Nghe Chuyện Hà Nội

[Nguyễn Mạnh Quốc]

tt.... ở cái tuổi đương thì.. mà hai lần goá bụa. Thật đáng thương cho HXH.. Sau khi ông Phủ Vĩnh Tường qua đời, Nữ sĩ không còn vấn vương, mắc mớ nhiều với cái duyên tình lận đận.. mà giờ đây, gắn bó với văn chương.. với trêu ghẹo.. ví von.. tức cảnh, sinh tình.. trước những gì nhìn thấy.

.. ngày xưa.. mấy cô gái đi gặt lúa thuê, vì buổi trưa nắng gắt thường hay nghỉ trưa.. nơi đầu hồi, dưới hàng hiên.. bóng mát.. gió hây hây thổi.. trưa hè im ắng tịch mịch.. ừ thì nằm ghé xuống đây.. để rồi cơn buồn ngủ kéo đến sau những giờ mệt nhọc...
..... mùa hè, hây hây gió nồm đông,
Thiếu nữ nằm chơi.. quá giấc nồng..
lược trúc chải, cài trên mái tóc..
yếm đào trễ xuống dưới nương long !

... đôi gò bồng đảo sương còn ngậm,
....một lạch Đào nguyên, suối chửa thông !
.......Quân tử dùng dằng... đi chẳng được,
.........đi thì cũng dở... ở.. không xong !! HXH

hay những câu thơ tuy tả vật này mà lại tượng hình vật khác...

ban đêm không mắt sáng như đèn !!!
hơn nữa.....đầu đội nón da loe chóp đỏ
..........lưng đeo bị đạn rủ thao đen.... tục mà thanh.. nữ sĩ cũng đi ngắm cảnh đó đây...
hãy xem tài của nữ sĩ...
..............một đèo..một đèo.. lại một đèo.. (Tả cảnh đèo Ba Dội )
..............khen ai khéo tạc cảnh cheo leo..
..............cửa son đỏ loét tùm hum nóc,
..............hòn đá xanh rì, lún phún ... rêu !!

.........lắt lẻo cành thông, cơn gió thốc,
.........đầm đìa lá liễu, giọt sương rơi,
.........hiền nhân quân tử, ai là chẳng ;
.........mỏi gối, chồn chân, vẫn muốn... trèo !! HXH

hay như vịnh hang Cắc cớ...
...Trời đất sinh ra..đá một chòm..
...nứt làm đôi mảnh; hỏm hòm hom..
...kẽ hầm, rêu mốc, trơ toen hoẻn,
...luồng gió thông reo, vỗ phập phòm.

...giọt nước hữu tình, rơi lõm bõm,
...con đường vô ngạn, tối om om....
...khen ai đẽo đá... tài xuyên tạc,
...khéo hớ hênh ra.. lắm kẻ.. dòm !! HXH
.................... .còn tiếp................ ...

[Nhân Dân Tự Vệ]

ĐỌC BÁO NHÂN DÂN TRONG NHÀ MÁY- tháng 2/1968

Tấm hình này, hình như lại do phóng viên nước ngoài chộp được (vì đang lưu trữ trên trang Corbis) với chú thích "Công nhân Nguyễn Thị Liên, đọc báo Nhân dân cho các đồng nghiệp khác đang trong ca làm việc tại Nhà máy Dệt kim Hà Nội, vào ngày 13/2/1968". Nhìn tấm hình này, mình cảm động quá cơ: Ngày xưa, chắc Báo Nhân dân hay lắm, nên công nhân ta mới vừa làm việc, vừa có tai để nghe (bây giờ mà làm việc công xưởng mà mất tập trung kiểu này, đốc công Trung Quốc nó đổ keo 502 vào tay là còn nhẹ). Ngày xưa, Báo Nhân dân chắc cuốn hút lắm, nên cô "phát thanh viên không chuyên" Nguyễn Thị Liên mới chăm chú đọc và cuốn cả giấy làm loa, để truyền đạt đến người ở xa, không nghe rõ như vậy (bây giờ á! Vào CA Hoàn Kiếm, mượn cái loa pin Tàu của bác Phương Bích, có mà nghe rõ mồn một)... Thế nhưng nhìn kỹ mới thấy: Báo Nhân dân ngày xưa hay, có lẽ chỉ nguyên bản đen trắng và ngắn gọn 4 trang. Báo này bây giờ chả ai đọc, có lẽ vì in 4 màu và dày hơn gấp mấy trang (À mà bây giờ Báo Nhân dân hàng ngày, có mấy trang đấy nhỉ? Ai biết, chỉ mình biết với). Tấm hình này, Báo Nhân dân mà không đưa vào Phòng Truyền thống, thì nghe chừng hơi bị phí. He! He!..

