PHẢI KIỆN NHƯNG KIỆN CÁI G̀ KIỆN NHƯ THẾ NÀO KHI NÀO ?
Tô Văn Trường
13-06-2014
Việt Nam chúng ta tuy có đông dân, nhưng kinh tế, và nhiều mặt c̣n chưa phù hợp với vai tṛ mà chúng ta nên có trong một thế giới sôi động ngày nay. Người làm chính trị có thể coi như lái thuyền giữa biển khơi, sự tỉnh táo, linh hoạt, là không thể thiếu.
Sự kiện giàn khoan khổng lồ Haiyang Shiyou (HS) 981 của Trung Quốc ngang nhiên đặt vào vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam hơn tháng này kèm theo các hành động ngang ngược tấn công bằng ṿi rồng phun nước, đâm thủng các thuyền chấp pháp và ngư dân của ta gây nên làn sóng phẫn nộ phản đối của nhân dân Việt Nam và cộng đồng quốc tế. Có nhiều ư kiến khác nhau về kiện hay không kiện Trung Quốc ra Ṭa án quốc tế và thời điểm kiện cần chờ ư kiến của Bộ Chính trị?
Kiện Trung Quốc, được là ai cũng biết Việt Nam dám phản đối. Mất là mất cơ hội xác định rơ hướng đi với dân Việt và nước ngoài Việt Nam sẽ làm ǵ nếu Trung Quốc đưa tiếp dàn khoan vào những nơi khác. Người ta chỉ thấy Việt Nam không biết ḿnh sẽ làm ǵ, thậm chí người ta c̣n thấy sự mất đoàn kết trong lănh đạo.
Là con dân nước Việt, ai cũng đau đáu mối họa cho đất nước. Vấn đề kiện hay không kiện là sự quan tâm lớn của cả trong và ngoài nước. Phát biểu về những cái này, nếu không hợp với xu thế chung, sẽ dễ bị “ném đá” v́ ḷng yêu nước là sức mạnh vô địch nhưng nếu không hướng đúng, không sử dụng đúng th́ chủ nghĩa dân tộc sẽ thành con dao hai lưỡi giống như vụ B́nh Dương – Hà Tĩnh vừa qua.
Không có một Nhà nước nào lại từ bỏ chủ quyền của ḿnh một cách dễ dàng, chịu lệ thuộc vào nước khác cả. Nhà nước Việt Nam cũng đă chuẩn bị cho các giải pháp từ nhiều năm nay cho dù c̣n có nhiều lúc chúng ta chủ quan, “nước chưa đến chân chưa nhảy” hay làm chưa đạt được chất lượng mong muốn.
Điều này xảy ra trong cả quân đội khi không tận dụng được thời gian để trở thành chính quy hiện đại, xảy ra trong cả nền kinh tế của chúng ta, khi không đa dạng hóa bạn hàng, không cổ phần mạnh các doanh nghiệp chuyển sang cơ chế thị trường.
Sử dụng giải pháp pháp lư
Sử dụng giải pháp pháp lư là một ứng xử văn minh mà các quốc gia phương Tây nơi có nền luật pháp vững chắc lâu đời thường cậy đến. Với châu Á, từ chỗ coi các Ṭa án quốc tế là sản phẩm của phương Tây, sau nhiều cải tổ của chính Ṭa, bổ sung thêm các thẩm phán từ các quốc gia nhỏ khác, nên các nước châu Á cũng có xu hướng sử dụng Ṭa trong một số trường hợp như Thái Lan và Campuchia qua vụ kiện đền Preah Vihear. Mailaysia và Indonesia vụ đảo Sipadan, Lipadan. Malaysia và Singapore vụ đảo đá trắng vv…
Các nước đưa nhau ra Ṭa với điều kiện là Ṭa phải có thẩm quyền trên cơ sở các quốc gia cùng chấp nhận. Ṭa án Luật biển có tiến bộ trong Phụ lục VII đưa thêm một cơ chế Quốc gia có thể đơn phương đưa vụ việc ra Ṭa trong những vấn đề liên quan đến giải thích và áp dụng UNCLOS. Các vụ việc trên thế giới khá đa dạng, liên quan đến chủ quyền lănh thổ lại càng phức tạp. Hầu hết những vụ như vậy lại đ̣i hỏi thiện chí thực hiện các phán quyết của Ṭa.
