NHANG ĐÈN GÓP GIỖ ( BÀI 2 )
. thuỵvi
Một nén nhang đốt lên cho oan hồn của chàng sinh viên đang học năm thứ 2 ban Khoa Học tên Lê Văn Thuyết ( con trai duy nhất của ông Lê văn Lư và bà Lê thị Lựu ) bị giết tại Khe Đá Mài sau khi đang trốn trong nhà thờ Phủ Cam. Theo ông N. Á. ( Chicago ) kể lại Thuyết là con trai duy nhất của ông Lê văn Lư ( bị VM giết năm 1947 ) và bà Lê thị Lựu ở làng Phủ Cam, Huế. Lúc sinh thời Thuyết là một đứa con rất hiếu thảo và học rất giỏi. Ngay khi VC đột nhập Huế, Thuyết và mẹ cùng đoàn người vào trốn trong nhà thờ Phủ Cam. Sau đó với sự chỉ huy của Nguyễn Đắc Xuân, họ lục lạo và chia dân chúng thành 3 tốp: Ông già bà cả th́ cho về. Sinh viên học sinh, thường dân đưa lên giết tại Khe Đá Mài. Quân nhân công chức th́ bắn ngay sau chùa Từ Đàm.
Bà mẹ của Lê văn Thuyết hiện c̣n sống tại Saigon.
Bài này xin được làm bó nhang thứ 2 góp giỗ cho những cái chết oan ức kinh hoàng trong chiến dịch thảm sát của Việt Cọng tại Huế 1968 có tên trong bài tường thuật của Elje Vannema dưới đây:
“ Mới sáng tinh sương đă thấy quân Mặt Trận (Giải Phóng Miền Nam) hiện diện trong thành phố. Họ là những người lo mặt chính trị trong cuộc chiếm cứ. Ngày hôm trước, họ vào sổ gần hết mọi người, ghi tên, tuổi, phái tính. Họ quan tâm đặc biệt đối với phái nam, chia những người này ra thành nhiều nhóm: công chức, những người có liên hệ với quân đội cộng ḥa, và những kẻ khác. Nhiều trường hợp họ ghi chú đầy đủ cả gia đ́nh, cả tên con cái nữa. Mỗi nhóm họ chỉ định một người đại diện, mang trách nhiệm mọi mặt về tất cả thành viên trong nhóm. Nếu có người thoát th́ người đại diện phải lănh đủ. Dân chúng được lệnh không tụ họp đông người, trừ khi được kêu đi dự mít tinh, không được nghe đài, không được phao tin đồn đăi...
Ngày hôm sau, du kích và nằm vùng địa phương tỏa ra đi t́m những người có tên trong danh sách viết tay nguệch ngoạc. Họ được đưa về Tiểu chủng viện, nơi dựng ṭa án nhân dân. Một anh cựu sinh viên chủ tọa phiên ṭa với sự hiện diện của một người Bắc Việt và hai sinh viên khác. Hai sinh viên này chúng tôi biết...
Hoàng Phủ Ngọc Tường; Các phiên ṭa nhân dân mấy ngày trước đă chấm dứt. Dân chúng hiện diện khá đông tại các phiên ṭa ở Tiểu chủng viện, ở Gia Hội bên kia cầu và ở trong thành. Ṭa án ở Tiểu chủng viện do Hoàng Phủ Ngọc Tường chủ tŕ. Anh này tốt nghiệp đại học Huế và là cựu lănh tụ sinh viên trong Ủy Ban Phật Giáo chống chính quyền trước đây.
Cầm đầu ở Gia Hội là Nguyễn Đắc Xuân, trước kia là một liên lạc viên cộng sản nay đột nhiên lại xuất hiện. Ṭa trong thành do sinh viên Nguyễn Thị Đoan Trinh con ông Nguyễn Đoá điều khiển. Các phiên ṭa vang lên những lời đe dọa với khẩu hiệu tuyên truyền, kết tội, qui chụp. Hầu hết những người bị lôi ra ṭa chẳng biết lư do ḿnh bị bắt. Nhưng tất cả đều bị kết tội, một số bị tử h́nh tức khắc.
