Ông Ba sai thằng Văn lau bàn và quân cờ cho thật sạch sẽ. Tất nhiên thằng Văn nhanh nhảu vâng theo ư ông. Trong đầu thằng Văn cũng gợn một thắc mắc: khách th́ không có mà bố lại sai lau chùi cẩn thận đến vậy. Nó c̣n đang ngậm câu hỏi trong miệng, hai tay bưng bàn cờ đă quá sạch, hướng theo ngón tay của ông Ba, đặt ngay ngắn giữa giường bên cạnh, trên chiếu hoa mới, thơm phức mùi cói. Ông Ba, tay nâng một chén rượu, run run tưới khắp lên bàn và quân cờ, các hàng kẻ, đường ngang, lối dọc, từ dinh tướng đến hai bờ hà lênh láng rượu. Tướng sĩ, ngựa, voi, xe, pháo đều ướt lướt thướt, tắm rượu, tạo một khí thế đằng đằng trước giờ xung trận! Thằng Văn thấy việc làm của bố khác thường chưa hiểu nhưng trong bụng thinh thích. Nó cười. Ông Ba, cũng cười khà khà, tiện tay vứt cho nó chiếc khăn lau ấm chén bên bàn trà lại, lau khô cả bàn, cả quân. Ông Ba không nói, chỉ cười. Ông coi như là tiệc rượu quân trước lúc lên đường để làm nức ḷng ba quân. Tưởng tượng quân tướng, xa mă đang rầm rập nhịp bước dưới quân kỳ!
Thằng Văn nhả lời khẽ hỏi:
- Khách nào đến đấy hả bố?
Ông Ba chưa trả lời, ông kéo vai nó lại gần, tay phải nâng cằm thằng Văn, ông ngắm nh́n kỹ mặt con như chưa nh́n thấy bao giờ. Ông đắc ư, vẫn bàn tay đôn hậu ấy vỗ vỗ nhẹ lên đầu nó:
- Khách quư là đây chứ c̣n ai nữa!
Được lời bố, thằng Văn sung sướng, xúc động! Tuy nó không máu cờ, cũng chưa một lần được ngồi tiếp bố, mà chỉ xem bố đánh với những khách văng lai, nó không biết tên. C̣n những chú trong làng mà bố thường ban khen: hay xa, thạo mă, nó cũng coi thường, để bụng. Đường tiến, thoái, ngang dọc của bố, nó đều làu làu. Đă nói nó là đứa trẻ thông minh mà - Cả đến những thế gỡ bí, bẩy, nhử, của bố nó tung thuật ra nhằm đánh bại đối thủ nó cũng không lạ...
Một ấm trà ướp nhài hảo hạng, ông Ba vừa pha mới nhấp chén đầu, thơm từ miệng qua lưỡi, qua họng thơm ruột thơm gan. Và ông đặt khéo ấm trong vỏ ủ, để lúc nào rót ra chén cũng bóng răy, cũng ngào ngạt. Một điếu bát, thuộc loại gia bảo ông đă dày công t́m kiếm, điếu giống tam khí, quanh điếu có họa tích Hứa Do hay Sào Phủ tẩy nhĩ ǵ ǵ, chỉ riêng ông là sành. Không một gợn hoa, lá phạm diện, thế mới quư báu. Tất nhiên là điếu Tàu. Bên cạnh điếu lúc nào cũng một ngọn đèn Hoa Kỳ, đóm tre khuy túc trực.
Hai đấu thủ bắt đầu vào cuộc!
Hai bố con bắt đầu khai xuân!
Hai bên đối diện, đối nhăn, khoảng cách vừa một tầm tát với, giữa là một bàn cờ. Thật là vui hơn tết! Bàn cờ đóng bằng gỗ xâng chun, thứ gỗ này th́ thời tiết mặc sức đổi thay, không vênh. Vân gỗ lượn lờ như mây bay, như sóng cuốn, duới lớp sơn quang dầu, đường kẻ long khéo son tầu. Quân cờ làm bằng một thứ gỗ giả ngà, nghe nói gỗ này chỉ ở rừng Ai lao Cao miên mới có. Quân nào cũng bóng, mười người th́ chín người tưởng ngà voi thật. Quân đen th́ kẻ chữ đen, quân đỏ th́ kẻ chữ đỏ, chữ hơi luyến triện. Trông quân cờ tựa cái ấn. Cầm vào quân cờ đă thấy sướng tay.
