Khủng hoảng virus corona có thách thức sự tồn vong của chế độ Bắc Kinh?
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh lần đầu tiên tiếp xúc với người dân, gần 3 tuần sau khi chính quyền công bố dịch, Bắc Kinh ngày 10/02/2020. Xinhua via REUTERS
Virus corona làm rung chuyển Trung Quốc. Cuối tháng 1/2020, chỉ sau vài ngày công bố dịch, Bắc Kinh phải ra lệnh phong tỏa thành phố Vũ Hán, rồi tỉnh Hồ Bắc hơn 50 triệu dân, để ngăn chặn, nhưng dịch tiếp tục lan rộng. Số người nhiễm, người chết tăng vọt hàng ngày. Giữa tháng 2/2020, Bắc Kinh vẫn lúng túng trước làn sóng bất b́nh trong nước. Nhiều người dùng h́nh ảnh con virus nhỏ đe dọa chế độ độc tài cộng sản.
Khủng hoảng virus corona có thực sự thách thức sự tồn vong của chế độ Bắc Kinh? Khủng hoảng dịch bệnh do virus corona Covid-19 làm lộ rơ những khuyết tật trầm trọng của hệ thống chính trị Trung Quốc, đặc biệt là t́nh trạng thông tin về thực trạng dịch bệnh bị bưng bít khiến ngành y tế trở nên thụ động, bộ máy chính quyền quan liêu hóa cao độ, một mặt răm rắp thực thi chỉ thị từ trung ương, mắt khác bịt tai, nhắm mắt trước các đ̣i hỏi của xă hội dân sự tại chỗ. Ba tuần lễ sau khi dịch lan ra khắp Trung Quốc, lo sợ trước virus mới, hàng loạt địa phương, trong đó có nhiều thành phố lớn khác như Bắc Kinh, Thượng Hải cũng bị ''phong tỏa một phần'', để pḥng dịch.
Đọc thêm:Để dịch virus corona vượt tầm kiểm soát: Tội chính của Bắc Kinh là giấu thông tin?
Hiện chưa rơ virus corona tác hại đến đâu đối với xă hội Trung Quốc, nền kinh tế Trung Quốc. Nhiều người dự đoán tổn thất kinh tế nặng nề sẽ làm mất tính chính danh của chế độ độc tài toàn trị, vốn được xây dựng dựa trên những hứa hẹn sẽ mang lại sự thịnh vượng cho dân chúng. Lănh đạo tối cao Tập Cận B́nh sẽ mất đi ''mệnh Trời''. Trung Quốc đang đứng trước một cuộc thay đổi lớn. Tuy nhiên, một số nhà quan sát đưa ra góc nh́n khác, với dự đoán. Đó là chế độ toàn trị Trung Quốc sẽ vượt qua cuộc khủng hoảng này, và gia tăng được khả năng kiểm soát đối với toàn xă hội.
Cuộc họp chưa từng có của Bộ Chính Trị
Trong một bài trả lời phỏng vấn báo mạng Pháp Challenge.fr (ngày 11/02/2020), nhà sử học François Godement, chuyên gia về Trung Quốc và vùng Đông Á, thừa nhận trước hết là, đối diện với cuộc khủng hoảng dịch bệnh chưa từng có, thoạt tiên lănh đạo tối cao Trung Quốc tỏ ra thận trọng. Ngày 25/01, ''trong cuộc họp của Ban thường vụ Bộ Chính Trị (cơ quan lănh đạo tối cao của đảng Cộng Sản), một video lần đầu tiên cho thấy 7 thành viên đều lên tiếng. Dường như, với h́nh ảnh này, ông Tập Cận B́nh muốn đột ngột chứng tỏ với công chúng cơ chế lănh đạo tập thể của hệ thống quyền lực Trung Quốc. Đây là một điều hiếm có và có thể là sự thừa nhận cho một t́nh thế mong manh nhất định'' từ phía người nắm quyền tối cao.