Sau hai ngày phiên ṭa kết thúc, nhường chỗ cho những công tác khủng bố dân chúng khác. Một người trộm mở nghe đài (radio) bị bắn giữa thanh thiên bạch nhật để làm gương. Một anh sinh viên không tới dự lớp học tập cũng bị bắn công khai. Nguyễn Đắc Xuân bắn nhiều người trong đó có người bạn thân đồng lớp là Mậu Ty, chỉ v́ bạn không chịu hợp tác với y. Bước vào ngày thứ hai bắt đầu kiểm soát lương thực, thực phẩm.Ngày thứ bốn, v́ không tuân hành lệnh cách mạng, một gia đ́nh bị xử. Người chủ gia đ́nh bị bắn tức khắc.
Dưới áp lực khủng bố gia tăng nhiều người bỏ trốn, nhưng ít kẻ thoát. Vùng Gia Hội có nhiều người thoát hơn nhờ ban đêm chèo bè qua sông sang làng Đập Đá.
Thường bị bắn theo nhưng cố chèo.Những người nằm vùng xuất đầu lộ diện, ra tay truy lùng nạn nhân.
Bộ đội Bắc Việt và quân chính quy Mặt Trận lo chuyện quân sự và chiến lược. Nằm vùng địa phương lo việc chính trị, hành chính, b́nh định, tuyên truyền, và tiêu diệt kẻ thù. Đám này bắt và giết người bất kể, nhiều khi chỉ v́ hiềm thù cá nhân.
Cán bộ miền Bắc có mặt ở ṭa án nhân dân xem ra ít nắm vững chuyện chính trị và đóng vai tṛ ít quan trọng trong các bản án.
Địa phương quyết định mọi chuyện. Trước khi lên danh sách, thường đám nằm vùng đă quyết định bắt ai rồi. Chỉ c̣n việc ra lệnh thanh toán những ai họ nhắm nữa mà thôi. Có lẽ họ lư luận rằng, thà giết lầm hơn bỏ sót, v́ bỏ sót th́ sau này ḿnh sẽ bị nhận diện.
Một cách hệ thống, công chức, quân nhân, sinh viên có tinh thần quốc gia, có khả năng lănh đạo và có thể gây trở ngại cho cách mạng, chính trị gia đối lập, tất thảy đều được đoái hoài.
Danh sách bất tận.Dân chúng tập trung ở nhà thờ chính ṭa được lệnh vào bên trong, không ai được đứng bên ngoài.
Phụ nữ và trẻ con được lệnh ngồi xuống. Đàn ông và thiếu niên từ 15 tuổi trở lên đứng.
Ở bệnh viện, tṛ tương tự cũng đă diễn ra. Dân quanh vùng, đặc biệt là vùng quanh căn cứ Mỹ, được lệnh tập trung vào bệnh viện v́ cộng sản sợ giao tranh có thể xảy ra ở đó. Dân lúc này c̣n sợ súng máy và hỏa tiễn trực thăng hơn quân chiếm đóng nên ngoan ngoăn làm theo lệnh.
Sau ba ngày, đàn bà con nít được lệnh ngồi, đàn ông đứng dậy để hai tên nằm vùng nhận diện, trước mặt hai cán bộ miền Bắc và hai bộ đội Mặt Trận.
Hai người nằm vùng này mới được xổ tù khi Việt cộng chiếm thành phố. Cả hai đều là thành viên kỳ cựu của Mặt Trận. Một số người, trẻ có già có, được cấp thẻ và dẫn về nhà thờ chính ṭa.
Nguyễn Đắc Xuân vào bên trong nhà thờ. Đàn ông và thiếu niên được lệnh sắp thành hàng rồi bước ra ngoài với cán bộ hộ tống. Từ nhà thờ họ băng qua các đường Phủ Cam lên Chùa Từ Đàm. Bị giữ ở đấy một ngày rồi lại tiếp tục đi về phía Nam, hướng Nam Giao.
Đàn bà trẻ con nhao lên nhưng được trấn an rằng cha, chồng, con họ phải ra phục dịch bên ngoài thành. Một số bà đi theo xa xa, nhưng rồi bị chặn lại. Trong số người ra đi có anh lính trẻ cộng ḥa và Lương (nhân vật kể lại câu chuyện này)Ngày kế tiếp, cuộc hành tŕnh kéo dài suốt chiều tới tối, thoạt tiên rời Từ Đàm đi về hướng Nam rồi bẻ hướng Đông Nam. Sáu cây số đường đi mà Lương nghĩ là một cuộc trường chinh. Không ai nói với ai. Chỉ một lần yên lặng bị cắt đứt bởi một câu hỏi của ai đó "Ta đi mô đây". Có tiếng phụ họa "Lên núi hay tới chỗ chết?".