Rít một hơi thuốc lào, từ từ nhả khói đậm đà mùi Tiên lăng. Trong làng khói đang rập rờn, ông Ba thốt lời:
- Xin mời khách bày quân! - Ông quên trước mặt ông là thằng Văn - hay có ư rót vui - hay thói quen trân trọng khi đang là đối thủ của ḿnh bất luận là ai?
Quân tướng đă chỉnh tề đứng từng vị trí. Ông Ba vội xoay bàn cờ giành bên đỏ. Ông Ba vốn rất chuộng cái màu đỏ - vàng son, mật mỡ đă trở thành cửa miệng từ lâu - Ai chả thích. Nhưng với ông Ba lại thích màu đỏ như trẻ em thích kẹo. Ông nghiệm thấy mỗi lần vào cuộc mà nhận bên quân đỏ th́ dù bất kỳ gặp đối thủ xa lạ nào ông cũng thấy có phần vững dạ, tự tin.
Hai bố con ra quân!
Ông Ba bắt đầu dẫn giải cho con những điều bổ ích trong việc chơi cờ. Ông Ba cũng chỉ liều lượng trả lời vừa đủ với cái đầu ghi nhận của trẻ con, chứ đi vào bài bản cổ kim th́ chẳng bao giờ nói hết được. Những t́nh tiết hay, dường như ông đă kể với không ít người, mỗi khi ông ngồi vào bàn cờ. Trai làng sán quanh cũng được ghé tai hóng được ít nhiều. Tay ông chuyển quân, miệng ông rót lời khi khoan, khi nhặt. Ông Ba kể rằng: cội nguồn cờ tướng là của Tàu, nó có từ đại cổ, mà vua Đế Thích là bậc thánh giỏi cờ nhất trần gian... Trong sự giải thích thanh cao: cổ, kim, ông chỉ công nhận cầm, kỳ, thi, họa. Họa ông cho là khéo tay, cần mà không cần. Ông thay hoạ bằng tửu. Bốn thứ này các thánh hiền, vua, chúa, các vĩ nhân vén tay áo kinh bang đều rất hâm mộ. Cầm ông không quan tâm, thi ông cũng không ham, ông chỉ ham hai thứ: Kỳ là chính, tửu là phụ, tửu chỉ giúp cho kỳ thêm hưng phấn, và giúp sự tạo phong cách từng lúc, từng chỗ.
Thằng Văn không hề nói một lời, không nh́n bố, chỉ chăm chắm nh́n bàn cờ. Nó có nghe lời ông Ba hay không, chỉ có nó biết. Nói chính xác là thằng Văn chỉ để ư nhất cái bàn tay cầm quân của ông Ba. Ông Ba cũng muốn trao nốt cho thằng Văn một phương châm chiến lược của ḿnh. Ông cho rằng cờ khi đă vào cuộc ví như cuộc chiến tranh đă bắt đầu tuyên chiến. Khi đă tuyên chiến chỉ được phép nghĩ đến hai điều: thắng hay bại. Có nghĩa được phép làm bất cứ một điều ǵ nhằm bẻ gẫy đối phương, để giành chiến thắng. Nghe nói câu ấy h́nh như của một tướng lĩnh phát-xít. Nhưng nghĩ cho cùng ông Ba thấy có lư và coi đó là một cẩm nang, mặc dù ông Ba cũng là người rất căm ghét phát-xít.
Cờ quyết thắng được dương cao, đang phần phật trong ḷng ông Ba, sau khi hai đấu thủ mỗi người ra quân theo một lối. Cờ đang đi gần đến thời điểm sát phạt. Ông Ba tuyên bố tạm nghỉ tay. Lúc này, thằng Văn mới ngửng đầu, cặp mắt nó mới buông khỏi bàn cờ và bàn tay của bố.
Bên ngoài, mưa xuân đă ngắt giọt từ lâu. Trời cũng đă kịp thời thả gió đông non, hây hẩy. Xuân cảnh dậy th́! Thư thái từ chỗ bàn cờ nh́n hắt ra đường thấy bà con đi, lại tấp nập. Quần áo mới, gió đuổi theo lay tà, màu sắc lượn lờ. Cây cỏ cũng được gió lướt đi, lướt lại, biết chào hỏi nhau. Hương khói từ mọi bàn thờ, gom bay lan toả không gian thầm thoảng. Ngoài cánh đồng của hai bên lối sang Chợ Kiệu, các con chó đủ loại, đen, vàng, trắng, vện; nhưng số chó đen nhiều hơn - Ngày tết chủ của chúng dù giàu, dù nghèo đều nổi ḷng kỷ xả, nên chúng được đẹp miếng hơn ngày thường. Chúng phởn, chúng phi ra đồng, chúng quần nhau, chúng tế lên như ngựa, băng băng gội gió. Thiển nghĩ nếu chúa xuân dễ tính hẳn cũng sẵn sàng ghi nhận sự hiện diện của lũ chó má này đang đóng góp thêm vẻ ngoạn mục trong cơi toàn xuân!...
