Obama tiến hành biến Việt Nam thành đồng minh để đối phó với sự trỗi dậy của Trung cộng
bài của David Nakamura - bài gốc trên The Washington Post, July 6 at 5:43 PM - Lê Tùng Châu dịch
bài của David Nakamura trên The Washington Post, July 6 at 5:43 PM
Bốn mươi năm sau khi Sài G̣n thất thủ, Tổng thống Obama đang t́m cách định h́nh lại mối quan hệ từng có bề dày lịch sử trắc trở với Việt Nam thành một đối tác chiến lược trong việc chống lại Trung Quốc.
Trong cuộc gặp mặt nặng phần tượng trưng vào thứ Ba này, Obama sẽ tiếp đảng trưởng đảng Cộng sản Việt Nam, Nguyễn Phú Trọng, tới Nhà Trắng hai thập kỷ sau một thời từng là 2 quốc gia thù địch đă chính thức b́nh thường hóa bang giao.
Các viên chức chính quyền Mỹ cho rằng Hà Nội đă được đánh dấu quan tâm nhằm thúc đẩy sự ràng buộc về kinh tế và quân sự sâu hơn với Hoa Kỳ, và Obama đă ch́a một bàn tay về phía Việt Nam, một trong 12 quốc gia bị cuốn hút vào Hiệp ước Thương mại Thái B́nh Dương (Pacific Rim Trade Pact) mở rộng. Đă xuất hiện một tin hành lang đáng tin cậy về việc Tổng Thống có khả năng ghé lại Việt Nam trong chuyến công du châu Á của ông vào mùa thu này.
Nổi bật trong chuyến thăm khác thường này của Trọng là Obama hiếm khi tiếp các yếu nhân ngoại quốc tại Pḥng Bầu Dục nếu họ không phải là người đứng đầu chính thức của quốc gia.
Trong vai chủ nhà, ông đă tiếp Chủ tịch Việt Nam Trương Tấn Sang tại Nhà Trắng vào 2013, và ông cũng đă gặp Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong một hội nghị thượng đỉnh khu vực ở Miến Điện vào mùa thu năm ngoái.
Các viên chức chính phủ mô tả Trọng là người có thế lực nhất trong cái cấu trúc quyền chính lănh đạo độc đảng của Việt Nam, một kẻ đứng sau hậu trường nhưng có ảnh hưởng đáng kể trong quyết định chính trị. Một quan chức chính phủ cho biết Trọng, là đảng trưởng, với truyền thống xưa nay thường là một "phần tử bảo thủ hơn" của lớp lănh đạo.
Một quan chức đứng ngoài ṿng bàn thảo hiệp định đă nói -với điều kiện giấu tên- rằng, thủ đắc được sự ủng hộ của Trọng để đi tiên phong tham gia hiệp định thương mại TPP và các sáng kiến đột phá khác do Mỹ khơi dẫn … là rất quan trọng.
"Là một nhân vật cực đoan, Trọng không dễ ǵ chịu thấp giá mặc cả bất cứ việc ǵ trên phương diện nhân quyền," Marvin Ott, một học giả châu Á tại Trung Tâm Wilson cho biết. "Nhưng nếu ông ta biết làm ǵ cho chuyến thăm Mỹ này khả quan hơn và trao đổi qua lại ăn ư với ông Obama . . .th́ đó sẽ là một tín hiệu cho thấy rằng sự chống cự đích thực cuối cùng ở bên trong thượng tầng quyền lực Việt Nam đă cáo chung."
Đối với Obama, cuộc gặp mặt diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang xúc tiến những thương nghị ngoại giao mới với một loạt các đối thủ lâu năm của Mỹ, trong đó có Cuba, Iran và Miến Điện (c̣n gọi là Myanmar). Vào cuối tháng Bảy, Tổng Thống sẽ ghé thăm Kenya và Ethiopia, là hai quốc gia khác vốn hay áp dụng cách thế áp chế khắc nghiệt để đối phó với các nhà bất đồng chính kiến.