(http://maithanhhaiddk.blogspot.com/2...phai-khac.html)

[Nguyễn Mạnh Quốc]

Nói đến HXH thì lại liên tưởng ngay đến những câu thơ, con chữ được dùng để châm biếm, chọc gheo của Nữ sĩ... không từ một ai.. dân ta lại đa số theo đạo Phật...
... Quán Sứ sao mà cảnh vắng teo,
Hỏi thăm sư cụ.. đáo nơi nao.. ( chữ đáo/nghịch vận )
Chày kình, tiểu để.. suông không đấm,
,,tràng hạt, vãi lần.. đếm lại đeo

Sáng banh, không kẻ khua tang mít (cái tang trống làm bằng gỗ mít)
Trưa trât.. nào ai móc kẽ rêu,
Cha kiếp đường tu sao lắt léo
Cảnh buồn thêm chán.. nợ tình đeo ! hay hơn nữa như

....khi cảnh.. khi tiu.. khi chũm choẹ..
....giọng hì..giọng hỉ,.. giọng hi..ha..
...tu lâu có lẽ lên sư cụ..
... ngất nghểu toà sen, nọ đó mà !!

hay chua ngoa như..
.......đầu sư..há phải gì ?? bà cốt.!!
...... bá ngọ con ong bé cái nhầm !!
(bá ngọ là tiếng mắng trong nhà Phật)

còn đối với bạn bè thi nhân thì.. HXH rất chanh chua..
..... anh đồ tỉnh !! anh đồ say !! ( Ng Đình Hổ giả vờ say..)
... sao anh ghẹo nguyệt ...giữa ban ngày ?? (sàm sỡ với HXH)
.... này này.. chị bảo cho mà biết :
.... chốn ấy hang hùm... chớ mó tay !!

Vawn thơ về HXH còn dài, nhưng nmq chỉ dám nói lên đây một phần, vì thơ phá cách của HXH muón gởi đến giới phụ nữ hai chữ bình quyền nam nữ.. và đòi một cuộc sống cởi mở hơn..
.... còn tiếp xin trở lại với .. thơ mới..... còn tiếp.....

[Nguyễn Mạnh Quốc]

Chào quí Bạn, hôm nay nmq trở lại với tiết mục dở dang.. Thi văn cuối thế kỷ 19. Thuở giao thời của các thể điệu lục bát, song thất, đành phải châm chế. Trước một bối cảnh xã hội tao loạn.. dân tình lầm than.. sĩ phu Bắc Hà đành chuyển hướng để có thể an thân bảo vệ được mạng sống. hay xông pha tiếp tay cùng triều đình để mưu cầu hưởng lợi... một Nguyễn công Trứ thành danh.. và một Cao bá Quát tội đồ (?)...
Nguyễn công Trứ (1778- 1858 ) ;
Hai mươi năm lẻ, những mơ màng,
Cuộc thế xem ra đã chán chường.
..... lúc đạt, chẳng qua nhờ vận mệnh,
.....khi cùng, chớ cậy có văn chương
theo thời cũng rắp tìm nghề khác !
Bẩm tính, đà quen giữ nết ương !....

Khi đắc ý, NCT đã viết Chí Nam nhi.. (ca trù )
... Thông minh; nhất nam tử,
Yến vi thiên hạ kỳ ( hai câu này nghĩa là;người contrai thôngminh phải làm nên kẻ khác ....
thường trong thiên hạ....)
Chots sinh ra thì phải có cái chi chi..
Chẳng lẽ tiêu lưng.. ba vạn sáu.. (100năm/ 1 đời nguòi)
Đố kỵ sá chi con Tạo,
Nợ tang bồng, quyết trả cho xong... NCT

Thế nhưng NCT ra làm quan lên đến chức Uy Viễn tướng công.. còn

Cao bá Quát (.....-1854)
CBQ không thành công trong sự nghiêp quan trường.. chán ngá.. CBQ buông lời ;
.... thế sự thăng trầm quân mac vấn; (ý nghĩa cuộc đời thăng trầm....)
.....yên ba thâm sứ hữu ngư châu.. ( trong sóng gió vẫn có con thuyền con ....)
vắt tay nằm, nghĩ chuyện đâu đâu..
đem mộng sự, đọ với chân thân.. thì cũng ; hệt..