Trong nhà, tiếng sát quân của hai bố con đang gịn giă. Dinh lũy của hai vị tướng đỏ, tướng đen cùng rung lên, bất an, đang được ẩn nấp sâu trong hai lớp lá chắn quyết tử của sĩ, tượng. Ông Ba, danh thủ không ngờ thằng Văn đă ba lần triệt mất cái thuật pháo lồng của ông, khiến ông băn khoăn về sự may mắn khai xuân - như đang muốn vượt ra ngoài tầm tay. Thằng Văn ngầm có nước hay, mà ông Ba không biết chăng? - Vẻ mặt nó tươi tỉnh háo hức chờ đợi. Ngược lại, lúc này ông Ba lại rất thong thả - Thong thả trong lo lắng đó cũng là một mưu mẹo, cũng là một trong nhiều cẩm nang ông có: “Lấy nhu thắng cương, lấy túy thắng nhu”. Muốn túy thắng nhu là phải cực kỳ khôn ngoan, không phải ai cũng xử dụng đuợc; chẳng những thế mà c̣n phải đúng chỗ đúng lúc. Những lần ông nói trước giàn đệ tử, họ đều há miệng nghe, như bị đưa vào mê hồn trận, chỉ c̣n ngơ ngác và bái phục!
Ông Ba thư thả đánh mắt qua thế trận của đối phương và cả của ḿnh một lần nữa. Ông ngâm kín trong miệng như ngâm thơ phú, tiếng được, tiếng chăng lọt qua tai thằng Văn: “... Hai xe... Cái ǵ nữa rồi đến... một tốt cũng thành công”. Ông Ba thấy mắt thằng Văn cứ hau háu. Ông Ba không tiếc lời, kịp thời dạy nó một điều quan trọng, một điều cần nó ghi ḷng, tạc dạ:
- Xem ư con c̣n xốc nổi lắm, c̣n hiếu thắng lắm! mà như vậy là vô cùng nguy hại con ạ! - Ông Ba vừa nói, vừa ḍ xét thái độ thằng Văn có chịu ăn lời không?
Thằng Văn không nói ǵ ngoài hai tiếng:
- Vâng ạ!
Ông Ba, bỗng thẳng thốt ngại ngần - nói là sợ th́ đúng hơn - Sợ bất cứ ai, biết tỏng sự sai phạm cổ, kim mà ḿnh đang dùng nó làm phương châm chiến thắng - “Thắng nhân tâm” - của lối nói một đường làm một nẻo!
Ông Ba thấy được trên mặt thằng Văn bày ra rơ rệt, không ăn uống lời dạy của ông. Trong cơ thể của ông bắt đầu tự tiết ra tất cả những thói quen khi bí nước, khi bị đối thủ triệt mẹo, ông hay hút thuốc, hay uống nước, đặc biệt là hay găi, găi gọ luôn tay, h́nh như cái ngứa nó chạy ṿng quanh da, thịt, găi chỗ này, ngứa chỗ kia, rấm rứt như chấu cắn. Đang ở cái thế ngồi xếp bằng, ông chuyển ngồi xổm, rồi lại trở về thế ngồi như trước - Ông lại phải dụng mẹo “ngâm quân” - cũng nằm trong triết lư nhu thắng cương - Đến lượt ông đi, ông chỉ cầm quân cờ nhắc lên rồi lại đặt xuống, đặt xuống rồi lại nhắc lên. Cái mẹo này bất đắt dĩ ông mới phải dùng đến. Thường khi gặp khách văng lai đấu cờ, xà vào quán chơi với ông vài ván. Ông Ba ung dung, thư thái đưa khách vào ”bát trận đồ”. Tất cả các mưu mẹo vốn có sẵn, ông sử dụng, điều hành từng mẹo một, vần cho đối thủ đến bải hoải, ră rời, chịu thua, cắp ô, cắp nón lên đường. Vạn nhất gặp khách, thuộc loại đại cao thủ - qua vài nước bằng thước nghề, Ông Ba đă đo được, lượng biết sức ḿnh không địch nổi, ông đành phải chuyển sang thế ngâm quân - Hàng nửa giờ mới đi một nước. Đă là khách văng lai ắt phải có công có việc riêng, th́ giờ đâu mà ngồi được. Họ đành phải bỏ cuộc - coi ḥa. Tóm lại ông Ba bao giờ cũng chỉ có thắng, cùng lắm là hoà.
