Đôi điều về Trịnh Công Sơn của một người trẻ
Vấn đề Trịnh Công Sơn là một trong những vấn đề khá phổ quát, một đề tài khá sôi nổi, gây tranh luận trong nhiều giới, nhiều thành phần, mọi lúc, mọi nơi. Người đồng thuận, ngưỡng mộ TCS không nhỏ nhưng người chê trách không chấp nhận TCS cũng không phải là ít.
Qua hai bài viết gần đây nhất của "Thầy Nguyễn Thượng Long" cũng như bài tương quan được DLB đăng ngày 30-03-2012 của thi sĩ Trần Mạnh Hảo với cảm nhận một chiều và có thể nói một cách không vơ đoán là cố ca ngợi nhạc sĩ TCS. Tất cả vẫn c̣n sờ sờ ra đó.
Dĩ nhiên là không ai có quyền ngăn cấm những ḍng cảm nghĩ đó của quí vị trừ BCT và ban tư tưởng TWĐCSVN. Ai cũng biết rằng khi b́nh phẩm một nhân vật nào đó của quần chúng th́ những điều kiện ắt có và đủ là phải rơ ràng minh bạch, không thể v́ tài mà quên tội, ngược lại cũng không thể v́ tội mà phủ nhận tài năng.
Riêng tôi, là một người Việt Nam, tôi không hề phủ nhận tài năng của những người VN khác mà cụ thể ở đây là cố nhạc sĩ TCS. Sở dĩ tôi công nhận ông có tài v́ trong xă hội bất kể là từ thời ông hay là thời bây giờ, như quí vị đă biết, nhạc sĩ th́ quá nhiều nhưng nếu không kèm theo thiên tài th́ thử hỏi có mấy ai nổi tiếng?.
Người nhạc sĩ họ Trịnh quả thật nổi tiếng, một cách rơ nét hơn nữa là ông đă nổi tiếng cả hai, tốt lẫn xấu, lợi lẫn hại, tài lẫn hèn… Khi đă là người của quần chúng th́ hăy để công chúng phán xét, định lượng và đĩ nhiên sự phán xét định lượng sẽ c̣n tùy thuộc vào hoàn cảnh, vị trí và lư tưởng của mỗi người. Điều quan trọng là sự phán quyết cuối cùng sẽ do cán cân công lư của lịch sử minh định.
Nếu chỉ đơn thuần nh́n TCS ở góc độ chữ nghĩa và âm hưởng th́ quả thật ḍng nhạc của họ Trịnh đă rất khéo léo, hài ḥa đặc biệt, khá gây ấn tượng cho người nghe. Cũng phải thôi, ông ta đă dày công trong văn ôn lăo luyện kèm theo khả năng trời cho th́ sự thành công cũng là lẽ đương nhiên. Nếu thử ví ông ta như một mỹ nhân th́ "Trời cao ghen phận má hồng" cũng đúng nốt. Không đúng sao được khi đại thi hào Nguyễn Du đă phán:
“…Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài
Có tài mà cậy chi tài
Chữ tài đi với chữ tai một vần…” *
Như bao người khác, TCS cũng muốn ḿnh có tài và muốn ḿnh được trở thành trứ danh, cùng sở nguyện đem mớ chữ nghĩa mang tính chính trị lồng vào âm nhạc để cống hiến cho hai mặt văn nghệ, nghệ thuật lẫn ư đồ thầm kín của cá nhân ông hoặc từ những bàn tay lông đỏ chỉ đạo ông.
Trên cuộc đời này, không có ǵ là tự nhiên mà có cả. Bạn muốn uống một ly cà phê th́ không phải tự nhiên mà ly cà phê đó xuất hiện trên bàn cho bạn mà phải có bàn tay nào đó pha chế vị đậm nhạt rồi th́ phải có ai đó bưng đến cho bạn cùng lời mời mọc.
Gom nhặt nhiều dữ kiện xung quanh cuộc sống và sáng tác, cho thấy rằng TCS đă dốc tâm cho một chủ đề. Chủ đề đó là ǵ th́ quí vị đă hiểu, khỏi phải rồng rắn nơi đây cho thêm lắm chuyện.
