Tản mạn về cha Stêphanô Chân Tín
P2
Từ những năm 1994 nếu tôi nhớ không nhầm, khi internet chưa phổ biến và những tin tức về Giáo Hội và xă hội c̣n mờ mịt ngay cả đối với các linh mục, tu sĩ ngài đă chủ trương sáng lập tạp chí Tin Nhà và sau đó là Thư Nhà. Ngài cho photo hàng loạt và t́m cách phổ biến trong giới linh mục tu sĩ và giới trí thức tiến bộ. Trong các dịp hội chung của các linh mục ở Sài G̣n ngài thường mang đến phát cho anh em. Trong hoàn cảnh thời bấy giờ Tin Nhà là nguồn tin tức chính xác và là một tiếng nói phản biện mạnh mẽ, thuyết phục nhất mà chúng tôi có thể tiếp cận. Những tin tức và nội dung b́nh luận của Tin Nhà phải nói đă giúp độc giả có một cái nh́n chân thực và đầy đủ hơn về các sự kiện liên quan và được những người quan tâm đến hiện t́nh Giáo Hội và đất nước đón đọc một cách thích thú.
Hồi đấy nhà cầm quyền TP HCM mới bắt đầu cho các tu sĩ Ḍng được thu phong linh mục. Tất nhiên ứng viên để được nhà nước chấp thuận, th́ phải qua quá tŕnh phỏng vấn rất hồi hộp và nhiều cạm bấy, có thể kéo dài nhiều lần trong nhiều năm, mà không phải ai cũng đủ sức đủ khôn ngoan để b́nh an vượt qua mưu chước satan. Sự kiện đấy mở ra nhiều hy vọng cho các tu sĩ và chủng sinh theo ơn gọi giáo sĩ, nhưng CA lại lợi dụng điều đấy để rung cây nhát khỉ nhằm khống chế tư tưởng, lập trường của các ứng viên. Khi ấy tôi nghe cha Phan Đức Hiệp, Phụ tá Học viện, cho biết CA đánh tiếng rằng nếu anh em nào trong Học viện đọc báo Tin Nhà th́ mai mốt không cho thụ phong linh mục; trong khi đó CA thường xuyên hỏi các ứng viên linh mục có biết Tin Nhà và có đọc Tin Nhà không. Những điều ấy cho thấy Tin Nhà của cha Chân Tín hồi ấy có ảnh hưởng thế nào và cũng làm cho chế độ lo ngại ra sao.
Sau Tin Nhà, ngài lại cùng các bạn hữu chủ trương Thư Nhà, rồi Tự Do Ngôn Luận. Đấy là chưa kể các bài trả lời phỏng vấn, các bài phát biểu đây đó, các buổi làm việc với cán bộ CA hay văn hóa được ghi chép lại rồi phổ biến, các tuyên bố, tuyên ngôn hoặc kiến nghị mà ngài kư cùng với các chức sắc của các tôn giáo khác, hay với các linh mục và giáo dân gửi cho các cấp lănh đạo trong ngoài Giáo Hội.
Giảng dạy là công việc thường xuyên của ngài. Thời điểm năm 1989 tôi vào Kỳ Đồng, thị lịch dâng lễ chủ nhật ở nhà thờ của các cha ổn định tương đối trong nhiều năm. Nếu tôi nhớ không nhầm th́ cha Chân Tín thường làm lễ 6 h 30 sáng hoặc 5 h chiều, c̣n về sau th́ lễ 10 h sáng chủ nhật. Ngài giảng dạy rất khúc chiết, có lư có t́nh, cung giọng mạnh mẽ, dứt khoát, nội dung có sơ sở Kinh Thánh, thần học và thực tiễn. Cho đến cách đây 2 năm về trước, khi tôi c̣n gặp ngài th́ thấy ngài vẫn rất tỉnh táo và minh mẫn, cách suy nghĩ vẫn rất trẻ trung và hợp thời. Tôi nghĩ lư do khiến ngài được như vậy là nhờ ngài sống thật, sống gắn bó tha thiết với con người và cuộc đời chứ không sống một cách trưởng giả, quan liêu, đồng thời cũng là nhờ thái độ ham học hỏi, nghiên cứu của ngài. Ngài được tiếng là thông minh và là một trong 3 linh mục DCCT VN (Thuấn, Tín, Diệm) đầu tiên đi du học và là một trong 2 người đầu tiên đỗ bằng tiến sĩ (Diệm, Tín) và khi về Việt Nam ngài được bổ nhiệm làm Giáo sư Tín Lư của Học viện DCCT Đà Lạt và một thời gian sau, h́nh như là năm 1956 nếu tôi nhớ không nhầm, ngài được bổ nhiệm làm Giám đốc Học Viện. Bởi vậy, hầu hết các cha già hiện nay, từ cha già Phú trở xuống đều là học tṛ của ngài.
