Mourning Headband for Hue, do dịch giả Olgar Dror dịch từ Giải Khăn Sô Cho Huế của Nhă Ca. chính thức phát hành, 20 tháng 8, 2014. Nhân dịp này, Shelf Awareness, chuyên san về điểm sách tại Hoa Kỳ số đề ngày 19-8, có bài “Nha Ca, with Olga Dror: Revisiting the Tet Offensive”, phỏng vấn tác giả và dịch giả. Sau đây là bản việt ngữ của bài phỏng vấn do Đinh Từ Bích Thuư thực hiện, được phổ biến trên tạp chí văn chương Da Màu:
Nhă Ca Và Olga Dror Trả Lời Về “Giải Khăn Sô Cho Huế”
21/08/2014
vietbao.com/a225806/nha-ca-va-olga-dror-tra-loi-ve-giai-k...
Bản tiếng Anh:
The Writer's Life
Nha Ca, with Olga Dror: Revisiting the Tet Offensive
http://www.shelf-awareness.com/reade...ssue=325#m5764
.
--------------------------------------------------------------------------------------------
Dịch giả Olga Dror sinh và lớn lên ở Leningrad, Liên Xô. Bà tôt nghiệp văn bằng thạc sĩ về Đông Phương Học ở Leningrad State University năm 1987, sau đó học thêm văn bằng cao cấp ở Viện Ngữ Học Học viện Khoa học Moscow. Bà làm việc ở Ban Phát Thanh việt Ngữ của đài Radio Moscow. Năm 1990, bà định cư sang Israel, học về quan hệ quốc tế ở Hebrew University, làm việc ở Bộ Ngoại Giao Israel. Bà học và nghiên cứu về Việt Nam, lấy bằng tiến sĩ ở Cornell University. Hiện nay, bà Dror là giảng viên lịch sử ở Texas A&M University. Bà là tác giả và là biên tập nhiều sách nghiên cứu về Việt Nam và Trung Hoa.
vietbao.com/a225479/da-phat-hanh-ban-anh-ngu-sach-giai-kh...
Mourning Headband for Hue: An Account of the Battle for Hue, Vietnam 1968 – August 20, 2014 by Nha Ca (Author), Olga Dror (Translator) by manhhai, on Flickr
H́nh trên là Nhă Ca , năm 29 tuổi trong tang lễ của thân phụ trước ngày nổ ra trận tổng tấn công Tết Mậu Thân tại Huế năm 1968. Vào thời điểm đó Nhă Ca đang sống tại Sàig̣n, bà ra Huế để dự tang lễ rồi bị kẹt lại trong thành phố này.
Giải khăn sô cho Huế
Những giờ đầu tiên
Không biết tiếng súng đầu tiên nổ vào giờ khắc nào? Giữa đêm, tôi đă choàng tỉnh dậy v́ tiếng nổ xé toạc cả những giấc mơ vụn.
Vừa kịp lăn xuống khỏi tấm phản gỗ, tai tôi đă ù đi v́ những tiếng nổ ran bốn phía. Chuyện ǵ vậy? Không biết làm thế nào mà tôi lăn tṛn từ pḥng ngoài vào pḥng trong. Bàn tay ai kéo tôi giúi vào giữa pḥng. Tôi nằm đè lên da thịt ai non mát. Một tiếng kêu nhỏ tắc nghẽn vào âm thanh hỗn độn của súng đạn bên ngoài.
Khi tôi kịp định tỉnh lại tâm thần , th́ đứa cháu nhỏ đă ngồi lên được, nằm gọn gàng trong ḷng tôi. "C̣n đứa mô nữa? Vô hết đi. Vô một chỗ.” Tiếng má tôi th́ thào.
Que diêm tắt phụt nhưng có ánh nến le lói từ pḥng ngoài hắt vào. Đứa em trai tôi trườn theo làn ánh sáng mỏng đó, nó ngồi áp vào bên má tôi. “Làm ơn tắt giùm ngọn nến ngoài bàn thờ đi, tắt luôn cả lư trầm nữa.” Ông anh lớn của tôi vội vă làm theo lời má tôi, rồi nhảy đại rất nhanh vào ngồi dồn cùng một đống. Lúc này tôi mới cảm thấy ngột ngạt đến muốn tắt thở v́ hơi người, v́ mùi trầm hương và mùi nến khét.