Thằng Văn đâu phải khách văng lai. Ông Ba cũng không ngờ nó sắc nước đến như vậy. Ông Ba quyết ngâm, th́ bổn phận nó sẳn sàng chờ đợi. Ông Ba luôn đổi thế ngồi. Cuối cùng ông đă phải ngồi xổm một lần nữa, và c̣n nhổm hẳn người. Ông đă nhổm lên là quyết liệt lắm. Có lẽ thằng Văn không biết. Nó làm sao hiểu nổi sự suy nghĩ sâu kín của ông Ba. Nếu là ngày thường th́ ông đă vui vẻ chịu thua nó một ván để động viên thêm tinh thần nó. Măng mọc cao hơn tre là một điều mong muốn của người làm cha. Nhưng đây là ván cờ khai xuân, không thể chiều, nựng con không đúng lúc. Ông quyết hạ nó bằng được và cũng đồng thời kết hợp giáo dục thêm cho nó một bài học đầu năm. H́nh như ông Ba cũng không thích sự thông minh của thằng Văn như thường ngày. Ông ngâm quân mà ông lại sốt ruột, hơn bao giờ, thậm chí hằn học. Âu cũng là máu me cờ quạt mà thôi!
Thằng Văn ngồi im, chỉ chờ đợi, hễ thấy ông Ba vừa nhắc quân lên khỏi bàn, nó đă thoắt nhấc quân theo, khiến ông Ba bối rối, ông lại đặt quân xuống tính kỹ thêm kẻo hở nước. Ông Ba bực ḿnh, ông vặc thằng Văn:
- Làm ǵ mà cứ như là vồ lấy nuốt sống ăn tươi thế? Phải từ tốn! kẻo hối không kịp!
- Vâng ạ!
Hai tiếng đáp lại của thằng Văn, cũng không làm dịu ḷng ông Ba - Bằng mọi thuật ông phải xoay cho kỳ được nước pháo lồng. Theo ông mọi nước ăn quân chiếu tướng, ông chỉ máu nhất nước pháo lồng - Kỳ thú! - Pháo lồng bén ngọt tay ông, nó cấp tập công phá, xung sát dữ dội như Quang Trung kéo đại quân vào Thăng Long vậy. Đối thủ, tối mắt, tối mũi, chỉ c̣n cách duy nhất là đầu hàng vô điều kiện! Trên chiếu xuân lúc này, cờ của ông Ba đang lâm vào thế bị ḱm mă, ŕnh pháo.
Thằng Văn thấy bố đứng dậy, với tay lên đầu bàn thờ, lấy bậm rượu. Ông Ba rót tràn một ly sứ nội phủ. Ông tóp đủ ba tóp, úp ly xuống, mủm mỉn cười. Thằng Văn thấy bố cười cũng mủm mỉm phù họa. Người tinh ư có thể đoán biết ông Ba đă t́m được mẹo mới chuyển bí thành thông, chuyển bại thành thắng. Ông Ba nghĩ trong bụng: “Chuyển bại thành thắng đương nhiên là phải mở đường máu! - Phải sử dụng tà thuật! - A-di-đà-phật” - Cũng là vạn bất đắt dĩ! Ông vững dạ tự tin hơn, ông ngâm lời bất hủ: cầm binh, trong tay chỉ được phép nói hai tiếng: thắng, bại. Ông quờ tay trái kéo điếu rồi vê thuốc lào, không tỏ ra vội vă. Tay phải cầm đóm giúi khéo trúng tim ngọn đèn con đang đẹp lửa. Ngọn đèn bỗng ung khói đầy bóng. Ông Ba “Chậc!” một tiếng nhỏ. Thằng Văn nh́n đèn. Ông Ba liền sai nó đi t́m bao diêm. Nó nhanh nhảu đứng dậy loanh quanh từ bàn thờ xuống bếp, một lúc mới mang bao diêm đến, nó quẹt diêm, tiếp đóm trả lại lửa cho ngọn đèn. Ông Ba hút thuốc xong, lại sai tiếp nó đi xúc ấm - Mặc dù ấm nước vẫn c̣n nguyên cốt, chưa chế nước hai - pha ấm trà mới. Thằng Văn lại cầm ấm bước ra quành phía đầu hồi. Ông Ba không quên nhắc theo cứ nên thong thả, không được hấp tấp, nhất nhỡ lại vỡ toang cái ấm. Vỡ ấm là mất ngay cái dùng đă vậy, vỡ ấm vào ngày đầu xuân là dở lắm, làm việc ǵ trong cái ngày này phải có ư, phải biết mà kiêng cữ. Thằng Văn dẫu là đứa trẻ thông minh, cũng vẫn là cái thông minh của trẻ con. Làm sao nó biết được việc sai bảo hôm nay, nó có một nghĩa riêng. Thằng Văn một mực vâng lời bố, làm việc đều trọn vẹn - Giả sử cái ấm quư kia có bị vỡ th́ đối với ông Ba cũng không phải là dở - Ông Ba đă tận dụng cái khoảnh khắc cần kéo dài, nhờ thời gian phù hộ để thằng Văn khi ngồi lại vào bàn cờ cũng chỉ c̣n mang máng, ngờ ngợ.
