Mô h́nh dân chủ là mô h́nh thống trị hiện nay trên thế giới, đến nỗi có một học giả từng nhận xét nó đang và sẽ là sự tận cùng của lịch sử, là đại diện của văn minh và thước đo của tiến bộ cho mỗi quốc gia.
Tuy nhiên hơn 20 năm kể từ khi kết thúc chiến tranh lạnh, nếu nh́n lại sự độc tôn của mô h́nh dân chủ, không thể không nhận thấy những điểm c̣n hạn chế nếu không nói là sai lầm nghiêm trọng của nó. Thực ra để có được cái nh́n này, một phần rất lớn là nhờ sự trỗi dậy của Trung Quốc, một quốc gia gần như duy nhất dám đi ngược lại với thế giới văn minh và đă đạt được những thành tựu đáng kể. Thực tế đó cho phép người ta quan sát và rút ra những bài học có giá trị.
Điều đầu tiên là không thể phủ nhận những thành tựu đáng kể ngày nay phần lớn là do chế độ chính trị dân chủ mang lại.
Dân chủ là nơi mà người dân có thể dùng quyền lực của ḿnh (thường thông qua lá phiếu) để quyết định chính sách và người lănh đạo của một khu vực. Điểm này có một lợi thế rất lớn, đó là nó tạo áp lực lên chính sách và giới lănh đạo phải phục vụ mục đích của người dân, là tỉ lệ đa số của quốc gia.
Dân chủ giúp tránh được sự quan liêu, bởi v́ quyền lực được chia sẻ cho người dân, với số lượng tai mắt lớn hơn nhiều bất ḱ lực lượng chính phủ nào như cảnh sát, an ninh, thanh tra,.. Điều này giúp giảm chi phí và bộ máy nhà nước cồng kềnh không hiệu quả, bởi v́ sự theo dơi của người dân là v́ quyền lợi của chính họ, khác với sự theo dơi và giám sát của các cơ quan chính phủ thường có mục đích khác.
Dân chủ cũng giúp những cá nhân ưu tú trong xă hội nắm được quyền lực một cách nhanh chóng và sử dụng quyền lực đó độc lập với các lănh đạo trước đó. Nếu xác suất để có cá nhân xuất chúng là ngẫu nhiêu th́ dân chúng sẽ có xác suất phát sinh nhân tài trong các lĩnh vực cao hơn nhiều so với bất ḱ một bộ phận thiểu số nào chẳng hạn con quan, con vua, hoặc con cái giai cấp lănh đạo.. Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy đa số cá nhân xuất sắc đều xuất thân b́nh thường, đa số các tỉ phú, nhà khoa học, nghệ sĩ,.. đều đi lên từ con số 0. Dân chủ giúp thành phần này tiếp cận quyền lực nhanh chóng và góp phần định hướng xă hội, ngược với phục vụ lănh đạo như trong các thể chế do một thiểu số cầm quyền. Đây là sức mạnh rất đáng kể của mô h́nh dân chủ.
Ngược lại, dân chủ cũng có nhiều hạn chế. Người Việt Nam có câu dân gian nghĩa là dân th́ gian manh. Điều đó phần nào đúng cho tất cả các lănh thổ và sắc dân trên thế giới. Rất nhiều cá nhân ưu tú của thế giới có nhận xét là đám đông th́ thường lười biếng, ngu dốt, ích kỉ, thiển cận, hèn nhát,.. đại khái là nhiều tính xấu. Nhận xét này đến từ tôn giáo, các nhà triết học, các nhà khoa học, các nhà kinh doanh hay lănh đạo thành công. Có đôi khi v́ lí do ngoại giao hay tế nhị họ không nói hẳn ra, nhưng bất ḱ ai có chút thành công đều có thể dễ dàng nh́n thấy các tật xấu đó ở đám đông.