Căn pḥng quá chật, lại bị cái giường chiếm mất một nửa. Anh tôi phải lăn xuống gầm giường. Người này nằm gác lên người kia. Cái bô để dưới chân giường, thỉnh thoảng bị va chạm, vang những âm thanh rổn rảng càng khua động thêm nỗi sợ hăi của mọi người.
Nằm im được một lát, hoàn hồn lại, mọi người bắt đầu nghe ngóng. Tôi dán tai xuống nền gạch. Đứa cháu gái đă lăn xuống nằm cạnh tôi, hai tay nó ôm đầu, hai chân nó lọt vào hai chân tôi. Tôi hỏi nhỏ:
"Tina nằm có chật không?"
"Không, cô ơi. Tina sợ quá."
"Đừng có khóc.”
Tôi vỗ về đứa cháu. Nhưng cùng lúc đó những tiếng nổ ́nh ́nh lại dội thốc lên. Đứa cháu bỏ tay, ôm chặt lấy tôi, người nó run cầm cập. Trời ơi, súng bắn cả sau vườn ḿnh. Tôi nghe tiếng súng đằng sau vườn thật trong, thật buốt. Thằng em ghé vào tai tôi:
"AK. Thôi, tụi nó về rồi."
Tôi kéo nó:
"Mày nằm xuống đi."
"Không can chi mô chị. Để em ngồi."
Cánh cửa sổ bỗng bị bật ra và cứ thế, hai cánh cửa cứ dội mở ra, đóng ập vào theo những tiếng nổ lớn. Tiếng đạn ở sau vườn bắn thật rát. Má tôi th́ thầm:
"Đánh tới đồn vận tải."
"Không, đồn trường bia."
"Không, đánh cùng khắp. Con nghe phía vận tải, phía trường bia, phía ruộng, phía sau đường rầy."
"Suỵt, im đi cho với. Trời ơi. Trời ơi. Trời ơi."
Tiếng trời ơi đất hỡi bỗng nằm ngay trên chót lưỡi. Bầu trời xoẹt lửa sáng trưng, đất rung chuyển như địa chấn. Lên cơn rồi. Tôi cũng không thể nằm yên để nghe tiếng dội tức cả ngực được. Tôi muốn ngồi nhổm dậy để nghe ngóng, nhưng chỗ nằm chật không nhúc nhích được. Đứa em họ lúc này cũng chen được một chỗ, hai chân nó chuồi dưới giường, đầu nó tḥ ra khỏi một nửa cửa pḥng.
Nó lại bật diêm, lại có tiếng la nhỏ: con khỉ, tắt diêm đi. Ngọn diêm tắt phụt. Nhưng trong bóng tối, lúc này tôi tưởng tượng ra được rồi. Tôi đồng điệu run với mạ̣ tôi, anh tôi, em gái tôi. Tôi đồng điệu co quắp, cố đè nén sự run rẩy, cố ưỡn tung lên để tiếng nổ bớt dội ngực. Đứa em họ tôi nghe ngóng một hồi rồi ngồi dậy, nó ḅ ra gian nhà ngoài, chúng tôi nín thở chờ đợi. Chỉ một lát sau, nó ḅ vào nói rỉ tai từng người:
"Nó ở đầy sân vườn nhà ḿnh."
"Suỵt."
Lại nhiều tiếng suỵt lọt ra khỏi cửa miệng như một hơi huưt gió nhỏ.
Anh tôi giọng hơi gay gắt:
"Nó bắn như pháo ở bên ngoài, vài tiếng động nhỏ làm sao nghe được."
Rồi anh tiếp:
"Quái ǵ, nó về đánh đồn trường bia rồi. Lần trước cũng đánh suốt một đêm, sáng ra là rút hết."
Tôi mừng thầm. Chúng tôi chịu đựng có lẽ đến hai tiếng đồng hồ rồi. Tôi cố đưa cổ tay lên để nh́n mặt chiếc đồng hồ, nhưng rủi cho tôi, tôi mang đồng hồ không có kim dạ quang. Và ngoài tôi ra chẳng có ai kịp th́ giờ mang đồng hồ hết.
Dù sao chúng tôi cũng hy vọng mong cho trời sáng. Ông anh tôi không biết sao bỗng trở chứng kêu đau bụng bất th́nh ĺnh. Vậy là chiếc bô lại có dịp được dùng tới.