Ông Ba thuốc, nước xong, cuộc đấu lại tiếp tục. Ông Ba cũng đă văn hồi phong độ. Ông đưa tay khoan thai vuốt cḥm râu - không nhiều - không dài - mà từ lúc bắt đầu vào cuộc đến giờ chúng không một lần được bàn tay chủ thể hiện sự tŕu mến. Không khí đầm ấm lại đang hội tụ quanh bàn cờ. Ông Ba mượn giọng ngà ngà muốn thử trí nhớ của con bằng cách đổi lần đi:
- Đi đi thôi, đến lượt mày con, con ạ!
Thằng Văn không nói ǵ, chưa chịu chạm tay vào quân cờ. Nó sững sờ, cặp mắt tinh nhanh quét một lượt toàn bàn cờ, rồi lại đưa mắt nh́n lên ông Ba, nó không mang máng, ngờ ngợ ǵ cả. Bản chất nó là đứa trẻ hiếu kính nhưng không thể lấn án nổi sự nghi hoặc. Có lẽ nào quân cờ lại sai lệch chỗ đứng như thế này, nó đang ngần ngừ suy nghĩ, ông Ba lại giục tiếp:
- Đến lượt đi th́ nhanh lên chứ!
- Đâu phải lượt của con! Đến lượt bố, bố quên đấy!
Bị triệt khoé! ông Ba chớp chớp mắt, đầu lúc lắc chậm chập, và chỉnh lại sự quên nhớ:
- À thế hả! - ông tỏ vẻ dễ tính - thôi cũng được!
Ư thằng Văn là muốn xếp sắp lại một vài quân về đúng vị trí cũ, ông Ba đă vội nhón quân xe đỏ của ông kéo thẳng vào trước tốt đầu định nêm vào ng̣i pháo... Phải chăng v́ máu ăn thua của nghề chơi, mà quên đối thủ đang là bố, thằng Văn bằng cái giọng bộp chộp của trẻ con nghe hơi hỗn:
- Bị xe bên này ḱm, quân xe đỏ đă xuất nổi đâu mà đă kéo lên hà rồi!
Ông Ba đă thấy nóng ran trên mặt, ông nghĩ: mày cương th́ tao nhu. Ông dịu lời ôn tồn:
- Mày quên rồi con ạ!
- Quên là thế nào? - Mắt thằng Văn như giội lửa trên tay ông Ba đang cầm quân xe đỏ.
Ông Ba càng ôn tồn:
- Xe của bố đă lên hà từ lâu rồi!
- Lên thế nào được mà lên, ai cho lên mà lên! ( Hay quá !)
Tay ông Ba run run, vẫn chưa biết đặt quân xe đỏ vào chỗ nào:
- Theo mày th́ quân xe đỏ này phải đứng ở chỗ nào? Ông Ba nói xong c̣n đang chờ lời của thằng Văn - để biết cách ứng đối.
Thằng Văn không nói, mắt vẫn thôi miên vào bàn tay trong đó có quân xe đỏ. Ông Ba thở dài:
- Con hăy b́nh tĩnh nhớ lại mà xem. Bố tưởng cái đầu mày đâu đến nỗi mới nghỉ tay một lát, đă lú lẫn.
Thằng Văn cắt lời bố, tỏ vẻ giận dữ hơn:
- Lú lẫn thế nào được, ngay cả quân mă của con, mă giao chân để phá nước pháo lồng, mà tự nhiên mă lại... - Nó dừng lời nh́n lên bố.