Bộ đội Mặt Trận nói là họ được đưa đi học tập. Không ai biết ḿnh đi đâu nhưng tự thâm tâm nhiều người tin rằng có lẽ đời ḿnh sắp kết thúc. Ông già đi bên cạnh Lương bổng ngă quỵ. Cho tới lúc đó anh không biết có ông già đi bên ḿnh. "Bắt gió cho ông ta " tiếng ai đó vang lên... Lương ôm lấy ông cho tới khi người canh gác tới.Mắt ông già hé mở trong chiều xẩm tối. Tiếng nói lạc giọng thều thào. "Xin để tui đi, để tui ở lại đây", ông van xin, bàn tay xương xẩu níu lấy cánh tay người gác. "Tui không đi xa hơn được nữa"."Đứng dậy ".Ông già gượng dậy, cố thẳng người thêm được vài bước rồi lại ngă. Người gác đoàn lúc này hết kiên nhẫn, đạp ông ra lề đường rồi bỏ đi. Vài phút sau, một phát súng xé không khí cùng với một tiếng kêu yếu ớt vang lên. Làm thế để chắc ăn, không ai chứng kiến. Xác ông được dập vào một hố gần đó, hai tù nhân được lệnh lấp đất. Một tháng sau xác ông được đồng bào khám phá.
Vô vọng, đoàn người bước đi càng lúc càng chậm, câm lặng uất nén. Người gác càng hối thúc. Rồi có tiếng hô "Dừng lại ". Lương thấy đám người phía trước được lệnh bỏ túi xách xuống và ngồi xuống. Họ đă tới đích. Đám canh gác phía sau miệng hét thúc kẻ này đi nhanh, chân đá vào sườn kẻ khác... Sau này, Lương nhớ lại ḿnh đă đi qua thôn Tu Tay. Theo anh, chừng 18 người đă bị kêu lên phía trước và bị quân Mặt Trận tố có tội ác với nhân dân. Các nạn nhân bị lôi đi ngay. Chả ai biết ǵ về số phận họ v́ chẳng bao giờ gặp lại họ nữa. Những người khác được lệnh đi về phía lăng Đồng Khánh.Sau một giờ đi họ lại được lệnh dừng, chia thành hai nhóm nhỏ và bắt đầu được lệnh đào hầm rănh. Họ đào mồ cho lớp người tới sau, chứ chính họ th́ chỉ vài mạng phải nằm ở đây mà thôi. Như một ác mộng kinh hoàng thăm viếng địa cầu, nhưng ác mộng không do quỷ ma nào cả mà do chính con người tạo ra.
Thoạt tiên, Lương nghĩ chắc ḿnh sẽ không qua khỏi. Dù vậy, anh và người lính trẻ vẫn cố t́m cách thoát thân, trong một hoàn cảnh có thể nói là tuyệt vọng. Hai người thất thần nh́n nhau, mắt mở lớn. Chung quanh Lương, đám người đói, lạnh, có kẻ đau, không ai dám quay về nh́n thành phố thân yêu đổ nát đang ch́m trong bóng tối sau lưng họ. Họ đào đă hai, ba tiếng, ai nấy im lặng gặm nhấm suy nghĩ của ḿnh. Hố đào là để trú ẩn và làm mương dẫn nước, người ta nói thế. Một tiếng nổ kèm với tiếng la vang lên. Thần chết vây bủa không gian. Tại sao ḿnh ở đây? Đa số họ là công giáo, chả ai quan tâm tới chính trị, một số do hoàn cảnh lịch sử phải bước vào lính như bao nhiêu thanh niên Việt Nam và trên khắp thế giới đến tuổi khác.