để rồi CBQ buông suôi ..;
Duy giang thượng; chi thanh phong, dữ sơn gian ; chi minh nguyệt.. ( Tiền xích bích. Tô Đông Pha)

kho trời chung; mà vô tận của mình riêng....
cuộc vuông tròn, phó mặc khuôn thiêng,
kẻ thành thị, kẻ vui miền lâm tẩu..
Gõ dịp lấy, đọc câu " tương tiến tửu "., (Tương tiến tửu.. thơ của Lý Bạch )
Quân bất kiến Hoàng hà chi thuỷ, thiên thượng lai,bôn lưu đáo hải bất phục hồi..( nghĩa là nước sông ..
.................... .................... .............Hoàng hà chảy ra biển cả.. không hề lộn trở lại...)

Làm chi cho mệt một đời !! CaobaQuat ........ còn tiếp...........

[Nguyễn Mạnh Quốc]

.. tiếp theo..
qua những lời thơ của baf Huyện Thanh Quan.. đày ưu tư hoài cảm cho quá khứ, cho vương quyền..hay tình ự lãng mạn của Chu manhj Trinh.. đến những câu chữ " đắc ý cuảNguyeenx công Trứ.. ròi đến những lời thơ cảm khái mà căm giận của Cao bá Quát.. chuyẻn đến những going thơ đầy lắc léo, tinh nghịch.. thách đố của Hồ xuân Hương..để cho vương quyền tụ cảm thấy cô độc với lối cầm quyền độc ác đưa đến cô đơn..

Ới Thị Bằng ơi.. đã hết rồi.!!
Ới tình. ới nghĩa.. ới duyên ơi !!
hay như..
....đập cổ kính ra tìm lấy bong !!
....xếp tàn y lại để.. dành hơi.. Tự Đức.

Những thể điệu nay cũng chuyển biến, thoát khỏi khuôn sáo của cổ thi/Đường thi mà chuyển thẳng qua phong trào tơi mới, cũng có thể phần vì ảnh hưởng của Thi văn Pháp du nhập..
Sau loạt thơ châm biếm của sĩ phu Bắc hà.. nay lại thêm câu truyện Ba Giai& Tú Xuất.. giúp cho mảng văn xuôi nay thành văn xã hội;
với Phân kế Bính (1875- 1921),
Nguyễn văn Vĩnh ( 1882- 1936) với thể thơ ngụ ngôn ( Fable Lafontaine) với chuyeenj ngụ ngôn có tính cách luân lý.. như con ve với con kiến.. hay con ếch với con bò...
Tiếp đến với Phan Khôi (1887- 1959).. với tình già.... còn tiếp....

[Nguyễn Mạnh Quốc]

Phan Khôi không biết bài thơ tình già.. một đêm vừa gió lại vừa mưa.. hai mái đầu... chơt nhó lại qua khứ.. được đăng trên báo Nam Phong (1932).. thì tiép ngay đếntieengs sét củ thơ tình lãng mạn..
Tản Đà-Nguyễn khắc Hiếu (1889- 1939), that nhỏ nhẹ, tâm tình lể..Khối tình con.. thì được đáp lời bới chuyện ... muoons ăn rau sang chùa Hương.. thế nhưng nghèo, không có tiền đi xe.. mà con đường thì xa... lại được một cô thi sĩ , Song Khê đáp lời bang cách gởi một bó rau sang đến cho Tản Da.. Cô này lại là em gái của Tương Pho.. tác giả của;
... chàng ở Tương giang đầu,...... anh ở đầu sông
... thiếp ở Tương giang vĩ.. ....... em cuói sông
... đồng ẩm Tương giang thuỷ.... cungf uống nước chung giòng
... Tương ẩm bất tương... kiến.. .. nhưng chẳng hề gặp mặt....

Tiếp theo là một loạt các học giả như Phạm Quỳnh, Trần trọng Kim với những tác phẩm viết theo lối tiểu thuyết.. nhằm mục đích giáo dục.. quảng bá.. hay thông tin truyền bá.. Phong trào gây nên lối thoát.. muốn ra khỏi cái khuôn cổ hủ quan lại để xã hội được mở mang phát triển.. phong trào Tự lực văn đoàn gồm...
1900- 1906.. Tú Mỡ..
1906- 1963.. Nhất Linh
1907- Thế Lữ... Nhớ rung
........ 1947.. Khái Hưng....
.. còn tiếp..

nmq nhận đươc tin của một bạn đọc giải thích hiện tượng nghẽn máy cũng có thể gây ra bởi CAM muốn theo dõi.. nên gài để làm " thối trí..)..Kể ra mấy người CAM cũng đáng thương hại, phải làm vì nếu không thì đói.
Nhưng chính họ, CAM cũng được các thành viên người Việt tỵ nạn Cộng sản làm cho họ CAM, hiểu rõ sự thật của cuộc chiến tương tàn. Hơn nữa, lên mạng ẩo CAM có thể tìm hiểu sự thật./.

