Truyện ngắn - Phan

[Camlydalat]

Hợp Tác Lao Ðộng

Bà Tư không có chai dầu xanh, dầu gió nào trong túi áo vì ít đau bệnh vặt. Nguyên tắc của bà là giữ ấm cho cơ thể, không tắm tối, không gội đầu sau mặt trời lặn
. Ông Tư không nghe lời bà, cứ nhậu xỉn rồi đi tắm cho tỉnh rượu, bất kể nửa đêm hay hừng đông tới nơi, ông mất vì trúng nước sau một tiệc rượu tới khuya dạo nọ, làm cho những nguyên tắc giữ gìn sức khoẻ của bà thêm vững chắc
. Con cháu đều mừng cho sức khoẻ của bà Tư không có gì lo ngại, bác sĩ cũng nói hiếm thấy người già nào không có vấn đề gì về sức khoẻ như bà.
Chỉ có nỗi lo thầm kín trong lòng bà Tư khó nói ra, là những người lớn tuổi, bệnh rề rề nhưng sống lâu trăm tuổi. Ngược lại, người không đau bệnh vặt, thường chỉ một trận cảm cúm sơ sơ nhưng lại theo ông bà.
Chuyện kể của bà Tư thường nhắc lại những người dì, ông dượng trong dòng họ thường qua đời nhẹ hều như ngủ quên.
Nhưng con cháu cứ trấn an bà nhiều hơn là chia sẻ nỗi lo canh cánh trong lòng già. Bà biết tỏ cùng ai khi những người bạn già hiếm hoi cũng lặng lẽ ra đi không từ biệt, người thì vô Viện dưỡng lão không lâu, đã quên hết người quen, bạn cũ...
Không ngờ tới tuổi già, bà Tư chỉ còn người con rể thứ Tư, nhiều khi mê kể chuyện tới hối hận khi chợt thấy anh ta đã mệt mỏi quá chừng, nhưng vẫn ngồi nghe bà kể lể những chuyện không đầu không đuôi của tuổi tác.
Bà Tư, dù có nói, "Má mệt rồi, thôi má đi nằm..." thì anh ta cũng rất hiếu để, "Má nói tiếp con nghe cho hết chuyện đó đi má. Không ngờ, má không nói tới thì con đã quên."
Nhưng khi bà thật sự quên một tên gọi, người quen, chốn cũ... thì anh ta lại nhắc. Bà Tư vui bụng âm thầm với người con rể duy nhất - do chính bà chọn lựa cho người con gái thứ Tư trong gia đình.
Ðứa con yếu ớt trong đàn con khoẻ mạnh của bà.
Nỗi lo âm thầm như hạt lúa giống đã ngâm nước, một hôm nó nảy mầm, bụng đau lạ thường, bà Tư không cho con cháu hay nhưng sắc thái bà không qua nổi mắt anh Tư-rể. Cũng nhờ Trời Phật độ kẻ hiền lương nên chưa quá muộn
Bác sĩ cắt bỏ những thứ tuổi già không xài nữa cho nhẹ bụng bà Tư. Kẻ được ghi công phát hiện kịp thời, được anh chị em trong gia đình cảm ơn hết lời, làm bà Tư vui lây, mãn nguyện - người ta gieo gì gặt nấy!
Ngày xưa anh Tư không có gì để cạnh tranh với những người cũng theo đuổi người con gái thứ Tư của bà Tư. Nhưng chính bà duy nhất can thiệp vào chuyện hôn nhân của con cái là chị Tư trong đàn con đông. Bà khuyên chị Tư nên chọn anh Tư tay trắng lòng đầy.
Cái ơn má vợ không lộ ra lời ngon tiếng ngọt vì anh Tư ít nói, nhưng lòng anh đầy ơn nghĩa đúng như bà Tư đã tin tưởng vào con người nghèo khó nhưng không nghèo lòng... anh đối xử với má vợ từng ngày tới đàn con đông của bà cũng tin tưởng để má ở với vợ chồng con Tư thì mọi người được an tâm.
Sáng mai bà Tư xuất viện thì tối nay anh Tư nhóm họp anh chị em trong gia đình vợ, "đã đến lúc không thể để má ở nhà một mình..." Buổi họp kết thúc nhanh lẹ với đồng thuận mướn người chăm sóc cho bà Tư tại gia.
Từ đó, bà Tư sống trong căn nhà sang trọng, to lớn.
Nhưng chẳng có việc gì để làm ngoài việc xem đồng hồ, trông xe bus vàng đưa cháu ngoại bà về tới cửa sau mỗi buổi học, để bà chăm sóc cho nó.
Nó như mẹ nó hồi nhỏ, mỏng manh như tàu lá, tháng bệnh đủ ba mươi ngày, tới lấy chồng mới thôi níu áo bà Tư để nhũng nhẽo... thời gian ma bắt, gió đuổi đã mấy chục năm.
