Chuyện Bên nhà VN
"Văn hóa" báo chí
- Saigon cô nương
Thời buổi văn minh nên lúc nào cũng nghe ai nấy la lối lên phải có văn hóa. Cứ đi ra ngoài đường, ngó đâu cũng đụng "văn hóa".
Nào là công viên văn hóa, nhà văn hóa, khu phố văn hóa, văn hóa giao thông, văn hóa ma chay, văn hóa giao tiếp...
Đủ thứ văn hóa đầy dẫy chung quanh. Cho nên thứ nào không treo bảng chứng thực th́ e rằng cái món ấy vô văn hóa mất!
Trong lộn xộn những thứ văn hóa ấy, văn hóa của báo chí rất quan trọng v́ nó có thể tác động, gây ảnh hưởng lan tỏa đến nhiều người.
Báo chí đây gồm báo giấy in trên giấy, phát hành ở sạp báo, bán rao hoặc giao tận nhà và báo mạng tức báo trên Net.
Càng ngày báo mạng càng phổ biến, nhất là giới trẻ và dân thành phố ưa thích v́ so với báo giấy, loại này đăng tin tức phong phú và mau lẹ hơn. Độc giả thích đọc tin mới, chỉ một tiếng sau mở ra đă hỏi vẫn vậy à? Khi chiếc tàu du lịch D́n Kư ch́m trên sông, báo mạng đưa tin chớp nhoáng, cập nhật từng phút. Tới hôm sau, báo giấy phát hành th́ tin đă cũ mèm.
Thích đưa lên ngay lập tức, không thích rút xuống chớp nhoáng. Khi báo mạng đưa tin người mẫu bán dâm, vài cô người mẫu dọa kiện cáo. Xem chừng chứng cớ chưa vững, báo mạng nhanh chóng rút tin, xóa dấu ngay.
Đủ thứ tin trên trời dưới đất, Đông Tây kim cổ xó xỉnh nào cũng được lôi ra. Từ hỏa hoạn, giựt nợ... đến đánh ghen, án mạng... có tin nào mà báo không khai thác.
Báo chí cho thấy đủ thứ chuyện văn hóa trên mọi lănh vực. Ngày nào cũng thấy tai nạn giao thông. Xe gắn máy, xe lửa, xe hơi đụng nhau ầm ầm. Nếu không có sẵn người đứng đó để đụng th́ xe lao lên vỉa hè tông thẳng vào nhà người ta đang ăn cơm. Văn hóa giao thông ở chỗ xe cộ không ai nhường ai, lấn đường, đi ẩu, cộng thêm vào đó cảnh sát giao thông "làm luật"...
Hay là văn hóa giáo dục. Lũ học sinh thi rớt thật phiền phức v́ khiến nhà trường mang tai tiếng. Người ta đặt câu hỏi trường dạy thế nào mà học sinh rớt. Mặc dù thi lại kỳ 2 tiếp theo th́ cũng trôi thôi nhưng mất công lắm. Phụ huynh sẽ chuyển con em sang học chỗ đậu 100%. Trường sẽ bị ế khách. Nếu trường tư có mà sập tiệm, đóng cửa. Giáo viên bị lôi ra xẻ thịt tại dạy dở nên học sinh mới rớt.
Ảnh hưởng dây chuyền, ai cũng khổ nên hè nhau tŕnh diễn trôi chảy màn kịch thi cử. Vừa qua trên NET tràn lan các clip giáo viên phát bài giải cho các thí sinh thi tốt nghiệp trung học. Thật tai hại là những thứ đáng lẽ ém nhẹm th́ cứ phơi bày ra một cách... vô kỷ luật. Lỡ lọt ra rồi nên báo chí nhân thể làm ỏm lên. Thực ra những chuyện này có ǵ mới mẻ đâu. Cứ nh́n con số đậu bền bỉ 100% hết năm này sang năm khác, lâu lâu xen vào 97 hay 98% thay đổi không khí cho vui. Khi nguyên nhân lôi ra th́ ai nấy ầm ĩ lên cứ như lạ lắm!
Văn hóa đám cưới phô diễn cảnh xa xí bạc tỉ giữa người dân nghèo đói chung quanh, đám thiếu niên đua nhau tổ chức sinh nhật ở nước ngoài để chứng tỏ đẳng cấp... Người nghèo tỏ ra không kém bằng cách mỗi lần ăn nhậu, bắc loa đại ca hát suốt đêm trong hẻm nhỏ...
Văn hóa y tế là vấn đề nhức nhối nói măi không thôi. Nhân viên y tế hống hách, thờ ơ, sản phụ đột ngột tử vong ào ào, người nghèo không được chữa trị, bệnh lạ hoành hành ở Ḥa B́nh, Quảng Ngăi bị bó tay...