Chúng tôi đau khổ v́ lát lát mấy đứa nhỏ đ̣i đi tiêu, đi tiểu. Lát lát anh tôi lại kêu đau bụng, mà cái bô th́ quá nhỏ. Mọi người vừa nằm vừa run, vừa cố giữ cho chân tay khỏi lóng ngóng. Tôi cố nghĩ đến một cái ǵ để dằn cơn sợ hăi, nhưng không, tôi không nghĩ ǵ được hết. Đầu óc tôi vang dội tiếng súng. Tay chân tôi cứ lật bật run rẩy bất chấp cả sự tự chủ vượt bực của tôi. Có nhiều lúc ngay cả chân tay, thân thể ḿnh cũng không nghe lời ḿnh nữa.
Nhưng rồi nhờ sự chịu đựng quen dần, tôi b́nh tĩnh lại được và cơn run rẩy biến mất. H́nh như chúng tôi đă chịu đựng một thời gian khá dài và b́nh minh sắp đến. Tôi nghe tiếng rục rịch trong chuồng gà ở đàng sau tấm vách tường lọt vào nhờ hai cánh cửa sổ đă bật tung cùng với tiếng súng đạn hỗn loạn. Thái, tên đứa em họ tôi, đă b́nh tĩnh ngồi dựa vào tường, và ph́ phà trên môi điếu thuốc lá lúc nào. Tôi lần tay, nắm chặt tay nó:
"Thái, liệu có yên được không?"
"Em làm răng biết được, cái nớ th́ chịu..."
Tôi lại hỏi anh tôi, lúc đó đă nằm trên giường v́ không chịu nổi sự chen lấn dưới đất:
"Anh, sáng mai chắc yên há anh?”
"Làm răng biết được, anh cũng chịu."
Tôi đâm ra thất vọng ngang. Những ánh lửa xẹt ngang dọc phía ngoài cửa sổ không c̣n nữa, nhưng hai cánh cửa vẫn c̣n bị dội bật ra bật vào , v́ những tiếng nổ lớn. Súng to, súng nhỏ đang nổ ran từ mặt quốc lộ, từ miệt chùa, từ phía sau đường rầy. Căn nhà của chúng tôi nằm đơn lẻ, chịu đựng bốn mặt đang đánh nhau. Quốc lộ và bờ ruộng ở ngay trước mặt, đường rầy xe lửa ở đàng sau lưng. Hai phía hai bên, một xéo với đồn trường bia, một xéo với đồn vận tải An Cựu.
Không thể nằm yên để chờ tới sáng, tôi lại khơi chuyện:
"Sáng ngày yên chắc ra đường dễ sợ lắm!"
Thái phà thuốc trúng ngay vào mặt tôi:
"Buồn quá, lúc này có súng đỡ sợ hơn nhiều. Biết vậy tối qua em lên đơn vị."
"Không biết tới sáng đă yên được chưa?”
Tôi hỏi hoài một câu như người ngớ ngẩn: Biết đâu. Mà yên chứ. Sáng ra mà súng đạn không ngừng th́ chết hết.
"Trời ơi, đừng nói, tụi nó trong vườn."
Đứa em gái của tôi cười nhỏ:
"Má sợ chi mà sợ dữ rứa. Chị Vân, sáng ra chị với em đi thăm trận đánh nghe. Coi chừng về Sài G̣n viết một phóng sự chiến trường đầu năm đầy gay cấn."
"Giỡn chi mà giỡn vô hậu tế đợi rứa. Mấy chuyện đó đừng có ham.”
Má tôi cằn nhằn. Nhưng chúng tôi đă bớt dần cơn sợ hăi, bắt đầu nói chuyện được, mà câu chuyện cũng bớt ngớ ngẩn. Lúc này tiếng súng ở trong vườn đă dịu dần, nhưng xung quanh th́ vẫn c̣n nổ ran. Tôi nằm mà mắt không rời khỏi cánh cửa sổ phía trên đầu đứa em gái. Tôi nằm chờ, cho tới khi bầu trời tối mịt bên ngoài kia bị hút bớt màu đen đặc.
Lúc này tôi cần sự b́nh tĩnh, cần sức mạnh. Tôi mong cho trời sáng th́ trời đă gần sáng rồi. Mấy chiếc lá cây phất phơ bên ngoài cửa sổ đă hiện lờ mờ, rồi rơ dần. Mấy đứa cháu tôi kêu khát nước. Chúng tôi chờ đợi cho tiếng súng bớt ồ ạt, Thái mới đi ra ngoài rót một ly nước cho hai đứa nhỏ. Tiếng súng đă có vẻ thưa hơn, bức màn đêm đă bớt mắc kẹt đạn. Anh tôi hy vọng hơn ai hết:
"Thái, coi yên súng đem xe Honda ra ngoài, anh muốn lên Từ Đàm. Chắc chị và mấy đứa nhỏ sợ ghê lắm."
