Đàm phán hạt nhân giữa Iran và cơ quan nguyên tử quốc tế AIEA mở lại vào tháng 12 tới tại Teheran sau hơn một năm giậm chân tại chỗ. Theo tuyên bố của Tổng giám đốc AIEA, nhà ngoại giao Nhật Bản Yukiya Amano, có nhiều khả năng , v́ quyền lợi quốc gia, lần này Iran sẽ tỏ thái độ hợp tác với cộng đồng quốc tế ». Sự ủng hộ có điều kiện của Trung Quốc đă làm Teheran chua chát.
Chính sách sử dụng cấm vận kinh tế, tài chính do Hoa Kỳ và Châu Âu đề xướng đă tác hại cho kinh tế Iran bắt buộc chính quyền hồi giáo phải thương thuyết. Ngày hôm qua, 11/11/2012, ông Yukiya Amano, Tổng Giám Đốc cơ quan năng lượng quốc tế cho biết có nhiều dấu hiệu cho thấy, v́ quyền lợi quốc gia, Iran sẽ hợp tác với cộng đồng quôc tế về hồ sơ hạt nhân nhân đợt đám phán mở ra vào ngày 13/12/2012 tới đây.
Cuối tuần qua, Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad, bất ngờ đến Việt Nam. Đây là lần đầu tiên từ 17 năm qua, một nguyên thủ Iran đặt chân đến Hà Nội với mục đích được thông báo là t́m hợp tác « trên nhiều lănh vực từ kinh tế đến nông nghiệp, từ khoa học đến du lịch… ». Một nhà ngoại giao Tây phương tại Hà Nội cho rằng Iran « gơ cửa không đúng lúc », v́ Việt Nam cũng đang gặp khó khăn.
Nếu lănh đạo Iran phải đi t́m chiếc phao cứu trợ th́ chuyện này cũng dễ hiểu. Trong bối cảnh bị quốc tế cấm vận v́ tham vọng hạt nhân của chính quyền Iran, tỷ lệ tăng trưởng kinh tế Iran sụt giảm dần trong 3 năm liền : từ 5,9% trong năm 2010, xuống c̣n 0,9% năm 2012. Theo Quỹ tiền tệ quốc tế IMF, chỉ riêng ngành xuất khẩu dầu hỏa đă giảm đi phân nửa so với năm 2011, xuống c̣n 1,25 triệu thùng mỗi ngày.
Câu hỏi đặt ra là tại những nguyên nhân nguồn cội nào khiến cho Iran không phá được ṿng vây của Tây phương ?
Theo nhà nghiên cứu Iran Richard Javad Heydarian, từ khi Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad đắc cử vào năm 2005, chính phủ của ông đă sai lầm đi theo Trung Quốc thay v́ giữ con đường độc lập của những người tiền nhiệm. Trong bài « Cái giá phải trả cho sự ủng hộ của Trung Quốc » trên Asia Times, chuyên gia về an ninh quốc tế cho biết kể từ 2007, Trung Quốc đă trở thành « đối tác thương mại » số một của Iran. Bắc Kinh đă thay thế các hăng dầu tây phương, xây dựng cho Iran khai thác nguồn tài nguyên khí đốt, cung cấp trang thiết bị tối tân xây dựng hạ tầng cơ sở.
Trong thập niên 1990, Trung Quốc cung cấp cho Iran trang thiết bị tinh lọc uranium. Biết thành phần trung lưu Iran có nhu cầu tiêu thụ, Trung Quốc đă xuất khẩu hàng giá rẻ bán cho Iran. Nhờ vậy mà bao nhiêu nỗ lực trừng phạt của tây phương không làm Iran lo sợ. Theo tính toán của chính quyền Teheran th́ buôn bán với đối tác Trung Quốc đủ sức để cân bằng với hệ quả mất thị trường Tây phương. Về chính trị, Bắc Kinh cũng đóng vai tṛ bảo trợ cho Iran ngăn chận những dự thảo nghị quyết tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đe dọa trừng phạt quân sự.
