Trần trọng Kim , một nhà học giả , một đời viết lách và sưu tầm , đóng góp không ít vào nền văn học nước nhà . Nhưng định mệnh trớ trêu , đã đẩy ông rơi vào cái mốc quan trọng : bước ngoặt lịch sử !!!
Ông không thích quan trường , ông không ưa chính trị .... chỉ vì thấy tình cảnh đất nước nhiễu nhương ,lòng người ly tán . Vị nể lời của hoàng đế cuối cùng nhà Nguyễn là Bảo Đại , ông đứng ra thành lập chính phủ của nước Việt Nam lần đầu tiên được Độc Lập Thống Nhất , xé bỏ hiệp định Pa tơ nốt ....
Một Cơn Gió Bụi viết dưới dạng hồi ký . Ghi lại những diễn biến lịch sử một thời đã qua , mà tác giả trải nghiệm .... Xin mời quí vị cùng các anh các chị theo dõi một chứng nhân lịch sử . Giọng văn hơi cổ xưa ....
.................... ....
Tôi hỏi như thế là v́ tôi vẫn không tin lời ông Cousseau nói, vả lại có một người quen của ông ấy nói với tôi rằng: ông Cousseau nói với người ta rằng: Ông Kim đừng mơ tưởng. Tôi mơ tưởng cái ǵ?
Tôi về nếu mà người Pháp thành thực, th́ là việc giúp nước trong lúc nguy nan, ngược bằng có ư lừa dối th́ thôi, chứ tôi có mưu cầu danh lợi ǵ đâu mà bảo đừng mơ tưởng.
Việc đă định rồi th́ cứ về. Sáng ngày mùng 2 tháng hai năm 1947 chúng tôi xuống tàu Champollion, đến ngày mùng 5 đến Sài g̣n, nhưng đến sáng mùng 6 mới lên bờ.
Trước khi đi ông Cousseau đă giao hẹn về đến Sài g̣n sẽ có nhà ở. Nhưng từ khi đến nơi xem ra bộ , ông lúng túng, tôi bảo ở đây tôi quen ông Trịnh Đ́nh Thảo, chúng tôi hăy tạm lên ở đấy. Thế là chúng tôi thuê xe về cả nhà ông Thảo.
Ông Trịnh Đ́nh Thảo từ khi ở Huế về, đóng cửa trong nhà, không làm việc ǵ cả. Bất th́nh ĺnh thấy chúng tôi kéo đến, rất lấy làm ngạc nhiên và lo sợ. Lo sợ là không biết chúng tôi về làm ǵ. Sau khi tôi nói chuyện t́nh đầu cho ông nghe, ông mới yên bụng.
Ở đấy được vài hôm, ông Cousseau nói chưa t́m được nhà. Ông Quảng và ông Đán đi t́m chỗ khác ở. Nhà tôi t́m thấy người anh ruột là ông cử Bùi Khải rồi cũng về đó ở.
Tôi ở lại nhà ông Thảo, v́ tôi về Sài g̣n là đă giao hẹn từ trước nên giữ kín đừng cho ai biết, chờ đến khi biết rơ sự thực rồi trở sang Hương Cảng, bấy giờ có làm việc ǵ mới làm. Thế mà cách mấy hôm đă có người đến t́m tôi. Tôi phải từ chối không tiếp ai cả.
Mấy hôm sau nữa, ông Pignon lúc ấy làm ủy viên coi việc chính trị, đến gặp tôi ở nhà ông Thảo, ngồi nói chuyện rất ôn ḥa và cho tôi biết ông cũng đồng ư về mấy điều tôi đă đưa cho ông Cousseau khi ở bên Hương Cảng, nhưng v́ cao cấp ủy viên Pháp là trung tướng D' argenlieu phải về Pháp, chờ cho đến khi ông trở sang mới nói chuyện được.
Tôi có nhắc lại chuyện cho tôi được gặp những người như ông Hiến, ông Hăn và ông Khiêm, th́ ông Pignon nói rồi sẽ đưa những người ấy vào gặp tôi. Nói thế
nhưng rồi sau chẳng thấy ai cả.