Sau khi đào xong một hố rănh, đám đông được lệnh đi tới một đụn cát để nghỉ đêm. Vài người bị dẫn đi. Một số la thét lên v́ sợ. Lương thấy người bạn ở cùng phố mà anh quen từ mấy năm nay bật khóc nức nở. Một người hoảng lên chạy quẩn để rồi bị bắt giữ lại. Lương hoảng hốt. Chân anh như điện giật. Anh nghĩ phải liều ngay. Chung quanh cán bộ gác đầy dẫy, nhưng nếu lao vào được bóng tối th́ có cơ thoát. Ác mộng tiếp tục. Người la. Kẻ bị đánh. Người rú lên cười kinh hoàng. Lương ở trong một đám khá đông đang bước đi. Đám người khập khễnh lê lết xuyên qua một đám cây rậm đi xuống đụn cát phía Nam.
Khi họ xuống đồi, Lương lách người lao vào bóng tối. Một viên đạn rít bên tai. Anh phóng qua đám rừng, tai vẫn nghe tiếng đạn và tiếng la hét. Chỉ vài phút anh tới một con suối và chạy theo ḍng nước hướng về phía Đông. Anh đi suốt đêm, thỉnh thoảng bị khuất động bởi trái sáng thả từ máy bay và tiếng đại bác. Sáng ra thấy ḿnh băng qua một con đường sắt. Từ đó tiếp tục đi tới quốc lộ, ḷng mong ngóng sớm thoát được vùng tử địa. Xế chiều anh tới con đường phía Nam cách Phú Bài mấy dặm. Mải tới ngày 16 tháng 2 Lương mới về lại được thành và kể cho chị Kim những ǵ đă xảy ra...
Người ta đoán rằng đám nạn nhân từ Phú Cam tiếp tục đi nhiều ngày nữa về hướng Nam, xuyên qua một vùng cây cối khó đi. Mải tới trung tuần tháng 9.69 người ta mới t́m thấy xác họ trong một con suối nhỏ, khe Đá Mài, con suối chảy ra khe Đại đổ vào sông Hương... Trong số 428 bộ cốt t́m được ở đó, rất ít được nhận diện. V́ không t́m thấy ở đâu khác, gia đ́nh họ Nguyễn (thân nhân người lính trẻ) tin rằng con ḿnh đă chấm dứt cuộc đời nơi khe suối này...
Mồ Tập Thể được khám phá đầu tiên ở trường trung học quận Gia Hội, nằm bên cạnh khu dân cư. Sở dĩ cư dân gần đó biết được là v́ họ nghe tiếng súng và biết ở đó có mở ṭa án nhân dân. Một số người sau khi tham dự phiên ṭa đầu tiên đă liều trốn và may mắn thoát. Một số khác nhờ bơi qua sông. Trước ngôi trường có tất cả 14 hố gồm 101 tử thi. Sau ba ngày t́m kiếm, người ta khám phá thêm một số hố rải rác trước, sau và bên hông trường, nâng tổng số tử thi lên 203, gồm xác thanh niên, người già và phụ nữ.Trong số xác trẻ có 18 sinh viên. Một số trong bọn họ là những sinh viên đă bỏ vô bưng theo Mặt Trận sau vụ đấu tranh chống chính quyền, nay trở về bắt các sinh viên khác theo họ. Khi Mặt Trận chuẩn bị rút, các sinh viên được phép chọn hoặc vô bưng hoặc ở lại thành. Kẻ chọn ở lại bị giết và chôn tại trường.Những sinh viên khác của Gia Hội không theo Mặt Trận cũng chịu chung số phận. Có hố vừa chôn được hai hoặc ba tuần; số c̣n lại rất mới. Những xác đầu tiên được lính Thủy Quân Lục Chiến Cộng Ḥa khám phá ngày 26.02.1968.
Trong số nạn nhân có cô Hoàng Thị Tam Tuy (các tên riêng và địa danh nào không đoán được sẽ ghi lại đúng như tác giả đă ghi - Người dịch), 26 tuổi, rất xinh, bán hàng ở chợ, nhà tại đường Tô Hiến Thành, Gia Hội. Bị quân Mặt Trận, theo lời kể của chị/em cô, vào nhà bắt đi đưa vào trường điều tra ngày 22 tháng 2, rồi chẳng thấy trở về. Xác cô chân tay bị trói, miệng nhét đầy giẻ; ḿnh mẩy không thấy một vết thương nào. Xác cô nằm chung với bốn nạn nhân khác, mà hai trong số đó có bà con với chị/em dâu cô.
