♦ Nguyễn Văn Linh
Anh Đào Phan tức Đào Duy Dếnh, là nhà nghiên cứu, em ông Đào Duy Anh, lúc c̣n sống chơi thân với tôi, anh có viết một bản thảo 2000 trang, tựa đề Bi kịch Hồ Chí Minh, rút gọn lại cũng được 1000 trang, anh đă trích gửi vài nơi nhưng họ không đăng.
Khi ông Lê Duẩn[57] mất, ông Trường Chinh đứng ra làm tổng bí thư trong 6 tháng, lúc ấy ông Trựng Chinh ủng hộ ông Nguyễn Văn Linh. Đến đại hội VI, ông Trường Chinh từ chức để làm gương, sau đó các ông Phạm Văn Đồng, Lê Đức Thọ, Đồng Sĩ Nguyên và 5, 7 người nữa từ chức theo. Đại hội VI, họp trừ bị gần 20 ngày, đấu nhau kinh khủng lắm, sau phe Nguyễn Văn Linh thắng.
Ông Nguyễn Văn Linh lên làm tổng bí thư, lúc đầu chủ trương đổi mới theo Đông Âu; ông để báo chí, nhà văn được tự do, nhưng chỉ được hơn một năm, ông Lê Đức Thọ kiềm chế ông lại.
Thí dụ ông Linh muốn xoá bỏ đặc quyền đặc lợi của giới lănh đạo, nên khi đi công tác, Hà Nội - Sài G̣n, hay đi Mát-Cơ-Va, ông đi máy bay hành khách với một vài người thư kư tháp tùng, dân chúng hoan nghênh lắm nhưng một hôm -chuyện này tôi nghe người ta kể lại- ông Lê Đức Thọ sang chơi, bảo: "Này anh Linh, cái việc anh không dùng chuyên cơ để đi công tác rất tốt, nhưng hôm qua anh em bảo vệ đến nói với tôi: "Đồng chí Tổng Bí Thư cứ đi như thế này th́ chúng em không biết cách nào để bảo vệ đồng chí cả!"
Nguyễn Văn Linh hiểu ngay là một câu đe doạ: "Anh cứ đi như thế này th́ anh chết không ai chịu trách nhiệm đâu!" Ông bắt đầu thấy rợn người và ông đành phải hăm cải cách lại. Đến kỳ đại hội VII[58], dù ông vẫn được tín nhiệm nhưng ông từ chối, lấy cớ nhiều bệnh không làm tổng bí thư nữa.
Nhờ Nguyễn Văn Linh làm tổng bí thư nên Trần Độ mới có thể thực hiện việc đổi mới văn học và làm rất nhanh việc phục hồi NVGP. Trần Độ là Trung Ương Ủy Viên, được ông Nguyễn Văn Linh rất tín nhiệm, chính Trần Độ thảo nghị quyết số 5 về vấn đề văn nghệ[59].
♦ Nguyễn Khải
Năm 1988, Trần Độ làm trưởng Ban Văn Hoá Tư Tưởng Trung Ương, anh thúc giục Hội Nhà Văn phục hồi nhanh chóng cho anh em NVGP. Không ai dám hay muốn đứng ra nhận lỗi, từ trên Trung Ương Bộ Chính Trị, tức là từ ông Tố Hữu, không dám thẳng thắn nhận ḿnh sai lầm. Hội Nhà Văn giao cho Nguyễn Khải làm việc này. Khải muốn không một ai trong Hội Nhà Văn phải đứng lên nhận lỗi ǵ v́ đă xử sự với anh em NVGP phẩm tàn nhẫn như thế trong suốt 30 năm. Nó muốn giữ sĩ diện cho Đảng. Đảng đúng mà chính các anh sai, nhưng các anh bị kỷ luật lâu rồi th́ Đảng khoan hồng phục hồi, chứ Đảng không sai ǵ cả. Thế th́ các anh phải viết cái thư yêu cầu được phục hồi. Nguyễn Khải làm việc đó.
