Ăn cơm Quốc Gia Thờ ma Cộng Sản
Phạm Xuân Ẩn dưới góc nh́n của báo chí Mỹ
Người phóng viên cuối cùng tại Việt Nam của tạp chí Time điện về cho ṭa soạn tại New York vào ngày 29-4-1975: “Đây là Phạm Xuân Ẩn. Tất cả phóng viên người Mỹ khác đều đă ra đi v́ t́nh h́nh khẩn cấp. Văn pḥng của Time bây giờ do Phạm Xuân Ẩn điều khiển.” Ẩn gửi đi từ Sài G̣n thêm ba bài báo nữa, lúc quân giải phóng tiến vào thành phố. Rồi đường dây bị cắt đứt.
Được xem là một nhà phân tích chính trị xuất sắc, ông bắt đầu sự nghiệp trong thập niên 1960 cho hăng tin Reuters, rồi đến Herald Tribune của New York và The Christian Science Monitor. Cuối cùng làm phóng viên cho Time suốt 11 năm, Phạm Xuân Ẩn có vẻ tác nghiệp tốt nhất khi “đấu láo” với các đồng nghiệp tại quán cà phê Givral trên đường Catinat cũ, nay là đường Đồng Khởi. Nơi đây, mỗi buổi chiều ông là nguồn tin tốt nhất trong làng báo tại Sài G̣n. Người ta đặt cho Ẩn các biệt danh “khoa trưởng phân khoa báo chí Việt Nam; đài phát tanh Catinat”. Để giễu cợt ḿnh, ông thường tự xưng là tiến sĩ t́nh dục học; giáo sư đảo chính; chỉ huy trưởng đội quân khuyển; tiến sĩ nổi lọan hoặc… ông tướng Givral!
Bây giờ chúng ta mới biết được đó chỉ là phân nửa công việc của Ẩn với tư cách một phóng viên. Và chưa phải là phân nửa đáng nói. Ẩn c̣n gửi đều đều những tài liệu quân sự mật và thông tin viết bằng mực vô h́nh cho Bắc Việt, bây giờ được khóa kín trong văn khố của t́nh báo Việt Nam. Dùng chiếc máy đánh chữ hiệu Hermes mà cơ quan t́nh báo Bắc Việt mua cho, Ấn đánh tài liệu, có lúc dài đến hàng trăm trang vào lúc nửa đêm. Sau đó ông chụp phim, cuộn tṛn, gửi đến Củ Chi, nơi đặt tổng hành dinh trong ḷng đất của Việt Cộng. Từ năm 1952, cứ cách vài tuần Ẩn lại rời văn pḥng Sài G̣n, lái xe khỏang 20 dặm đi về hướng bắc để đến Hố Ḅ.
Khi Sài G̣n sụp đổ, cơ quan t́nh báo quân sự Việt Nam dự kiến cho ông ta tiếp tục công việc tại Mỹ. Có ai tốt hơn Phạm Xuân Ẩn để thông tin về những ư đồ của Mỹ? Nhưng cuối cùng ông được giữ lại Việt Nam.
Ẩn được phong Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, thưởng bốn huy chương quân công và lên cấp Thiếu tướng.
David Halberstam, bạn của Ẩn khi c̣n là phóng viên của Time tại Việt Nam nói: “Câu chuyện của Ẩn làm nghĩ đến trường hợp của Graham Greene. Nó đặt ra những vấn đề rất cơ bản như: Thế nào là trung thành? Yêu nước là ǵ? Sự thật là ǵ? Bạn là ai khi nói lên sự thật? Có những mâu thuẫn trong con người Ẩn mà chúng ta không thể tưởng tượng được. Nh́n lại, tôi thấy anh ta giống như một con người bị chẻ làm đôi”.
Trong một quyển sách viết về Việt Nam xuất bản năm 1965 tự đề “Sự h́nh thành một vũng lầy”, Halberstam mô tả Ẩn như một cây đinh chốt “nhỏ nhưng rất quan trong trong một mạng lưới t́nh báo của các nhà văn và nhà báo. Anh ta có những đầu mối tiếp cận giới quân sự tốt nhất trong xứ này”. Bây giờ khi Halberstam biết rơ câu chuyện của Ẩn, anh ta có tức giận không? Không! Anh phản ánh đúng quan điểm của của hầu hết mọi đồng nghiệp của Ẩn: “Đây là một câu chuyện phức tạp. Nhưng tôi vẫn yêu Ẩn. Tôi không cảm thấy bị phản bội. Anh ta phải cư xử như một người Việt Nam trong giai đọan bi thương của lịch sử đất nước ḿnh. Không thể nào làm khác hơn được.”