Ngài chăm chú đọc sách báo và đọc rất nhiều. Có lẽ chỉ kém cha Vũ Khởi Phụng theo nhận xét của tôi. Cách đây mấy năm, khi tôi đến thăm ngài tại pḥng làm việc ở Nhà sách, tôi c̣n thấy ngài chăm chúc đọc sách bằng cái kính lúp rê rê trên từng chữ. Xem ngài đọc cái ǵ th́ hóa ra là một mục từ trong cuốn Dictionaire di Théologie fondamentale mới xuất bản, bên cạnh đó tôi c̣n thấy cuốn le Nouveau Théo: Encyclopedie Catholique nữa. Tất cả đều là bản photo. Tôi giật ḿnh, vừa cảm phục ngài vừa xấu hổ với bản thân c̣n trẻ mà mấy khi dám bỏ thời giờ để sưu tầm và đọc những sách vở nghiêm túc như vậy. Về sau khi ngài dọn đồ đoàn khỏi Nhà sách về ở tầng trệt của Tu viện Kỳ Đồng, khi tôi từ Hà Nội vào ngài có tặng tôi một số sách, trong đó có một số cuốn tiếng Pháp.
Cha Stêphanô vĩnh biệt cộng đồng ở đời tạm, hẹn gặp mọi người ở đời sống vĩnh cửu
Khi giảng dạy ngài không ngại nói thẳng nói thật, không ngại đề cập đến những sự thật nhức nhối của chế độ, và quan trọng hơn là hướng dẫn giáo dân có một phong cách sống đạo thích hợp, đúng đắn trong từng hoản cảnh và thời điểm cụ thể. Bởi vậy, giáo dân, nhất là lớp trung niên trở lên rất thích nghe, đặc biệt là những người mới trở về từ trại tù cộng sản hồi năm 1988 và thường lấy nhà thờ Kỳ Đồng là điểm hẹn để đến xưng tội, thăm hỏi tin tức đồng đội và bàn chuyện H.O. Nhân tiện nói đến các ông HO tôi cũng xin nói thêm hôm rồi sang Hoa Kỳ có nghe mấy ông kể lại việc họ đi tù ở nhà gia đ́nh họ được Chân Tín giúp đỡ và khi họ đi tù về ngài đă bày tỏ thiện cảm với họ và nâng đỡ họ ra sao.
Trở lại vấn đề giảng dạy của ngài, Mùa Chay năm 1990, ngài giảng ba bài Sám hối theo 3 đề tài: Cá nhân sám hối, Giáo hội sám hối, xă hội sám hối. Nội dung những bài giảng ấy cho đến hôm nay sau 22 năm theo tôi vẫn giữ nguyên tính thời sự [VRNs sẽ đăng lại các bài giảng quan trọng này trong những ngày tới]. Lúc đấy v́ làm công việc giữ xe ở sân nhà thờ Kỳ Đồng, nên tôi có dịp chứng kiến cảnh tượng lạ ấy là sau ngày thứ nhất, từ khoảng 5 h chiều đă có những ông xách theo ghế nhựa loại nhỏ đặt ở sân nhà thờ Kỳ Đồng để giữ chỗ trước cho ḿnh và cho bạn bè. Thời đấy ở Sài G̣n tổ chức được tĩnh tâm cho các giới là hiếm hoi v́ nhiều lư do và các cuộc tĩnh tâm ở Kỳ Đồng thường thu hút giới tinh hoa nhà đạo trong toàn thành phố và được nhiều người trông đợi. Bởi thế các bài giảng của ngài như những quả bom nổ tung dư luận ở Sài G̣n. Cái không khí các nước cộng sản Đông Âu vừa sụp đổ trước đó mấy tháng khiến cho âm hưởng của các bài giảng càng mạnh mẽ. Sau những chủ nhật kế tiếp, ngài tiếp tục khai triển và đào sâu những chủ đề liên quan đồng thời cho biết nhà nước đang t́m cách áp lực, sách nhiễu ngài thế nào….