Nguyễn Khải là một tay rất khôn và láu cá. Đầu tiên nó đến ông Lê Đạt v́ nó biết Lê Đạt là cán bộ chính trị và ông này cũng mưu thần chước quỷ lắm, lại là nhân vật tối ư quan trọng của Nhân Văn. Nó biết nếu nó nói được với ông Lê Đạt th́ mọi việc có thể xong hết, thế là nó đến Lê Đạt trước. Lê Đạt đồng ư, sau đến Trần Dần, Trần Dần cũng đồng ư, thôi th́ viết cái thư cũng chẳng quan hệ ǵ theo như Lê Đạt và Trần Dần nghĩ.
Sau đó Nguyễn Khải, Xuân Thiều đến tôi, đi kèm với Phùng Quán và Lê Đạt. Nguyễn Khải nói với tôi: "Tôi biết việc các anh trở lại với Đảng cũng khó, mà Ban chấp hành chúng tôi đến với các anh cũng khó. Vậy th́ nhân dịp Đảng đổi mới, Ban Văn Hoá Tư Tưởng giao cho chúng tôi việc này. Nhưng nếu chúng tôi tự ư phục hồi cho các anh, nhỡ các anh lại không đồng ư, các anh chửi ầm lên: Chúng tôi cần chó ǵ cái Hội Nhà Văn của các anh mà các anh phục hồi, th́ có phải bẽ mặt cho chúng tôi không. Vậy theo yêu cầu của Hội Nhà Văn, xin anh viết cho mấy câu.
Các anh Lê Đạt, Trần Dần, Phùng Quán đă làm cả rồi, anh viết ngắn gọn đại ư: "Kỷ luật đă kéo dài gần 30 năm rồi, anh bị quá thiệt tḥi vậy yêu cầu hội nhà văn phục hồi cho anh". Nguyễn Khải nói th́ tôi không tin lắm v́ lúc anh ta là tổ trưởng đă đấu tôi rất ghê ở Thái Hà ấp, nó trấn áp tôi, nó bảo "Im mồn đi, gái đĩ già mồm". Thấy Nguyễn Khải th́ tôi khó chịu, nhưng chết một cái là Lê Đạt, Phùng Quán đă làm rồi. Thấy mọi người đă làm th́ ḿnh cũng đành làm.
Thế rồi trong một buổi họp mặt ở nhà Phùng Quán có cả mọi người để ăn mừng việc phục hồi này th́ Trần Dần nêu lên ư kiến phải đăng báo để cả nước biết, chứ việc này không chỉ trong nội bộ Hội Nhà Văn. Tôi cũng đồng ư phải thông tin. Nhưng không ngờ khi Xuân Thiều viết bài trên báo Văn Nghệ th́ nó gài vào một câu: "Ban chấp hành đă họp ngày ấy ... trong chương tŕnh làm việc, có phục hồi cho một số anh em NVGP ..." Nhưng nó viết đểu ở chỗ này, nó chêm vào câu sau cùng "theo đơn yêu cầu của các đồng chí ấy". Đấy là cái đuôi mà Xuân Thiều thêm vào. Để làm ǵ ? Để nói rằng các anh yêu cầu chứ Đảng không có lỗi ǵ cả. Các anh yêu cầu th́ Đảng khoan hồng phục hồi cho các anh thôi ! Tôi chắc là Xuân Thiều nó được lệnh ngầm để viết câu đó.
Về sau chúng tôi nhận được nhiều phản ứng từ Nam ra Bắc, chỉ trích việc ấy lắm: Tại sao lại phải xin phục hồi nhỉ? Nhất là Dương Thu Hương cô ấy bỗ bă nói thẳng: "Các anh hèn lắm việc ǵ phải viết đơn xin cái Hội Nhà Văn chúng nó cho phục hồi". Tôi chỉ cười: "Cô mắng anh là hèn th́ anh cũng chịu thôi. Nhưng chúng tôi không làm đơn lên xin như thế. Sở dĩ chúng tôi viết cái thư, là do Nguyễn Khải nó yêu cầu các anh viết cho nó mấy chữ, bởi nếu nhỡ nó phục hồi rồi mà các anh không chịu, các anh chửi ầm lên, chúng tôi cần chó ǵ cái Hội Nhà Văn các anh phục hồi, th́ chúng nó mất mặt. V́ thế chúng tôi mới viết cho nó mấy chữ, nghĩ chẳng quan trọng ǵ, đâu ngờ chúng nó lại dùng cái thư đó để viết những câu như thế này trên báo Văn Nghệ".
Còn tiếp ...
Bookmarks