Các loại tin trên đọc chán đời quá. Để thu hút độc giả th́ càng ngày tin tức của báo càng giật gân. Kiếm được tin ǵ lôi cuốn sự ṭ ṃ là phóng ra ngay.
Chuyện cô gái nhận di sản ngàn tỉ cũng hấp dẫn lắm, nhưng cô ta đóng cửa kín mít rồi bay thẳng ra ngoại quốc. Báo ŕnh rập ghê lắm nhưng không moi được ǵ đành tiu nghỉu quay sang tin khác.
Rộ lên lôi kéo sự chú ư của độc giả là hoa hậu đi khách hàng ngàn đô. Thật là tin sốt dẻo v́ từ cô này lôi ra cả một đường dây mại dâm gồm người mẫu, ca sĩ, diễn viên... Các cô gái mới lớn không khỏi băn khoăn. Chỉ cần học đến lớp Bảy, lớp Tám rồi nghỉ, gia nhập công việc nhàn hạ này kiếm tiền nhiều và mau lẹ. Suốt ngày chỉ trau chuốt nhan sắc là dễ dàng lên xe xuống ngựa, ăn sang mặc đẹp. Dường như mục đích cuộc sống là làm sao để kiếm tiền bằng bất cứ cách nào. Giá trị của vật chất lấn át, xô ngă mọi giá trị tinh thần.
Các bài báo hướng tới đa số độc giả lướt tin nên các bài viết đơn giản, thu hút độc giả bẳng cách đưa tít giật gân. Nhiều bài không sâu sắc, hời hợt, không kể khá nhiều báo Net phạm lỗi chính tả, chẳng biết do lỗi đánh máy không, khá nhiều từ ngữ và cách diễn đạt mang nặng ngôn ngữ địa phương, nói sao viết vậy.
Báo viết đưa tin từng ngày, từng giờ chỉ cần nóng hôi hổi thôi chứ sâu sắc th́ ai có thời giờ nghiền ngẫm. Tin chính luận do một số báo của đoàn thể đưa, c̣n báo thường thường đi vào chính luận làm chi, dính vô làm chi, có lấy lại tin từ các báo th́ cũng lướt qua những thông tin khô khan một chiều.
Báo mạng thu hút đông đảo độc giả v́ ở đó người ta có thể giấu mặt tha hồ đưa ư kiến. Bài đăng làm sao câu view, câu like, câu comment... nhiều nhiều. Nhiều người xem là coi như tờ báo đó thành công. Lắm khi hấp dẫn không phải nằm trong bài báo mà chính từ những comment chân thật và đa chiều khiến người đọc vô cùng hứng thú.
Thật ra nội dung bài báo đă hàm ư hướng dẫn dư luận độc giả. Bài báo khen th́ độc giả khen hùa, báo chê th́ khán giả chê theo. Bà mẹ bênh con trong chương tŕnh VN's Got Talent đă tạo nên cả một làn sóng chỉ trích. Cô người mẫu nội y trả lời phỏng vấn về việc cặp nhà giàu: "Không tiền th́ cạp đất mà ăn à". Câu này, qua báo chí ồ ạt đưa tin, đă trở thành một "ranh ngôn" nổi tiếng suốt mấy tuần qua.
Muốn cho trang web tồn tại, phản ánh cái ǵ hay ho th́ ít, kiếm tin sốc đưa ra th́ nhiều. Lắm khi báo thổi phồng, tạo nên scandal nhiều hơn là chính scandal đó. Tràn lan là các chuyện đại loại hot girl mang bầu, hot boy đồng tính, thí sinh tố cáo ban tổ chức Game Show truyền h́nh gian lận kết quả...
Tin hấp dẫn nên chỉ trong mấy phút, các báo khác copy - paste liền lập tức. Nếu không có bản tin riêng th́ lấy của nhau chứ phóng viên đâu mà sẵn moi tin thế.
Báo mạng hơn báo giấy ở chỗ không cần dài ḍng lắm, chữ ít thôi, c̣n th́ cứ đưa clip, h́nh ảnh minh họa... là ăn tiền. Các clip nữ sinh túm tóc, đánh nhau với cảnh sát, hôi tiền đánh rơi, đường ngập nước... được các báo thi nhau đăng. Nhiều h́nh ảnh, nhiều clip nên dễ coi hơn, đỡ đọc... chứ nhiều chữ nh́n mệt quá!