Tại sao từ ngữ trong nhạc của Trịnh không mang tính thuần túy t́nh cảm, t́nh yêu như của: Phạm Đ́nh Chương, Nguyễn Văn Đông, Ngô Thụy Miên, Từ Công Phụng… mà phải là: Trích từ Nguyễn Thượng Long trong bài “Vọng niệm 3: Ngày 30-4 nghĩ về... những “bàn tay rô bốt” …
Tôi có người yêu, chết trận Pleime
Tôi có người yêu ở chiến khu “Đ”
Chết trận Đồng Xoài, chết ngoài Hà Nội
Chết vội vàng dọc theo biên giới
Tôi có người yêu, chết trận Chu prong
Tôi có người yêu, bỏ xác trôi sông
Chết ngoài ruộng đồng, chết rừng mịt mùng
Chết lạnh lùng, ḿnh cháy như than
Tôi có người yêu, chết trận Asao
Tôi có người yêu, nằm chết cong queo
Chết vào ḷng đèo, chết cạnh gầm cầu
Chết nghẹn ngào ḿnh không manh áo
Tôi có người yêu, chết trận Bagia
Tôi có người yêu vừa chết đêm qua
Chết thật t́nh cờ, chết chẳng hẹn ḥ
Không hận thù, nằm chết như mơ.
Mà NTL đă giải thích rằng:
“Nghe NĐN hát, tôi thấy ca từ của bài này hơi lạ. Những địa danh của sự chết như Pleime, chiến khu “Đ”, Đồng Xoài, Chu prong, A sao, Ba gia… là những địa danh có tần số xuất hiện rất cao trên các phương tiện truyền thông và báo chí chính thống của Miền Bắc XHCN ngày đó. Có một điều rất khó giải thích là vào thời điểm 1967… Hà Nội đang là trái tim của cả nước và quan hệ Việt Nam – Trung Quốc đang là Răng – Môi… mà tác giả lại đưa ra 2 địa điểm có người chết rất bất ngờ là “...chết ngoài Hà Nội” và “Chết vội vàng dọc theo biên giới”(!?) Phải chăng TCS đă có những phút xuất thần mà thốt lời tiên tri! Có thể lắm, 5 năm sau, vào dịp cuối 1972, sau những trận mưa bom B52 của không lực Hoa Kỳ, những cái “…chết ngoài Hà Nội” mới ứng nghiệm và 12 năm sau, năm 1979 khi hàng chục vạn lính sơn cước của Trung Quốc bất ngờ tràn vào 6 tỉnh biên giới của Việt Nam, những cái “chết vội vàng dọc theo biên giới” cũng ứng nghiệm nốt."
Rồi sau đó, một có một ư kiến của Lamson72 đă chỉnh sửa cho đúng:
"Tác giả, "thầy" Nguyễn Thượng Long, qua bài viết, cho thấy "thầy" biết rất ít về nhạc TCS và thời sự. TCS làm Ca Khúc Da Vàng hồi nào th́ điếu biết. Những khoảng gần Mậu Thân th́ Khánh Ly đă hát tại Văn Khoa. Ngay lập tức được mấy khứa sinh viên Viện Đại Học SG trong đó có tui phê v́ lời bài ca hiện thực. Phô diễn được cảnh giết chóc trên từng cây số. Chiến tranh đă quá gần và ngày càng nặng độ "thầy" Nguyễn Thượng Long bèn cho TCS tiên tri về những cái chết ngoài Hà Nội và dọc theo biên giới theo sự suy luận trật lất của "thẩy". Chết ngoài Hà Nội không phải là những cái chết của bom Mỹ năm 1972 Linebacker I & II mà là những cái chết của những chiến sĩ Biệt Cách Dù nhảy ra Bắc và bị chết bị tó tại Hà Nội. C̣n dọc theo biên giới là biên giới Kampuchea và Lào. V́ trước đó QLVNCH chỉ giao tranh với VC dọc theo biên giới đến năm 1970 khi đại ngu hoàng đế Shihanook bị lật đổ th́ QLVNCH mới truy kích bọn VC tại Lào và Kampuchea..."
Hoặc như:
"Hàng vạn tấn bom trút xuống đầu làng
Hàng vạn tấn bom trút xuống ruộng đồng
Cửa nhà Việt Nam cháy đỏ cuối thôn.
Hàng vạn chuyến xe, claymore lựu đạn
Hàng vạn chuyến xe mang vô thị thành
từng vùng thịt xương có mẹ có em."