Ông Ba vẫn quyết ḱm hăm sự bực bội:
- Mày nói ǵ lạ vậy? Tất cả đâu vẫn đấy. Thôi cầm quân mà đi đi thôi!
Thằng Văn vẫn không chịu cầm quân mà c̣n biểu thị thái độ rất trẻ con, lạu bạu:
- Con chẳng đi đứng ǵ nữa. Thế này th́ con đánh làm ǵ - Vừa nói, thằng Văn vừa định đứng dậy.
Sợ thằng Văn bỏ cuộc, ông ba nghĩ: ḿnh càng nhân nhượng, nó càng lấn thêm, không chịu nổi nữa, bằng đôi mắt quắc sáng, của một ông bố bị con xúc phạm - Dẫu sao th́ cũng cứ tạm coi là như thế - Không khí đầm ấm quanh bàn cờ đang muốn di tản. Ông Ba ném lời dữ dằn:
- Mày ăn nói với bố mày thế à?
Thằng Văn, vẫn chỉ cúi đầu, im lặng, hai mắt ngước nh́n trộm ông Ba, khiến ông Ba giận dữ hơn, ông nhổm người, trợn mắt, đang tay khoát một cái tát - thằng Văn kịp nánh người tránh cái tát.
- Thằng mất dạy này! Thằng khốn kiếp này! Mày cho là bố mày ăn gian à?
Thằng Văn, hoảng hốt định tháo thân, nỗi uất ức thốt ra miệng:
- C̣n ǵ nữa!...
Ông Ba như bị ngă từ trên cao xuống, mắt ông tối xầm, ông quờ lấy bàn cờ, dơ lên, thằng Văn nhanh chơn thoát khỏi cửa. Ông Ba quăng theo - không trúng - Thằng Văn phóng thẳng ra đường.
Ông Ba gầm lên giữa đám quân cờ đỏ, đen vung văi ngổn ngang.
Mẹ thằng Văn, cùng anh, chị nó đang tṛ chuyện ở dưới bếp, bỗng thấy ầm ầm, đều tất cả chạy lên nhà, đều không biết đầu cuối ra sao, đều ngơ ngác. Không có mặt thằng Văn, chỉ mỗi ông Ba đang lồng lộn trên phản gian giữa như đảo đồng miệng hô hoán: “Bắt thằng bất hiếu về đây! Bắt ngay thằng bất hiếu về đây!...” rồi ông tự đấm ngực “thùm thụp”, mắt đảo một ṿng trên mặt những người đang vây quanh. Vợ ông ôn tồn hỏi ông, t́m hết lời khuyên nhủ, nhưng ông không trả lời, tự ḿnh vật vă thốt lên những tiếng thiểu năo cùng với hơi thở đứt quăng: “Tôi chết mất! Tôi chết mất”. Cả nhà hoảng hốt, im lặng, nhờ trí khôn mách bảo mọi người hiểu được rằng không có ǵ khác ngoài bàn cờ. Bản thân ông Ba, một con người khéo khôn, mưu mẹo, từng trải cũng ư thức được ḿnh đang hành động trong cái ṿng méo khép kín của thành ngữ “cào lồn ăn vạ!” Lời khinh rẻ rất b́nh dân đă tổng kết, chỉ mặt những kẻ cậy quyền lớn tiếng vu cáo - Ông Ba quyết không hạn chế tiến công theo kiểu ấy - không thể nào vô tư được - Vô tư lúc này là đồng nghĩa với thất bại - Thất bại không phải chỉ riêng bản thân hứng chịu!(?) - Mọi người trong nhà vẫn cứ muốn đóng cửa bảo nhau, chín bỏ làm mười, không nên quá giận mất khôn, vạch áo cho người xem lưng. Nhưng không ai dám mở miệng v́ sự khuyên nhủ đối với ông có phần xúc phạm đến sự từng trải đường đời của ông. Vợ ông mới khẽ vỗ vào vai ông, truyền lời t́nh cảm qua bàn tay; tức th́ ông Ba đưa tay hẩy bật tay vợ khỏi vai ngay. Ông Ba rất biết vợ con trong nhà đang lo lắng ǵ, đang sợ cái mặt trái của nơi ở, nó đang ŕnh mở toang trước thiên hạ, hàng xứ những thứ cần đậy điệm. Cái ngă tư: trên xuống, dưới lên, trong ra, ngoài vào khốn nạn này đang ḥng đón bao điều để chê cười. Ông Ba lại cho đây chính là dịp tốt nhờ đó nó phóng thanh mau lẹ những điều ḿnh cần nói, cần cho họ nghe, phải biết đối đầu, biến rủi thành may!