Tôi xem cái t́nh thế trong nước phía bên người Pháp, th́ có mấy phái. Có phái th́ muốn lập lại chủ quyền như trước, chỉ thay đổi có cái tên gọi mà thôi. Có phái th́ muốn chủ trương sự lập Đông Cung mới 11 tuổi lên làm vua, để bà Hoàng Hậu nhiếp chính. Có phái th́ muốn ít ra cũng tách nước nam bộ đặt dưới quyền điều khiển ngấm ngầm của họ.
Rồi mỗi phái có một bọn người Việt Nam, v́ quyền lợi riêng cũng phụ họa thêm vào. Song những người Việt Nam ấy là một thiểu số ít ỏi lắm, mỗi khi họ muốn hội họp để biểu t́nh ǵ đó, chỉ thấy có độ vài ba trăm người là cùng.
Phía bên người Việt Nam th́ có phái Việt Minh, phái quốc gia và cái phái tôn giáo như Thiên Chúa giáo, Cao Đài giáo và Ḥa Hảo giáo v...v... Song hoạt động hơn cả là phái Việt Minh, nào tuyên truyền, nào thóa mạ, nào ám sát là việc họ thường làm rất táo bạo và hăng hái. Cái phái khác tuy không ưa Việt Minh, nhưng cũng v́ Việt Minh có cái danh nghĩa chống Pháp để đ̣i lại nền độc lập, cho nên có nhiều người khuynh hướng về mặt trận kháng chiến.
Tôi nghe thấy nhiều người nói rằng: Chúng tôi chẳng ưa ǵ cộng sản, nhưng họ đă có cái tổ chức để kháng chiến, th́ hăy đi kháng chiến đă, rồi sau nếu mà thành công, th́ ta sẽ liệu với nhau, chứ cúi đầu làm nô lệ cho Pháp như trước, thà chết th́ thôi chứ không bao giờ chịu.
C̣n một phần hoặc v́ quá ghét Việt Minh hoặc v́ Việt Minh áp chế để chuyên giữ độc quyền, cho nên thành ra có phe nọ đảng kia, chia rẽ giết hại lẫn nhau.
Ông Nguyễn Văn Sâm trước là người đă được bổ làm nam bộ khâm sai, thường đến gặp tôi nói chuyện. Tôi nói với ông rằng:
- Theo cái t́nh thế này, th́ làm thế nào rồi ta cũng phải điều đ́nh với nước Pháp mới xong việc. Xong muốn cho sự điều đ́nh có lợi cho nước nhà th́ người trong nước phải đoàn kết chặt chẻ với nhau mới được. Nếu không th́ chỉ mắc mưu người ta lợi dụng rồi chẳng được ǵ cả.
Ông Sâm nói:
- Ḿnh muốn đoàn kết nhưng Việt Minh đâu có thật ḷng đoàn kết! Họ chỉ muốn ḿnh theo họ để làm tay sai cho họ củng cố địa vị mà thi hành cái chủ nghĩa cộng sản của họ, chứ thực ra họ có thiết ǵ đến quốc gia. Như vậy th́ đoàn kết sao được.
Tôi thấy thế rất lấy làm buồn và chán nản.
Người Pháp th́ không hiểu cái tâm lư của người Việt Nam, lại ỷ thế có sức mạnh, muốn làm cho người ta sợ, nào bắt bớ, nào cướp bóc, dâm hiếp, rồi nói chiến tranh là chiến tranh. Làm như thế, cái ḷng phẫn uất của người ta càng ngày càng tăng thêm lên. Họ không biết rằng sự sợ có giới hạn, khi đă quá lắm, khi người ta đâm liều, mà đă liều th́ không có ǵ ngăn cản được nữa.
Một bên th́ gian ác, hiểm độc ai cũng biết, nhưng lại mượn được cái danh nghĩa rơ ràng. Một bên th́ quyền mưu giả dối, mà lại bạo ngược tàn ác, trái với ḷng người. Như thế làm thế nào mà đem lại ḥa b́nh được.
Theo cái tư tưởng của người đời xưa bên Á Đông ta, có câu rằng: Công thành bất như công tâm, nghĩa là đánh thành tŕ không bằng đánh lấy ḷng người. Người Pháp chỉ biết lấy vơ lực mà đàn áp, chứ không biết cách làm cho người ta kính phục. Những người họ đem ra làm việc với họ phần nhiều là những người xu nịnh, chỉ muốn thừa thời cơ mà làm sang làm giàu, chứ không nghĩ ǵ đến liêm sỉ, tiết nghĩa.
