(Tiếp theo Bài 5)
B23. Tranh chấp quyền tối thượng giữa hoàng đế và giáo hoàng qua vụ Photius và Ignatius.
Năm 858 Ignatios bị Bardas và hoàng đế Michael III của đế quốc Đông La Mă buộc phải từ chức thượng phụ Constantinople do Ignatios không ủng hộ Bardas và hoàng đế Michael trong việc lật đổ nữ hoàng Theodora năm 856. Ignatios không chịu từ chức.
Để điền vào chổ trống trong chức vụ thượng phụ Constantinople, hoàng đế Michael đưa Photios lên thay Ignatios. Photios vốn là một thường dân, nên hoàng đế Michael cho Photios chịu chức phó tế, linh mục rồi giám mục trong ṿng 4 ngày để nhậm chức thượng phụ Constantinople.
Việc buộc Ignatios phải từ chức và việc lên chức đột ngột của Photios đă gây ra vụ chia rẽ giữa Giáo hoàng La Mă Nicolas I và giáo hội Chính thống Đông Phương. Năm 863 Giáo hoàng Nicolas I triệu tập thượng hội đồng tại Rome và xét thấy diễn tiến phong chức cho Photios không phù hợp với giáo luật nên phục chức thượng phụ cho Ignatios làm giáo chủ Constantinople và ra vạ tuyệt thông đối với Photios.
Năm 867, một công đồng ở Constantinople của Chính thống giáo Đông Phương đă ra vạ tuyệt thông đối với Giáo hoàng Nicholas I.
Một công đồng ở Constantinople, công đồng Constantinople IV, 869-870, (Công giáo) được triệu tập bởi hoàng đế Basil I và Giáo hoàng Adrian II đă lên án phái Phá Hủy Ảnh Thánh và truất quyền Thượng phụ Giáo chủ Photius.
Năm 879-880 công đồng Constantinople IV, (Chính thống giáo Đông Phương) được triệu tập bởi hoàng đế Basil II. Công đồng này băi bỏ các Công đồng ở Rôma và Constantinople đă kết án Thượng Phụ Photius.
Tóm lại việc tranh chấp giữa Ignatios và Photius đă làm chia rẽ giữa Giáo hội Công giáo La Mă và Chính thống giáo Đông Phương thêm trầm trọng, nhất là về phương diện thẩm quyền của Giáo hội trên các giáo phận địa phương.
Bạn đọc có thể đọc thêm về “Tranh chấp quyền tối thượng giữa hoàng đế và giáo hoàng” ở đây.
B3. Cuộc đổ vỡ năm 1054
“Giáo chủ Michael Cerularius nhận chức (1043-58), không báo cho Roma như thông lệ, lại c̣n mở chiến dịch đả kích các nghi lễ và kỷ luật Tây phương nữa. Thế nhưng v́ hoàng đế Constantinus IX và đức Lêo IX đang cùng nỗ lực ḥa giải hai phe Đông-Tây trước kẻ thù chung là Normand, nên Cerularius phải viết thư giao hảo với Roma. Mọi người đều thấy nhu cầu thống nhất về tôn giáo, tiếc rằng hai nhân vật đứng ra ḥa giải không phải là mẫu người cần thiết.
Hồng y Humbertô dẫn đầu phái đoàn của Roma đến Constantinople vào tháng 3-1054 và ở lại bốn tháng để tranh căi, sửa bảo và phê b́nh. Ngày 16-7-1054 tại thánh đường Sophia hồng y đặt lên bàn thờ bản vạ tuyệt thông M. Cerularius, rồi phủi bụi chân ra đi ngay hôm sau. Bản văn của Humberto chứng tỏ sự thiếu hiểu biết của tác giả. Nhiều điều kết án không có nền tảng, gán cho đối phương đủ thứ tội như mại thánh, Nicolaism, Manikeism ... Tác giả không hiểu nổi "Maranatha" là Lạy Chúa xin hăy đến, ông xử dụng như lời chúc dữ (Có lẽ Humberto căn cứ theo ICr. 16,22 : "nếu ai không yêu mến Chúa, kẻ ấy bị nguyền rủa, Maranatha"). Hơn nữa hồng y Humberto không có thực quyền đại diện v́ đức Lêo IX đă băng hà ngày 19-4.
M. Cerularius liền chộp lấy thời cơ. Dân chúng Byzantin sẵn sàng bênh vực giáo chủ ḿnh. Bản sao tờ vạ tuyệt thông được đem đốt (cất lại bản chính). Ngày 24-7, Cerularius và 12 giám mục Đông phương họp công đồng kết án Giáo hội Roma, tuyên bố Giáo hội Chính Thống là Giáo hội qui tụ quanh hoàng đế và Giáo chủ Constantinople. Thế nhưng, năm 1058, hoàng đế Isaac e ngại uy thế của Giáo chủ đă ra lệnh bắt giam và kết án lưu đày. Ngài qua đời trước khi bản án thi hành.” (Trích từ “Chương 7: Bối Cảnh Phát Sinh Chính Thống Giáo” - Lịch Sử Giáo Hội Công Giáo. Do Lm Phanxicô Xaviê Đào Trung Hiệu, OP.)
