cái đói cái rét lại càng dầy ṿ họ triền miên ngày đêm cho đến độ bất cứ con ǵ nhúc nhích hay rau cỏ bên vệ đường th́ đều ăn được cả. Từ đó lại thêm căn bệnh về đường ruột làm suy yếu thêm cơ thể vốn dĩ đă suy nhược.
Có môt hôm, tôi đang ngồi nhâm nhi miếng bột hấp bằng ngón tay cái - là khẩu phần dành cho người đi lao động, ở lại buồng v́ đau ốm th́ không có - th́ anh bạn đang nằm dưỡng bệnh bên cạnh, là một thiếu tá cảnh sát chế độ cũ đă bị phù thủng lâu rồi không đi lao động được, chợt hai tay buông thơng xuống, trút hơi thở cuối cùng.
Tôi vội kêu các bạn khác đến để khiêng anh xuống bệnh xá cấp cứu nhưng không c̣n kịp nữa. Anh ra đi thật nhẹ nhàng y như một ngọn nến vụt tắt khi không c̣n một chút sáp nào nữa v́ đă cháy đến cuối tim đèn vậy.
Hôm ấy, tụi tôi trong buồng vẫn xuất trại đi lao động b́nh thường. Nh́n các bạn cùng đội đang lúi húi cuốc đất khai quang một vùng đất hoang để trồng thêm rau xanh cho trại, tôi hiểu rằng trong đầu họ cũng đang nghĩ như tôi là bao giờ th́ đến lượt ḿnh ra đi đây.
Có lần bàn tay tôi co duỗi không được nữa mỗi buổi sáng khi thức dậy và khi ra lao động phải khó khăn lắm mới cầm vững được cái cuốc hay cái xẻng. Khi có phái đoàn ngoại quốc ghe thăm trại th́ bọn họ dàn cảnh bán cho mỗi tù nhân chính trị được một lon sữa đặc có đường. Tôi bèn đục ngay ra uống một hơi một phần ba lon sữa đặc xong. Như là một phép lạ, sáng hôm sau tỉnh dậy, tôi thấy hai bàn tay ḿnh đă co duỗi lại như thường. Hoá ra là cơ thể tôi quá thiếu chất đường gây nên sơ cứng cơ bắp và gân cốt cho hai bàn tay và cả cơ thể của ḿnh nữa.
Như là một v́ sao sáng trong bóng tối, Thầy luôn an ủi, khuyến khích, nâng đỡ các bạn tù về cả tinh thần, lẫn vật chất. Nhiều lúc, thầy kể chuyện hay giảng một chút về đạo Phật để xoa dịu nỗi đau khổ của chúng sanh, và để cùng d́u nhau đi hết quăng đời tù tội.
Rất nhiều anh em hỏi thầy về đạo Phật. Có khi thầy từ tốn giảng giải đôi điều về nghiệp chướng, về thế nào để giữ được lục hoà là sự ḥa hợp trong gia đ́nh, bạn bè, cuộc sống, nhưng cũng có khi thầy chỉ mỉm cười và nói: “Hăy cứ làm điều Thiện là Tu Hành rồi”. Một câu nói rất đơn giản nhưng bao hàm gói ghém trong đó bao nhiêu là triết lư cao sâu của đạo Phật.
Bởi thế, mọi người đều gọi thầy bằng Bố một cách kính trọng. Thầy Khuê, một đại đức trong Nha Tuyên Uư và là huấn luyện viên Tam Đẳng Nhu Đạo của vơ đường Quang Trung, Sàig̣n trước kia, đă nói với tôi rằng, “thầy là một bậc chân tu và là biểu tượng của đạo Phật trong tù”. Thầy Khuê bảo tôi rằng; các ông thầy trẻ cũng có ông có sai lầm, v́ họ cũng là con người dễ bị cám dỗ. Bởi vậy, không nên v́ một hai ông thầy trẻ này mà mất ḷng tin vào đạo Phật.