Trong số các nạn nhân khác có bà góa Dương Thi Co, 55 tuổi, nghề bán guốc, 4 con. Bị bắt tại nhà ngày 22.02, đưa vào trường Gia Hội và bắn chết. Xác bà được các con nhận diện ngày 26.02.
Người thứ ba là Lê Văn Thắng, 21 tuổi sinh viên ở Gia Hội. Anh bị bắt đi tham dự lớp huấn luyện ngày 14.02. Xác được gia đ́nh phát hiện và nhận diện ngày 16.03, chung hố với hai nạn nhân khác trong khuôn viên trường.
Người thứ tư là Trần Đ́nh Trọng, sinh viên kỹ thuật và mới lập gia đ́nh. Bị bắt ngày 06.02, t́m thấy xác ngày 26.02.
Người thứ năm Nguyễn Văn Dong, cảnh sát 42 tuổi, bị bắt ngày 17.02 ở nhà một người quen và bị chôn sống, tay trói tại trường Gia Hội. T́m thấy xác ngày 26.02.
Người thứ sáu là Lê Văn Phú, 47 tuổi, cảnh sát. Bị bắt tại gia ngày 08.02. Vợ con van xin Mặt Trận cho phép chồng ở lại nhà, nhưng tối hôm đó bị hành quyết, bị bắn vào đầu, xác t́m thấy ngày 26.02, ở khuôn viên trường.
Người thứ bảy, bà Nguyễn Thi Lao, buôn thúng bán bưng, 48 tuổi. Bị bắt trên đường lộ. Xác t́m thấy ở trường học, tay bị trói, miệng nhét đầy giẻ; ḿnh mẩy không bị một vết thương nào. Có lẽ bà bị chôn sống.
Những xác khác t́m thấy gồm một đại úy cộng ḥa, hai trung úy, ba trung sĩ và mấy viên chức hành chánh. Bốn xác người của Mặt Trận.
Vùng mồ lớn thứ hai được khám phá gồm 12 hố với 43 tử thi ở Chùa Theravada, thường gọi là Tăng Quang Tự.Vùng thứ ba tại Băi Dâu với 3 hố, 26 xác.
Trong số nạn nhân ở Chùa có ông Phan Ban Soan, 60 tuổi, sinh tại Phú Vang, Thừa Thiên, nhà ở đường Tô Hiến Thành, có gia đ́nh, 5 con. Ông Soan làm nghề thợ may, trước có tham gia vụ Phật giáo chống tổng thống Diệm. Năm 1961 bị bắt v́ chống chính quyền, được thả năm 1967. Bị Việt cộng bắt đi tối 12.02 trên đường Chi Lăng, Gia Hội. Cộng sản phân công ông chôn xác chết và phân phối gạo. Xác ông tay bị trói, bị bắn xuyên đầu, dập cùng hố với 7 người khác.
Một người khác t́m thấy ở Chùa là ông Đặng Cơ, 46 tuổi, nghề thầu khoán, bị bắt tại gia ngày 06.02, t́m thấy xác ngày 26.02.
Một người khác nữa là ông Ngô Thông, 66 tuổi, nhân viên hành chánh hồi hưu, bị bắt ngày 08.02, xác dập chung với 10 người khác. Một số tử thi có vết thương, một số tay bị trói giật cánh khỉ bằng dây thép gai, và một số miệng bị nhét giẻ.
Lần đầu tiên nói chuyện với đồng bào trong vùng tôi tưởng chỉ có 16 xác ở Chùa và 3 xác khác ở Băi Dâu. Nhưng bên hông và sau Băi Dâu có nhiều hố chôn. Tất cả ở đây chết v́ bị trả thù. Một vài người là thành viên Mặt Trận nhưng bị giết v́ muốn ở lại thành. Họ đều là dân Gia Hội.
Bốn tháng sau, tháng 08.68, tôi trở lại đây để t́m hiểu thêm uẩn khúc của những cái chết. Thân nhân các nạn nhân lẫn dân địa phương đều xác nhận những điểm trên.
Tiết lộ về "mồ chôn tập thể" đầu tiên của chính quyền miền Nam là vào ngày 28.02.68, khi phát ngôn nhân chính phủ cho biết về một hầm "ghê gớm ở Cồn Hến gồm 100 xác công chức và quân nhân bị bắt khoảng đầu tháng". Cũng theo phát ngôn viên, "các nạn nhân bị Việt cộng giết, thân xác họ không được lành lặn".
