Trường Chinh tổ chức tọa đàm
Theo tin trên Nhân Văn số 4 ra ngày 5/11/56, th́ ngày 20/10/56 bắt đầu cuộc tọa đàm giữa đại diện ban chấp hành Trung Ương đảng Lao Động Việt Nam và các ngành văn học nghệ thuật. Ba buổi tọa đàm này được tổ chức những ngày: 20, 21, và tối 23/10/56 (22 ).
Vơ Hồng Cương, cục phó Cục Tuyên Huấn, viết:
"Ngay từ khi chúng xuất bản "Giai phẩm mùa thu" tập I và Nhân Văn số I, giới văn nghệ sĩ ta đă thấy rơ tính chất phản động của chúng, nên đă kịp thời phê phán chúng trước dư luận nhân dân. Trung Ương Đảng Lao Động Việt Nam muốn mở đường cho chúng hối cải, nên tuy rất bận về công tác sửa sai rất khẩn trương, cũng đă để th́ giờ gặp chúng đến ba lần, để nghe chúng phát biểu thắc mắc nguyện vọng và nghe chúng phê b́nh sự lănh đạo của cán bộ phụ trách văn nghệ của Đảng rồi khuyên bảo chúng những điều nên làm và những việc nên tránh ( 23) ".
Lê Đạt viết trong bản "tự thú":
"Sau cuộc tọa đàm với Trung Ương, tôi viết bài “Hoan nghênh Trung Ương Đảng lắng nghe cán bộ và quần chúng” để gây thanh thế cho báo Nhân Văn. Một mặt khác tôi luôn luôn đả kích chuyên chính vô sản mà tôi cho là độc tài. Tôi tung ra trong anh em lập luận: “Từ khi về hoà b́nh mất đối tượng đế quốc và địa chủ, Đảng chĩa nhầm mũi dùi chuyên chính vào nhân dân” (24) .
Trần Dần viết trong bài "tự thú":
"Khoảng Nhân Văn số 3, tôi được cử đi gặp Trung Ương Đảng. Tôi chuẩn bị kết án sự lănh đạo văn nghệ trước, và đ̣i trăm hoa đua nở. Song mọi người nói cả rồi nên thôi (sau có viết bài đăng báo Nhân Văn). Trước cuộc họp tọa đàm này, Nguyễn Hữu Đang có họp tôi không dự, nội dung đâu như chuẩn bị ra một số đặc biệt, lợi dụng cuộc tọa đàm với Trung Ương đem mọi lời phát biểu phơi trần ra công khai đánh vào Đảng (25) ".
Theo lời khai trên đây của Trần Dần, th́ từ sau số 3, ông không c̣n "ở ngoài" Nhân Văn (như ông đă khai ở phần trên) mà đă "vào trong" Nhân Văn. Trần Dần đến dự buổi tọa đàm với mục đích "kết án sự lănh đạo văn nghệ" và "đ̣i hỏi trăm hoa đua nở", nhưng chưa kịp nói th́ "mọi người đă nói cả rồi".
Mặc dù tên Trường Chinh không được chính thức nêu ra -có lẽ v́ ông đă lệnh cho báo chí không được viết về vụ tọa đàm- nhưng qua băng Hoàng Cầm nói chuyện với bạn bè, th́ Trung Ương Đảng ở đây chính là Trường Chinh:
"Trong thời gian từ số 3 đến số 5 Nhân Văn, ông Trường Chinh (26) mời một số nhà báo đến họp tại trụ sở Trung Ương Đảng. Địa điểm trông ra hồ Ha-Le, sau này là đại sứ quán Lào. Giấy mời kư tên Phan Mỹ, đổng lư văn pḥng Phủ Thủ Tướng. Đại diện các báo có đủ cả: Thanh Niên, Trăm Hoa, Phụ Nữ...
Báo Nhân Văn đi dự gồm: Nguyễn Hữu Đang, Hoàng Cầm, Trần Duy, Lê Đạt, Trần Dần không đi (27 ), Phùng Quán c̣n non nớt quá, chúng tôi không cử.
Thụy An cũng đi, không hiểu ví lư do ǵ. Thụy An không làm báo Nhân Văn nhưng rất thân với Lê Đạt và Phùng Quán, có thể là chính ông Trường Chinh mời, v́ bà ở trong Hội Văn Nghệ.
Ông Trường Chinh ngồi một ḿnh một bàn ở trên, ông tuyên bố ngắn gọn, đại ư: Hôm nay tôi mời các báo đến để xem t́nh h́nh trong nước, t́nh h́nh thế giới, vậy xin các bạn cứ phát biểu tự do, nói lên những nguyện vọng của ḿnh.