Lụi hụi sang Mỹ cũng đã hơn mười năm trời, mồ mả ông bà, cha mẹ năm nay không biết mấy cậu nó có còn sức để trang hoàng cho người khuất mặt khuất mày cùng vui ăn tết..
. Bà Tư không ngớt lời tâm sự cùng cô ở, nói cô ra vườn giúp bà dọn giàn mướp tháng Chạp xơ xác như năm tàn tháng tận. Hình như cô ấy không ăn lương để làm việc ngoài vườn nên không hứng thú giúp bà, cũng không nghe bà trò chuyện vì hai tai nhét chặt headphone của cái MP3, miệng hát nhép theo lời nhạc và thả hồn lên mây...
Bà Tư không phải người dễ giận, không để bụng chuyện vặt nên thấy thương người đàn bà trẻ phải xa gia đình, xa con.
Cái khổ bị chồng hành hung, đánh chửi qua được thì tiếp theo cái khổ xa nhà.
Nghĩ đến hoàn cảnh con người không ai giống ai nên phước phần có được cũng cần chia sẻ bớt cho người hoạn nạn. Bà gọi cô Thanh vô nhà, giở gối nằm bà lên, và cho cô một trăm đồng, "Thanh ơi! Con coi gởi tiền này về cho má con ăn tết, sắm mấy bộ đồ cho con gái của con.
Tết này chắc con không về ăn tết với gia đình được rồi..."
Người đàn bà trẻ úp mặt xuống đùi bà Tư đang ngồi trên giường, cô ấy khóc nức nở như bao nhiêu khổ lụy đàn bà chỉ biết khóc với mẹ đẻ. Bà tư cũng sụt sùi thương cảm, ra bếp làm bữa trưa cho hai người ăn.
Bữa ăn trưa đơn giản, làm ít việc vặt trong nhà như quét tước, dọn phòng cháu ngoại chút đỉnh... bà Tư vẫn thường làm theo thói quen, không kể con cháu mướn cô Thanh để làm những chuyện đó cho bà.
Hai người đàn bà ở nhà thường xuyên như mẹ con, vui vẻ...
Không ai biết hay nghĩ đến việc bà Tư vẫn làm những việc cũ như trước khi đi mổ
. Bà thật sự không cần sự giúp đỡ của cô Thanh, nhưng nghĩ đến hoàn cảnh của cô, nghĩ đến con cháu bà khá giả, nên bà lờ đi cho cô có cơ hội kiếm tiền, mong cho cô ấy có chút vốn liếng khi trở về quê để làm ăn, nuôi con... cảnh đàn bà gặp chồng say sưa, đánh đập. Gia cảnh nghèo khổ thì bà Tư cũng biết nên thương người.
Bữa trưa vừa xong, bà Tư còn rửa mớ chén dĩa thì cô Thanh đã nhảy lên bàn của bé Thuỷ, mở internet để chát với quê hương. Anh Tư về bất tử, mặt tím giận nói rằng:
"Tụi con mướn cô Thanh để lo cho má. Sao má dễ dãi với cô ấy quá, trưa nào con về cũng thấy má nấu ăn, rửa chén... có khi giặt đồ. Là sao?"
"Tư à! Cái khổ bởi nghèo thì đời má đã qua. Má nghĩ... con cũng hiểu. Con Thanh nó đang khủng hoảng tinh thần vì sau khi ly dị được người chồng say sưa đánh đập, là tiếp theo xa nhà, bỏ con... Má thương người khổ cũng như cúng dường.
Con đừng bận tâm tới chuyện của má với con Thanh nữa. Trưa, không cần bỏ ăn để chạy về nhà coi chừng má nữa. Má khoẻ rồi!
Bà Tư nói xong thở dốc. Anh Tư vội đưa bà lên phòng, kêu vợ bỏ việc về để lo cho má vì anh có cuộc họp quan trọng ở công ty sau bữa trưa.
Ngồi chờ vợ về bên bà nhạc như cây đèn cạn dầu, anh Tư nổi nóng với cô ở oang oang cười - chát ở phòng bên.
Anh bước sang phòng con gái mình để nói phải-trái với cô ấy!
Vừa lúc vợ anh về, thấy má nằm trơ lơ, đi tìm anh Tư không thấy ttrên phòng vợ chồng, trở xuống phòng con gái thì chỉ kịp nghe cô ở nói:
"Chị Tư bệnh hoạn thê thảm quá! Anh Tư làm khó em chi. Anh Tư ưa bỏ việc về nhà buổi trưa từ khi có em đến giúp việc, anh Tư có muốn hợp tác lao động thì em sẵn sàng mà..."
Chị Tư chỉ thấy cô ở loã lồ trước người chồng chị tin tưởng đã lâu - trong phòng con gái rượu - làm chị ngất xỉu.
Và bây giờ thì anh Tư ngồi ngoài hành lang bệnh viện - nhưng lòng trong phòng chị Tư đang thở oxy. Em ơi!...