Bởi v́ đơn giản, thành công hay tiền bạc không phải tự nhiên mà đến. Thường chỉ có một số nhỏ có ư chí, nghị lực, đầu óc để đạt đến nó. Bởi v́ nếu đám đông dân chúng có ư chí, nghị lực, đầu óc, dũng cảm, th́ điều đơn giản nhất là họ phải chiến đấu với chính hoàn cảnh của họ trước, và đa phần dân số phải là triệu phú, tỉ phú, các nhà khoa học hoặc nghệ sĩ thành công. Nhưng không, ngược lại, đa phần đám đông lười biếng (không phải cứ làm việc nhiều là chăm chỉ, lười biếng có nghĩa là lười biếng trong tư duy, lười biếng trong ư chí), hèn nhát (không dám làm khác, nghĩ khác so với xă hội), chính v́ vậy đám đông không thành đạt. (Có những người lao động nặng nhọc nhưng thật sự là họ lười tư duy và nhát gan, có những người sẵn sàng đánh nhau bằng đao kiếm nhưng không dám đối diện với sai trái của chính ḿnh hoặc xă hội, đó là thiếu dũng cảm).
Chính v́ lẽ trên, khi quyền lực được chia đều cho kẻ ngu lẫn người khôn, bằng nhau, và người ngu chiếm đa số, th́ đó là một thảm hoạ cho tổ chức đó. Thử tưởng tượng những công ty lớn như Apple có thành công được như ngày hôm nay nếu nó chia đều quyền quyết định cho từng cá nhân trong công ty, mỗi người bằng nhau bất chấp là ai? Bất ḱ công ty nào làm ăn như vậy sẽ sớm dẹp tiệm
Chế độ dân chủ dẫn tới một nghịch lư là, để nắm quyền lực, anh phải thoả măn đám đông. Nhưng những điều làm hài ḷng đám đông chưa chắc có lợi cho quốc gia, hoặc có lợi cho những người có quyền lực ngầm như giới tài phiệt, đầu tư,.. cũng chính là có lợi cho quốc gia ở một khía cạnh nào đó. Điều này dẫn tới giới làm chính trị thường được coi là gian dối, lừa đảo, thất hứa, bởi v́ nếu anh không hứa hẹn với đám đông những điều họ thích th́ chắc chắn anh thất cử, nhưng nếu anh thực hiện những điều anh đă hứa khi tranh cử th́ đôi khi anh lại là một thằng ngu. Bởi v́ như đă nhận xét, đám đông không thực sự thông thái, không thực sự biết điều ǵ nên hay không nên cho một quốc gia. Làm chính trị đồng nghĩa với dối trá đă trở thành standard chung trên thế giới
Như thế đặt quyền lực quốc gia vào tay dân chúng đồng nghĩa với đặt quyền lực vào trong sự tham lam, ngu dốt, ích kỉ. Điều này có thể nh́n thấy ở ngay cả những quốc gia tự nhận là văn minh nhất như Hoa Ḱ, dân chúng hút thuốc phiện và can dự vào chính sách an ninh, ngoại giao và quốc pḥng của quốc gia, WTF??? Hoặc như Marx nói, đối với ḷng tham th́ dù để bán cái tḥng lọng để treo cổ chính anh ta th́ nhà tư bản cũng bán.
Đó là đối với các quốc gia tương đối văn minh. Thử tưởng tượng điều ǵ sẽ xảy ra ở các quốc gia không văn minh khi tôn giáo vẫn c̣n cai trị? Như Ấn Độ là một quốc gia dân chủ lớn nhất thế giới, nhưng một bộ phận dân Ấn tham lam, ngu dốt, dối trá, háo danh, mê tín, hủ tục và lạc hậu. Nếu những người này làm chủ đất nước th́ đất nước sẽ đi về đâu? Nếu không có sức ép từ các quốc gia văn minh phương Tây th́ có lẽ các quốc gia dân chủ tôn giáo đều sẽ là thảm hoạ, khi dân chủ chỉ là diễn kịch, như Parkistan, Afghan, Iraq, Indo,..
