Không biết từ lúc nào, có lẽ chỉ vài năm trở lại đây thôi, những người tôi gặp luôn nói về Sài G̣n trong những cuộc tṛ chuyện. Dù bên bàn cà phê, trong quán ăn hay ở nhà riêng, thậm chí, trong thư điện tử và trên mạng xă hội, tôi cũng có cảm tưởng như ḿnh chẳng thể nào thoát được chủ đề đó. Cả những người tôi gặp lần đầu và không sống ở đây, họ cũng nói về thành phố này. Có những người tuổi nhỏ hơn tôi một con giáp, cũng đang nói về Sài G̣n xưa. Có người bàn về lịch sử, có người t́m kư ức thành phố trong kiến trúc cũ, có người lục lọi sách vở.
Người Sài G̣n vẫn âm thầm và hy vọng điều ǵ?
Rất nhiều lần, tôi tự hỏi cớ sao lại như vậy?Một buổi tối nọ, chúng tôi ghé thăm căn hộ một người bạn bên quận 7, rồi cà kê uống rượu tới khuya với mấy người quen của anh. Những câu chuyện của chúng tôi, dù thay đổi từ chủ đề kinh tế, y khoa, âm nhạc hay con cái, vẫn nhiều lần quay trở lại với Sài G̣n.
Đột nhiên, giữa câu chuyện đó, người phụ nữ xinh đẹp trong nhóm – người từng được vinh danh về nhan sắc nhưng thậm chí c̣n nhận được nhiều sự tôn trọng hơn bởi sự hiểu biết của ḿnh – bỗng thổ lộ lư do khiến cô rời xứ sở. Cái thành phố ở hợp chủng quốc mà cô đang sống đó, không phải là nơi hoàn toàn tốt đẹp, như rất nhiều thành phố khác trên thế giới này, nó vẫn đang đối mặt với vô số vấn đề rắc rối và mâu thuẫn nọ kia. “Nhưng anh chị biết không” – cô nh́n chúng tôi với đôi mắt mở to, trong và buồn – “dù thế nào đi nữa, ở đó, tôi thấy có hy vọng.”Chúng tôi nâng ly để chia sẻ sự đồng t́nh với cô, rằng: “Người ta có thể chết v́ rất nhiều thứ, nhưng có ít nhất một thứ khiến người ta muốn sống. Hy vọng.”Nghe cô nói, tôi chợt nghĩ về cái chủ đề mà gần đây tôi dường như không thể thoát khỏi: Sài G̣n. Có lẽ nào, người ta cũng đang nói về Sài G̣n như một cách t́m kiếm hy vọng. Chúng ta nói ǵ khi nói về Sài G̣n? Chúng ta nói về hy vọng.
Rất nhiều người Sài G̣n tôi gặp mang tâm trạng của chàng du khách trong thơ Nguyễn Bính, “ở Ngự Viên mà nhớ Ngự Viên”. Thật lạ lùng, v́ không chỉ người già mới hoài nhớ quá khứ, mà người trẻ cũng vội vă t́m về hôm qua. Khi nói đến hy vọng chúng ta thường nghĩ đến tương lai, nhưng bây giờ ở Sài G̣n, có vẻ mọi người hy vọng nhiều hơn khi nghĩ về quá khứ.Hy vọng t́m lại, hy vọng giữ được, hy vọng đừng mất…Người Sài G̣n vẫn âm thầm và hy vọng điều ǵ?