[Nguyễn Mạnh Quốc]

Phần trên, đã lược dẫn qua thi văn cuối thế kỷ 19- sang đầu tk20. Nay nhìn lại, khi chữ a, b, c, hay còn được đặt tên là Quốc ngữ.. khởi điểm và phát triển ra sao . Khởi thuỷ thì các truyện Tàu như Tam Quốc, Thuỷ Hử, Chinh đông, chinh tây..v.v.. được chuyển dịch từ chữ Hán qua văn xuôi và viết bang Quốc ngữ thay vì chữ Hán/Nôm..Rồi đến bái chí cũng bắt đầu hiện diện bang chữ Quốc ngữ, trong Nam có tờ; Gia định báo 04-1865. Ngoài Bắc mãi tận sau này mới có Đại Việt tân báo 1915.
Phong trào tây học tạo ra những nhà báo ưu việt như Phạm Quỳnh, văn hoá như Trương vĩnh Ký, Nguyễn bá Hoc, Paulus Của, Ngoài bắc có Nguyễn văn Vĩnh, Trần trọng Kim..
Văn thơ, nay có văn hoá Âu châu du nhập, thay đổi cung cách, tuy có luật lệ, nhưng thoáng hơn Cổ văn, lại dễ dàng phổ biến, còn văn xuôi thì phong trào tiểu thuyết nở rộ, đả phá những thói hư tật xấu của chế độ phong kiến..
Văn hoá phát triển, nền Văn học giao thời Âu Á đã hình thành đa dang, tạm liệt kê ;
1/ Phong trào dịch thuật từ Hán qua Quốc ngữ
dịch từ Pháp qua Quốc ngũ
2/ Phong trào tạo dựng tác phẩm; tiểu thuyết, nghị luận
3/ Phong trào nhac cải cách , cải đổi âm điệu, kỹ thuật đờn ca.. từ ngũ cung sang đo, re fa, mi sol...
4/ Phong trào thơ phổ nhạc.. tình ca quê hương
5/ Phong trào thơ nhạc tiền chiến..
6/ Phong trào làm thơ phục vụ chiến tranh; cách mạng đỏ
7/ Phong trào phản chiến và Du ca
8/ phong trào Thi ca lưu vong..

Viện dẫn như vây, để chúng ta có một cái nhìn.. dễ nhận định nét đẹp cuar Văn hoá Việt, trải dài theo thời gian và vận nước, nmq trí nhớ kém, tài năng cũng không. Mong được bổ khuyết đến từ quí Bạn có tâm nghĩ đến lịch sử và Văn học sử Việt Nam, cái mà Cộng sản đang ra sức phá..

[Nguyễn Mạnh Quốc]

Như đã trình bày.. sau khi tạm phân chia các thời kỳ của thi văn .. Nay nhằm dịp Tết, cũng vừa mới cũng tiễn ông bà Táo về Thiên đình.. một bà mà có tới hai ông đi hộ vệ.., cũng vừa mới cũng tiễn ông bà Táo về Thiên đình.. một bà mà có tới hai ông đi hộ vệ...

Nhớ lại thời kỳ nmq mới ra khỏi hang đá Đồng văn, nmq lang thang ở Hà nội, sau khi cuốc bộ thăm lại chon xưa.. nhìn đến những căn nhà dính líu nhiều đến quá khứ.. mà giờ nay đã đổi chủ. Chân bước đi mà long that buồn, vì những hình ảnh khu phố năm xưa giờ đây thay đổi. Thay đổi như lòng người thay đổi.. nhưng giữa những câu nói, giòng chữ của nên văn hoá Cách mạng mới.. nó thế nào ấy !! nghe hay đọc.. nó ngang tai.. nó chướng mắt làm sao !! nmq sà xuống ngồi ở những hàng nước chè nóng ở đầu các ngõ.. hay dưới tàn cây cao bóng mát.. thì ở đó lại tìm thấy một phong cách nghèo mà vẫn nèn nã, nói năng chừng mực.. để nghe và thông cảm... nmq ráng ở lại Hà nội...