Tạp chí về các điều tra kinh tế nổi tiếng Tài Tân (Caixin) tung ra hàng loạt bài viết mô tả t́nh trạng thê thảm tại các bệnh viện tại Vũ Hán, nhiều báo khác cũng đồng loạt lên tiếng phê phán dữ dội. Kiểm duyệt báo chí được nới lỏng một phần trong khoảng thời gian từ ngày 23/01 đến 03/02. Tuy nhiên, trong những ngày sau đó, lănh đạo tối cao Trung Quốc khẳng định ''phải gia tăng kiểm soát các phương tiện truyền thông và internet'', phê phán trên báo chí cũng trở nên ít mạnh mẽ hơn nhiều so với trước. Mục tiêu của ban lănh đạo Bắc Kinh là ''không để khủng hoảng y tế trở thành một khủng hoảng chính trị'', mà để làm được điều này, kiểm soát truyền thông là khâu quyết định.
Sau cái chết của bác sĩ Lư Văn Lượng (Li Wenliang), người đầu tiên lên tiếng cảnh báo về hiểm họa virus với bạn bè, đồng nghiệp, có thể nói trên các mạng xă hội tại Trung Quốc dấy lên một làn sóng phẫn nộ chưa từng có. Trong đêm thứ Năm qua ngày thứ Sáu 07/02, hơn một tỉ rưỡi lượt người vào xem các thông tin về cái chết của người bác sĩ, được coi là ''anh hùng'' dân tộc.
Nắm lại truyền thông
Ngày 10/02, lần đầu tiên truyền h́nh đưa h́nh ảnh chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh tiếp xúc với dân chúng tại một khu phố cổ ở Bắc Kinh, với khẩu trang pḥng dịch. Cùng với sự xuất hiện trở lại của Tập chủ tịch, nhiều quan chức lănh đạo ngành y tế và lănh đạo đảng tỉnh Hồ Bắc và thành phố Vũ Hán bị cách chức. Lănh đạo tối cao Trung Quốc tuyên bố sẽ đưa ra các biện pháp mạnh mẽ hơn. Chính quyền Bắc Kinh tổ chức điều tra về cái chết của bác sĩ Lư Văn Lượng. Ông Tập Cận B́nh dường như đang lấy lại thế thượng phong.
Làn sóng bất b́nh dâng cao tại Trung Quốc về t́nh trạng bệnh viện tại Vũ Hán quá tải, phương tiện xét nghiệm không đủ, khiến nhiều bệnh nhân không được công nhận nhiễm virus, buộc phải ở nhà, nhiều người qua đời mà không được coi là nạn nhân của virus Covid-19, nguy cơ lây lan ra cộng đồng khôn lường. Ngày 13/02/2020, chính quyền Trung Quốc quyết định thay đổi cách tính, khiến số người được coi là nhiễm Covid-19 tăng vọt lên 15.000 chỉ trong một ngày (tăng gấp 10 so với hôm trước).
Đọc thêm: Virus corona: Cách tính mới phản bác sự lạc quan của Tập Cận B́nh
Thực hư về số lượng người bị nhiễm và chết v́ virus corona mới tại Vũ Hán là bao nhiêu? Rất nhiều người nghi ngờ con số thống kê của chính quyền Trung Quốc, v́ không có các nguồn độc lập để kiểm chứng. Tuy nhiên, cho dù sự thay đổi gây bất lợi trước mắt cho h́nh ảnh của chính quyền, ngay cả việc thay đổi cách tính, dẫn đến số lượng nạn nhân tăng vọt, cũng rất có thể sẽ được Bắc Kinh sử dụng như một biện pháp tuyên truyền, nhằm phê phán năng lực điều hành, quản lư pḥng chống dịch của chính quyền địa phương, hợp thức hóa việc cách chức một số lănh đạo địa phương, được sử dụng làm dê tế thần, để xoa dịu dư luận.
Covid-19 có giống Tchernobyl ?