Tuy nhiên, Bắc Kinh không phải là một chế độ lư tưởng như họ tự quảng cáo. Sự giúp đỡ của Bắc Kinh có cái giá rất nặng. Một mặt Trung Quốc viện lư do t́nh trạng cấm vận tài chính nên không thể trả hàng tỷ đô la tiền mua dầu khí của Iran. Mặt khác, hồi đầu năm nay, khi Tây phương gia tăng biện pháp trừng phạt Iran, Trung Quốc tuy có lên tiếng phản đối, nhưng không như mong chờ của Iran. Đă vậy, liền sau đó, Thủ tướng Ôn Gia Băo đi một ṿng Trung Đông t́m nguồn nhiên liệu ở các nước khác kể cả ở Ả Rạp Xê-Út, kẻ thù của chính quyền hồi giáo Iran.
Động thái này đă làm quan hệ giữa Teheran và Bắc Kinh bị lạnh hẳn đi. Viện lư do « bảo toàn nguồn năng lượng đề pḥng eo biển Ormuz bị phong tỏa » Trung Quốc giảm nhập khẩu dầu khí Iran xuống 50% kể từ đầu năm nay và kư kết hợp đồng với một số vương quốc vùng Vịnh. Đến tháng 6 năm nay, Trung Quốc lại giảm lượng dầu thô mua của Iran đến 25% mặc dù Trung Quốc khát dầu.
Thái độ thất hứa của Bắc kinh được lư giải bằng nguyên nhân kinh tế của Trung Quốc cũng đang gặp vấn đề do khủng hoảng thế giới và do Iran bị cấm vận. Đă vậy, do mở cửa mua hàng giá rẻ của Trung Quốc mà giờ đây ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng của Iran đă bị phá sản.
Trong hoàn cảnh ngặt nghèo này, vào đầu tháng sáu năm nay, Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào « cố vấn » lănh đạo Iran nên chọn lập trường « thực dụng », thương lượng « nghiêm túc » với nhóm G+5 gồm 5 thành viên thường trực của Hội Đồng Bảo An và Đức.
Biết bị lừa th́ đă muộn. Nhưng muộn c̣n hơn không. Trong bối cảnh Israel do thủ tướng diều hâu Netanyahu lănh đạo đe dọa oanh kích, Iran đă có một loạt động thái bắn tín hiệu muốn thương lượng song phương với Washington. Ngày 01/11/2012, năm ngày trước bầu cử tổng thống Mỹ, một sự cố hàng không xảy ra trên bầu trời vịnh Ba Tư : hai chiếc chiến đấu ơ Su-25 của Iran chận bắn một máy bay do thám không người lái của Mỹ nhưng… « bắn hụt ».
Lầu Năm góc chỉ tiết lộ sự kiện này ba ngày sau khi có kết quả bầu cử với chiến thắng của đương kim Tổng thống Obama. Sự kiện Tổng thống Obama, một người không chủ chiến với Iran, ngồi thêm 4 năm tại Nhà Trắng được xem là một cơ may cho Iran.
Nhà phân tích Iran, Richard Javad Heydarian kết luận : do ư thức không muốn lệ thuộc vào Trung Quốc, do tinh thần dân tộc và thực tế, Iran bắt đầu bỏ bớt thái độ trịch thượng để tiến lại gần với Tây phương. Đó là lư do tại sao Iran bày tỏ quan tâm đến phương án đối thoại với Hoa kỳ để giải quyết dứt điểm bế tắc trên hồ sơ hạt nhân. Nguyện vọng cốt lơi của Teheran là độc lập chứ không phải là bỏ thế lực này để ôm chân thế lực kia.
Tú Anh - RFI
http://www.viet.rfi.fr/quoc-te/20121...i-thoai-voi-my
Reply With Quote
Bookmarks