Chính Mai Chí Thọ và Mười Hương, chỉ huy trực tiếp của Ẩn, đă quyết định gửi anh sang Hoa Kỳ để học làm báo. Nghề báo là một vỏ bọc hoàn hảo cho nghề gián điệp, có thể tiếp cận những nơi khó khăn nhất và những thành phần quan trọng. Kế họach phải mất vài năm để chuẩn bị. Đảng Cộng Sản Việt Nam rât khó khăn mới kiếm đủ tiền. Cuối cùng, Mai Chí Thọ gom được 1.000 USD đủ cho Ẩn mua vé máy bay và vài bộ đồ mớoi. Một tháng sau, anh đến Costa Mesa, thuộc bang California để ghi danh vào một trường cao đẳng cộng đồng.
Chàng điệp viên cộng sản 31 tuổi, cựu nhân viên quan thuế của Pháp, chuyên viên chiến tranh tâm lư quân lực Việt Nam Cộng Ḥa bắt đầu vào học Trường Cao Đẳng Orange Coast, do một cố vấn Mỹ tại Việt Nam giới thiệu! Anh có thể là người Việt Nam đầu tiên sống tại hạt Orange, mà nay là 150.000 người. Được bạn bè cùng lớp gọi là “Đức Khổng Tử”, Ẩn học về chính trị, kinh tế, xă hội, tâm lư, tiếng Tây Ban Nha và nghề làm báo. Anh tham gia viết tờ báo The Barnacle của nhà trường.
Thời gian Ẩn sống tại California là lúc đen tối nhất của cách mạng Việt Nam. Cho đến năm 1959, khoảng 85% cán bộ cốt lơi, tức khoảng 60.000 người bị bắt hay giết chết. Qua một mật thư Ẩn biết được Mười Hương đă bị bắt và tra tấn. Anh cũng biết ḿnh sẽ được triệu hồi về bởi v́ chiến tranh giải phóng miền Nam Việt Nam sắp bắt đầu.
Ẩn nhớ lại lúc ḿnh đứng bên cầu Golden Gate vào tháng 10-1959 tự hỏi nên phải làm ǵ tiếp theo. Trong túi áo là chiếc vé bay về Sài G̣n. Bên dưới là ngọn tháp cô độc và bức tường xám ngắt của nhà tù trên đảo Alcatrax nổi tiếng. Anh sợ đó là dấu hiệu chờ đón ḿnh khi trở lại Việt Nam.
Về đến Sài G̣n, Ấn làm cho hăng Reuters, rồi Time. Là một nhà báo cần cù, luôn sẵn sàng giúp đỡ đồng nghiệp, Ẩn cung cấp thông tin để có được thông tin. Anh nói: “Thức ăn của họ là thông tin, tư liệu. Giống như chim, phải cho chúng ăn th́ chúng mới chịu hót. Từ quân đội đến t́nh báo, cảnh sát, tôi có đủ lọai thông tin. Chỉ huy các binh chủng, sĩ quan lực lượng đặc biệt, hải, lục, không quân… họ đều giúp tôi.” Những hộp đựng phim của anh gửi vào chiến khu được ngụy trang giống như những chiếc nem Ninh Ḥa hay giấu trong bụng cá. Tất cả đựơc gửi đến tổng hành dinh quân đội ở miền bắc. Trong 45 người đưa thư ra khỏi Sài G̣n cho Ẩn đă có đến 27 người bị bắt và giết chết. Theo Frank Snepp, cựu chuyên viên thẩm vấn của CIA, tác giả quyển “Khoảng cách vừa phải”, nguồn thông tin số một của Ẩn là Robert Shaplen, phóng viên tờ New Yorker. Họ “bù khú” với nhau hàng nhiều giờ liền trong pḥng của Shaplen trên lầu 3 nhà hàng khách sạn Continental. Có khi họ ra đứng ng̣ai ban công để tránh bị nghe lén. “Shaplen