Báo lúc nào cũng đói tin, nhất là thời buổi tin điện tử phát nhanh như sao xẹt nên phải moi móc đủ thượng vàng hạ cám. Từ g̣ mối h́nh người, buồng chuối mấy chục nải, hoa hậu đi vào ngơ với "trai lạ"...! Báo rầm rộ thổi tin ca sĩ có con với người t́nh trong bóng tối, người mẫu ăn mặc hở hang... Khổ ghê, báo chí cứ lăm lăm chĩa máy ảnh vào mấy bộ y phục thiếu vải làm chi rồi lại lôi mấy cô ra băm. Nhưng nhờ vậy mà cũng ồn ào được hằng tuần.
Những sự việc tưởng chừng đơn giản qua ng̣i bút báo chí được nâng lên, trở thành hấp dẫn. V́ thế sau một thời gian theo dơi báo chí, dù không thích, độc giả cũng trở nên quen thuộc với loại tin người mẫu nâng ngực, tạt axít t́nh phụ... Đọc hoài thành quen, cũng thấy vui vui, biết được địa chỉ mua axít, có đau ốm th́ tránh đi cái bệnh viện từng bị người nhà bệnh nhân mang quan tài đến trước cổng ăn vạ...
Nói chung cứ đưa tin sex, t́nh tay ba tay bốn, các ngôi sao giải trí mặc y phục kín kín hở hở... Nhờ vậy thu hút khách, lấy nhiều quảng cáo là sống khỏe. Xem báo NET giống như TV, mới mở trang báo cùng lúc quảng cáo xổ ra đầy màn h́nh toàn bia, nước giải khát, điện thoại đời mới... phát ngộp luôn. Dù sao tiết mục đó cũng được thông cảm v́ báo ǵ th́ báo, không có quảng cáo sao sống nổi.
Vừa qua mới có một trận chiến v́ báo nọ chê báo kia "lá cải".
Báo nọ là báo "lề phải" chỉ đăng nghị quyết, người tốt việc tốt, tinh thần vượt khó..., c̣n báo kia là báo "lề trái' chuyên đăng những tin không phải... "lề phải"!!!
Báo nọ tỏ vẻ khinh thường báo kia toàn tin thập cẩm đúng sai tùm lum. Không c̣n là người hướng dẫn, giáo dục "tư tưởng" cho dân chúng nữa mà chạy theo thị hiếu tầm thường của một số độc giả. Mở tờ báo ra toàn thấy t́nh, tiền, tù, tội... mấy cái tin truyền thống, đạo đức, t́nh cảm... xem chừng bị đè bẹp bởi giật hụi, đốt nhà, giết người cướp của, hiếp dâm...
Báo lá cải tức khí trả đũa nói cứ đăng toàn mấy cái tin "đúng đường lối chính sách" đó, chẳng thấy cuộc sống thực sự đâu th́ ai mà đọc!
Nhiều khi đọc mấy cái tin nho nhỏ mà biết được những vấn đề lớn. Chẳng hạn thương gia không đối phó nổi với t́nh h́nh kinh tế đi xuống nên nhiều người mắc bệnh tâm thần, ồ ạt sang mặt bằng v́ kinh doanh ế ẩm, mẹ con sản phụ tử vong hàng loạt do bệnh viện vừa thiếu bác sĩ vừa không có bác sĩ sản khoa...
Một điều không thể chối căi là báo chí phản ảnh t́nh trạng xă hội.
Đành mượn lời của hai quan chức. Một ông tuyên giáo cho rằng: "Báo chí phải thông tin nhanh, chính xác, đa dạng và... hấp dẫn".
C̣n một ông th́: "Báo chí phải có tính thị trường nghĩa là cung cấp cho người đọc món ăn không độc hại và phải... ngon".
Dù sao cũng phải giải trí một chút cho cuộc sống đỡ nhức đầu. Ngắm mấy tấm h́nh người mẫu ăn mặc hở hang, theo dơi câu chuyện lôi cuốn giữa "chân dài" và "đại gia" cho quên đi Trường Sa, Hoàng Sa, bauxite..., quên đi con số thất nghiệp và vật giá leo thang hằng ngày, quên đi các vấn đề tham nhũng, giáo dục, y tế, ô nhiễm... bao vây chung quanh. Với lại đưa những tin lăng nhăng th́ báo cũng an toàn hơn.
Mới đây báo đăng Quỹ Kinh tế Mới (NEF) đánh giá trên thế giới, Việt Nam đứng thứ hai trong bảng xếp hạng Chỉ số Hành tinh Hạnh phúc (HPI) của năm 2012, chỉ đứng sau Costa Rica thôi.
Thấy tội nghiệp ǵ đâu cho toàn thế giới thua kém ḿnh.
Nếu không nhờ có báo nói th́ làm sao ai nấy biết là ḿnh hạnh phúc hơn người dữ vậy.
Cám ơn báo chí!
Bookmarks