Nhiều người lo lắng cho ngài, nhưng không v́ thế mà ngài chùn bước. Ở trong tu viện quan sát phản ứng của các đấng bậc, tôi thấy có một số anh em sợ hăi và có ư trách móc ngài, v́ theo những anh em ấy nội dung bài giảng của ngài có thể gián tiếp xa gần khiến anh em bị vạ lây. Tuy nhiên, phản ứng của các đấng bề trên khi ấy theo tôi là tuyệt vời. Ngay hôm giảng xong bài thứ ba, xă hội sám hối, về đến nhà ăn, ngài đang đi lấy cơm, Cha Phạm Huy Lăm, khi ấy vừa ăn xong, gặp cha Chân Tín đi vào nhà ăn th́ đứng đối diện với ngài, lấy muống gơ vào cái bụng cha Chân Tín mà nói rằng: “Chân Tín, ngươi giảng dạy “bậy bạ” và “nguy hiểm”quá sức”. Ngươi có cái bụng tốt! Nhưng hăy canh chừng cái đầu ngươi!” Lời nói và cử chỉ của cha Lăm khiến tôi thấy dễ thương và buồn cười quá sức v́ biết ngài tốt bụng và thường có kiểu nói tưng tửng với mọi anh em già trẻ khiến ngài được thiện cảm của nhiều người.
Trong khi ấy, cha Vũ Khởi Phụng bày tỏ lập trường ủng hộ và bảo vệ cha Chân Tín hết sức. Lúc bây giờ Cha Vũ Khởi Phụng có tham gia một số buổi hội thảo thần học và một số sinh hoạt khác theo lời mời của một số linh mục trong UBDDKCGYN TP. HCM, những con người và tổ chức ít nhiều có tiếng nói trong việc bắt hay không bắt cha Chân Tín. Bởi vậy, khi thấy cha Chân Tín bị đe dọa, cha Vũ Khởi Phụng đă tuyên bố với một số vị hữu trách trong UBĐK rằng: “Nếu Cha Chân Tín bị bắt, tôi sẽ không cộng tác với “các anh” nữa!” Và sự việc đă xảy ra như vậy. Ngài đă nghỉ chơi với CGDT, từ bỏ sự thuận lợi mục vụ dành cho ḿnh để đồng trách nhiệm với anh em và chia sẻ với Nhà Ḍng, cái đó khiến tôi thêm cảm phục và yêu mến ngài hơn là cái trí tuệ uyên bác của ngài.
Theo dơi t́nh h́nh, tôi cũng nghe được rằng cha Phó Giám Tỉnh, Bề trên-chính xứ Cao Đ́nh Trị đă bị công an áp lực phải kiềm chế cha Chân Tín. Tuy nhiên, lúc đấy cũng như về sau, ngài đă luôn cương quyết và khéo léo giải tỏa rằng: “Các ông cứ việc làm việc trực tiếp với Chân Tín. Nếu Chân Tín làm ǵ phạm luật nhà nước, các ông muốn th́ cứ việc bắt. Bắt đi! C̣n tôi dù là bề trên, nhưng cũng chỉ là học tṛ của ông ấy. Ông ấy giảng dạy có cơ ở thần học, đúng thực tế, ông ấy không vi phạm giáo luật, không vi phạm luật ḍng, nên tôi không thể làm ǵ để cấm ông dâng lễ hay giảng dạy được!” Chính cha Trị trả lời như thế mà cái bài dùng Công giáo trị Công giáo, dùng người nhà trị người nhà, dùng linh mục trị linh mục của CA đă thất bại khi áp dụng cho DCCT và cũng v́ các đấng bề trên tỉnh táo, bản lĩnh, khôn ngoan mà anh em thêm tin tưởng, yêu mến, tạo nên sức mạnh cho Nhà Ḍng và làm cơ sở cho anh em dấn thân phục vụ.