Phan

[Camlydalat]

Ảo Ảnh

Tôi nhớ đã thật lâu, khi chúng tôi còn là đám trẻ tan trường chân đất, một đám trẻ phá phách không chừa con gì trên đường tan trường về nhà. Từ con ngựa đang bị cột, con chó bị nhốt, con gà đang bới vườn kiếm ăn cho đàn con của nó… chúng tôi đều không bỏ qua; đều chọc ghẹo cho chúng inh ỏi lên, rồi chạy.
Ngày ấy, tôi thích nhất là đoạn đường về ngang qua ngôi chợ quê. Người ta có cất nhà lồng chợ, nhưng đơn sơ thôi, trong đó cũng có những dãy sạp bằng gỗ liền kề nhau của những hàng vải, quần áo, tới hàng chạp phô và dãy hàng ăn. Ra ngoài nhà lồng chợ cũng là những dãy sạp ọp ẹp hơn của hành tôm hàng cá.
Cũng có những tấm ny-lon che nắng che mưa; có người tháo về sau phiên chợ, có người để luôn vì tấm che đã cũ, chắc không ai lấy trộm…
Một hôm tôi thấy bà lão đến không dám tin gì khác hơn là ma, vì bà già đến không thể già hơn. Lưng còng xuống, còng xuống mẹt rau héo. Những loại rau đồng chắc là hái từ ngoài ruộng. Hình dáng nó như cây bạc hà con, và tôi nhớ là loại rau này chỉ xắt nhuyễn rồi trộn cám cho vịt ăn. Bêm mép mẹt có dúm ớt đỏ, mấy trái cà vạt, mấy trái đậu bắp đã thâm đen, trái mướp non… Tất cả không tươi rói như vừa hái từ vườn nhà, nhưng từ đâu bà có thì tôi không biết!
Bà lão làm tôi sợ không lâu vì miệng bà chóm chém nhai trầu. Bà không phải là ma nên tôi không sợ nữa. Tôi đến trước mặt bà đứng xem. Bỏ quên trò chơi vui nhất trên đường đi học về là chạy nhảy trên những cái sạp trống. Chúng tôi té ngã cái nào đáng cái nấy với những cái sạp này, nhưng cảm giác nhảy được từ sạp thứ nhất sang sạp thứ ba, bỏ qua cái sạp thứ hai trong sững sờ của bạn bè là một cảm giác anh hùng sớm sủa thì đứa nào không khoái!
Nhưng hôm đó tôi đứng nhìn bà lão rất lâu. Mùa giáp tết ở đồng, trời lại mau tối. Chợ chẳng còn ai, sao bà lão không về?
Tôi chờ giây phút bà lão biến mất như trong truyện cổ tích, tôi sẽ là đứa duy nhất thấy được bà tiên tàng hình. Tôi chờ, chờ đến tuyện vọng. Vì bà lão nói tôi: "Mi về nhà đi, tối rồi. Mẹ mi mong…"
Bà lão làm tôi nhớ đến cây đũa cả nhà tôi to lắm! Và hình như mẹ tôi hơi mạnh tay với thằng mập tôi; còn lúc đánh em tôi thì mẹchỉ dứ dứ hùng hổ nhưng đánh nhẹ hều.
Chắc tại nó con gái hay lúc đánh nó thì mẹ mới nhớ ra câu: giơ cao đánh khẽ! Tôi tạm biệt bà lão ra về, còn nhớ câu hỏi của mình: "Nhà bà ở đâu?" Bà lão chỉ lắc đầu.
Ngôi chợ quê tôi, sau bà lão ấy, có thêm nhiều bà lão tương tự. Họ là những bà cụ già chạy giặc từ miền trung vô, thất lạc con cháu nên lấy chợ làm nhà, buôn bán vặt sống qua ngày.
Những đám tang một bà lão chết đêm qua ở một góc chợ nào đó, luôn là nguyên nhân cho lũ trẻ chúng tôi đứa nào cũng bị đòn vì đứa nào cũng trốn học, để theo dõi diễn biến từng chi tiết.
Nếu thua kém bạn bè một yếu tố, như: Ai là người phát hiện đầu tiên - thì coi như mình không hiểu biết gì hết! Chúng bạn khinh khi sự kém cỏi đó lâu ngày lắm chứ không mau quên đâu!
Thường là một người đi chợ sớm để dọn hàng, truy hô lên là có người chết ở đâu đó!
Những bạn hàng khác nhốn nháo theo… Bước thứ hai là có người đi báo với chính quyền là ông Trưởng ấp. Bước kế tiếp là vài người nhân dân tự vệ sẽ đến hiện trường, lật bà lão lên tấm tôn (có đóng sẵn hai tay đòn dài hơn tấm tôn như cái cáng).
Thể nào cũng có người từ tâm, mua cho bà lão nải chuối, để dằn lên bụng. Người từ tâm khác (chắc chắn có) sẽ đắp cho bà lão manh chiếu.
Những người từ tâm khác nữa sẽ mau chóng đưa đến nhang đèn, hoa quả. Và chúng tôi sẽ là những người từ tâm nhỏ bé, đưa đám bà lão với nước mắt lưng tròng; đứa ôm bó bông vạn thọ, đứa bưng mớ trái cây, đứa xách túi gia tài của bà lão vô danh… những giọt nước mắt sớm trong đời ngọt liệm; không ráo hoảnh về sau khi đau thương đến với chính mình thì đã khô.
Chúng tôi theo những người nhân dân tự vệ đi thật xa vô đồng, lên gò… Các anh đào huyện để chôn bà lão. (Những bà lão chết sớm còn được xóm làng, kẻ chợ lo cho sáu miếng ván. Nhưng về sau hết ván thùng đạn thì chỉ có manh chiếu.)