Ngược lại, đối với kẻ thù th́ thầy lại đối đầu với chúng tuy bề ngoài trông rất là b́nh tĩnh nhưng lại thật là cương quyết, dũng cảm, không bao giờ đầu hàng, và không bao giờ nhường chúng dù chỉ là một bước. Điều này đă làm cho chúng tôi nhớ tới những vị quốc sư thời Lư, Lê, Trần đă gầy công dựng nước và giữ nước ngày xưa.
Không ít lần bọn cán bộ của Bộ Nội Vụ Cộng Sản đến trại bắt hàng loạt tù nhân ra thẩm vấn, làm bản tự khai. Đến phiên thầy th́ thầy ung dung ngồi xuống và chép nguyên bài “Bát Nhă Ba La Mật Đa Tâm Kinh” rồi đưa lại cho họ. Chúng tức điên người lên, đập bàn quát tháo và doạ nạt thầy đủ điều. Thầy b́nh thản bảo họ rằng từ bé đến giờ thầy chỉ thuộc có bài kinh đó chứ đâu có biết cái ǵ nữa đâu mà khai báo. Chúng đưa lại tờ giấy giấy khác, bảo thầy vào buồng giam suy nghĩ cho kỹ rồi viết. Hôm sau, thầy đem nộp lại cho họ cũng đúng bài “Bát Nhă Ba La Mật Đa Tâm Kinh” và nói với họ rằng thầy là người chỉ huy, các ông đại đức Tuyên Úy dưới quyền chỉ là theo lệnh của thầy mà thi hành thôi cho nên họ cứ thả hết các vị sư trong Nha Tuyên Úy ra và muốn giam giữ thầy bao lâu cũng được.
Bọn cán bộ hỏi cung, lúc đầu hùng hổ, sau đổi chiến thuật qua dụ dỗ thầy cũng không xong. Điều kỳ diệu là sau các buổi thẩm vấn và qua cung cách đối đáp và giảng giải đạo Phật thay v́ phải khai báo về ḿnh của thầy, bọn họ, sau nhiều năm khai thác không được, đă tỏ ḷng kính phục vị sư già này. Họ đă đổi cách xưng hô gọi thầy bằng “anh” qua cách gọi bằng “thầy” khi họ đến làm việc lần cuối trước khi thả một đợt lớn tất cả các vị Tuyên Úy vào tháng Chín năm một chín tám bẩy.
Buổi chiều hôm đó, khi tôi đi cùng dạo sân với thầy chờ kẻng điểm danh vào buồng th́ lần đầu tiên tôi thấy thầy quàng vai qua tôi một cách rất thân thương như người cha ôm đứa con vậy và thầy tâm sự với tôi rất lâu. Thầy nói rằng họ đă hỏi cung thầy nhiều lần và cuối cùng th́ họ đă thất bại v́ - thầy ghé nhỏ nói vào tai tôi là “dù họ có lấy trái bom nguyên tử mà ghè vào đầu thầy th́ thầy vẫn không đầu hàng.” - Sau khi nói, thầy nở nụ cười thật tươi và măn nguyện.
Trong ḷng tôi lại càng thêm kính phục một vị chân tu đă làm sáng ngời tôn giáo của ḿnh trong tù, và một người chiến sĩ Quốc Gia can trường hiên ngang và dũng cảm đối đầu với quân thù ngay trong hoàn cảnh thất thế. Kẻ thù đă phải nể phục thầy.
Thầy bảo với tôi rằng cuộc đời của thầy không có ǵ phải ân hận v́ những điều ḿnh làm đều đúng theo lương tâm. Khi mới lớn th́ Bố Mẹ thầy bắt thầy về từ chùa để lập gia đ́nh, nhưng thầy đă cương quyết xin Bố Mẹ cho tiếp tục con đường tu hành v́ thầy đă chọn nó. Tôi có hỏi thầy người con gái đó là ai? Thầy cười bảo rằng cô ta đă sang Pháp và lập gia đ́nh với một anh bác sĩ sau khi Bố Mẹ thầy chấp thuận cho thầy theo con đường đă chọn. Thầy cũng đă xin lỗi cô ấy v́ đă không tuân theo lời Bố Mẹ được. Mỗi khi nghĩ lại, thầy nói rằng ḿnh đă làm đúng và trong ḷng thấy thanh thản.