Gia đ́nh tôi lúc này đang chia làm hai. Chị dâu tôi và mấy đứa nhỏ c̣n ở nhà trên đầu dốc Bến Ngự. Nên anh tôi là người lo lắng nhất. Nhưng chắc không sao. Moị người tự an ủi. Đến sáng là yên, vậy sáng rồi. Môi má tôi đă bớt tím, tay chân bà cũng bớt run rẩy. Nhưng nỗi vui mừng của chúng tôi không được lâu. Đúng lúc tôi nghe tiếng gà gáy nơi chuồng gà th́ tiếng súng đă bắt đầu nổ lại. Rồi có tiếng đấm cửa rầm rầm, cùng nhiều tiếng chân chạy ở ngoài sân:
"Mở cửa, mở cửa."
Thôi chết rồi. Chúng nó đă tới. Chúng nó sắp tràn vào nhà. Má tôi mặt tái xanh, định chạy tới tắt ngọn đèn vừa mới thắp. Tiếng đại bác dưới Phú Bài bắn lên ầm ầm. Tiếng súng nhỏ nổ chát chúa. Cánh cửa muốn bật tung v́ những tiếng đập. Thái ḅ ra giữa nhà.
"Suỵt, để con."
Rồi hắn chạy ra mở toang cửa. Có nhiều tiếng quen thuộc la hét bên ngoài. Cánh cửa vừa mở tung ra, th́ cả nhà đầy người. Chú tôi ở phía dưới đường rầy, sát chân núi Tam Thái, cùng gia đ́nh con dâu với những gia đ́nh hàng xóm khác chạy túa vào. Trẻ con người lớn chen chúc chật cả một gian nhà giữa rộng răi. Mấy đứa nhỏ hoảng sợ quá, ngă vật ra giữa nhà, có đứa vừa run vừa đái ra quần. Chú tôi vừa khóc vừa kể:
"Sập hết rồi chị ơi. Trên đó bị mọt-chê câu, nhà mụ Nghệ bên cạnh đó mất nửa cái nhà."
Bé, đứa con trai lớn của chú tôi ôm một lúc hai đứa con nhỏ, vừa thở vừa nói không ra hơi:
"Tụi nó đông lắm. Trên con đầy nhà rồi bác."
Tôi ṭ ṃ:
"Làm sao em chạy xuống được?"
"Dân họ chạy xuống dưới này hết. Trên đó mọt-chê câu sập hết nhà cửa. Chạy giữa đường em thấy Việt cộng tụm năm tụm ba, nó ngồi cả trước sân nhà người ta."
Chú tôi chợt nh́n quanh rồi hốt hoảng:
"Con Hồng đâu rồi, con Hồng bế thằng Điện chạy phía nào rồi. Thôi chết con tôi cháu tôi...”
Chú tôi chưa kịp dứt câu th́ đă ngă phịch xuống v́ một quả B-40 phạt xuống mái ngói. Tôi đang há hốc mồm th́ gạch vụn đă đầy một miệng.
Cái bô để dưới chân giường không biết bị ai đá vào tràn ra nhà. Tôi vừa sát người xuống th́ đă phát nôn v́ một mùi thúi hoắc xông lên tận đầu, nhưng không c̣n cách cựa quậy ǵ nữa. Nhiều đứa trẻ không chịu đựng nổi ré khóc vang nhà. Nhưng tiếng khóc bị chận ngay v́ những bàn tay đă bịt miệng, hoặc những tràng súng cắt đứt. Trời ơi, đến sáng rồi sao không yên? Tôi quay quắt hỏi đứa em:
"Lần trước có lâu như vầy không?"
"Không, lần trước bắn ít hơn, không có đại bác câu nhiều như thế này. Sáng ra là nó rút đi hết."
Bé ḅ lại phía tôi:
"Trời, chị không tưởng nổi mô. Em thấy tụi nó máu me cùng ḿnh. Tụi nó ngồi bên vườn thím Quyệt, em chạy xuống đây em thấy."
"Thấy mày chạy họ để yên à?"
"Tụi họ cũng vừa chạy vừa bắn, ḿnh cũng chạy đại. Ở trên đó chắc chết quá chị ơi."