Thường là sau khi chôn cất xong thì mặt trời đã lên cao, các anh nhân dân tự vệ tắm rửa ngay mương rạch gần nhất, chúng tôi cũng bơi lội như những người cực nhọc chẳnh kém các anh. Sau khi nhang tàn, các anh chia cho chúng tôi mớ trái cây.
Đứa nào cũng đem về ấp ủ và cầu nguyện bà lão cho điểm mười môn luận văn, vì đó là môn dễ ăn đòn nhất, chứ toán dễ ẹt. Chúng tôi cầu xin bà nội, bà ngoại, (tuỳ theo sở thích, nhu cầu mỗi đứa). Xin bà hãy che chở những đòn roi cho con…
Vài ngày đêm qua đi, tới khi nào trái hư thối thì bỏ chứ không ăn. Không ăn thịt bà lão tội nghiệp vì trái rữa đến đâu thì xương thịt bà lão ngoài đồng cũng thối rữa đến đó. Truyền thuyết ấy không rõ tác giả nhưng khắc sâu trong tâm trí chúng tôi muôn đời.
Khắc sâu trong ký ức tôi hôm bà lão lưng còng đến người bà là một góc vuông.
Bà lão được tôi phát hiện đầu tiên trong đám bạn bè từ chiều hôm ấy. Bà lão qua đời bên vách tiệm vàng Kim Nguyên - là một gian kios vòng ngoài ngôi chợ.
Bà lão đã ám vào tôi mùi chợ chiều. Những chiều sau này, đôi khi đi đâu về ngang qua chợ vào giấc chập choạng tối. Tôi như ghiền hơi chợ chiều, thèm mùi cải ối… mùi hương khó ngửi đó nhưng nó ấm áp tuổi thơ đi, coi vậy mà dễ ngửi hơn tuổi trưởng thành đang bế tắc. Tôi thường ghé qua chợ, táp cái xe đạp vô sạp vắng, một mình. Những người bạn nhỏ cười vang trong ký ức.
Những bà mẹ già xum xúp mẹt rau héo hon… những hình ảnh ảo chờn vờn nhưng mang tôi ra khỏi hiện tại không tiền vượt biên, không tiền mai ăn sáng, ngay bây giờ cũng không tiền đi quán cà phê… tôi thấy mình là bà lão chết gục ở một góc chợ.
Sáng ra nắng đẹp, có những người nhân dân tự vệ lo chôn cất, những kẻ chợ từ tâm góp nhặt tình người về mộ huyệt vô danh, những chú bé lưng tròng nước mắtõ, tiễn tôi về nơi xuất phát xa xưa…
Không, những ảo ảnh chỉ tái hiện khi tôi ra khỏi thính phòng ca nhạc trong buổi Đại Hội Thủy Quân Lục chiến toàn Thế Giới 2011 tại Dallas.
Trong căn hội trường rộng lớn và tráng lệ của ngôi nhà thờ Việt nam mới xây. Những người lính cũ đã trắng tóc trên mái đầu đangvui cười hội ngộ. Những nét mặt hân hoan gặp lại bạn bè, đồng đội; cũng không thiếu những gương mặt trầm tư sâu lắng… chắc là đang nhớ đến bạn bè đã hy sinh; một mối tình thời trai trẻ nào đó!
Tôi ưa chụp ảnh lén những khoảnh khắc xuất thần của một người không quen, để khi một mình ngồi nhìn tấm ảnh sẽ thấy ai cũng có những muộn phiền chối bỏ vẻ ngoài mãn nguyện.
Vở kịch đời mà mỗi người là một kịch sĩ, khi đóng vai hớn hở thường sơ sót nhưng khi nhập vai chính mình thì ai cũng diễn rất đạt!
Trên cái hall way mênh mông vắng của nhà thờ, ánh đèn trắng nhợt như bệnh viện toả ra hơi lạnh về đêm. Người ca sĩ vừa hát xong trên sân khấu, anh lặng lẽ trở ra ngoài hall way, ngồi một mình nơi góc bàn bán CD ca nhạc của chính anh. Nét mặt anh chìm sâu vào tâm khảm.
Anh diễn đạt đến tôi không dám đưa máy lên bấm tấm ảnh "xuất hồn". Anh làm tôi nhớ gương mặt bà lão đã tạc trong tôi một cảnh đời.
Đống CD trên bàn vô tri vô giác như mớ rau đồng, dúm ớt, trái cà vạt, trái đậu bắp thâm kim, trái mướp non héo hắt… Người ca sĩ không tên tuổi làm cho tôi liên tưởng đến bà lão lạc con cháu. nh gục xuống, gục xuống đống CD vì chán nản hơn là mỏi mệt.
Mười ngón tay đan vào tóc rối, mắt anh đỏ hoe như gió thổi than hoang…
Nền âm nhạc Việt nam ở hải ngoại có như hoàn cảnh đất nước những năm cuối chiến tranh? Ca sĩ hải ngoại có như những bà lão hương tàn khói lạnh…
Những điều không chắc nên không dám nói; chỉ thấy rõ một điều là vắng bóng từ tâm. Những kẻ chợ nơi quê nhà đã lão hoặc ra thiên cồ; nhưng những chú bé nhỏ nhoi đã quên trưởng thành - như tôi đi lặng lẽ để không khuấy động anh.
Tôi ra về bình an trong bất an của người ca sĩ trẻ. Cả hai chúng tôi đều là hậu duệ của những người tốt bụng đã qua đời.
Chỉ thiếu tình anh em trên địa dư quá lớn mà đồng hương quen gọi là hải ngoại.
Lần sau đi nghe ca nhạc phải chuẩn bị tiền mua vài cái CD, không cứu được nền âm nhạc Việt nam hải ngoại thì cũng cứu được tình anh em lợt lạt theo bước chân tha phương. Tôi sẽ nhớ mãi dáng tạo hình của nguời ca sĩ ấy.