Tin dữ lan truyền, trong làng, lốc nhốc kéo đến, trai tráng có, đứng tuổi có, tất cả đều là học tṛ, là đệ tử của ông Ba. Sau khi biết rơ sự t́nh, người nào, người nấy nổi giận đùng đùng. Họ gần như đồng thanh buộc tội thằng Văn không phải chỉ đơn giản là bất hiếu, mà là quân phản bội!
Hành vi phá hoại thành quả, phá hoại nền văn hiến; hạ bệ thánh thần, thiêu đốt danh tiếng của cả làng! Toàn mặt đệ tử cố t́nh khoét sâu, mở rộng vấn đề, cố t́nh dấn thân v́ ông Ba, v́ đại sự. C̣n ông Ba th́ nửa mừng, nửa lo, mừng có đệ tử trung thành, lo thiên hạ, hàng xứ mỏng tai. Chính trực - mười người, trăm người lẽ đâu cả mười, cả trăm đều lầm hết.
Được một lúc, thời gian không quá một lần đi vệ sinh. Cũng vẫn mấy tay sừng sỏ trong giàn đệ tử đă tóm được thằng Văn, và đang xốc nách nó dẫn về. Chẳng ai biết nó đă hứng được bao nhiêu đ̣n ngầm, mà thấy chân nó bước khụng khiệng, dáng đau đớn, gần như phải kéo lê giữa hai người. Những lời th́ thầm khuyên nhủ bên tai nó nên nhận là ăn cắp nước đi, bố khuyên, chót dại hỗn hào, mất dạy v.v...
Mẹ thằng Văn nh́n thấy, liền đánh tiếng vào tai chồng: “Nó về đây rồi” Bà ta c̣n ghé tai chồng xin van cho con:
- Dẫu sao nó cũng là trẻ người non dạ, nó là con ḿnh chứ con ai!
Tai ông Ba không nghe thấy ǵ hết ngoài bốn tiếng: “Nó về đây rồi!”
Ông Ba bật dậy như thuở nhỏ gặp được chim sa bẫy. Thằng Văn hiện diện. Ông Ba tóm tóc dằn ngay nó xuống đất. Một chân ông đạp giữ gáy nó, mặt chịn đất. Chiếc xe điếu trúc, có gắn con thạch sùng rễ cây làm dáng, ông nghiến răng ra sức vụt lia lịa, từ vai trở xuống bất luận chỗ nào - Trong khi ấy bên cạnh có tiếng “phải thế mới được!” Mẹ thằng Văn rơm rớm nước mắt khi nh́n thấy nó quặn quẹo dưới bàn chân ông Ba, mắt nó đỏ ướt nh́n mẹ muốn được cầu cứu. Tất cả đều không ai dám can tay ông Ba. Tất cả đều biết can ông Ba lúc này khác nào giội thêm dầu vào lửa.
Dốc sức, mỏi tay - con thạch sùng đă bay khỏi vị trí cố định - ông Ba mới chịu buông thằng Văn, và không kèm theo một lời giáo dục nào. Thằng Văn bị no đ̣n nhừ tử, tự ôm thân ḿnh lảo đảo xuống bếp. Mẹ nó sót sa, buông theo một lời dằn vặt:
- Cho mày chết!
Bà nh́n theo con, âm thầm nghĩ đến sự thưởng phạt, miếng ăn kèm theo ngọn roi - tàn nhẫn, nát ḷng - Bà cứ cảm thấy ḿnh như có can dự một phần trong việc thằng Văn bị đ̣n, - một thứ ân hận vay, không mấy thông minh nhưng đáng quư của tấm ḷng người mẹ - Trái tim to hơn khối óc! Bà ngậm ngùi thương nó vừa mới được ăn bữa cỗ ngon, cả năm ngơm ngọi, nuốt vừa khỏi miệng! Bà kéo vạt áo ngắn cúi đầu lau nước mắt, và luôn miệng ngán ngẩm oán trách: “Chẳng biết ai sinh ra cái thứ cờ bói, làm khổ người ta!”
Ông Ba lại vào giường kéo chăn phủ kín đầu, im ắng trong thắng lợi, hả dạ trong tối tăm, tỉnh táo trong bản tính, suy nghĩ trong rách rưới. Ông rạch ngược lại trong khoảnh khắc thấy mất mát hơi nhiều. Trước hết là cơ may mở đầu cho cả năm đă vỗ cánh khỏi tầm tay; hoạch định bị phá vỡ có tài thánh cũng không điều chỉnh được! Bao nhiêu mưu thuật ngấm ngầm bị bại lộ và tự trách để mất cảnh giác. Phải chăng bước suy vong đă mở cửa, từ ván cờ này, nó có khả năng tàn phá hết tất cả những ǵ mà cuộc đời đă tích lũy!...