Nó vừa nói vừa ôm chặt đứa con gái trong ḷng. Vợ nó khóc thảm thiết:
"Anh coi đi t́m con Hồng với thằng cu Điện, không tui chạy ra cho súng bắn cái đùng cho rồi."
Má tôi gắt:
"Chết đến nơi không lo, ai mượn tụi bây không chạy với nhau."
"Làm răng chạy với nhau được, mạnh ai nấy chạy, tưởng c̣n sống đến chừ mô."
Hai vợ chồng nó nín im, nhưng chỉ một giây sau, tôi lại nghe chúng càu nhàu căi cọ. Một lát sau tiếng súng lại thưa dần. Bé vội chạy ra sân rồi ṃ dần ra đường. Chừng hai mươi phút sau nó trở lại, một tay bế thằng con.
"Chị...”
Bé hạ giọng, tiếp:
“Em đi t́m con Hồng với thằng Cu, em phải đi bằng ngả sau vườn. Ngang đường rầy em gặp tụi nó, nó hỏi em đi mô rồi bắt giữ em lại. Chúng nó có ba đứa, một đứa bị thương. Em năn nỉ nói đi t́m con lạc, ban đầu nhất định nó không cho, nó hỏi em làm nghề ǵ. Em nói thợ mộc, em bị lạc con. Về sau nó cho đi. Em tính nếu nó bắt, em liều chết giựt súng. Một thằng bị thương gần chết, một thằng bị thương nhẹ không cầm súng được, c̣n thằng kia ốm yếu hơn em..."
Hà, em gái tôi, nạt:
“Thôi, mi đừng có ba hoa, nói phách tấu...”
“Em nói thiệt, người ta quân đội mà...”
Rồi nó sực nhớ lại đồn trại và đồng đội, nó ngồi buồn hiu. Lát sau thở dài:
“Lính tráng mà ngồi một xó như ri có nhục không?”
Những người xóm trên vào nhà tôi bây giờ mới hoàn hồn lại. Người vạch vú cho con bú, người bắt đầu kháo chuyện. Mỗi người kể một chuyện đại để cũng thấy Việt cộng ra sao. Họ kể họ cũng chạy suưt chết, cũng thấy viên đạn nó to và đỏ rực như đâm vào mặt mà không biết sao lại không trúng.
Bỗng nhiên vào lúc 8 giờ sáng, tiếng súng như dồn về miệt Phú Cam. Tiếng đại bác dưới Phú Bài không câu lên nữa. Lúc đó chúng tôi mới lần ra sân. Vườn cây yên tĩnh không một bóng người, nhưng trên cỏ, trên đất, c̣n lấm tấm những vạt máu khô đặc.
Một vài nhánh cây găy, nơi bờ tre cuối đường , ngã ăn thông ra mặt đường rầy, những cành khô được banh ra, chừa những lối đi gọn. Mấy chị em chúng tôi hết sức sung sướng hít thở, ai cũng mừng thầm như thế này là đă yên.
Anh tôi chuẩn bị để lên nhà ở Từ Đàm. Tôi ra cái bể cạn trước sân múc nước súc miệng, đánh răng. Những người trú ngụ trong nhà tôi vội vă bồng bế nhau trở về xóm. Chú tôi là người chạy băng ra khỏi nhà trước tiên. Ông quá lo lắng không biết nhà cửa c̣n hay đă mất. Tôi cố nhón gót nh́n lên miệt núi, cũng không thấy được ǵ. Thái, em tôi, hỏi:
“Chị nh́n chi rứa?”
Tôi thở ra:
“Chắc đêm qua trên núi mồ mả bị chân đạp lung tung, mộ bác mới chôn.”
Mồ mả mới chôn đây là mộ của ba tôi. Từ Sài G̣n, những ngày cuối năm vợ chồng con cái tôi đang chuẩn bị đầu năm về ăn Tết ở Huế th́ tin ba tôi hấp hối. Leo lên một chiếc máy bay quân sự chở thực phẩm cho lính ở tiền đồn, tôi về tới vừa kịp những giờ cuối cùng của người cha.
Huế 1967 - Sân bay Phú Bài by manhhai, on Flickr
Air Viet-Nam / Hàng Không Việt-Nam DC-6.
Just Two girls in Hue City by manhhai, on Flickr
hai cô gái ở TP Huế - Photo by Dennis
Traffic on the Perfume River Bridge. Hue city 1968 by manhhai, on Flickr
Xe cộ trên cầu sông Hương - Photo by Dennis
Mai tiếp ....
Bookmarks