Phan

[Camlydalat]

Đông Chí

Những lọn gió tàn thu rít ngọn cây vặt lá, lão Tự vặt tờ lịch Đông chí, không vứt vô sọt rác như thường ngày. Tờ lịch Tàu qua Mỹ đã bao năm vẫn tèm lem như in ở Chợ lớn ngày nào. Không biết bao giờ người ta mới biết quý trọng ngày tháng!
Ngày tháng là thời gian. Có người Việt nào bỏ phí thời gian đâu, còn tờ lịch là tờ giấy, ghi ngày tháng, cho con người đừng lãng phí thời gian.
Lão lẩn thẩn đi lau cái kính bụi mờ sau cả tháng không dùng tới, bệnh lần này không đơn thuần thời tiết như mọi năm, sự buồn chán đã dâng lên đến óc, ối ra mắt mờ để thấy vạn vật chết từ trong mắt.
Cái kính đã được vợ lau chùi từ hôm qua, khi lão hỏi: Cái kính tôi đâu, sau một tháng lão nằm liệt giường.
Lão lãng phí một đời vô dòng lịch sử, mà tiếc gì một đời người với lịch sử dân tộc rỉ máu trên xương khô. Dạo này lão sến tới ớn mình, sến chảy nước.
Hôm qua ngóc dậy được trước bình minh là chuyện phi thường, lão đã dùng buổi sáng thanh tịnh từ đất trời tới lòng mình để ra vườn cắt mấy mụ hồng còn sót lại tả tơi.
Mới đầu, lão không chấp nhận được hình ảnh hoa hồng xơ xác, hoa hồng là phải đẹp, không có hoa hồng tàn, đừng để thế gian này phải thấy những cánh hồng tả tơi, đau lòng người ái mỹ.
Thế mà lão lại đem mấy mụ hồng sứt càng gãy gọng vô nhà, cắm vô bình pha lê, lão trở thành người độc ác sau cơn bạo bệnh, ác nhất là tặng vợ bình hoa hồng héo.
Không ngờ cuối đời người ta cạn đức.
Chả hiểu sao lại lọt sổ Diêm vương nên vất vưởng thêm mùa đông này, tìm hoài không ra ý nghĩa nào khác hơn là sống chi cho chật đất.
Trước hôm lão nằm liệt giường, lão thường ngồi nhìn lá thu phai ngoài sân sau nhà.
Lão thích ngồi ngoài trời, chỉ cách một khung cửa mà bên ngoài là không khí tự do, bên trong là máy điều hoà không khí. Sự can thiệp nào cũng có cái giá của nó bố mày đau nên mẹ mở máy hít(heatter sớm, con mày lớn hơn bố mày
Thế là con gái đưa cháu ngoại đi bé bi sítbabay'sister , không gởi ngoại nữa, vẫn trả tiền bé bi sít để bố mẹ có đồng chi tiêu. Lão để bụng sự bố thí lễ phép ấy suốt cả tháng nay.
Sáng nay bình tâm thấy thẹn. kia bạn già đến quên mình tuổi con gì, ghé thăm lão hôm trước, đã kể khổ xin con chút tiền tiêu vặt mà chẳng đứa nào cho.
Con lão tìm cách cho tiền cha mẹ còn trách khứ gì. Lão ngồi yên đôi vai nhưng lồng ngực hằn học thời tiết và sức khoẻ, nghe máu chảy về tim lề mề như ký ức lười biếng.
Cả đời sống thừa chứ đâu phải cuối đời mới thừa. Lão nhớ ra nhiều chuyện từ thời cố hỷ cố lai…
Nhớ sao mà nhớ những điều xa lắc xa lơ từ kiếp nào. Lão muốn viết lại ký ức để giải khuây chứ có gì đáng kể về một người nói ra tên tự người ta còn không biết.
Lão vào nhà, chọn đại cuốn vở trắng trong ngăn kéo. Cuốn vở này sẽ viết được chừng hơn ba ngàn chữ viết tay, nếu chia ra cho bảy mươi năm thì mỗi năm cuộc đời phải gói gọn trong năm mươi chữ viết.