Ông Ba rùng ḿnh trong chăn ấm, ông hổ thẹn với xa vời mông lung. Cái để người ta quư mến, nay cũng đă bắt đầu de dọa xuống cấp. Ôi! thông minh. Một lưỡi dao sắc, tay điều khiển tùy tiện gây hiểm hoạ! Ông Ba đă hé thấy ánh sáng đang chui vào chăn - ánh sáng nhân t́nh - ông đă vỡ ḷng một bài học phải trả giá khá cao! Cái t́nh cảm cha con được lách theo, khiến ông Ba động ḷng thương con. Thương con lại thấy hổ thẹn về thua cuộc. Sự thua cuộc rộng hơn t́nh thương chăng? Ông Ba cân nhắc, so sánh kiểu nào cũng đều thấy hụt hẫng. Cái chưa cần, hay không cần th́ quá thừa. Cái cần th́ quá thiếu. Tóm lại là sự rủi ra bất hạnh đang bốn mặt vây ŕnh ông. Ông Ba lại “chậc!” lưỡi, thốt “không được phép!” Tinh thần bách chiến, truyền thống bách thắng không cho phép ông chịu thua cuộc, chịu bại trận. Sự vong, bại phải là đối thủ, phải là thằng Văn. Thằng Văn nhừ đ̣n, âu cũng là một bài học cho những kẻ thông minh! Ông Ba phấn chấn hẳn lên trong thắng lợi! Ông Ba vịn vào thắng lợi, mạnh mẽ trong chăn nhỏm dậy. Ông Ba b́nh tĩnh trên gương mặt chữ dụng lấy lại vẻ khoan hoà vốn có - không nhiều - ông Ba lặng lẽ nh́n lên bàn thờ hương vẫn thơm, đèn vẫn sáng. Cả nhà đang chào đón phút lặng yên đang đến, khiến ông Ba vụt nghĩ: “Phải chăng chỉ là cơn ác mộng! - Thực hư xáo trộn!”
Ông Ba sai lấy rượu, rót uống suông. Qua ly thứ hai, mới ngẩm nghĩ đến lời của một người nào đó, ông đă nghe ở đâu đó: “Thứ cờ Tàu, cờ tướng nó thâm hiểm lắm Cho là thế - dẫu vượt ra ngoài giới hạn máu me - ông Ba vẫn thấy - Cả cuộc đời ḿnh quỳ gối, thờ phụng th́ không thể quay lưng được - Tất cả phải biết chắt lọc lấy điều hay mà dùng, đó vẫn là khôn ngoan nhất!” Ông Ba lại rót rượu tiếp, uống đủ ba ly. Không khí đang đầm ấm lại càng đầm ấm, chưa được đề huề v́ thiếu mặt thằng Văn. Ông sai gọi thằng Văn.
Thằng Văn đă hiện ra trước cửa. Nh́n thằng Văn ông Ba bỗng thảng thốt - Con ḿnh đẻ ra, ḿnh nuôi nấng mười hai năm, mà như gặp lần đầu - xa lạ, gần gũi tranh chỗ trong cơi ḷng người bố. Ông Ba nh́n nó đứng hơi khum khum, má bên trái nó sưng tím, sây sát, c̣n dính đất. Vai áo nó cũng bên trái, bị con thạch sùng mấu tre xé rách trong trận mưa roi và cũng dính máu. T́nh thâm t́m lối văn hồi. Nước mắt ông Ba rân rấn rồi trào xuống g̣ má, lă chă. Nghĩ ǵ th́ thằng Văn chưa kịp, chỉ thấy bố khóc, th́ nó oà khóc to!
Trong cơi t́nh cảm sâu nông, t́nh cảm cha con, đối thủ của cuộc chiến, đều thắng lợi và đều thất bại!
Cả hai nh́n nhau qua nước mắt đằm đ́a, to ra bao nhiêu, mờ đi bấy nhiêu. Nó nói lên đầy đủ giữa thất bại và thắng lợi đối đầu, được chao qua chao lại theo mô h́nh con lắc.
____ PHÙNG CUNG ---------
Rau Cốc - Xuân Đinh Dậu, 1958
Reply With Quote
Bookmarks