Cồn Hến nằm giữa sông Hương. Lúc đầu Mặt Trận không màng chiếm Cồn. Nhưng sau nó trở thành một vị trí chiến lược cho việc tiến quân và rút quân từ Gia Hội ra vùng cát Đông Nam, vùng họ chiếm từ nhiều năm nay. Chính quyền xác nhận có 101 xác trong hầm.
Theo đồng bào chạy thoát từ Cồn th́ trong số nạn nhân có nhiều người nam mang quân phục, một vài người bận đồ kaki của Mặt Trận, một số khác bận áo ḍng ngắn, một vài người mang quân phục lính cộng ḥa và một vài người bận thường phục.
Tôi hỏi nhân viên chính quyền địa phương về tên tuổi các nạn nhân th́ được trả lời là các tử thi không được nhận diện đầy đủ; họ xác nhận là không thể nào quả quyết tất cả đều bị hành quyết; một vài nạn nhân có thể đă chết trong khi giao tranh và vài xác khác, cũng theo họ, là của quân thù.
Vùng chôn thật sự thứ tư nằm sau Tiểu chủng viện, nơi dựng ṭa án nhân dân. Hai hầm chứa xác ba người Việt làm việc cho ṭa đại sứ Hoa Kỳ, hai xác người Mỹ ông Miller và ông Gompertz, nhân viên USOM, và xác một giáo sư trung học người Pháp bị giết v́ lầm là người Mỹ. Tất cả đều bị trói tay. Xác t́m thấy và liệm ngày 09.02. Xác hai người Mỹ và người Pháp được đưa về Đà Nẵng.
Quận Tả Ngạn, vùng thứ năm, do một quân nhân người Úc khám phá ngày 10.03.68. Ba hầm rănh với 21 tử thi, tất cả đều nam giới, tay bị trói, đạn bắn xuyên đầu và cổ.
Một hầm khác, vùng thứ sáu, nằm cách Huế 5 dặm về hướng Đông, được khám phá ngày 14.03.68 do một cố vấn quân sự Mỹ cùng toán lính Việt đi kèm. Hai lăm xác, tất cả đều bị bắn vào đầu, tay trói giật cánh khủyu. Nhờ một cánh tay của một nạn nhân nhôi ra khỏi mặt đất mà hầm được khám phá.
Phía Nam Huế qua hoàng thành ở Nam Giao là nơi mộ phần của vua Tự Đức và Đồng Khánh. Nơi đây là vùng chôn tập thể thứ bảy. Đây đó trên dưới hai chục hầm, có cái giữa đất bằng, có cái dưới bụi cây, có cái bên bờ suối.
Bên cạnh hầm lớn, có những hố nhỏ chứa một, hai hoặc ba xác.
Hầm đầu tiên được khai quật ngày 19.03.68, nhưng măi cho tới tháng 6.69 vẫn c̣n xác được tiếp tục phát hiện. Ban đầu c̣n dễ nhận dạng, vài xác mang quân phục, ngoài ra c̣n lại thường phục. Đặc biệt ở đây không có xác phụ nữ và trẻ con. Càng về sau việc nhận diện trở nên khó khăn.
Dù vậy, cuối hè 1969, người ta cũng nhận diện được xác bố của ông thôn trưởng thôn Than Duong. V́ con trai vắng mặt nên cụ già bị bắt thay con. Về sau con đi t́m cha măi không gặp. Xác cha, đạn xuyên đầu và ót, được t́m thấy tháng 6.69.
Cũng trên đường hướng Nam đó là Tu viện Thiên An, nơi xảy ra trận chiến ác liệt trong thời gian cộng sản tấn công. Khi buộc phải triệt thoái, cánh quân chiếm đóng phía Nam thành phố rút lên núi và chiếm giữ ngôi Tu viện xây cách đây 26 năm, cách Huế 6 cây số hướng Nam, vào ngày 21.02.
Lúc đó Tu viện đang là nơi lánh nạn cho hơn 3000 người. Mặc cho các cha ḍng van xin, cộng sản đă cho thần hỏa thiêu rụi ṭa nhà chính trong ṿng hai ngày. Các ṭa nhà bên là chỗ sinh kế của nhà ḍng cũng bị lửa đạn thiêu hủy. Thư viện gồm những pho thư khố và thủ bút quư thời vua chúa cũng chung số phận.