Đối với việc quyết định ở lại quê hương khi hai toà đại sứ bạn đưa người đến để đón thầy di tản trước ngày Sàig̣n sụp đổ, và quyết định từ chối lời đề nghị hợp tác với “Phật Giáo Yêu Nước” của Thích Minh Nguyệt, và Thích Thiện Siêu, rồi chấp nhận vào tù - trong những năm tháng cực kỳ gian nan và đói khổ triền miên và bị kẻ thù hành hạ một cách tiểu nhân trong các trại giam từ miền Trung ra miền Bắc - mỗi khi nghĩ lại, thầy nói rằng thầy rất an tâm v́ ḿnh đă có những quyết định đúng. Thầy bảo với tôi rằng “Cộng Sản nó là Qủy Dữ đấy không thể hợp tác được. Thầy phải vào tù cùng với các Phật tử chứ bỏ đi một ḿnh coi sao được.” Tâm sự của thầy cũng y hệt tâm sự của thầy Tâm, là vị thầy đă khai sáng cho tôi trong đạo Phật và cũng là dưỡng phụ tinh thần của tôi.
Thầy là bực chân tu nên có được Huệ Nhăn, biết được các chuyện quá khứ vị lai nên đă ưu ái dành cho tôi một buổi dạo chơi trong sân để thắp sáng hơn nữa cho tôi niềm tin vào tương lai. Có lẽ thầy biết rằng thầy tṛ sẽ chẳng bao giờ c̣n gập lại nhau nữa, và biết rằng tôi sẽ c̣n phải đi nốt quăng đời tù tội cho đến cuối cùng?
Chính tôi không ngờ rằng buổi chiều hôm đó là lần cuối cùng hai thầy tṛ gập nhau. Có lẽ tôi là người duy nhất có được may mắn mà thầy đă dành cho nhiều th́ giờ tâm sự như vậy, v́ chỉ một hay hai ngày sau th́ có đợt thả lớn trong đó toàn bộ các vị tu sĩ, linh mục và mục sư, kể cả thầy Long và thầy Tâm, đều có tên.
Thầy tu từ nhỏ với Sư Ông, và đă đạt đến tŕnh độ cao thâm nên có thể thông hiểu các chuyện quá khứ vị lai. Có lần thầy bảo một anh đại úy cùng buồng giam khi đi lao động phải thận trọng về sông nước. Năm đó nước lũ kéo về vùng trại giam Thanh Cẩm ruộng nương đều trắng xoá và mưa gió rét mướt. Nhưng những người tù vẫn phải đi lao động mỗi khi trời đất êm đi mưa băo. Khi vượt qua một con suối các tù nhân phải nắm tay nhau chầm chậm và ḍ dẫm từng bước một để băng qua, nhưng anh đại úy đó đă vắn số và bị nước lũ cuốn phăng đi.
Một lần khi tôi đang ngồi sau buồng giam để đun nước uống bên cạnh thầy, và anh Nguyễn Duy Xuân là viện trưởng viện đại học Cần Thơ, th́ đột nhiên thầy quay qua anh Xuân và nói rằng anh phải cẩn thận v́ thầy thấy có một cái ǵ cực độc đang ở trong người anh. Lúc ấy anh Xuân đang mặc áo đà như một người tu tại gia và trông khoẻ mạnh. Mỗi sáng, anh Xuân đều tập thể dục thường xuyên. Đâu có ngờ rằng chỉ ít lâu sau th́ anh trở nên ăn khó tiêu và sức khoẻ xuống dần. Gia đ́nh anh bên Pháp gửi về cho anh thuốc bổ gan và thuốc lọc máu nhưng bệnh t́nh không thuyên giảm. Anh có đưa cho tôi vài gói thuốc lọc máu và bảo tôi uống đi nhưng tôi từ chối v́ không cần thiết. Anh rất là hiền hoà và tỏ ra một con người trí thức và không hề mở miệng than trách một điều ǵ ngay cả khi đă biết ḿnh vướng phải căn bệnh nan y là ung thư bao tử.