Bà có gánh cơm bụi ở của ga hàng Cỏ, và người chồng, một bộ đội giải ngũ.. đã vui vẻ cho nmq tá túc, nhà ở ngay trong ngõ Đặng vũ Lạc, một Clinique tư nhân có từ thời nmq còn đi học.. Ngay đầu ngõ, có một bà y tá vườn nhận tiêm thuốc theo đơn thuốc.. nơi đây, y tá bên Clinique nhận chăm sóc bệnh nhân tại chỗ hay đến tận nhà.. tình cờ một hôm có khách.. bà chủ cầm đơn thuốc.. mà chẳng hiểu gì cả..

[Nguyễn Mạnh Quốc]

.. tt... nhờ vậy mà nmq có được việc làm... mà chỉ làm nửa ngày.. còn nửa ngày thì lang thang tìm lại dấu xưa !! Các cháu thiếu nhi thời đó cũng có đi học.. khan quàng đỏ..cũng học chữ quốc ngữ nhưng với cách viết mới như ph thì nay là chữ f.. hay chữ j tay cho di.. gio bang z.. rất là lung củng.. Nhưng không dung quen thì bị phê bình.. không tiến bộ.. thành phần lạc hậu.. thoái hoá. Nhưng vẫn phải thưa bẩm ông đồng chí.. em xin báo cáo ạ.. Lê la nơi hang nước đầu đường, ăm cơm bụi vỉa hè..như thế mới thấu hiểu được hoàn cảnh giới trí thức xưa kia đã bị đám văn hoá mới hành hạ ra sao và khổ nhục kế phải thi hành như thế nào để thoát khỏi những bàn tay nhem nhuốc bôi bẩn hay như làm hại ddeens gia đình , bản thân.... nhờ đó mà quen được với một phụ nữ đứng tuổi có học thức lại ưa chút thơ văn.. bà có chồng cũng là nhà giáo, nhưng nay bị tê liệt..
Nhuwngx câu thơ của các thi sĩ thời đầu, hay thời của Tự lực văn đoàn thật tình tự lãng mạn va bay bướm.. nào Thế Lữ, Lưu trọng Lư, Tế Hanh.. Ho Dzenh ... cũng là dịp cuối năm.. hai ông bà nhắc lại chuyện thơ mới..
Chú cháu ta, ở hai đầu trái đất,
Quên khuấy đi, tình ngiax chốn vườn xưa !!
Ở nơi đó, hoa xuân./..còn có nở !!
Hay là vì ; lỗi hẹn .. bời mưa !

Trời sắp Tết, khói xanh mờ bụi nước,
Góc vườn em, hoa mạn đã đơm khuy,
Lòng như đất, lặng thầm...mơ dấu guốc...
Cỏ thanh thiên, hoa trắng...đợi ai về...

Phần nayf tạm ngưng vì ...trở ngại kỹ thuật....

[Vân Nương]

Thưa quý độc giả,
Hôm nay là mồng hai tết,
tại hay xin kể lại Ván Cờ Khai Xuân cuả nhà văn Phùng Cung viết từ năm 1958.

VÁN CỜ KHAI XUÂN
Tác giả : Phùng Cung – viết năm 1958

Sáng nay mồng một tết. Trời bỗng đổ mưa rào, sân nổi bong bóng, chừng giập bã trầu thì ngớt và, chuyển sang lâm thâm nguyên đáng mưa xuân. Tiếng pháo mừng năm mới xa gần không được giòn giã. Hẳn bàn tay thiên nhiên quyết ghìm bằng được cái thời tiết bất kham phải theo đúng luật lệ khi mùa về. Từ cuối tháng chạp, người ta bấm lịch kháo nhau sang năm mới chỉ mỗi ngày mồng một tết là tốt nhất trong tháng, thành ra vội vã nhiều mặt, nhất là việc khai xuân làm ăn cho cả năm.
Sau bữa cỗ đầu xuân sáng nay đề huề đầm ấm rất nguyên đán của gia đình, riêng ông Ba Thiềng không được hoan hỉ. Trên thửa mặt chữ dụng của ông ưng ửng quấn quýt hai mùi, rượu từ da mặt, hương từ bàn thờ lan toả có mức độ. Ông Ba ngồi thu hai tay trong áo kép nhìn trời, khẽ lắc đầu than phiền một mình: “Năm nay làm ăn khó khăn đây, năm con gà mà!” Ông băn khoăn cho một dự tính cả năm. Ông chặc lưỡi mấy lần, như quyết đáp, như buông trôi rồi đâm ra buồn ngủ. Ông vào buồng, lên giường kéo chăn kín mặt, mang theo mọi suy nghĩ vào giấc ngủ. Chỉ sau một lúc, chừng đun sôi một siêu nước đã có tiếng ông ngáy trầm trầm trong chăn.

