Nhớ về Sàigòn và những địa danh mang tên 'Ông', 'Bà'

[Vinh Phan]

Từ Lăng Ông Bà Chiểu, đến xã Bà Điểm "18 thôn vườn trầu", cầu Thị Nghè, chợ Bà Hoa... đều mang những câu chuyện lịch sử của một thành phố hơn 300 năm tuổi.

Lăng Ông Bà Chiểu (quận Bình Thạnh)

Có tên chữ là Thượng công miếu. Đây là khu lăng mộ, nơi thờ cúng Tả quân Lê Văn Duyệt và phu nhân, khuôn viên rộng rãi, thoáng mát. Lăng nằm kế bên khu chợ Bà Chiểu nên nhiều người thường nhầm rằng đây là lăng thờ ông bà tên Chiểu. Những ngày này (1-3/8 âm lịch) là ngày giỗ của Tả quân nên Lăng rất đông người về dự lễ.

Chợ Bà Chiểu

Nằm ở trung tâm quận Bình Thạnh, được xây dựng năm 1942, khi mới hình thành tỉnh Gia Định và nâng cấp sửa chữa vào cuối những năm 90, chợ Bà Chiểu là một trong những ngôi chợ lâu đời nhất TP HCM. Theo nhà văn Sơn Nam, Bà Chiểu là tên vùng đất, chỉ mới xuất hiện thời vua Tự Đức. Chiểu có nghĩa là ao nước thiên nhiên, Bà Chiểu là nữ thần được thờ bên ao thiên nhiên. Chợ Bà Chiểu đã đi vào ca dao với câu “Xe mui chiều thả chung quanh/ Đôi vòng Bà Chiểu thích tình dạo chơi”.

Chùa Ông Bổn (hay còn gọi là miếu Nhị Phủ)

Nằm trên đường Hải Thượng Lãn Ông, phường 14, quận 5. Được xây dựng từ cuối thế kỷ 17 bởi những người Hoa di cư, miếu Nhị Phủ là nơi duy nhất thờ Bổn Đầu Công. Tương truyền ông Bổn vốn là thái giám Trịnh Hòa dưới thời vua Vĩnh Lạc. Ông chu du nhiều nơi, đem về nhiều báu vật cho nhà vua. Ông còn có công giúp cho người Hoa xây dựng cuộc sống nên được người dân kính cẩn thờ phụng.

Xã Bà Điểm (18 thôn vườn trầu)

Thuộc huyện Hóc Môn, TP HCM, nổi tiếng với “18 thôn vườn trầu”. Theo học giả Trương Vĩnh Ký thì Bà Điểm cùng với Bà Rịa, Bà Chiểu, Bà Quẹo, Bà Hom là 5 bà vợ của một viên lãnh binh, người đã xây cầu ông Lãnh. Theo phương pháp kinh tế tự túc mà các cụ ngày xưa thường áp dụng, ông đã lập ra 5 ngôi chợ, giao cho mỗi bà cai quản một nơi. Chợ Bà Điểm, gần làng Tân Thới - quê hương cụ Đồ Chiểu, là nơi bán trầu ngon có tiếng ở miền Nam. Đây cũng là nơi anh hùng Trương Công Định lập chiến khu chống Pháp.

Cầu Ông Lãnh

Nối dài quận 1 và quận 4. Cây cầu được đặt theo tên của ông Lãnh binh tên là Nguyễn Ngọc Thăng sống vào khoảng cuối thế kỷ 18, giữa thế kỷ 19. Ngoài ra, tên của vị võ tướng có công này còn được đặt cho một con đường ở quận 11 (đường Lãnh Binh Thăng) và một ngôi chợ (chợ Cầu Ông Lãnh).

còn tiếp

VP sưu tầm

[Vinh Phan]

Tiếp theo

Tên đường ở TPHCM bắt đầu bằng chữ “Bà” cũng khá nhiều như đường Bà huyện Thanh Quan, đường Bà Hạt, Bà Lê Chân… Đường Bà huyện Thanh Quan thời Pháp thuộc có tên là Rue Nouvelle, năm 1920 đổi thành Pierre Fladin, năm 1955 đến nay đường mang tên Bà huyện Thanh Quan, một nữ sĩ nổi tiếng đầu thế kỷ XIX.