Chợ sách cũ, Huỳnh Thúc Kháng, Sài G̣n trước 1975
Những người già ở Sài G̣n kể rằng thành phố này từng có một thời, khi mà Sài G̣n không-chỉ-là-đất-làm-ăn, khi mà người Sài G̣n không cố trở thành ông chủ hay thương gia hết thảy. Có một thời, ở xứ này người nào làm việc nấy, chuyên tâm với chức trách và luân lư nghề nghiệp của ḿnh một cách hănh diện. Nhờ đó, giá trị được tạo ra một cách quân b́nh ở mọi lănh vực và phương diện khác nhau chứ không chỉ thể hiện trên hàng hoá. Thương gia th́ buôn bán. Giáo sư th́ dạy học. Nghệ sỹ tŕnh diễn. Triết gia suy tưởng. Chính khách lo kinh bang tế thế. Quân nhân bảo vệ đất nước. Các đảng phái giám sát lẫn nhau. Thầy thuốc th́ chữa bệnh. Thợ may làm ra quần áo đẹp. Cha mẹ nuôi dạy con. Trẻ nhỏ th́ vô lo và nghịch ngợm. Mục đích của việc dành dụm không nhất định là để được xếp vào hạng thượng lưu, mua thêm đất tậu thêm nhà hay phô trương thanh thế, mà để được hưởng thụ đời sống tinh thần ở mức cao hơn, và giúp người. Xă hội có người giàu và người nghèo. Nhưng người giàu không quá khinh mạn, người nghèo dù khốn khổ vẫn có thể giữ ḷng tự trọng, cũng như hy vọng. Giữa những lo lắng phập phồng bên lề chiến tranh và nhiệt thành bối rối của thời dân chủ sơ khai, giữa những chật vật về miếng cơm manh áo, là sự hiện hữu có thực của hy vọng.
Hy vọng chăm chỉ làm lụng th́ có thể dư dật. Hy vọng học hành giỏi giang sẽ có ngày thành danh. Hy vọng nghệ thuật và tri thức được tôn vinh. Hy vọng lẽ phải và sự thật là điểm tựa cũng như cứu cánh của mọi cuộc tranh luận. Hy vọng người chính trực sẽ được bênh vực. Hy vọng tài năng được coi trọng hơn tiếng tăm. Hy vọng danh dự và liêm sỉ được coi trọng hơn tiền tài và quyền lực. Hy vọng Sài G̣n măi là đất lành, nơi mà người lương thiện có thể an tâm dâng tặng giá trị của riêng ḿnh cho đời sống.
Những hy vọng đẹp đẽ đó, chúng ta c̣n giữ được không?Cũng như cái tâm thế thong dong của người Sài G̣n, không ít giá trị từng là điểm tựa của đời sống xă hội ở đô thị này đang tan biến dần đi trong sự xâm lấn mạnh mẽ của những đặc trưng văn hóa khác và cả những thứ phản giá trị tựa như đám nấm độc đang trồi lên khắp chốn, bởi thời thế hay số phận. Hiện thực đó khiến tôi lắm lúc có cảm giác vô phương cứu văn. Nhưng những người Sài G̣n, tôi biết, họ vẫn âm thầm giữ hy vọng. Họ buồn bă và giữ hy vọng. Họ phẫn nộ và giữ hy vọng. Họ làm việc và giữ hy vọng.Hy vọng t́m lại, hy vọng giữ được, hy vọng đừng mất…C̣n tôi, tôi hy vọng ǵ? Ngày qua ngày, Sài G̣n vẫn tiếp tục lướt trên những làn sóng văn hoá xô đến dồn dập, tiếp tục gồng ḿnh chống chọi trước những cơn lốc đổi thay khó cưỡng, và đô thị này vẫn đang lớn nhanh hơn bao giờ hết, cao hơn, rộng hơn. Tôi chỉ mong nó đừng phát triển như một ṭa cao ốc, mỗi tầng là một chốn tách biệt, mà tầng nào cũng tràn ngập thương gia.Sài G̣n, xin hăy lớn lên như một cái cây, có lá, có hoa, dù vươn cao đến đâu, tỏa rộng chừng nào vẫn có thể cảm nhận được ḍng nhựa sống từ đất đai và gốc rễ – những giá trị đă từng là niềm hănh diện của mỗi cư dân trong quá khứ. Sài G̣n – xin hăy là một đô thị nuôi dưỡng được nguồn hy vọng cho cả xứ sở này.”Và Sài G̣n – như một cái cây. Lại cây!
Đặng Nguyễn Đông Vy
Trích lược
Bài được in trong tuyển tập “Sài G̣n phong lưu” – nhiều tác giả.
Reply With Quote
Bookmarks