Những năm đầu đời sống dậy kỷ niệm với bản làng, gia đình, bạn nhỏ… làm sao viết kịp ký ức trào tuôn… lão giận bàn tay chậm chạp như con nít tập viết lớp vỡ lòng, chỉ hai chữ dòng sôngcánh tay, bàn tay đã mỏi nhừ, ký ức bay biến theo lời mời cơm trưa.
Lão trả lời cộc lốc:
Tôi không đói.Người vợ nín lặng từ bao giờ không nhớ nữa, hình như sau khi lão đi tù về, vợ lão mất khả năng trò chuyện bình thường, chuyện vui mất tích, chuyện buồn không than, chuyện thường ngày máy móc từng công đoạn. Bà ấy là cái máy nhắc: Uống thuốc chưa? Đói chưa? Lạnh không?
Không ngủ được à?... hoá ra lão ra tù có đã hai mươi năm hơn, bà ấy vào tù cùng ngày, nhưng vẫn chưa ra. Người tù khổ sai chung thân, không ăn chay vì đời đã dư khổ hạnh.
Chắc không ai hiểu điều này hơn lão, lão muốn nói, muốn chia sẻ với vợ, nhưng miệng xin ly trà.
Ly trà nóng, thơm gừng được bưng tới. uống ly trà gừng tốt hơn trà xanh.Từ hôm nằm liệt giường, lão mới biết tới loại trà bà đẻ này, không có gì hứng thú với niềm tin khác phái.
Bệnh đàn bà không cần thuốc gì ngoài niềm tin trị liệu, nên họ sống ngon chết ngọt. Lão không cãi lời từ đây để được chết êm như đàn bà. Chị lão vừa qua đời không lâu ở tuổi bảy mươi vì thuốc thang và trà gừng. Niềm tin mãnh liệt tới để lại những bài thuốc giết người của bọn Tàu cho người em dâu là vợ lão.
Đầu óc lão thanh thản khi tìm ra được giải pháp cho những xung đột giữa người bệnh và người nuôi bệnh. Vợ lão đã bắt đầu đi vào tuyện lộ từ hôm mua cái siu sắc thuốc. Lão vui vẻ uống cạn để mãi mãi bên nhau.
Lão quay lại công việc đang làm, công việc ngẫu hứng của hôm nay, phút hồi dương của những thang thuốc không bao giờ tin được. Suốt thời thơ ấu của đời lão chỉ viết được hai chữ dòng sông".
Ít nhất là từ khi có trí nhớ đến khi đi trường làng cũng vài năm, khoảng hai trăm chữ rút gọn còn hai chữ.
Lão sửa dòng sông thành dòng nhớ". Dòng nhớ mê man trên những cánh đồng, bờ đê, khúc sông hiền hoà, giận dữ không báo trước.
Sân gạch nhà ông thầy dạy viết chữ Nho bằng mực tàu… Mẹ lão, người vợ thứ hai của người cha mịt mù trong trí nhớ.
Người vợ cả của cha lão là người đàn bà từ tâm. Bà không có con trai nên đi cưới mẹ lão cho cha.
Bà thương mẹ lão như chị em trong nhà, cưng lão đến độ chỉ vì để chân lão đạp phải bãi phân gà trên sân mà người vú em bị mất việc. Người ngày xưa tốt thế, bà vú bị đuổi đi làm ruộng chứ không cho ở nhà trông em nữa.
Nhưng cuối ngày ruộng nương, bà thể nào cũng có quà cho lão sau một ngày đồng áng. Khi cái kèn bằng lá quấn, thổi te te.
Hôm về muộn cũng cho lão con đom đóm đựng trong hộp đan bằng lá… Những người tốt chết cả rồi, từ khi đời lão không còn trong vòng tay của những người thương yêu lão vô điều kiện.