Ông Ba Thiềng là người khôn khéo, phải nói là quá khôn khéo. Xung quanh quí mến ông - bớt đi cái tên cúng cơm, chỉ gọi ông là ông Ba - Vùng này người ta hiểu sự khôn khéo là đạo đức! - Một thứ đạo đúc tân thời? Quý lắm!
Ông Ba cũng gốc gác người làng Việt này - Cái tên làng khá đẹp! - Làng tựa lưng vào một con đường quan báo, đồng ruộng không nhiều. Hầu hết bà con trong làng quanh năm đòn gánh trên vai, chợ xa, chợ gần tảo tần. Cung cách làng Việt na ná làng chợ Dầu - Từ Sơn. Người vợ phải để chồng ngược xuôi vất vả thì lấy làm xấu hổ thua kém chúng bạn. Bởi vậy các ông chồng chỉ ở nhà trông con, trông nhà, rỗi rãi, thậm chí lông nhông cờ bạc cò con - Nói là an nhàn sung sướng cũng được, nói là hèn, bám đòn gánh vợ cũng chưa sai.

Làng Việt cũng nhiều phen ly tán vì nạn vỡ đê, đói kém. Nhất là nạn đói từ khi lính Nhật đặt chân qua tỉnh, qua làng. Dân tình đói đứng, đói ngồi lại lâm dịch “nước nóng” - Vùng này người ta kiêng sợ tiếng dịch tả mà gọi trệch như vậy - Làng Việt mười phần chết quá nửa. Nhiều gia đình bồng bế tha phương. Thời buổi thiên hạ đâu đâu cũng nhao lên vì đói, chạy vòng quanh như đèn cù. Người làng Việt kéo đi nơi khác thì người nơi khác kéo đến trú ngụ.
Vận hội hồi sinh! Người làng Việt ít nhiều gia đình lại lục tục lần về quê cha đất tổ sinh sống. Làng vẫn duy trì được cổ lệ, mặc dù hôm nay tất cả mọi gia đình không phải ai cũng đều chôn nhau, cắt rốn ở đây - Một làng mà không ít những giọng nói nặng nhẹ khác nhau.

Ông Ba dạt đi từ bao giờ, làm gì, ở đâu, chẳng mấy ai biết. Người làng Việt chỉ thấy ông Ba bỗng nhiên xuất hiện ở làng từ trước ngày Nhật đảo chính Pháp chừng vài bốn năm. Khi ấy ông Ba đã bước sang tuổi già, nhưng còn tráng kiện lắm! Giọng nói của ông hơi lơ lớ hạ phang hoặc mán, Thổ. Người ta ai cũng nghĩ ông Ba có võ Tàu.

Nhà của ông Ba kề ngay đường quan báo, dưới bóng mấy cây quếch - một thứ cây lá rậm xanh thẫm, gần như không chịu đổi lá - Tán lá đan chen mát rượi bên cổng làng thẳng lối sang chợ Kiệu. Từ nhà ông đến chợ Kiệu cách nhau quãng nửa tầm mót đái, đi, về. Ông Ba vảy thêm một cái chái làm quán bán hàng, đón lõng những bà con đi chợ hay quên, đón lõng những ngày không có phiên chợ, đón lõng khách vãng lai - Nói theo thuật ngữ quân sự nhà ông chốt đúng trọng điểm - Việc làm ăn dựa vào quán hàng, ông chỉ là người cầm cương, không trực tiếp. Ông coi đó là việc của gia đình cũng như bao gia đình khác trong làng. Bản thân ông Ba muốn và đã được xung quanh hiểu ông là người chuộng thanh cao, giản dị.

Ông Ba thích quảng giao, thích gần gũi mọi người, mến trẻ con nhưng không muốn gần... Hàng bày bán trong quán cũng sơ sài, toàn là hàng khô: ít cân đậu, lạc, vừng, ít quả trứng vịt, và cũng có kẹo thì phải. Tóm lại không đáng bàn tính. Cái mà ông Ba đáng để tâm là ở những việc khác. Bên trong, ông Ba kê một phản con sớm, chiều pha trà ngồi uống để thêm thanh tâm, phần nào tạo phong cách. Bên bàn trà ông luôn bày sẵn một bàn cờ tướng. Ông thường bày thế chơi một mình. Chủ yếu là để luyện trí, mặt khác để khách vãng lai, loại khách ô, nón, râu ria thấy vậy tạt vào nghỉ chân, máu cờ gặp nhau, cùng ông chơi vài ván giao tiếp. Ngoài ra là để dạy cho thằng con út, thằng Văn, sau khi đi học về, sau khi làm xong việc vặt.