Không có thư kư, ông ghi lấy, ai nói ǵ ông cũng ghi, ông ghi lia lịa. Trong khi mọi người phát biểu th́ chúng tôi vẫn có thể nói chuyện th́ thầm với nhau.
Tôi ngồi đối diện ông Tố Hữu. Trần Duy đối diện ông Xuân Thuỷ. Nguyễn Hữu Đang và Lê Đạt ngồi riêng.
Ông Tố Hữu nói với tôi bằng một giọng rất nhỏ nhẹ, đại ư: qua những số báo Nhân Văn vừa rồi, tôi thấy anh viết những điều không có lợi cho Đảng ... Tôi chỉ mỉm cười không trả lời.
Những người lên phát biểu chỉ trích những sai trái của lănh đạo. Tôi lên nói về vụ Trần Dần, Tử Phác, một nhà thơ và một nhạc sĩ, chỉ v́ một bài đăng trên Giai Phẩm Mùa Xuân mà bị bắt giam xuống một cái hầm ,đă giam những tội phạm chính trị của thực dân Pháp, chứng tỏ có một cá nhân nào đă lợi dụng quyền thế để đàn áp văn nghệ sĩ, tôi yêu cầu Đảng và nhà nước, t́m ra ai là thủ phạm, ai là người xướng xuất ra vụ bắt bớ này. Ông Trường Chinh chỉ ghi, chứ không nói ǵ.
Anh Nguyễn Bính lên tố cáo bị Thiết Vũ đánh. Ông Trường Chinh vẫn ghi rất nhanh vào cuốn sổ riêng. Thụy An, Nguyễn Hữu Loan cũng phát biểu, về những hiện tượng "không tốt đẹp" ở miền Bắc ... th́ ông Trường Chinh cũng cứ ghi, ghi rất nhanh mà không nói ǵ.
Lúc văn họp, ông mới nói đại ư: Tôi yêu cầu các báo giữ kín, không được tường thuật, không đăng một tư ǵ.
Về, th́ ông Đang bảo: Ông Trường Chinh bảo không đăng, không tường thuật, ḿnh cứ đăng chứ sợ ǵ, làm ngắn thôi và viết đúng như sự thật.
Riêng Văn Cao, th́ đến số mấy tôi không nhớ rơ, tôi có lấy một đoạn thơ của Văn Cao trong bài Cửa biển (28 ) đăng lên, Văn Cao không nói ǵ, tức là đồng ư.
Văn Cao không tham gia trực tiếp Nhân Văn, nhưng hôm họp với ông Trường Chinh, Văn Cao phát biểu đại ư: Tôi thấy báo Nhân Văn nói lên được tâm tư nguyện vọng của văn nghệ sĩ, Nhân Văn sống trong trái tim tôi.
Thế th́ độ 3, 4 ngày sau buổi họp này, Văn Cao kể lại với tôi: ông Trường Chinh mời riêng Nguyễn Tuân, Nguyễn Huy Tưởng, và tao lên. Ông ấy ghê lắm, đối với Nguyễn Tuân th́ ông ấy nói rất dịu dàng, đại để: các nhà văn có tên tuổi th́ nên giúp Đảng lănh đạo nhân dân cho tốt, nếu thấy Đảng sai th́ nên thân mật gặp tôi hoặc đồng chí nào ở Bộ Chính Trị, ư ông ấy muốn bảo là đừng viết báo nhưng không nói rơ ra.