Cha Dom Romain Guillaume, một trong những linh mục của ḍng, bị một lính Việt cộng bắn vào vai lúc rời khỏi ṭa nhà cháy sau khi đă di tản hầu hết dân tỵ nạn. Một linh mục người Việt bị bắn vào chân.
Khi rút khỏi đóng gạch vụn Tu viện ngày 25.02, Cộng quân mang theo trên 200 người, trong đó 2 linh mục người Pháp, cha Urbain, 52 tuổi, và cha Guy, 48 tuổi và một số tu sĩ linh mục, tập sinh và người giúp việc.
Những người này bị lọc bắt trong thời gian cộng quân chiếm Nhà ḍng và được dẫn đi về hướng Nam. Đa số bọn họ kết liễu cuộc đời gần chỗ lăng các vua. Tới tháng 6.69, tổng cộng 203 xác được khai quật.
Trong số nạn nhân ở lăng Tự Đức có Đoan Xuan Tong, 20 tuổi học sinh trung học, nhà ở làng Nguyệt Biểu, quận Hương Thủy. Em biến mất khỏi nhà ngày 06.02.68. Xác em được thân nhân t́m thấy bên cạnh lăng vua ngày 19.03.68, chôn chung với năm người khác cùng làng.
Tại lăng Đồng Khánh có xác linh mục Urbain lấp cùng một hố với 10 người khác. Một người Việt khai quật xác cho tôi hay tay linh mục bị trói, ḿnh không có một vết thương, chứng tỏ có lẽ bị chôn sống. Xác ông liệm ngày 23.03.68 và sau đó được một linh mục đồng ḍng nhận diện. Vị linh mục này không thể xác nhận được là tay cha Urbain có bị trói hay không.
Sự kiện không có xác đàn bà và con trẻ trong các hầm chứng tỏ các nạn nhân đă bị hành huyết dă man chứ không phải chết trong lúc giao chiến. Nếu bị pháo kích hoặc oanh tạc th́ chắc chắn đă có người bị thương và sống sót, hoặc có người chết không toàn thây. Và chắc rằng họ không phải bị chôn tại chỗ, bởi theo phong tục người chết luôn được mang về nhà ḿnh để hồn họ khỏi phải vất vưởng muôn kiếp.
V́ thế nguyên tắc của đối phương là phải dấu nạn nhân thế nào để không bị khám phá, mà nếu có bị khám phá th́ cũng không nhận diện được là ai.
Ngoài thi hài cha Urbain, thi hài cha Guy ḍng Thiên An cũng được t́m thấy trong một hầm riêng ngày 27.03.68 gần lăng Đồng Khánh, với vết đạn ở đầu và cổ.
Vùng chôn thứ tám ở cầu An Ninh khám phá ngày 01.03 với 20 xác. Trong số tử thi có ông Trương Văn Triệu, trung sĩ lính Cộng ḥa. Trung sĩ Triệu có vợ và 5 con. Du kích cộng sản địa phương bắt ông ở trường mẫu giáo Kim Long, nơi ông ẩn trốn. Bị trói và dẫn đi. Nhờ dân chúng gần đó cho hay Việt cộng có chôn xác người gần cầu nên vợ ông đă t́m được xác chồng sau đó.Xác ông Tran Hy, thuộc lực lượng Nhân Dân Tự Vệ, có vợ 4 con, cũng được lấp cùng hầm với ông Trieu. Ông bị bắt ngày 20.02 khi đang trốn trong nhà một láng giềng. Tay bị trói cánh khuỷu, người không có vết thương nào.
Vùng chôn thứ chín ở cửa Đông Ba, nơi xảy ra giao tranh lớn. Đây chỉ có một hầm 7 người bị bắt tại gia và giết sau đó. Trong đó có ông Ton That Quyen, 42 tuổi. Có gia đ́nh với 10 người con, bị bắt và dẫn đi hôm 08.02.68. Gia đ́nh t́m được xác ông ngày 05.05.68.