Tiếc thay cái bài bản khôn ngoan tối thiểu mà các đấng bề trên phải có như cha Trị ấy th́ ngày nay tôi vẫn thấy thiếu nơi nhiều đấng bậc ngoài Hội ḍng, khiến cho hàng linh mục, tu sĩ, giáo dân và thâm chí ngay bản thân các giám mục bị thất thế và bị khống chế cách nào đó. Tôi không thể không nói không có khi một số anh em và bản thân tôi cũng như cha Giám Tỉnh vàmột số linh mục khác trong Ḍng bị cấm vận giảng dạy đây đó, chỉ v́ nhà nước không thích và v́ là những cái tên “nhậy cảm”.
Người ngoài biết đến cha Chân Tín nhiều khi thấy ngài kiên tŕ dấn thân tham gia đấu tranh cho tự do, cho nhân quyền, đặc biệt là tự do tôn giáo ở Việt Nam, không ngại tố cáo những bất công và tôi ác của chế độ cộng sản phi nhân, cũng nhiệt thành làm bất cứ điều ǵ có thể được để bênh vực người nghèo, để hậu thuẫn cho phong trào dân chủ ở Việt Nam. Trong giới Công giáo, có thể nói sau 1975 ngài là tiếng nói phản biện xă hội và Giáo Hội sớm nhất, thường xuyên nhất và lâu dài nhất. V́ mục đích này ngài cũng làm bạn với nhiều người thuộc nhiều tầng lớp và tôn giáo khác nhau, tham gia nhóm Nguyễn Kim Điền, tham gia khối 8406 hoặc kư tên vào các kiến nghị lúc này lúc khác, bênh vực người này người kia, tổ chức giúp đỡ chỗ này chỗ nọ.
Đầu năm 2008, khi vụ Thái Hà nổ ra, mặc dù tuổi cao bệnh tật, ngài đă ra tận nơi thăm viếng và gặp gỡ anh em trong tu viện cũng như giáo dân trong giáo xứ, rồi ngài cũng ra phố Đức Bà thắp nến với giáo dân. Sau đó, c̣n xin Cha Giám Tỉnh cho ngài ra Thái Hà phục vụ v́ đấy cũng là nơi ngài đă vào tập viện, đă học triết lư và thần học, đă chịu chức linh mục hồi hơn 60 năm trước. Dù ư muốn của ngài không được chấp nhận, nhưng khi được biết điều này tôi vẫn cảm phục ngài và cảm thấy an ủi khi trong Nhà Ḍng, giữa cơn hoạn nạn gian nan, anh em già trẻ vẫn muốn được cùng chia sẻ với nhau, nếm mật nằm gai cùng nhau, chứ không t́m cách kết án hay ngảnh mặt đi.
Tôi nghĩ chính thái độ đấy làm nên tư cách thật của một con người, đặc biệt là của một tu sĩ, linh mục. Cũng v́ việc dấn thân của ngài mà tiếng nói của ngài có uy tín quốc tế, nhiều nhà ngoại giao ngoại quốc thường đến thăm ngài, nhiều nhà báo ngoại quốc hay liên lạc với ngài và phỏng vẫn ngài, thậm chí có tổ chức Human Right Watch nhân quyền của Ḥa Kỳ có năm nào c̣n trao tặng giải thưởng nhân quyền và quốc hội Hoa Kỳ có năm mời ngài sang điều trần nhưng ngài không đi v́ nhiều lư do. Trong chọn lựa của ngài là chọn lựa người nghèo, chọ lựa Giáo Hội, chọn lựa dân tọc và đất nươc, chọn lựa tự do và nhân quyền chứ không phải là chọn lựa quyền lực và tiên nghi. Lập trưởng của ngài rất rơ ràng, thẳng thắn và dứt khoát.