Giới ủng hộ nhân quyền chỉ trích thiện chí của Obama tiếp đón Trọng, kẻ chẳng có một chức vụ ǵ về mặt chính quyền. Hơn 100 người Việt đang bị cầm tù v́ các cáo buộc chính trị, theo Bộ Ngoại giao, con số đă giảm khoảng 25 % trong những năm gần đây nhưng hiện vẫn là những trọng điểm không thể tách rời chính sách ngoại giao Mỹ đối với Hà Nội.
"Quả cũng có cái nhận lại đấy nhưng chẳng bỏ công bởi chẳng đáng giá là bao" John Sifton, giám đốc bộ phận Châu Á của tổ chức theo dơi nhân quyền Human Rights Watch nói. "Anh đang chỉ cho chế độ này và những chế độ khác nữa, rằng ‘bạn sẽ được thưởng tùy thuộc việc có chịu cởi mở hay không'. . . Cái giá của những biểu tỏ thị uy như thế với Trung Quốc từng nhận lại một kết quả là nhân quyền càng bị chà đạp".
Dân biểu Zoe Lofgren (California), một người ủng hộ lâu năm cho việc tái lập nhân quyền tại Việt Nam, là một thành viên trong phái đoàn Quốc Hội của đảng Dân chủ do lănh tụ phe thiểu số Nancy Pelosi (California) dẫn đầu, đă đến thăm nước này hồi tháng Ba để thảo luận về TPP và các vấn đề khác. Trong một cuộc họp với Trọng, Lofgren trao cho ông ta một danh sách các tù nhân chính trị, mà bà nhấn mạnh nên trả tự do cho họ.
"Tôi chẳng hề nghĩ rằng ông ta vui ḷng trước những vận động của chúng tôi, nhưng chúng tôi đâu có đi đến đó để làm cho ông ta vui ḷng". Lofgren nói trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Hai. Bà cho biết Obama cần ép Việt Nam cam kết thực thi việc bảo vệ quyền lợi giới lao động và bảo vệ quyền con người trong các thỏa thuận thương mại, và bà c̣n nêu ra câu hỏi lư do tại sao Tổng Thống chịu tiếp Trọng tại Pḥng Bầu dục chứ không phải là một nơi kém chính thức hơn ở Nhà Trắng.
Các quan chức Bộ Ngoại giao cho biết Tổng Thống sẽ gây áp lực với Trọng về nhân quyền, nhưng họ cũng nhấn mạnh rằng không có lời hứa từ trước bên phía Việt Nam về việc thả tù nhân hoặc sửa đổi luật về quyền tự do ngôn luận nhằm đổi chác trong cuộc hội kiến với Obama. Ngược lại, Cuba đă trả tự do cho một người Mỹ năm ngoái, mở đường cho việc tái lập bang giao, c̣n Miến Điện thả vài chục tù nhân chính trị trước chuyến thăm lịch sử của Obama ở đó vào năm 2012.
Tuần trước, Obama đă tŕnh bày lại lập luận của ḿnh khi ông chính thức công bố kế hoạch cho việc mở lại đại sứ quán Mỹ và Cuba trong tháng này sau 54 năm cách ly chiến tranh lạnh.
"Tôi tin rằng sự can thiệp của Hoa Kỳ - thông qua đại sứ quán chúng tôi, các doanh nghiệp và hầu hết nhân dân chúng tôi- là cách tốt nhất để thúc đẩy mối quan tâm và hỗ trợ cho dân chủ và nhân quyền của chúng tôi". Tổng Thống nói thế ở Rose Garden. "Đă rất nhiều lần nước Mỹ đă chứng minh rằng vai tṛ lănh đạo của chúng tôi trên thế giới chính là vai tṛ khả dĩ đem lại sự thay đổi. Đó là những ǵ truyền cảm hứng để thế giới đạt được nhiều điều tốt đẹp hơn."