Những năm tháng anh nằm dưới bệnh xá của trại, chiều nào lao động về tôi cũng cùng anh Triệu Huỳnh Vơ, thứ trưởng Bộ thông tin -người mà tôi thường gọi đùa là người chỉ có họ mà không có tên - thả bộ xuống bệnh xá thăm. Anh vẫn c̣n cười và bảo tôi rằng tại sao tôi cứ gọi anh là ông viện trưởng vậy v́ ḿnh mất hết rồi c̣n ǵ đâu. Tôi nắm tay anh nói rằng chúng ta mất hết nhưng học thức của ḿnh không mất. Tôi cũng cho anh biết t́nh h́nh phía Hoa Kỳ đă can thiệp để Hà Nội phải thả hết các tù chính trị đang diễn ra tốt đẹp để anh có thêm sức mạnh tinh thần mà cầm cự với căn bệnh quái ác đó.
Trong bệnh xá, bác sĩ Trương Như, anh đại tá Đức thuộc lực lượng đặc biệt, và anh Trung, đại úy cảnh sát, hết ḷng chăm sóc nhưng anh Xuân, người viện trưởng mà tôi rất qúy mến ấy, đă nhắm mắt lại đúng vào ngày Quốc Tế Nhân Quyền.
Trước hôm anh mất, tôi và anh Vơ xuống thăm mà không cầm được nước mắt v́ thân h́nh anh trên giường bệnh chỉ c̣n là đúng một bộ xương khô. Nếu không có cặp môi c̣n chút mấp máy th́ không ai biết là anh c̣n sống v́ cái đầu óc uyên bác của anh trước kia nay tóp lại chỉ c̣n là một cái đầu lâu không hơn không kém. Trong những ngày cuối, anh chỉ sống thoi thóp nhờ vào những giọt nước anh Trung nhỏ từ từ vào cho thấm môi v́ ung thư đă di căn lên từ bao tử chẹt lấy yết hầu làm anh không thể ăn ǵ được dù là vài giọt cháo loăng.
BS Quưnh và anh Đức đều nh́n tôi lắc đầu nói rằng bệnh xá đă làm đơn xin cho anh Xuân được về cho gia đ́nh chăm sóc từ lâu rồi mà họ không chấp thuận. Họ biết rằng anh đă bị căn bệnh ngặt nghèo đó nhưng vẫn nhất định không thả. Một lần nữa họ đă cho chúng tôi thấy rơ chính sách của họ như thế nào, và ḷng hận thù nhỏ nhen của họ đối với chúng tôi như thế nào.
Đó là những dẫn chứng mà tôi tin rằng Thượng Tọa Thích Thanh Long là người đă đạt đến bực chân tu. Thầy chỉ nói những ǵ thật là cần thiết với những người tù đồng cảnh ngộ mà thôi chứ không thể tiết lộ thiên cơ được.
Khi được thả về, thầy Long đă về lại ngôi chùa Giác Ngạn nằm ở cuối con đường Trương Minh Giảng gần nhà Mẹ tôi tại quận Ba, Sàig̣n, là nơi mà thầy đă trụ tŕ trước kia. Thực tế đau ḷng là đă có một vị sư được bọn CS cử đến để coi ngôi chùa này kể từ khi thầy vào tù. Họ cho thầy trú trong một góc chùa nhưng các Phật tử đă mừng rỡ đến thăm thầy rất đông để chăm sóc sức khoẻ cho thầy.
Ít năm sau th́ tôi nghe tin thầy ngă bệnh, và viên tịch trong sự thương tiếc của hàng ngàn Phật tử. Hàng ngàn người đă đưa tiễn thầy lần sau cùng. Khi ấy tôi vẫn c̣n trong trại giam Hàm Tân ở miền Nam. Nh́n lên bầu trời cao xanh thăm thẳm kia, tôi như thấy một đóa hoa sen đang rực rỡ tỏa sáng, một đoá sen hồng chân tu, mà tôi vô cùng kính phục đă trả xong nợ của một kiếp người, đă bay về miền Vĩnh Cửu; nơi chỉ có An Lạc Hạnh Phúc, nơi không c̣n hận thù chém giết và đọa đầy, nơi không c̣n oán tằng và sinh lăo bệnh tử.
Viết xong vào dịp đại lễ Phật Đản năm 2554