Đối với tao, ông ấy gay gắt hơn: Thế nào, đồng chí Văn Cao cũng ủng hộ Nhân Văn à? - Thế mày có trả lời ǵ không? Tao bảo: Vâng, tôi ủng hộ họ v́ tôi nghĩ họ tốt. C̣n Nguyễn Huy Tưởng th́ bị ông ấy xát xà pḥng: Anh Tưởng, anh là đảng viên mà anh để cho chúng nó chửi Đảng như thế mà anh ngồi yên được à? Nguyễn Huy Tưởng chỉ ngồi yên, b́nh tĩnh, nét mặt không thay đổi, không trả lời ǵ cả". (29 )
Lời khai của Lê Đạt, Trần Dần và lời thuật của Hoàng Cầm chứng tỏ, nhóm NVGP và một số văn nghệ sĩ, đối diện với Trường Chinh, trong tọa đàm tháng 10/56, có vẻ không sợ hăi ǵ cả. Trường Chinh để họ thoải mái chống đối, chỉ lặng lẽ ghi. Ông ra lệnh không được tường thuật vụ tọa đàm, nhưng Nhân Văn làm ngược lại, viết hai bài rất mạnh trên số 4 về tọa đàm. Hai bài này đánh dấu không khí căng thẳng giữa lănh tụ và các văn nghệ sĩ tự do và ngôn ngữ mạnh bạo trên tờ Nhân Văn. Bài Sự thật về vụ xúc phạm thi sĩ Nguyễn Bính và báo Trăm Hoa, kư tên Người Quan Sát, mở đầu như sau:
"Bước đầu để thực hiện quyết định của Hội nghị lần thứ 10 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam. Tăng cường bảo đảm quyền tự do của nhân dân và trừng trị kịp thời, đúng mức những hành động vi phạm pháp luật. Chúng tôi đề nghị có những biện pháp thích đáng trừng trị Nguyễn Văn Tố tức Thiết Vũ trong việc hành hung chủ nhiệm báo Trăm hoa. Sở báo chí Trung ương phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về việc này".
Và Người Quan Sát tường thuật vụ việc như sau:
"Theo lời ông Nguyễn Bính chính thức báo cáo trong hai buổi tọa đàm của đại diện Trung ương Đảng Lao động, th́ trước khi báo Trăm Hoa mới ra số 1( 30) , Nguyễn Văn Tố tức Thiết Vũ, cán bộ của Sở báo chí, đến đưa cho ông 2 bài đả kích báo Nhân Văn, rồi yêu cầu đăng và đồng thời cũng mập mờ lấy danh nghiă cơ quan hứa hẹn cấp giấy rẻ cho báo Trăm Hoa thừa hai "ram" (31 )để in, không hết sẽ bán theo giá thị trường (rất cao) mà tiêu dùng. Ông Nguyễn Bính không từ chối ngay việc mua đó, nhưng cũng không đăng hai bài báo kia, lấy cớ là không hay. Sau đó báo Trăm Hoa xin cấp giấy cho số 2, th́ bị Sở (...) Trung ương Đảng trong buổi tọa đàm ngày 20/10( 32) .
Thế là chiều hôm thứ hai 21/10, Nguyễn Văn Tố đến trụ sở báo Trăm Hoa, vẫn lấy danh nghĩa Sở Báo Chí, mà chất vấn ông Bính về chuyện báo cáo hôm qua rồi dùng những lời thô bỉ, thậm tệ mà lăng mạ ông, lại toan hành hung ông nữa. Ông Bính phải chạy ra ngoài cửa hô hoán lên, hàng phố kéo đến, người qua đường dừng bước, thành một đám đông. Sau đó ông Bính nhờ người đi báo công an, các bạn đồng nghiệp, Hội Văn Nghệ và Sở Báo Chí.
Thế rồi có cuộc thương lượng giữa ông Trần Minh Tước, giám đốc sở Báo chí và ông Bính. Kết quả chúng ta đă biết: Nguyễn Văn Tố viết một bức thư xin lỗi đăng trên báo Trăm Hoa số 2 và đến tự kiểm thảo trong một buổi họp nhân dân khu phố. Đến đây câu chuyện xoay chiều. V́ những lư do bí ẩn nào chúng tôi không rơ.
Chúng tôi chỉ biết bức thư xin lỗi và cuộc kiểm thảo kia đưa ra những sự việc khác hẳn những sự việc mà ông Bính đă chính thức báo cáo trong hai buổi tọa đàm ngày 21/10 và tối 23/10".
Bài báo kết luận: "Người ta biết rằng chủ nhiệm báo Trăm Hoa v́ đi dự tọa đàm với đại diện Trung ương Đảng, có báo cáo chuyện mua chuộc và trả thù bỉ ổi nên trở về bị lăng mạ và suưt bị hành hung. Việc đó có một ư nghiă xúc phạm gián tiếp đến cuộc tọa đàm không c̣n ra thể thống ǵ nữa.
Người ta lại biết rằng gần đây các giới văn nghệ sĩ và trí thức thắc mắc rất nhiều về vấn đề bảo vệ nhân phẩm của văn nghệ sĩ, trí thức và quyền tự do dân chủ, giữa lúc này mà ngay sát cạnh Trung ương Đảng và Chính phủ, một cán bộ của Sở Báo Chí ngang nhiên láo xược, hung hăn đối với một văn nghệ sĩ lại là chủ nhiệm kiêm chủ bút một tờ báo, th́ hăy hỏi y muốn chứng minh điều ǵ có lợi cho chính sách, cho chế độ?"