Vậy có phải dân chủ là nguồn gốc của văn minh và tiến bộ? Từ đâu xuất phát những mâu thuẫn trên, khi th́ dân chủ là niềm tự hào, là biểu tượng và sức mạnh quốc gia, trong khi tại nhiều nơi, nó là rào cản không nhỏ cho chính sự phát triển? Đâu mới thật sự là nguồn gốc thật sự của văn minh, tiến bộ và thịnh vượng?
Để hiểu được điều này, chúng ta cần quan sát kĩ ngay cả những quốc gia giàu có và văn minh nhất hiện nay, như Hoa Ḱ. Phải chăng Hoa Ḱ là một nước hoàn toàn dân chủ? Không phải. Hoa Ḱ là một quốc gia cộng hoà, trong đó quyền lực được chuyển giao dựa vào một giao kèo, e.g hiến pháp, bởi v́ những nhà lập quốc hoa ḱ hiểu rơ thảm hoạ và trí tuệ của đám đông cũng như thảm hoạ của một chính quyền trung ương đầy quyền lực. Họ muốn giới hạn cả hai điều đó, với những quyền được ghi trong hiến pháp mà dù đám đông có muốn cũng không thể thay đổi được. Điều đó cho thấy sự thành công của Hoa Ḱ không chỉ là nhờ dân chủ, mà sâu xa hơn, cái gốc của nó, là nhờ trí tuệ của một thiểu số nhỏ đă viết nên hợp đồng liên bang, i.e hiến pháp Hoa Ḱ, đă định hướng cho toàn bộ nền dân chủ phải đi theo.
Để hiểu về trí tuệ, chúng ta cần phải hiểu về một khái niệm, nhân quả, là một khái niệm được chấp nhận rộng răi trong khoa học và kiến thức thực tế. Nhân quả nghĩa là một sự kiện sẽ dẫn theo các sự kiện khác có tính ràng buộc với nó, đó là các luật của tự nhiên mà con người quan sát thấy nhưng không thay đổi được. Các quy luật này diễn ra ở nhiều mức độ, từ các hệ thống rất nhỏ như nguyên tử, cho đến các hệ thống rất lớn như các ngôi sao, thiên hà, từ các hệ thống vô cơ như đất đá cho đến các hệ thống sinh vật hoặc xă hội phức tạp như quân đội, chính quyền, an ninh,.. Trí tuệ là sự nhận biết các quy luật đó đúng như nó diễn ra trong tự nhiên.
Có những người có trí tuệ về các hệ thống rất nhỏ, họ có thể trở thành nhà khoa học lượng tử, hoặc dược sĩ,.. v́ họ nắm và hiểu biết được các quy luật vận hành của các hệ thống nhỏ. Có những người có trí tuệ về âm thanh, h́nh ảnh, họ biết phối hợp âm thanh như vậy sẽ khiến cảm giác như vậy xuất hiện, cảnh quay như vậy sẽ khiến khán giả thích thú, h́nh ảnh như kia sẽ khiến khán giả chán ngán,.. như vậy th́ họ có thể viết nhạc viết kịch làm phim,.. bởi v́ họ phân biệt được sự khác nhau của các con đường khác nhau (trong lĩnh vực của họ).
Tương tự như vậy, trong lĩnh vực chính trị và quản lư quốc gia, những nhà lập quốc hoa ḱ quan sát lịch sử diễn ra trước và xung quanh họ, và rút ra các nhận xét, việc này dẫn đến kết quả này, việc kia dẫn đến kết quả nọ,.. có điều dẫn đến kết quả xấu, có điều dẫn đến kết quả tốt Với hiểu biết đó họ cố gắng ngăn chặn những điều không tốt và khuyến khích những điều tốt đẹp xảy ra. Và họ không phải nh́n 1 năm, 2 năm, hay 10 năm 20 năm, họ có tầm nh́n cho hàng trăm năm hay là toàn bộ lịch sử về sau. Hiến pháp mà họ viết ra đứng bên trên quyền lực của đám đông, bởi v́ họ hiểu rằng đám đông không hẳn là luôn luôn đúng. Chính hiểu biết đó đă tạo chỗ dựa cho lịch sử Hoa Ḱ phát triển.