Khi được giải quản ở Cần Giờ trở về sống tại Tu viện Kỳ Đồng, ngài không xin làm thủ tục tái nhập hộ khẩu theo quy định. Công an nhắc nhở th́ ngài nói ngài không tự động cắt khỏi SG và ngài cũng không tự xin nhập lại. Ngài nói chế độ hộ khẩu là chế độ man rợ, vi phạm tự do và nhân quyền, ngài là công dân Việt Nam tự do, ngài muốn sống ở đâu là quyền của ngài. Hộ khẩu của ngài là cả đất nước Việt Nam này. Rồi có lần CA vào xét hộ khẩu, họ đi từng pḥng yêu cầu từng người kư vào cái biên bản có mặt hay vắng mặt ǵ đó, tôi cũng thấy ngài lớn tiếng phản đối nhóm CA đang đứng trước pḥng ngài rằng cái thói xét hộ khẩu là man rợ, là gây phiền nhiễu người dân, là xúc phạm đến các tu sĩ. Thấy ồn ào, cha Bề trên Phạm Huy Lăm lúc đấy từ pḥng bên cạnh sang nói với ngài rằng nên kư cho mấy nhân viên đấy đi về v́ họ cũng chỉ là cấp thừa hành, th́ ngài mới chấp thuận.
Việc bầu cử đại biểu quốc hội hay HĐND các cấp cũng vậy. Biết đấy chỉ là tṛ hề nhằm lừa đảo dân chúng nên nên ngài kịch liệt lên án cái thói giả dối và tốn kém này của dân và ngài kiên quyết không đi bầu cử, ngay cả khi cán bộ mang thùng phiếu vào pḥng làm việc của ngài ngài cũng chối từ.
Ngài là người đáng kính đối với đại chúng, và với bạo quyền th́ ngài hiên ngang, khảng khái, nhưng hằng ngày với anh em trong Ḍng th́ ngài rất hiền ḥa, dễ thương và khiêm tốn. Ngài t́m mọi cách hiệp thông, chia sẻ với anh em cách cụ thể, không nề hà chuyện đường xa vất vả, tuổi cao sức yếu. Tôi thấy bất luận các anh em và gia đ́nh các anh em trong ḍng có chuyện vui buồn ǵ, th́ ngài đều sắp đặt thời gian để hiệp thông chia sẻ, ngai cả khi phải đi xe xa dài ngày như đi lễ tang, lễ phong chức ở Nha Trang, ở Huế, ở Đà Lạt, ở Long Xuyên. Sống cùng tu viện với ngài, tôi thấy ngài rất hiền ḥa và dễ thương. Các buổi hội chung của tu viện, các cuộc tĩnh tâm hay thường huấn của Tỉnh Ḍng hay của giáo phận, hay của hạt Xóm Chiếu, của hạt Tân Định, dù thích hay không thích ngài đều sắp đặt thời gian tham gia, chia sẻ bởi vậy ngài cũng dành được nhiều sự cảm mến và kính phúc của các linh mục ngoài ḍng. Đối với các đấng bề trên, dù là học tṛ của ngài, nhưng ngài luôn một mực kính trọng và gọi đích danh chức danh của các ngài khi có điều ǵ cần trao đổi. Đối với anh em tuổi trong ḍng cao, nhưng tuổi đời nhỏ hơn th́ ngài vẫn luôn gọi bằng anh. Đối với các anh em trẻ thân thiết, th́ ngài luôn gọi bằng em. Sống với ngài trong tu viện, tôi không thấy ngài có vẻ cay đắng với ai, thăm hỏi anh em cách chân t́nh, chu đáo và đón nhận mọi anh em cách quảng đại và b́nh an, đồng thời luôn có vũ và động viên anh em mỗi khi có thể được. Không bao giờ tôi thấy ngài biểu hiện ứng xử theo kiểu “thượng thiên hạ địa duy ngă độc tôn”.