Thông thường phán quyết của Ṭa chỉ tạo cơ sở để giải quyết vấn đề chứ không thể giải quyết hết được mà cần đến giải pháp tổng hợp chính trị, ngoại giao, pháp lư, quân sự. Điều bất thường là các cường quốc đều có lịch sử bất hợp tác, không tôn trọng phán quyết của Ṭa như Mỹ trong Mỹ/Nicaragua, Pháp trong các cuộc thử vũ khí hạt nhân…và đều rút khỏi tuyên bố chấp nhận thẩm quyền của ṭa. Điều đó, giải thích Trung Quốc, nước vẫn coi ḿnh bị các cường quốc phương tây bắt nạt, bị đối xử bất b́nh đẳng, sẽ khó chấp nhận thẩm quyền của Ṭa.
Thủ tục và nội dung
Các vụ kiện ra Ṭa sẽ phải giải quyết vấn đề thủ tục và nội dung. Thường Ṭa sẽ tổ chức hai phiên riêng biệt. Phiên thứ nhất về thủ tục, các bên sẽ phải đưa ra lư lẽ chứng minh, Ṭa có thẩm quyền c̣n việc quyết định có hay không là do Ṭa. Phiên thứ hai về nội dung. Toà sẽ chỉ có thẩm quyền xem xét đúng câu hỏi mà các bên yêu cầu với điều kiện phải rơ ràng, không ảnh hưởng đến quyền lợi bên thứ ba và phán quyết của Ṭa chỉ có hiệu lực với các bên chấp nhận thẩm quyền, không có đối với bên thứ ba.
Tuy nhiên, phán quyết của Ṭa cũng có thể tạo ra một “opinio juris” tạo xu thế trong các phán xử các vụ tương tự sau này và dễ định hướng cho công luận. Trong một số trường hợp, Ṭa không thể quyết định có thẩm quyền hay không, nếu không xem xét nội dung. Ṭa sẽ phải kết hợp cả hai phiên để xem xét. Đây có thể là trường hợp của Biển Đông.
Điều kiện
Rất tiếc là nhiều người không hiểu để kiện th́ Việt Nam phải chứng tỏ rằng ḿnh đă làm hết cách trong việc giải quyết song phương. Đấy là yêu cầu của Luật Biển.
Khi xem xét vấn đề thủ tục tức xác định thẩm quyền. Điều kiện đầu tiên để sử dụng công cụ pháp lư là phải sử dụng hết các h́nh thức hoà b́nh khác như đàm phán, trung gian hoà giải, uỷ ban điều tra…nếu các biện pháp này bế tắc th́ mới dùng đến Ṭa. V́ vậy, có những vụ Ṭa đă trả lại hồ sơ hoặc khuyến nghị các bên áp dụng biện pháp trung gian ḥa giải.
Điều kiện thứ hai là các bên phải đồng ư đưa ra Ṭa th́ Ṭa mới có thẩm quyền và chỉ xét đúng trong phạm vi câu hỏi các bên thống nhất đưa ra.
Một khi ra Ṭa là nhằm mục đích giải quyết tranh chấp nhưng đằng sau của các bên đều muốn Ṭa chứng minh ḿnh thắng. Rất ít nước nghĩ đến ḿnh thua. Nhưng điều kiện của Ṭa th́ rất khắc nghiệt, dù được hay không các bên đều phải chấp nhận không bác bỏ. Đây là điều cả Trung Quốc và Việt Nam đều phải cân nhắc v́ ḷng tự hào dân tộc cao và chưa có truyền thống văn hóa pháp lư như phương Tây. V́ vậy, việc cân nhắc thời điểm kiện, câu hỏi kiện, chọn ṭa kiện, hệ quả kiện, so sánh tương quan, thực thi phán quyết…là gánh nặng đối với những người chịu trọng trách với đất nước. Trong thời gian vừa qua, h́nh như dư luận chỉ muốn nói đến kiện và tin tưởng đương nhiên ta thắng, địch thua mà chưa đề cập đến tất cả các khía cạnh của các câu hỏi trên, tạo một áp lực lớn cho lănh đạo.
C̣n tiếp...
Reply With Quote
Originally Posted by Tigon
Bookmarks