Tuy không nêu tên Trường Chinh, nhưng tác giả trực tiếp buộc tội "Trung Ương" dung túng sự "láo xược, hung hăn" của một cán bộ thừa hành; và ông đ̣i hỏi giới "thẩm quyền" phải có một "biện pháp cụ thể" không được "dung túng bọn sâu mọt", phải ngăn ngừa những "hành động côn đồ, manh động" không để "xẩy ra giữa thủ đô, chứ đừng nói ǵ đến tự do dân chủ vội". Lập luận này xác định người viết là Nguyễn Hữu Đang.
Bài Hoan nghênh trung ương Đảng lắng nghe cán bộ và quần chúng của Lê Đạt mạnh mẽ trong một chiều hướng khác, ông viết: "Ngày 20/10/56, đă bắt đầu cuộc tọa đàm giữa đại diện Ban chấp hành trung ương Đảng Lao Động và (...) đủ các ngành (...) điện ảnh. Ban (...) Nhân Văn đă đề cử ba đại biểu đến tham dự.
Từ mấy tháng nay cuộc đấu tranh sôi nổi và công khai của anh em văn nghệ sĩ chống những tệ lậu của bè phái lănh đạo đ̣i thực sự mở rộng tự do dân chủ đă bị một số người hiểu lầm.
Họ gán ghép cho anh em những chiếc mũ không tốt: bất măn, địa vị, thậm chí phản động. Cuộc tọa đàm này là một trả lời thích đáng cho những hạng người đó.
Nó chứng tỏ rằng cuộc đấu tranh của anh em căn bản là đúng, rằng anh em không phải là một nhóm người bất măn đê tiện, mà là những người tha thiết v́ dân v́ Đảng muốn đóng góp phần xây dựng của ḿnh".
Bài báo kết luận: "Cuộc tọa đàm mới bắt đầu và c̣n tiếp tục nhưng chúng ta có đầy đủ cơ sở để đấu tranh và tin tưởng".
Lập luận của Lê Đạt rất khôn khéo: Chúng tôi đấu tranh đ̣i dân chủ, nhưng không chống Đảng. Buổi tọa đàm này "chứng tỏ bản chất của chế độ thực sự là dân chủ", mới chỉ là bước đầu, chúng tôi sẽ tiếp tục những bước kế tiếp.
Tóm lại, khi Phan Khôi đi vắng, Phạm Văn Đồng gọi Trần Duy, lúc đó thay quyền chủ nhiệm, lên gặp riêng, là có ư ǵ? Nếu Phan Khôi không đi Trung Quốc, liệu Phạm Văn Đồng có "dám gọi" Phan Khôi lên gặp riêng không?
Việc Trường Chinh tổ chức tọa đàm và Phạm Văn Đồng gặp riêng Trần Duy, hẳn là chính sách hợp nhất của trung ương, có gây ít nhiều chia rẽ trong nội bộ Nhân Văn. Trần Duy cho biết lúc đó ban biên tập đă định đưa Trần Công vào thay thế ông, nhưng rồi cũng thôi.
Tuy nhiên, hành động của trung ương tạo hai nghi vấn:
- Lợi dụng lúc Phan Khôi vắng mặt, Phạm Văn Đồng gọi Trần Duy lên gặp riêng và khi trả lời phỏng vấn RFI, ông tỏ vẻ chấp thuận giải pháp "không nên đấu tranh, có yêu cầu ǵ th́ nói thẳng với trung ương", của ông Đồng. Nhưng tại sao trong buổi họp Nhân Văn số 4, chính Trần Duy lại "đưa ra chủ trương đề cập đến những vấn đề chính trị mạnh hơn nữa" như lời khai của Lê Đạt? Và bài ông viết trong Nhân Văn số 4 chống đảng rất mạnh.Vậy những ǵ đă thực sự xẩy ra trong buổi gặp riêng này?
- Trường Chinh tổ chức tọa đàm để chứng tỏ tính dân chủ của Đảng hay để dụ dỗ những người phản đối nói hết gan ruột ḿnh, ông chỉ việc ghi chép, rồi sập lưới bắt trọn ổ?
Dù sao chăng nữa, sau việc Trần Duy lên gặp Phạm Văn Đồng và Trường Chinh tổ chức tọa đàm, Nhân Văn số 4 nghiêng hẳn sang đấu tranh chính trị.
Còn tiếp ...
Bookmarks