là một trong các nhà báo xuất sắc của chúng tôi. Chúng tôi được lệnh cấp trên cho phép anh ta lục lạo thông tin tại ṭa đại sứ và các quan chức cao cấp không giới hạn”. Nói về gián điệp cộng sản chui vào trong hàng ngũ chính phủ Việt Nam cộng ḥa, Frank Snepp cho biết: “Chúng tôi ước đóan có khoảng 14.000 điệp viên đang hoạt động ở miền Nam Việt Nam. Cộng sản chui thẳng vào gan ruột kẻ thù. Đó là một chính phủ giống như chính phủ Thụy Sĩ. Cộng sản biết rơ điều sắp xảy ra trước cả ṭa đại sứ Hoa Kỳ. Chúng tôi không cần biết mức độ tham nhũng trong chính phủ Nam Việt Nam. Chúng tôi không muốn nh́n vào tham nhũng hay đạo đức. Chúng tôi cũng không muốn biết ḿnh đang cưỡi một con ngựa rất tồi. Điều này cũng đúng tại Iran, Iraq hay bất kỳ nơi nào khác mà chúng tôi ủng hộ các chính phủ tham nhũng. Dĩ nhiên, Ẩn lại muốn biết những điều này. Anh ta cần biết trong điều kiện nào kế họach “Việt Nam hóa chiến tranh” không thực hiện được.”
Năm 1970, một phóng viên Time, bạn của Ẩn, tên Rober Sam Anson bị quân Bắc Việt và Khơ-me đỏ bắt sống tại Campuchia, trong lúc 25 phóng viên khác chết hay mất tích. Sau khi vợ Anson nài nỉ xin giúp đỡ, Ẩn bí mật sắp xếp để anh ta được thả ra. Măi 17 năm sau, Anson mới biết là do Ẩn cứu ḿnh. Khi gặp lại nhau vào năm 1986, Anson đă hỏi Ẩn: “V́ sao anh cứu tôi? Anh chẳng phải là kẻ thù của đất nước tôi sao?”
Khi bạn bè cũ biết câu chuyện của Ẩn, họ bắt đầu nhớ lại những chi tiết đáng ngờ lúc đó đă bị bỏ qua. Nick Turner, chủ cũ của Ẩn tại thông tấn xă Reuters, xác nhận mối nghi ngờ của ḿnh về một lần vắng mặt không báo trước tại văn pḥng của ông. H.D.S. Greenway, mà bạn bè vẫn gọi là David, chợt hiểu v́ sao Ẩn biết rơ hơn ḿnh về chiến dịch Lam Sơn 719, một thất bại nặng nề của quân lực Việt Nam cộng ḥa khi tấn công vào hạ Lào trong năm 1971.
Nayan Chanda, cũng làm việc cho Reuters và cộng tác với Far Eastern Economic Review, nhớ đă nh́n thấy Ẩn đứng trước dinh tổng thống vào ngày sau cùng của cuộc chiến, khi chiếc xe tăng mang số 843 phá sập cổng sắt: “Tôi nh́n thấy một nụ cười kỳ quặc trên khuôn mặt anh ta. Anh ta có vẻ rất hài ḷng và b́nh thản. Tôi thấy… quái quá! Vợ con anh ta vừa được máy bay bốc đi thế mà anh ta lại vui vẻ.” Sau này Chanda mới hiểu: Ẩn vui v́ công việc suốt 30 năm qua của ḿnh vừa ḥan tất.
Frank McCulloch, người cầm đầu văn pḥng tạp chí Time tại Châu Á lúc đó, kẻ thuê Ẩn làm việc với giá 75USD/tuần, khi được hỏi “Ông có tức giận lúc biết chuyện về Phạm Xuân Ẩn khổng?” đă trả lời: “Tuyệt đối không! Tôi nghĩ đó là lănh địa của ông ta. Ở vào vị trí của tôi, tôi cũng phải làm như thế. Ẩn là một đồng nghiệp và là phóng viên xuất sắc.”