Tôi nhớ hồi cuối năm 2004, khi bầu cử Giám Tỉnh cho nhiệm kỳ 2005-2008, cha Cao Đ́nh Trị cương quyết chối từ. Mới đầu là chối từ ứng cử, về sau là chối từ nhận chức, v́ ngài quá mệt mỏi và ngán ngẩm trong công việc bề trên sau nhiều thập niên đảm nhiệm. Nhận thấy Tỉnh Ḍng vẫn cần cha Cao Đ́nh Trị làm Giám Tỉnh và nhận thấy cha Cao Đ́nh Trị cần được nâng đỡ, khuyến khích, nhân danh là niên trưởng của Tu viện Kỳ Đồng, ngài đă đích thân viết thư gửi cha Cao Đ́nh Trị, phân tích lẽ hơn thiệt phải chăng và cổ vũ cha Trị đảm nhiệm chức vụ. Sau đó cha Cao Đ́nh Trị đă đồng ư nhận chức. Tôi biết được điều này v́ khi ấy cha Cao Đ́nh Trị nói lại với tôi.
Trong các buổi họp của Tu viện Kỳ Đồng, tôi thường thấy cha Chân Tín tích cực đóng góp ư kiến và là những ư kiến có tính xây dựng, phát xuất từ thiện ư, không bao giờ có ư làm khó dễ anh em nào. Cũng không có ư áp đặt ư kiến của ḿnh lên ai và lên toàn thể cộng đoàn. Ngài mạnh mẽ và quyết liệt bao nhiêu đối với những thế lực bên ngoài đang đang mưu toan làm hại người lành, th́ cũng hiền ḥa và dễ thương bây nhiêu với anh em trong nhà. Dường như bao nhiêu cái khôn ngoan ngài dùng để đối đáp với bên ngoài, với chế độ và những thế lực bất nhân, tàn bạo; c̣n với anh em trong Ḍng, ngài thường lấy ḷng khiêm tốn, kiên nhẫn, nhường nhịn, bao dung mà đối xử.
Ngài không phải là không có những sai lầm, khiếm khuyết trong hành tŕnh dài hon 90 năm, bởi cuộc sống đa đoan phức tạp, con người lại yếu đuối và giới hạn,chẳng ai có thể nắm tay đến tối, gối đầu đến sáng, lời bài thánh ca nào đó viết rằng “đường đi sông núi mênh mông, làm sao qua hết long đong”. Có điều tôi vẫn cảm phục ngài là trong mọi hoàn cảnh, ngài vẫn cố gắng sống theo cái tên của ḿnh, luôn nhiệt thành và chung thủy với sứ vụ ban đầu, với chọn lựa căn bản là phục vụ Tin mừng đấu tranh cho công lư, sự thật, tự do, vẫn dành t́nh cảm nồng nàn cho người nghèo, cho GH, cho quê hương và dân tộc cho đến giờ phút cuối đời.
Ngài đă góp phần làm nên diện mạo của Nhà Ḍng hôm nay giữa ḷng GH và dân tộc cũng như trong từng gương mặt cụ thể của các thế hệ anh em DCCT hiện đang c̣n sống. Tôi tin rằng như thánh Phaolo, có thể nói ngài đă luôn cố gắng lao ḿnh về phía trước, đă chiến đấu trong cuộc thi đấu cao đẹp v́ đức tin, đă nhắm đúng đối thủ chứ không đấm vào không khí và bây giờ ngài vui mừng v́ đă hoàn tất chặng đường đă qua. Tôi xác tín rằng trong cuộc đời này, trong hoàn cảnh này của đất nước, của Giáo Hội, của Nhà Ḍng cần có những con người như ngài, cần phải dám sống với thật với cuộc đời, dám đối diện với những khó khăn thử thách để phục vụ mọi người trong niềm tin, t́nh yêu và ḷng phó thác nơi Thiên Chúa quyền năng và nhân hậu.
Roma, chủ nhật đầu Mùa Vọng 02.12.2012
Phêrô Nguyễn Văn Khải, LM DCCT
Thoibao Online
Reply With Quote
Bookmarks