Địa điểm thứ mười là trường tiểu học An Ninh Hạ, một hầm 4 xác, trong đó có cảnh sát Tran Trieu Tuc, 52 tuổi, có vợ 7 con. Ông bị bắt tại nhà và mang đi ngày 05.02.68. Xác t́m được ngày 17.03.68 ở trường, mang vết thương ở đầu và cổ. Ba xác c̣n lại: một sinh viên, một quân nhân và một cảnh sát.
Địa điểm thứ mười một là trường Van Chi, một hầm 8 xác. Trong đó có anh Le Van Loang, thợ máy, 35 tuổi, có vợ 6 con. Theo lời chị Loang, anh bị bắt đi dự lớp huấn luyện ngày 06.02. Khi bị dẫn đi, chị và các cháu chạy theo van xin nhưng vô hiệu. Họ ra lệnh mẹ con chị phải quay trở về. Xác anh được những gia đ́nh đi t́m xác người thân t́m thấy ngày 10.03.68 gần trường. Một vài xác bận quân phục, 4 xác chắc chắn là thường dân, trong đó có một sinh viên.
Địa điểm thứ mười hai ở chợ Thông, cách nội thành 2 cây số về hướng Tây. T́m được 102 xác. Trong đó có ông Nguyen Ty, 44 tuổi, thợ xây gạch, có vợ 6 con. Bị bắt ngày 02.02.68 và có lẽ bị giết ở chợ cùng với nhiều nạn nhân khác. T́m được xác ngày 01.03, tay bị trói, một viên đạn từ ót bung ra cửa miệng. Nhiều người khác cũng bị bắn, tay trói. Có nhiều xác đàn bà nhưng không có trẻ con.
Địa điểm thứ mười ba là vùng lăng Gia Long, ở Thiện Hàm bên bờ sông Hương, cách thành phố khoảng 16 cây số hướng Nam và cách ĐànNam Giao cỡ 13 cây số Tây Nam. Gần 200 xác được t́mthấy dưới các đám cây vàbụi rậm, gồmhọc sinh, sinhviên,nhân viên hành chính, quân nhân và nhiều phụ nữ. 27 người thuộclàng lân cận. Sau khi an ninh tạm văn hồi, các bà đi t́m chồng đă khám phá ra địa điểm này. Lúc đầu, họ không dám đi quá xa. Nhưng hai ngày sau, 25.03.68, họ đụng vào một miếng đất mới đào trên triền một trong nhiều thung lũng nhỏ trong vùng. Xác người thân họ nằm nơi đây, tay bị trói cánh khủy, đạn bắn từ sau cổ xuyên qua miệng. Có nhiều rănh hầm nối nhau với nhiều xác. Một số nạn nhân từ nội thành, những người khác từ các làng lân cận. Một số là sinh viên từ Huế về nhà ăn tết.
Địa điểm thứ mười bốn nằm ở giữa Chùa Tăng Quang và Tường Vân, 2,5 cây số Tây Nam Huế. Ở đó có xác 4 người Đức, 3 bác sĩ và một bà vợ, t́m thấy ngày 02.04.68.Địa điểm mười lăm ở Đông Gi, 16 cây số phía đông Huế trên đường ra bờ biển, t́m thấy ngày 01.04.68. 101 xác, đa số bị trói và miệng nhét đầy giẻ. Tất cả đều nam giới,trong đó có15 sinh viên, nhiều quân nhân và nhân viên hành chính, già lẫn trẻ. Một vài xác không thể nhận diện được.Tới tháng 05.68, tổng cộng có trên 900 xác người bị coi là mất tích đă được t́m thấy.
Dĩ nhiên c̣n nhiều người chưa được tính...
Đầu năm 1969 nhiều địa điểm khác được khám phá.
Điểm chôn thứ mười sáu: Đầu tiên ở làng Vinh Thái. Địa điểm thứ hai ở làng Phú Lương. Địa điểm thứ ba ở làng Phú Xuân, tất cả thuộc quận Phú Thứ. Tất cả được t́m thấy trong khoảng từ tháng 01 tới tháng 08.69. Quận này với quận kế bên bị cộng sản chiếm nhiều năm và nơi đây xảy ra nhiều cuộc không tập kéo dài nhiều tháng. Mải tới đầu năm 1969 quân Cộng ḥa mới tiến vào được vùng này...
( Tiếp theo trang dưới )
Reply With Quote
Bookmarks