Thằng Văn là một đứa con thông minh, học bao giờ cũng đứng thứ nhất, thứ hai lớp, ít nói. Ông Ba tâm đắc với con lắm! Nó ngoan ngoãn, vâng lời, tôn kính ông là lẽ đương nhiên. Nhưng ông xem ý đôi lúc trên mặt thằng Văn biểu hiện buồn rầu. Phải chăng ông cho đó là cá tính. Thằng Văn mới tuổi mười hai, vào lứa tuổi đang sấc lấc, khác hẳn tụi trẻ trong làng.
Tụi trẻ trong làng luôn ồn ã dưới bóng quếch, nhất là về mùa hè. Chúng bẻ lá quếch gài thành mũ đội chơi, chúng nhặt hoa quếch đỏ như máu chó, xâu thành vòng đeo cổ - trông cũng đẹp - Đứa có tiền thì mua kẹo ăn, đứa không có tiền thì xin bạn, hoặc đứng xem bạn ăn kẹo. Mũ lá quếch, vòng hoa quếch cũng trở thành thứ hàng đối lưu với kẹo. Ông Ba luôn khuyên nhủ chúng dăm điều, những là thế này, những là thế kia, nghe có đầu có đuôi lắm! Lời ngon cũng có mà kẹo ngọt cũng có, dần dà trẻ con trong làng đứa nào mới nứt mắt cũng đã biết tiêu tiền. Tất nhiên các ông bố, bà mẹ đều bực mình nhưng chả ai nỡ nghĩ quán hàng nhà ông Ba, bản thân ông Ba đã tạo nên một lớp trẻ chưa sạch máu đầu đã biết đấu khẩu với người lớn, đã ăn cắp; dối trá, mất dạy!...

Ai là người chịu trách nhiệm cái hậu quả này? - Nói theo cách nói của đồng bào rẻo cao - Khắc nghĩ, khắc biết - khỏi phải nhiều lời.

Tụi nhóc hầu như đều có tâm lý hướng ngoại - sự răn đe, kèm cặp của cha mẹ đối với chúng - như cây non bị cớm bóng cây to. Lời cha mẹ thì tai này qua tai kia nhưng lời của người ngoài là chúng ồ ạt làm theo một cách hứng khởi. Chúng quần tụ bên cổng làng, dưới bóng quếch, quanh quán ông Ba. Kể ra cũng vui! Chả mấy đứa sán gần phía bàn cờ, bàn trà bên trong của ông Ba, của người lớn.

Không có ngày tháng để ghi nhớ sự tụ hội quanh bàn cờ của ông Ba. Nếu nhớ được vào hàng năm là cái kỷ niệm thiết tưởng cũng hay hay - Muốn thì ngày tháng nào mà chả được, dễ thôi, ông Ba mà phát lời thì răm rắp ghi nhận - Những lúc ông Ba tiếp cờ với khách vãng lai, sự dỗi dãi của đám trai làng men đến, xúm quanh bàn cờ. Họ cũng tập tọng đôi ba nước. Sự cao sang tìm lối nhiễm vào làng ham thích từ lúc nào không biết, nhiều người muốn học. Người muốn theo học có thể gọi là đệ tử được lắm chứ. Chân phương, mộc mạc khai tâm ngón phong lưu: “Mã nhật, tượng điền, xe liền, pháo cách v.v...” lời chỉ bảo của ông Ba, chẳng mấy lúc đã trở thành phổ biến khắp làng Việt. Như dầu loang, như nước lũ, trong làng từ đáo tuế trở lên không mấy ai không biết chơi cờ, thậm chí cả trẻ con cũng nhiều đứa đã sạch cản. Trong làng không ít gia đình đua nhau sắm bàn cờ. Hễ có đám cưới, đám tang, mừng thọ cùng là đám giỗ, vượt thổ, lợp nhà, cứ có cỗ bàn, là có bày bàn cờ. Người ta túm tụm quanh bàn cờ, mách nhau nước đi, nước chiếu đến là náo nhiệt. Ngay cả các bà, các chị trong câu chuyện làm ăn, chợ búa cũng xen cả chuyện cờ, cũng đánh giá người này cao người kia thắp, kẻ hay xe, người giỏi pháo v.v... Làng Việt hôm nay có thể gọi là làng cờ. Tiếng tăm làng Việt, tiếng tăm ông Ba xa, gần đều ngưỡng mộ. Nghe đâu cũng có kẻ dấu mặt buông lời đố kị bài xích nào là ông Ba là một tay cờ gian có hạng, nào là con rơi, con vãi không ít và vân vân và v.v... Thực hư thế nào thì không biết, người làng Việt hầu hết không cần biết. Không vì thế mà danh ông Ba giảm thơm. Cái xứ này thằng chột đã lên ngôi thì điều dở cũng có thể chế biến thêm thắt để tạo thành giai thoại!