Nhưng Murray Gart, người cầm đầu các phóng viên của Time trong thời chiến, nghe nói, sau khi biết tin về Ẩn, đă giận giữ hét lớn: “ Hắn là đồ chó đẻ! Tôi muốn giết hắn!”. C̣n một phóng viên khác trách Ẩn, nhưng v́ lư do khác. Đó là Peter Arnett. Ẩn thuê một căn nhà của người bà con gốc Việt của Arnett và hai gă này thường gặp nhau để “đấu láo” tại nhà hàng Givral: “Tôi vẫn c̣n cay cú hắn. Dù biết hắn là một kẻ yêu nước, tôi vẫn cảm thấy bị phản bội trong nghề làm báo. Từ khắp thế giới, người ta nói báo chí đă bị cộng sản xâm nhập. Điều hắn làm giống như chọc thẳng vào mắt chúng ta. Khỏang sau đó một năm, tôi xem đó chỉ là việc cá nhân của Ẩn”.
Mai Chí Thọ, sếp của Ẩn, sau chiến tranh, trở thành một người quyền lực đệ nhất miền Nam và là Bộ trưởng nội vụ. Tại villa ở giữa thành phố Sài G̣n, vốn là ṭa đại sứ Thụy Sĩ cũ, tôi được dẫn vào một pḥng tiếp khách sang trọng ở tầng dưới, với bộ bàn ghế bằng gỗ dái ngựa và những bức tranh khắc trên đá thu thập từ các vùng kháng chiến cũ mang về. Cuối pḥng là một bàn thờ chưng đầy hoa trái với bốn bức ảnh gồm cha mẹ và hai người anh nổi tiếng của ông: Đinh Đức Thiện và Lê Đức Thọ. Mai Chí Thọ đang đứng trước bàn thờ thắp hương khấn vái. Hôm nay là ngày giỗ bố ông, lẽ ra ông không tiếp khách nước ng̣ai. Nhưng ông biết thời gian cư trú của tôi ngắn ngủi nên phá lệ. Ông cắm nén hương trên bàn thờ rồi đến bắt tay tôi. Mặc chiếc quần xám và áo thun màu tía, tướng ông cao lớn, mái tóc bạc và ánh mắt sáng rực.
Tướng Mai Chí Thọ thuộc phe cứng rắn trong chiến tranh, bây giờ lại mời trà người Mỹ. Ông nói về việc gom góp tiền bạc cho Ẩn đi Mỹ năm 1957: “Đó là một việc rất khó khăn nhưng tôi phải làm. Đảng có rất ít tiền. Nhưng chúng tôi nghĩ chi cho Ẩn là xứng đáng. Anh ta là người đầu tiên được gửi đi Mỹ để học văn hóa của một dân tộc sẽ thay chân Pháp trở thành kẻ thù của chúng tôi. Ẩn là người ḥan hảo để làm chuyện này. Đó là một canh bạc lớn của chúng tôi.”
Tôi hỏi Thọ về cơ hội gửi Ẩn sang Hoa Kỳ vào năm 1975, “Ẩn sẽ vẫn xuất sắc nếu chúng tôi gửi anh ta sang Hoa Kỳ tiếp tục. Nhưng Ẩn đă quá gian khổ khi phải sống trong ḷng địch nên cần được nghỉ ngơi.” Tôi biết câu hỏi kế tiếp của ḿnh sẽ không được trả lời: “Chính xác là Ẩn có thể làm được cái ǵ cho ông?”
Bộ trưởng Thọ mỉm cười và rót một cốc trà khác cho tôi: “Ẩn có những thông tin tốt nhất và tiếp cận được nguồn thông tin mật, thính nhạy hơn bất kỳ người nào khác. Nếu anh muốn biết chuyện ǵ đang xảy ra, Ẩn là người để hỏi. Sau chiến tranh, anh ta được phong tướng và Anh hùng quân đội nhân dân. Không cần nói thêm chi tiết, chỉ riêng việc đó có thể cho ông thấy tầm quan trọng của những ǵ Phạm Xuân Ẩn đă làm cho tổ quốc ḿnh.”
Thomas Bass (đăng trên tờ The New Yorker, số ra ngày 23-05-2005)
Đinh Công Thành lược dịch
http://www.lichsuvietnam.info/index....an-an&Itemid=7
Reply With Quote
Bookmarks