Cụ Lăng Nhân (1) chép về Bà Đoàn Thị Điểm: năm 1734, đời Lê Thuần Tôn, niên hiệu Long Đức, bà dùng văn chương nện sứ tàu tơi tả. Danh nổi như cồn. Ông Thái học sinh Đặng Trần Côn đến ve văn, tặng một bài thơ. Bà khinh bỉ bảo:
-- Trẻ con mới cắp sách đi học, đă biết ǵ! (trang 91.)
Ông vô cùng đau khổ, thề quyết học thành tài: ông lén lút đốt đèn mà học, đến nỗi ḷa cả mắt -- (khẩu nghiệp của Bà Chằng này quả thật đáng sợ!) Soạn xong Chinh Phụ Ngâm Khúc bằng Hán văn. Ông mang lại khoe với bà. Tin rằng bà không chê nữa. Hai câu cuối:
Tương hội, tương kỳ, tương kư ngôn
Ta hồ! Trượng phu đương như thị
Cụ Lăng Nhân giải thích:
Dường như bà cũng nhân bản dịch này mà gói ghém đôi lời thầm khen tài Đặng, để chữa lại sự hắt hủi trước...
Ngâm nga, mong gởi chữ t́nh
Dường này âu hẳn tài lành trượng phu!
(Sao bà không nói rơ Dường này âu hẳn tài lành chồng em!?)
Và cụ Lăng Nhân cũng b́nh thêm:
Bản dịch
Chinh Phụ của bà Điểm át cả nguyên văn chữ Hán. Nguyên văn của Đặng Trần Côn không phải là kém hay, song chúng tôi thấy họ Đặng, trong sự phô trương tài học uẩn súc, đă mắc phải cái tật dùng điển tàu mà không nghĩ đến vị trí của ḿnh là người Việt. Ông có thể khen Mă Viện:
Trượng phu thiên lư chí mă cách
(Chí làm trai, dặm ngh́n da ngựa)
Nhưng chúng tôi không thể khen sự anh dũng của tướng Phục ba trong công cuộc tiến đánh hai Bà Trưng, ở Việt Nam mà ông theo người Tàu gọi là man rợ:
Tiếu hướng Man Khê đàm Mă Viện
Bà Điểm dường như cũng thấy câu này hơi quá, nên đă dịch một cách lỏng lẻo:
Tới Man Khê bàn sự Phục Ba.
Khen công Mă Viện, ta hăy để cho người Trung hoa. C̣n chúng ta bao giờ cũng cùng ư với ông Hải Nam:
Mặc kẻ chép công, ta chép oán: công riêng ai đó, oán ta chung...
Giáo sư Vân B́nh Tôn Thất Lương (2) chép:
...đời Hậu Lê gặp buổi binh cách, lính thú đi chinh thú nhiều nơi, đă diễn nên lắm nỗi biệt ly đau đớn, tiên sinh cảm xúc làm bài "Chinh phụ ngâm"...
Vậy mà:
Lương nhân nhị thập Ngô môn hào,
Đầu bút nghiễn hề, sự cung đao,
Dục bả "liên thành" hiến Minh thánh,
Nguyện tương xích kiếm trảm thiên kiêu,
Chồng ta hai mươi tuổi vốn, vốn ḍng hào kiệt họ Ngô. Ngô đây chẳng phải một ông Ngô Việt Nam nào, mà là một ông tàu Ngô Khỉ, Ngô Vượn, Ngô Đười Ươi nào đó (xem giải thích trang 31.)
-- Rơ ràng ta phải hỏi, không biết đây là Chinh phụ Việt Nam hay Chinh phụ tàu? Cũng làm ta liên tưởng đến bài thơ của một ông tàu thuở xưa:
Khuê trung thiếu phụ bất tri sầu
Xuân nhật ngưng trang thượng thúy lâu,
Hốt kiến mạch đầu dương liễu sắc
Hối giao phu tế mịch phong hầu!
Rơ ràng là đàn bà tàu ở nhà đợi mấy thằng chồng đi ăn cướp của thiên hạ về...
Hơn phân nữa quyển sách của của giáo sư Vân B́nh (2) dùng để giải thích điển tích trong thơ. Toàn là điển tích tàu: mỗi chữ trong Chinh phụ ngâm là mỗi điển tích, viết xong tại sao ông không lăn kềnh ra mà chết?
Tuy không liên quan đến đề tài, nhưng tác phẩm được nhắc đến nhiều lần. Xin được viết lại vài điều đă đọc.
---
- (1) -- Lăng Nhân, Giai Thoại Làng Nho Toàn Tập, NAM CHI TÙNG THƯ xuất bản lần thứ nhất, giấy phép số 1051 LC/BC 3/XB, Sài G̣n, ngày 7/04/1966, in xong ngày 30/07/1966. (Bản in lại ở hải ngoại.)
- (2) -- Vân B́nh Tôn Thất Lương, Chinh Phụ Ngâm Khúc, Sách giáo khoa Tân Việt, in lần thứ năm, giấy phép xuất bản số 2.205/X.B. của Nha Thông Tin Nam Việt. Tác giả viết xong ngày 2/8/1950, Huế. Không rơ bản này được in xong năm nào, nhưng ngày mua điền trong sách là 28/09/1965.
Bookmarks