Ngược lại, tại sao Hoa Ḱ thích đem dân chủ đến cho các quốc gia khác? Ngoài lư tưởng của họ ra, th́ người Mĩ c̣n biết rằng đối với các chính phủ dân bầu sẽ dễ chi phối hơn nhiều, v́ họ luôn có thể chi phối từ dưới lên, mua các dân biểu, mua chính trị gia,.. và tác động lên chính sách của quốc gia đó. Điều này thuận lợi hơn nhiều ở các quốc gia dân chủ so với các quốc gia không dân chủ đối nghịch.
Bởi v́ dân chúng luôn tham lam, chỉ nh́n thấy cái lợi trước mắt nên ư thức rất hạn chế. Dân chúng luôn muốn những chính sách dễ dăi, nhiều lúc là vô lí, như lấy của người giàu chia cho người nghèo, làm ít hưởng nhiều, lương cao công việc dễ dàng.. Nếu đám đông được thoả măn mọi đ̣i hỏi và yêu cầu một cách vô điều kiện và thiếu cân nhắc sẽ là thảm hoạ của quốc gia, với bất ḱ quốc gia nào.
Như vậy có thể thấy rằng, nguồn gốc của văn minh và thịnh vượng, không phải đến từ dân chủ. Cái gốc của mọi vấn đề, luôn nằm ở trí tuệ của mỗi cá nhân, sự hiểu biết về lợi ích và tác hại lâu dài mà mỗi hành động hay sự kiện có thể mang đến. Bởi v́ người Trung Quốc phần nào nh́n thấy những vấn đề của họ, nên họ dù không áp dụng mô h́nh dân chủ, vẫn mang lại được những thành công đáng kể, bởi v́ họ thấy được vấn đề của họ và giải quyết nó dựa trên trí tuệ (dù rằng trí tuệ chưa hoàn hảo vẫn c̣n hơn niềm tin tôn giáo siêu h́nh). Người lănh đạo Trung Quốc biết rằng cái ǵ có lợi và cái ǵ có hại cho họ, ít ra là vậy, đó là trí tuệ. Điểm đáng học hỏi của họ là dám đi khác, làm khác, nghĩ khác chứ không bắt chước máy móc.
Trong tự nhiên có nhiều nguồn sức mạnh. Có sức mạnh xuất phát từ ḷng tin, như những chiến binh Hồi giáo sẵn sàng ôm bom, họ cũng chinh phục được những lănh thổ rộng lớn. Có sức mạnh xuất phát từ ư chí, như sự quyết tâm, không lùi bước theo đuổi mục đích, như những người cộng sản quyết tâm thống nhất lănh thổ.. Tuy nhiên, trong tất cả các sức mạnh, trí tuệ đứng hàng đầu. Nhờ có trí tuệ, con người nhỏ bé yếu ớt có thể thống trị muôn loài, đánh bại quân địch hung hăn và đông đảo hơn, cũng như phát triển đất nước thịnh vượng. Nếu một đất nước không có những cá nhân có trí tuệ, th́ đất nước đó sẽ suy yếu, ngược lại, nó sẽ phát triển mạnh mẽ và thống trị các quốc gia khác, như Hoa Ḱ là một ví dụ.
Điểm quan trọng không phải là bắt chước một cách máy móc các mô h́nh đi trước, mà là thực sự quan sát một cách khác quan để hiểu được sự vận hành của tự nhiên. Đó mới là nguồn gốc thực sự của văn minh, tiến bộ mà loài người đạt được. Đó cũng chính là nguồn gốc của những thành công mà mỗi cá nhân có thể đạt được trong cuộc sống của chính ḿnh.
Reply With Quote
Bookmarks