Về ảnh hưởng của dịch virus corona mới đến sự tồn vong của chế độ toàn trị Trung Quốc, nhật báo Le Monde có bài phân tích đáng chú ư của nhà báo Sylvie Kauffman, so sánh cuộc khủng hoảng do virus Covid-19 tại Trung Quốc hiện nay, với thảm họa hạt nhân Tchernobyl, được coi là đă dẫn đến sự sụp đổ của nước Liên Xô cộng sản. Bài viết mang tựa đề ''Pour l’instant, la gestion du coronavirus par la Chine relève plus d’Orwell que de la glasnost'' (tạm dịch là Trong hiện tại, cách Trung Quốc xử lư khủng hoảng virus corona gần với tiểu thuyết giả tưởng của Orwell về chế độ toàn trị, hơn là giai đoạn Glasnost/minh bạch hóa thời Gorbachev).
Nhà báo Le Monde trước hết ghi nhận rất nhiều điểm tương đồng giữa dịch Covid-19 hiện nay với thảm họa hạt nhân Tchernonyl năm 1986. Cùng sự che giấu thông tin từ phía chính quyền, cùng một lối tuyên truyền bất chấp sự thật, cũng mối hoài nghi trong một bộ phận người dân. Số phận bi tráng của bác sĩ Lư Văn Lượng - người lên tiếng cảnh báo, bị chính quyền trừng phạt, và chỉ được phục hồi ít ngày trước khi chết, và đúng vào lúc dịch bệnh đă trở nên một vấn đề quốc tế - được so sánh với cái chết thảm thương của 12 nhân viên cứu hỏa, được điều đến nhà máy Tchernobyl, mà không hề được trang bị phương tiện bảo hộ… Cái chết của bác sĩ Lư Văn Lượng và sự bất minh của chính quyền trong việc đối phó với dịch bệnh có thể dấy lên một làn sóng phẫn nộ ghê gớm tại Trung Quốc. Nhiều người cho rằng các phản ứng dây chuyền có thể thách thức đến tận gốc rễ uy thế của chế độ cộng sản toàn trị, tương tự như thảm họa Tchernobyl năm xưa.
Nhiều năm sau sự sụp đổ của Liên Xô, cựu tổng thống Mikhail Gorbatchev nhận xét, ''nguyên nhân thực sự của sự sụp đổ của Liên Xô 5 năm sau đó, có phần do thảm họa Tchernobyl nhiều hơn là do chính sách cải tổ Perestroika''.
''Minh bạch dưới sự quản lư của Đảng''
Tuy nhiên, nhà b́nh luận chính trị Le Monde nhấn mạnh đến sự khác biệt cao độ về chiến lược quyền lực của hai nhà lănh đạo Gorbatchev và Tập Cận B́nh. Theo nhiều nhà quan sát, chiến lược của lănh đạo tối cao Trung Quốc, ngược hẳn với Gorbatchev, luôn luôn t́m cách thâu tóm quyền lực đến mức tối đa, dập tắt mọi tiếng nói phản kháng, khi nào t́nh h́nh cho phép. ''Cuộc khủng hoảng dịch bệnh hiện nay thậm chí c̣n mang lại cho ông ta một cơ hội'', để trắc nghiệm các phương tiện và gia tăng khả năng kiểm soát xă hội, đặc biệt với các biện pháp như cô lập, phong tỏa hoàn toàn một bộ phận dân cư lớn.
Bộ máy chính quyền, thông qua các công nghệ tân tiến thời kỹ thuật số, đang dần dần được áp dụng tại Trung Quốc, rất có khả năng sẽ ngày càng đặt xă hội Trung Quốc dưới sự kiểm soát toàn diện hơn, sau cuộc khủng hoảng dịch Covid-19. Chính quyền sẽ chứng minh với đông đảo dân chúng là họ rất minh bạch, tuy nhiên, đây là ''sự minh bạch được quyết định từ bên trên'', ''sự minh bạch do Đảng quản lư''. Kịch bản này càng có nhiều khả năng trở thành hiện thực bởi, ngược hẳn với Liên Xô cách nay ba thập niên, Trung Quốc hiện nay là một cường quốc đang lên.
Reply With Quote
Bookmarks