Đời lão chỉ còn điều kiện chứ hết yêu thương. Một quãng đời đẹp đẽ gói gém trong dòng nhớ", là lòng biết ơn chân thành của lão.
Lão bằng lòng với thời thơ ấu là dòng nhớ". Những năm rong ruổi dậy thì mộng mơ, tập tành đàng đúm, trêu gái với bạn bè, không thể nào viết năm mươi chữ cho một năm, gồm đầu xuân lễ hội, sang hè vui chơi, nhớ mong… vào thu nhập học, gặp lại nhau ngỡ ngàng. Biết bao gương mặt không có tuổi, còn trong ký ức.
Cái Thoa xinh đẹp đến mấy mươi năm trong thương nhớ của lão, cái Thoa chết trước lão từ hôm vô nhà thương thăm lão. Đi đứng còn mạnh khoẻ hơn lão, nhu mì, đoan trang vẫn vậy.
Nhưng chỉ là một mẹ Thoa của con bà ấy, cái Thoa của lão đã chết sau mấy mươi năm đẹp đẽ trong thương nhớ vô bờ của lòng lão.
Lão đặt bút viết về đêm Giáng sinh có máy bay của Tây nhả đạn xuống giáo đường.
Lão sẽ viết về cái hôm, cái Thoa theo gia đình đi Nam, cả Hà nội sụt sùi trong mắt lão. Sau đó, gia đình lão cũng đi nam. Riêng lão đi tìm trong vô vọng.
Ngày lão dứt áo thư sinh vào quân ngũ, bao nhiêu người tiễn đưa vẫn thiếu một người để tâm khảm dạt dào luyến nhớ thành đô, những nỗi buồn vô vọng nơi đèo heo hút gió.
Chuyện tử - sinh cách nhau một làn đạn… làm sao năm mươi chữ gói gém hết một năm gian khổ, hiểm nguy, vui mau, buồn dài theo mưa rừng, lạnh núi… không thể, không thể nào viết năm mươi chữ cho một năm biến động từng ngày, mà đời lão có nhiều năm biến động.
Rồi chiến tranh mịt mù, vác ba lô lên đường không biết địa danh, đi theo quán tính di chuyển liên tục làm người ta mất khả năng cảm nhận sự rời xa chỗ này, cảm giác đặt chân đến chỗ kia… không thể, không nào năm mươi chữ ghi lại được một năm hành quân liên miên trong nỗi nhớ khôn nguôi.
Năm mươi chữ càng không ghi lại được một năm sau khi giã từ vũ khí.
Những lao đao tận cùng với sĩ diện và cái bao tử trong trại tù. Những hành tung bất tận của cơn đói làm người ta thức trắng, nhai khống mùi hương ký ức đến hao gầy.
Chiến tranh và hoà bình làm mất mạng không tiếc bằng mất liên lạc là mất hết.
Lão chẳng còn gì ngoài lời thỏ thẻ bên tai là nhựa sống cạn dần trong xác thân mòn mỏi.
Hôm tưởng lão về trời nên người cũ đến chia tay lần cuối. Hoá ra chỉ là mê sảng từ cơn sốt. Giá gặp lại nhau một lần trước khi nhắm mắt cũng không tiếc.
Lão buồn hơn thời tiết xám ngoét ngoài kia, lão chìm vào cơn mơ dĩ vãng. Lão chết trong căn hầm nhà thờ, trong tiếng máy bay tây gầm rú trên bầu trời Giáng sinh.
Nhưng biên bản cảnh sát Hoa Kỳ ghi là lão chết trên chiếc ghế bành, tại nhà.
Biên bản của bác sĩ trên xe cứu thương ghi là lão chết vì nhồi máu cơ tim. Đến cái chết cũng không được ghi nguyên do đúng đắn. Chỉ có người nhặt tờ lịch đông chí trên nền nhà biết lão chết hôm nay.