Sau đây là một đoạn của bản văn do Hồng y Humbertô soạn năm 1054 kết án Giáo hội Chính Thống với vạ tuyệt thông:
“... C̣n về Michael, kẻ tiếm quyền giáo chủ và những kẻ thông đồng với cơn điên rổ của y, quả là đầu mối gieo rắc mỗi ngày các thứ lạc thuyết tại Constantinople. Như kẻ mại thánh, họ buôn bán ơn Chúa... Như nhóm Nicolaisme, họ cho các thừa tác viên bàn thánh cưới vợ... Như nhóm chống lại Thánh Linh, họ chối Thánh Linh nhiệm xuất bởi Chúa Con. Như bè Manikê, họ tuyên bố bánh có men mới có sinh khí ... Hơn nữa họ cho linh mục để tóc để râu, từ chối hiệp thông với thói quen tại Roma cạo râu và hớt tóc.
V́ thế, không thể chịu nỗi những sỉ nhục vô lư đối với đệ nhất tông ṭa ... chúng tôi kư bản vạ tuyệt thông cho Michael và đồng đảng. Vạ do thánh giáo hoàng tuyên bố chống lại họ, nếu họ không hối cải, rằng: Michael, kẻ chiếm nhậm chức vị giáo chủ...và những ai theo y trong các tội kể trên đều bị vạ tuyệt thông, maranatha (?) với bọn mại thánh. Amen. Amen. Amen.”
Thái độ của hồng y Humberto đại diện giáo hoàng Lêo IX và thượng phụ Michael Cerularius, giáo chủ của Constantinople, đă dẫn đến ly giáo dứt khoát giữa Hội Công Giáo La Mă và Chính Thống giáo từ năm 1054 cho đến nay.
B4. Những nỗ lực ḥa giải
“Từ bao thế kỷ nay, nhiều cố gắng đă được thực hiện để mong hiệp nhất hai Giáo Hội . Kết quả tốt đẹp đầu tiên đă đạt được là năm 1964 hai Giáo Hội Công Giáo và Chính Thống đă tha vạ tuyệt thông cho nhau do nỗ lực đại kết của Đức Thánh Cha Phaolô VI. Ngài đă sang gặp Thương Phụ Giáo Chủ Constantinople và hai vị đă trao đổi cái hôn b́nh an, chấm dứt t́nh trạng thù nghịch giữa hai Giáo Hội anh em từ năm 1054. Tuy nhiên, con đường đi đến hiệp thông hoàn toàn (full communion) c̣n xa v́ Giáo Hội Chính Thống vẫn không công nhận Đức Giáo Hoàng là người kế vị Thánh Phêrô trong vai tṛ và trách nhiệm lănh đạo toàn Giáo Hội của Chúa Kitô trên trần thế. Thượng Phụ Giáo Hội Chính Thống được coi là “Giáo Hoàng” của Giáo Hội này. Toà Thượng Phụ Constantinople được coi là Toà Thánh La Mă mới (The New Rome See) của Giáo Hội Chính Thống. Ngoài Constantinople, Giáo Hội Chính Thống Đông Phương c̣n có mặt ở Hy Lạp , Nga, Roumania, Tiệp Khắc, BaLan, Latvia, Finland và Lithuania. Nhưng các Giáo Hội này đều tự trị mặc dù Toà Thượng Phụ Constantinople bên Thổ Nhĩ Kỳ được coi là thủ lănh của các Giáo Hội Chính Thống Đông Phương chưa hiệp thông với Toà Thánh La Mă. Tổng số giáo dân chính thống có vào khoảng 300 triệu người. Từ năm 1964 đến này, bang giao giữa Toà Thánh và Giáo Hội Chính Thống Đông Phương đă có nhiều cải thiện. Khi Đức cố Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II qua đời (năm 2005, ghi chú của TV) Đức Thượng phụ Bathôlômêô I của Constantinople đă sang dự tang lễ (trừ Thượng Phụ Chính Thống Nga) và lần này, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đă đến thăm Đức Thượng Phụ nhân cuộc viếng thăm của ngài ở Thổ Nhĩ Kỳ trong tháng 11 vừa qua” (năm 2006, ghi chú của TV). (Trích từ “Sự Khác Biệt Giữa Giáo Hội Chính Thống Và Giáo Hội Công Giáo La Mă” - LM Phanxicô Xaviê Ngô Tôn Huấn.)
(C̣n tiếp)
Bookmarks