Không phải ngẫu nhiên, mà nghiễm nhiên ông Ba Thiềng là người đặt nền móng, là người giữ vai trò sáng lập nền kỳ tửu của làng Việt - nối dòng văn hiến!

Quán ông Ba thì chuyện lớn, chuyện nhỏ, chuyện cổ, chuyện kim, chuyện kín, chuyện hở từ làng Việt đến mấy làng lân cận. Thậm chí chuyện xứ Đông xứ Đoài tất tất đều va tai chạm miệng ông Ba...

Cứ xuân sang, đang độ sung mãn của cành đào, tấm bánh, làng Việt lại tổ chức đấu cờ thi tài. Trước ngày đấu cờ, ông Ba đều chọn ngày khai xuân một ván - tất nhiên ông Ba chỉ có thắng - làm điểm tốt cho cả năm. Cái đó đã trở thành bất di, bất dịch. Cũng phải nói thêm rằng ai dám thắng ông?...

Năm nay, sự thư thái của ông Ba bị chao đảo!

Trong chăn trùm kín mặt, nhịp ngáy của ông Ba vẫn lúc to, lúc nhỏ, lúc nổi lúc chìm. Ông mơ gì, nghĩ gì có thánh biết. Trong gia đình nền nếp không nhiều người này, biết ông đang ngon giấc không ai nỡ nói to, cười to, thậm chí khách đến mừng tuổi biết ông ngủ cũng một niềm tôn trọng lặng lẽ khi đến cũng như lúc cáo từ ra về, lòng vẫn đầy ắp mãn nguyện, đã làm trọn nghi thức cổ truyền.

Quãng cuối Ngọ, đầu Mùi gia đình bỗng nghe tiếng ông Ba cười to, tiếng cười quen thuộc mỗi khi ông gặp may hoặc có chuyện thật vui. Thằng Văn ngỡ bố mê ngủ. Nó nhảy vào buồng vừa cất tiếng khẽ gọi, ông Ba đã tung chăn, phắt dậy. Mặt mày ông tươi tắn, trông đẹp hơn ngày thường nhiều, biểu lộ một sự khoái trá tột độ. Cả nhà hớn hở vui theo. Cái không khí đầu xuân tràn ngập nhà không đủ chỗ chứa. Trên bàn thờ, vòng hương khiêm nhường đón chấm than hồng thầm lặng, quấn quýt bên mâm ngũ quả - cõi gia tiên thơm sáng. Ông Ba nhớ lại trong chiêm bao. Ông ngồi tiếp cờ với một khách lạ sang trọng. Cả hai ván ông đều đánh bại đối phương bằng thế pháo lồng, khiến đối phương phải quỳ vái tôn ông là bậc kỳ danh trong thiên hạ. Ông Ba lấy làm sung sướng, sướng từ trong chiêm bao đến khi tỉnh giấc vẫn còn dư âm chiến thắng.
Ông Ba hỏi thằng Văn trong lúc ông ngủ có ai đến không. Thằng Văn kể lại cho ông biết là nhiều người đến chúc tết. Các bác, các anh trong làng đều đến cả, và cũng muốn hỏi ông Ba xem ông định chọn ngày nào để tổ chức hội cờ của làng. Biết ông đang ngủ, ai cũng muốn để ông được no giấc. Ông Ba lắc đầu, trong lòng hơi bừng bực, để tuột tay mất cả một điều may lớn. Niềm vui trong ông đã bắt đầu tản mạn ít nhiều. Lẽ ra, trong số những người máu cờ, những người chịu học hỏi, hay quấn bên ông, đến mừng tuổi, ông sẽ chọn mặt làm ván khai xuân thì hay biết bao. Được hầu cờ với ông trong ván khai xuân thì sướng tỉnh người, số người này đều ước ao như vậy.

Một lúc sau, ông Ba lại trấn tĩnh nỗi bực. Ông đã khai thông được mắc míu, ông gật gật đầu nói một mình: “Cũng hay! Càng hay!”

còn tiếp...