Đường Bà Huyện Thanh Quan

Cầu Thị Nghè (trước là cầu Bà Nghè) bắc qua Rạch Thị Nghè, là cầu nối giữa quận 1 và Bình Thạnh. Theo sử sách, cầu do bà Nguyễn Thị Khánh, con gái quan khâm sai Nguyễn Cửu Vân xây dựng để tiện việc đi lại, thủa bà mới khai hoang đất ở. Chồng bà là thư ký đỗ cử nhân (đương thời gọi là ông Nghè). Cầu được gọi là cầu Thị Nghè từ giữa thế kỷ XIX. Đến năm 1970, cầu được xây mới bằng xi măng cốt thép.

Cầu Thị Nghè (xưa là cầu Bà Nghè)

Cư dân tại nhiều địa phương ở miền Nam có tập tục thờ bà Chúa Xứ. Nổi tiếng nhất là miếu Bà Chúa Xứ núi Sam ở thị xã Châu Đốc, tỉnh An Giang. Ngoài ra, ở Bình Dương cũng có nhiều nơi thờ vị nữ thần có nguồn gốc từ Ấn Độ này. Ngay tại khu Cây Sộp thuộc phường Tân Hưng Thuận, quận 12, cũng có một ngôi miếu khang trang thờ bà Chúa Xứ.

Miếu Bà Chúa Xứ

Một góc đường Phạm Văn Hai trong khu Ông Tạ, quận Tân Bình. Khu vực này vốn nổi tiếng bởi vì từng tồn tại phòng khám của lương y Nguyễn Văn Bi (thường được người dân gọi là ông Tạ). Ngoài ra, nó còn nổi tiếng bởi món thịt chó.

Đường Ông Tạ, nay là Phạm Văn Hai

Ngoài ra, chỉ riêng vùng Sàigòn Chợ Lớn còn khá nhiều địa danh mang tên "ông", "Bà", nhưng người sưu tầm chưa có hình.

Mang tên Ông

-Cầu Ông Lãnh, Chợ Cầu Ông Lãnh (xưa là nơi tụ tập của dân bụi đời) do
lấy tên của ông Lãnh Binh Nguyễn Ngọc Thăng. Tại Quận 11 còn có con
đường mang tên Đường Lãnh Binh Thăng.

-Vườn Ông Thượng, tức công viên Tao Đàn

-Giòng Ông Tố nằm cắt ngang con đường từ xa lộ chạy vào Cát Lái

-Cầu Ông Thìn bắc ngang sông Cần Giuộc

-Đường Ông Ích Khiêm trong Chợ Lớn...v...v...

Mang tên Bà

-Bà Quẹo, cách ngã tư Bảy Hiền chừng 2 cây số trên đường di Hóc Môn
có một ngã 3 với nhánh chạy về Phú Thọ Hoà

-Rạch Bà Đô ở quận 5 thông ra rạch Bến Nghé

-Cầu Bà Thuông, trên kinh Tàu Hũ

-Đường Bà Hạt ở quận 5

-Đặc biệt có tên "Bà" nữa ai cũng biết và nể trọng, thậm chí sợ hãi dù là
nam nhi trên dưới 30, hay các quan tai to mặt lớn, hét ra lửa, nhưng lại
mềm như bún trước "Bà". Đó là "Bà Xã"

VP Sưu tầm

[Tiếng Xưa]

Bác VinhPhan ơi, nhớ thì có nhớ đó, nhưng càng nhìn cảnh cũ càng..."đau đớn lòng" mà thôi!

Những đền, những miếu, những chuà, -ngay cả ngôi trường cũ cuả tôi- bây giờ tôi nhìn lại mà thấy ngậm ngùi, chứ không còn là những háo hức muốn ...về thăm, hay bồi hồi tưởng nhớ!

Sau cùng thì chỉ là sự ...thờ ơ đến lạ lùng?
Vì sao vậy?
Vì cảnh xưa đã hoàn toàn bị ...bôi vẽ, sơn phết đến mất hết phong cách, đường nét đặc trưng - bác có để ý mầu mái ngói âm dương không? - mà người xưa thì ...bóng chim tăm cá!
Cám ơn bác - bạn - Vinh Phan đã bỏ công sưu tập.