Hay: "Từ Bắc vô Nam nối liền nắm tay… Ta đi từ đồng hoang vu vượt hết núi rừng..."
Tất cả xin nhường lại sự suy ngẫm cho quí vị.
Nhiều người giờ hăy c̣n nhớ, chiều ngày 30/04/75 Trịnh Công Sơn đă tranh thủ vác cây đàn vào đài phát thanh Saigon hát bài Nối Ṿng Tay Lớn để làm ǵ?!. Hành động này nếu không phải là sự biểu hiện chào đón và vui mừng đă được nung nấu từ lâu th́ là ǵ?. Cung cách này của ông Sơn hay những vị ủng hộ ông ta không thể nào trách cứ những người khác chiến tuyến và có phản cảm mạnh với ông.
Tôi yêu tự do, tôi mến trọng nhân bản, tôi không chê nền đệ nhất và đệ nhị VNCH nhưng tôi rất trách cái chế độ tôi yêu thích rằng trong một hoàn cảnh c̣n quá non yếu nhưng lại rất mềm mỏng trong nhiều cư xử, thiếu cẩn trọng về mặt an ninh và chính trị.
Trong văn học nghệ thuật, cơ chế của VNCH tuy ứng dụng cả hai triết thuyết "Nghệ thuật vị nghệ thuật và Nghệ thuật vị nhân sinh" nhưng miền Nam đă coi trọng Nghệ thuật vị nghệ thuật hơn, cho nên những "con sâu" (xin lỗi) như TCS đă có phần đất cùng hoa quả sinh động béo bổ mà phát triển, không như miền Bắc cộng sản toàn trị đă bạo tay tiêu diệt mầm mống từ trứng nước. Nghệ thuật phải vị chính trị, phải phục vụ cho đảng chứ không đơn thuần v́ nghệ thuật chi cả. Sự khác biệt về định chế và phương hướng ấy đă thay đổi h́nh ảnh TCS của trước 75.
Sau ngày 30-4-1975, một giai đoạn "Xuống Hố Cả Nút" cho tới ngày ông Sơn mất, nếu ai đó nói rằng Trịnh Công Sơn phi chính trị th́ tại sao TCS không y là TCS của trước 75?. Với bao cảnh khổ ải đọa đày, nhiễu nhương ngang trái, ngu đần đầy dẫy, luật lệ và cảnh sinh hoạt rừng rú, tàn phá hung tợn cùng bao cảnh phi nhân phi lư mà sao TCS không dùng tài năng âm nhạc và từ ngữ độc đáo của ḿnh mà phản kháng lấy một lời?!
Một con người chân thật, có tài năng và chí hùng th́ thời nào cũng có thể biểu hiện cái dũng cái năng của ḿnh cho dẫu phải liều thân tù tội. Bằng không, mọi toan tính, mọi ca ngợi mang tính phiếm diện đều bị xem là chưa được hoàn hảo và không được xứng đáng. Cán cân lịch sử rất nghiêm ngặt, rất công minh, bởi thế, muốn làm người hùng, người nổi tiếng đâu phải dễ.
Hăy đơn cử một ví dụ giữa Trịnh Công Sơn và Việt Khang, nói về tài năng th́ chưa hẳn VK sánh bằng TCS nhưng nếu so về ḍng nhạc chứa chan những lời chân t́nh tha thiết với tấm ḷng cùng sự gan dạ trong sự thán phục của công chúng nội ngoại th́ chưa chắc ai đă hơn ai.
Thêm một ví dụ nữa : Thay v́ được sống, lớn lên và đạt được danh vọng tại miền Nam tự do nhân ái th́ liệu rằng ở miền Bắc TCS có thể như TCS của những thập niên trước 75 hay không và “ Ca Khúc Da Vàng “ có được phép xuất hiện dưới thể chế và xă hội toàn tri ?. Một câu hỏi mà sự trả lời thật hoàn hảo là không 100%.
Và dĩ nhiên nội dung trong bài viết ngắn này, tôi không muốn nó hàm chứa ư tưởng hàng hai, có nghĩa là tôi không có ư định nói chuyện một cách huề vốn, bởi nghĩ rằng điều đó sẽ gây khó khăn cho những người muốn t́m hiểu vấn đề TCS càng thêm mù mờ.
Nguyên Thạch
danlambaovn.blogspot .com
Reply With Quote
Bookmarks