Thiện chí của Obama với Việt Nam là một phần trong chiến lược lớn hơn của chính quyền ông nhằm hướng sự chú tâm của ngoại giao Mỹ ra khỏi các điểm nóng lâu đời ở Trung Đông và châu Âu để đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc ở châu Á. Chiến lược này đă được hậu thuẫn mạnh khi Quốc hội phê chuẩn yêu cầu của Obama gia tăng thẩm quyền cho cơ quan xúc tiến thương mại hồi tháng trước – một đạo luật khả dĩ tạo điều kiện thuận lợi cho lộ tŕnh TPP, gồm các quốc gia cùng nhau làm nên 40 phần trăm của tổng sản phẩm nội địa của thế giới.
Obama đă lôi kéo được Việt Nam và Malaysia, nơi mà năm ngoái ông trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên đến thăm kể từ chuyến thăm trước của Lyndon B. Johnson, một trong các nước Đông Nam Á đă được nhiệt t́nh hưởng ứng sự hợp tác của Mỹ trong một khu vực đang phát triển nhanh.
Trong hai năm qua, Hà Nội đă bị đe dọa bởi sự đơn phương khẳng định chủ quyền của Bắc Kinh ở Biển Đông, một lộ tŕnh hàng hải chiến lược mà Trung Quốc đă t́m mọi cách để kiểm soát. Mùa xuân năm ngoái, Trung Quốc đặt một giàn khoan dầu 120 dặm ngoài khơi bờ biển của Việt Nam, gần quần đảo tranh chấp với cả hai quốc gia và vi phạm Khu kinh tế 200 hải lư độc quyền của Việt Nam theo luật pháp quốc tế.
Mặc dù Bắc Kinh đă rút lại giàn khoan dưới áp lực của quốc tế vào mùa hè năm ngoái, nhưng hồi tháng trước chính quyền Trung Quốc lại đem nó trở lại gần Việt Nam hơn sau khi kế hoạch chuyến thăm Mỹ của Trọng được công bố.
Động thái này "sẽ tăng thêm một cảm giác cấp bách trong toan tính chiến lược của Hà Nội," Ernest Bower, một chuyên gia về Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho biết. Hoa Kỳ và Việt Nam cùng chia sẻ quan điểm rằng Trung Quốc "không được phép bất chấp luật pháp quốc tế và tự ư xác định lợi ích chủ quyền của ḿnh dựa trên lịch sử hoặc ỷ vào quy mô của quân sự, kinh tế của ḿnh."
Các chuyên gia ngoại quốc về chính sách cảnh báo rằng Hà Nội sẽ tiếp tục làm ăn giao thương với Bắc Kinh và sẽ t́m cách sao cho tránh khiêu khích Trung Quốc vào một cuộc đối đầu quân sự. Nhưng các quan chức chính quyền nêu lên rằng các hiệp định thương mại TPP được như một điển h́nh sáng kiến do Mỹ khơi dẫn sẽ giúp nâng cao tŕnh độ lao động và tiêu chuẩn môi trường Việt Nam, Malaysia và các nền kinh tế mới nổi khác.
Tại Hoa Kỳ, các công đoàn lao động đă lên án TPP, nói rằng nó sẽ làm tăng thêm việc cho Việt Nam từ nhu cầu gia công của các hăng xưởng Mỹ.
Ngoài chiến lược chính trị, c̣n có "một thứ tạm gọi là sự ṭ ṃ ‘thặng dư’ của công chúng Mỹ về Việt Nam" Ott nói. "Chúng tôi đầu tư rất nhiều ở đó; và chúng ta cũng tốn kém rất nhiều. Nhưng kể từ đó bạn lại thu được một hoạt cảnh đặc biệt khi người người tiếp xúc với khách du lịch, với thủy quân lục chiến đến đó, và những cái đó mới mang lại một cái ǵ đó thực sự là động lực cho việc b́nh thường hóa. Nói một cách đặc biệt, một mối liên quan mật thiết đă thực sự xảy ra."
July 7, 2015
LTC dịch
-
Bookmarks