Cậu Khánh, con trai ông tổng Bá đang học Tú tài ở Hà Nội phải bỏ học mà về. Cậu nói, không có chỗ nào chịu nấu cơm cho học tṛ. Ngay cả chủ nhà cậu trọ học cũng chỉ ăn mỗi ngày một bữa, mà phải đợi đêm khuya mới dám ăn. Mỗi người chỉ có mỗi chén cơm ăn với muối. Ăn thầm trong bóng tối kín kẽ đến nỗi không dám nhai, chỉ trợn trạo rồi nuốt.
Phố xá đóng chặt cửa cả ngày lẫn đêm. Người chết v́ đói và lạnh nằm chất đống dưới mái hiên, chân tay co quắp bấu vào nhau gỡ không ra. Phải đến trưa xe chở xác mới đem đi hết. Rồi hôm sau lại có cả hàng chục bộ xương nằm ôm nhau chặt cứng. Càng lúc càng nhiều hơn, những người không ra người … sau khi đă ăn hết cả cóc nhái, chuột bọ lếch thếch kéo lên thành phố để chực chờ chút cháo lá đa.
Có lần cậu vô ư ném một cái vỏ chuối xuống đường, lập tức có hàng chục người tranh nhau, kẻ được liền trợn mắt nuốt chửng! Người ta đói đến nỗi ăn cả lá cây, ăn cỏ như trâu ḅ. Nghe nói có chỗ ăn cả thịt người, cha ăn luôn cả thịt con v́ không ăn nó cũng chết !
Nghe những chuyện như thế cô Sáu tôi thở dài. Cô nói, tao có chết th́ cũng được đi, chỉ tội cho mày đă bị thả trôi sông giờ lại c̣n phải chết đói nữa. Làm ma đói khổ lắm, lúc nào cũng vất vưởng trên bờ cây ngọn cỏ, đói khát th́ làm sao đầu thai cho được ! Nhưng ông phó Ba lại nói, ở xứ ḿnh chẳng ai chết đói đâu mà lo. Nhật nó đâu có bắt cắt lúa để trồng đay cho nó. Lúa trong Nam nhiều như cát, Tây nó phải đốt bớt để chạy xe lửa kia.
Từ khi thấy hàng ngàn người chết v́ đói, cậu Khánh cho rằng sự giàu có no đủ của ḿnh là một cái tội. Cậu đ̣i đem phần ruộng của ḿnh cho hết những người nghèo. Cả nhà ông tổng Bá đều cho rằng cậu học quá hoá điên. Lúc này, hai tiếng cộng sản được người ta nói tới mà không cần phải ngó trước nh́n sau. Có người hỏi cộng sản là cộng làm sao ?
Ông phó Ba liền nói là cộng các bà vợ lại. Đàn ông cười khoái trá c̣n đàn bà th́ nguưt háy. Ông Khứ bảo đồ phù thuỷ biết ǵ mà nói, coi chừng bị cắt mất lưỡi bây giờ. Ông Khứ một thời mơ làm kép hát nên đă đi theo gánh bài cḥi của ông bầu Kiên. Nhưng ông phó Ba nói, chỉ có tiếng “dạ” là nghe được nên chỉ có mỗi một việc nai lưng ra gánh đồ và làm quân sĩ chạy hiệu mà thôi.
Cô cháu tôi là hai kẻ cùng đinh, như người ta thường nói là không có nổi một cục đất ném chó ỉa. Cái cḥi của chúng tôi chỉ che tạm trên đất Trung Lương chứ chẳng phải dân làng ấy. Mà cả hai làng An Định, An Đông cũng chẳng làng nào chịu nhận chúng tôi làm dân. Nếu chỉ một thân một ḿnh, cô Sáu chẳng cần ǵ phải làm dân làng nào cả. Cô cứ việc đi mót, đánh tranh giũ rạ và đi đăi hến cho đến già. Chẳng ai bắt cô phải đóng một đồng thuế đinh nào.
Nhưng từ khi có tôi, cô không muốn tôi lang thang trôi dạt như bọn ăn mày. Cô nói, mày phải có sổ đinh thôi, nếu không lớn lên quan sẽ bắt tội đi đày. Rồi cô lật cái gối của tôi ra lấy đồng bạc gánh dưa, đặt lên cái đĩa xin ông lư trưởng cho tôi được làm dân làng An Định.
Thấy đồng bạc, ông lư trưởng cười bảo của thằng Nhựt cho phải không? Cô tôi dạ. Ông lư trưởng lại hỏi nó tên ǵ ? Cô nói, ai cũng biết là tôi lượm được nó trên sông nên đặt tên là Xí Được. Ông lư trưởng lại cười, nói: Được th́ nghe được rồi, thêm xí làm ǵ cho nó xấu. Họ Lê hả ? vậy th́ để trong sổ nó là Lê Văn Được. Cô tôi mừng quá rối rít dạ dạ.
Vậy là tôi có tên tuổi đàng hoàng và một trong ba cái làng ở ngă ba sông là làng An Định đă thành quê quán của tôi.
Đó là một làng nhỏ như bao nhiêu làng khác nằm ven sông với một hương lộ chạy qua những vạt đất thổ, vừa là con đường nối các làng, vừa là con đê ngăn nước trong mùa lụt. Làng có ba xóm: thượng trung hạ, ngăn cách bỡi các g̣ đầy mồ mả và những đường luồng quanh năm nồng nặc mùi phân trâu ḅ. Mọi nhà trong làng đều lợp tranh chỉ mỗi nhà ông chánh nhạc lợp ngói mới đỏ tươi. V́ làng quay mặt về hướng nam nên lúc nào cũng thấy tháp Bánh Ít nổi bật lên nền trời như hai búp măng khổng lồ nhô lên khỏi mặt đất.
Ông phó Ba nói, đây là đất của Hời, tháp của nó c̣n nhiều hơn chùa của ḿnh. Ai cũng tưởng nó dấu vàng trong đó nên đục đẽo đập phá gần hết. Đâu biết rằng vàng của nó là vàng sống, hễ thấy người ḿnh là trốn biệt. Trong vườn nhà bà phó Lư đêm nào vàng chẳng đi ăn sáng rực cả vườn nhưng dễ ǵ mà t́m được. Ông phó Lư lấy cớ trồng chuối đào nát cả vườn, đào tới đào lui cả năm cũng chỉ được có mấy trái cau, nhưng khi đem vào nhà coi lại chỉ là đất nung đen cháy như sành. Đó là chưa kể ông ta bị ma Hời làm cho cái bụng chương lên như trống cái , thiếu chút nữa là toi mạng.
Thầy giáo Hiên th́ nói đây là đất anh hùng. Anh em nhà Tây Sơn tuy phát tích ở An Khê nhưng lập nên nghiệp đế ở Qui Nhơn tức là thành Đồ Bàn. Quân của anh em Nguyễn Nhạc đóng ở phía bên kia sông ngày nào chẳng lội sang làng ḿnh. Cái g̣ Na trên kia là nơi ngày đêm họ diễn tập, voi ngựa của họ đứng chật cả đường.
Ông đồ Ngân lai bảo đây là đất học. Làng nào chẳng có Tú tài Cử nhân. Làng ḿnh có ông cử Vân, làng Yên Thới có ông nghè Nhă. Không phải đất học như An Đông th́ dù có đi thi hàng chục lần cũng chẳng có ai đậu nổi cái Tú tài.
Còn tiếp ......
Bookmarks