Những người ấy người Pháp có thể sai khiến, nhưng đối với dân chúng trong nước, không những là không có uy tín ǵ, mà lại gây thêm cái ḷng oán ghét. V́ người Pháp làm những việc thất sách như thế cho nên cái thế Việt Minh vẫn mạnh và giữ vững được mặt trận kháng chiến.
Có người Pháp nói rằng: Nếu người Việt Nam không mến người Pháp, sao những nơi thuộc quyền kiểm soát, dân cư càng ngày càng đông hơn trước. Họ lấy thí dụ như khu Sài g̣n, Chợ Lớn trước khi có sự chiến tranh chỉ có 500.000 người mà đến năm 1949 có đến 1.500.000 người.
Đó không phải là cái chứng xác đáng về sự ḷng dân mến người Pháp. Người ta về chỗ thành thị thuộc người Pháp kiểm soát cũng bị nhiều sự bắt bớ cực khổ, nhưng chỉ có bị một bên thôi, c̣n ở phía thuộc quyền Việt Minh kiểm soát th́ đă bị Việt Minh đàn áp, lại bị quân Pháp đến đánh phá, bắn giết, thành một cổ đôi tṛng, cho nên người ta phải t́m đến chỗ hại ít mà lánh ḿnh.
Hăy hỏi những người thường ở những nơi thành thị, th́ ai cũng nói ở chỗ bị một cái khổ c̣n hơn ở chỗ bị hai cái khổ. Tựu trung trong những người về ở chỗ đô hội đó, cũng có một số người v́ quyền lợi muốn theo Pháp, nhưng không phải là ai cũng mến Pháp mà về.
Khi tôi c̣n chờ đợi ở nhà ông Thảo, có người Pháp đến bảo tôi rằng:
- Chính phủ ở đây có tiền, có nhà in sẵn sàng, cụ nên ra mặt làm việc đi.
Tôi nói:
- Tôi về đây cốt để biết rơ cái ư định người Pháp và xem t́nh h́nh trong nước thế nào, rồi ra nói cho cựu hoàng Bảo Đại biết, lúc ấy có làm ǵ hay không mới quyết định được.
Người Pháp thấy tôi không chịu làm ǵ, bèn nói nọ nói kia. Một hôm tôi thấy trong một tờ báo Sài g̣n, đăng một đoạn rằng: người Pháp đem tôi về, là cốt để tôi không mưu mô bên cạnh ông Bảo Đại. Cái ư ấy có lẽ đúng sự thực. V́ xem ư người Pháp lúc ấy là muốn lợi dụng ông Bảo Đại, mà để tôi gần ông sợ có điều bất tiện, nên mới hứa hẹn đủ mọi điều để đem tôi về.
Nếu có lợi dụng được th́ dùng mà không th́ để cho xa cách ông Bảo Đại ra, rồi đưa những người thân tín của họ ra làm việc cho dễ. Tôi lại thấy bao nhiêu điều hứa hẹn của ông Cousseau là không có ǵ cả.
Những người tôi muốn gặp đều không có ai, mà lại thấy những người như ông Phan Văn Giáo, ông Trần Đ́nh Quế, thường muốn đến gặp tôi, tôi không tiếp ai cả. Rồi đến những người cùng về với tôi như ông Đinh Xuân Quảng và ông Phan Huy Đán đều đi làm việc với ông Quế và ông Giáo.
Khi tôi mới về Sài g̣n, tôi có đến gặp ông cố đạo Moreau do ông Bảo Đại giới thiệu, nói chuyện rất tử tế. Tôi nói:
- Cựu hoàng Bảo Đại có cái thư riêng, bảo tôi đưa tận tay cho bà Didelot, nhờ cố giới thiệu hộ.
Cố nói:
- Bà ấy bây giờ ở Đà Lạt, độ một tuần lễ nữa mới về. Khi nào bà ấy về, sẽ báo cho ông biết.
Độ hơn một tuần lễ sau, tôi nghe nói bà ấy đă về, tôi cho người hỏi cố Moreau, cố nói:
- Bà ấy đă về nhưng bận lắm, không biết bà ấy có tiếp được không.
Cố lại thêm rằng:
- Bà ấy chỉ yêu cháu bà ấy thôi.
Xem tiếp trang 61 ...
Bookmarks