Phan

[Camlydalat]

Em Biết Anh Sẽ Về

Mỗi dịp Halloween, tôi đều nhớ đến người bạn không rành tiếng Việt. Tính tới năm nay anh đã 47 tuổi và chúng tôi không gặp lại nhau đã hơn năm lễ Halloween đi qua.
Lần anh chia tay tôi cũng tại Dallas này, lần anh trở về với mối tình đầu; với người con gái Mỹ đã chờ anh hơn hai mươi năm… chắc giờ này họ đã có con với nhau, anh đang trang hoàng nông trại, vợ anh thì hóa trang cho những cháu bé để đón mừng Halloween.
Hơn hết là có một gia đình vẫn sum họp trong dịp lễ này. Bất chấp thời gian và tất cả…
Cậu bé An theo gia đình đến Hoa Kỳ vào những đợt di tản đầu tiên sau 1975. Có thể vì tuổi lên mười nên hình ảnh cũ về quê hương, chiến tranh, di tản… đều mau chóng phai lợt theo sức lớn của An trong môi trường mới.
Ngay cái tên Huỳnh Khương An cũng theo thời gian không ai gọi nữa vì thuở ấy ít người Việt.
Bạn bè Mỹ gọi An theo tên Mỹ là Tony. An cũng chỉ trả lời tên mình khi ai hỏi là: Tony Huynh. Cái tên An dần nghe như cổ tích.
Tony dần quên luôn những món ăn Việt nam vì nhà cũng không có để nấu. Nhưng món bánh ướt là món khoái khẩu của An trước khi rời Việt nam, thì một hôm được mẹ hứa hẹn là sáng cuối tuần sẽ làm cho An ăn. An trông chờ cuối tuần đó hơn bao giờ hết.
Nhưng hóa ra là bánh hủ tíu khô mà mẹ may mắn mua được ở chợ nào đó, đem về luộc lên, ăn với xà lách xắt nhuyễn, dưa leo, thịt luộc… có nước mắm chua
Nhưng pha từ nước mắm mặn do mẹ tự làm, nên Tony dần sai lạc về cái gọi là fish sauce ngay trong trí nhớ nhỏ nhoi…
Từ đó Tony quên luôn món Việt nam cuối cùng là bánh ướt.
Quên tiếng Việt từ bao giờ thì không nhớ vì đã không thể phiên dịch cho mẹ khi theo mẹ đi chợ, nhà bank… trong khi mẹ ngày càng khá tiếng Anh hơn, nên nói tiếng Anh với Tony dễ dàng hơn tiếng Việt.
Tony chỉ nhớ, khi thấy những người châu Á nhếch nhác ngoài đường thì mẹ nói:
Họ là người Việt nam. Tony không còn muốn nhận mình là người Việt nam khi bạn bè Mỹ hỏi mày là người gì"
Tony tự cho mình là người Mỹ vì trhức ăn Việt nam đã bắt đầu có ở chợ nhưng Tony đã không còn mặn mà.
Năm cuối cùng của bậc trung học, Tony nhờ hiền lành, khá cao lớn so với người Việt dù vẫn nhỏ con hơn bạn bè Mỹ. Nhưng điều làm cho Tony phải về nguồn lại không phải là chuyện nhỏ con hơn mà chỉ vì Ashley Alexandra có cảm tình với Tony.
Nhưng bọn con trai Mỹ đã tấn công Tony nhiều lần ngoài sân banh, trong restroom nhà trường để ngăn cấm quan hệ của Tony với Ashley. Chuyện đến tai Ashley, cô bé dặn Tony đừng tỏ ra thân thiệm ngoài mặt để rắc rối với bọn kỳ thị. Tony không sợ nhưng cô thế nên bó tay.
Cho đến một buổi chiều tháng mười, chiều hôm Halloween, chiều của muôn đời.
Tony ra khỏi trường vắng hoe, chỉ còn mình Ashley ngóng đợi. Cô bé đã giới thiệu ông ngoại mình với Tony, là người đàn ông đã già và hiền lành, người lái cái xe truck to lớn, kéo theo cái trailer-có hai con ngựa bên trong.
Cuộc dã ngoại đầu tiên của Tony trên nước Mỹ, lại được đi cùng Ashley, làm cho Tony yêu mến nước Mỹ thêm sâu đậm. Tự hứa về nhà sẽ tử tế hơn với mẹ để cảm ơn mẹ cho phép đi chơi qua đêm lần đầu tiên trong đời Tony.
Ông ngoại Ashley chỉ lái ra khỏi Dallas không lâu đã thấy mênh mông đồng lúa mì, cánh đồng trồng bắp bạt ngàn… và những cánh rừng tiếp nối về hướng đông nam của thành phố Dallas.
Một buổi chiều se lạnh cuối tháng mười, Ashley nép vào lòng Tony trên băng xe rộng rinh, làm Tony ngượng ngùng. Nhưng không ngờ Ashley hiền lành trong lớp học lại táo tợn như ma quỷ của đêm Halloween đã về.
Ashley nói với ông ngoại, "Con cho ông ngoại là người đầu tiên thấy con hôn bạn trai của con." Cô bé nói xong, hôn ngạt thở Tony.
Ông ngoại thì cười vui sướng như người nông dân vừa cày xong thửa ruộng. Ông vừa lái, vừa gịch đầu cháu gái vào mình để hôn chúc mừng cháu cưng đã có bạn trai.
Ông đưa tay bắt tay chúc mừng Tony. Hứa hẹn đãi Tony một bữa tối
Halloween lớn nhất trong nông trại của ông.
Họ về đến nhà ông ngoại của Ashley là một nông trang không lớn nhưng sạch sẽ, tươm tất… bà cụ tóc trắng chắc chắn là bà ngoại của Ashley đã ra tận ngõ đón họ.
Cuộc hội ngộ vui chưa từng có, nhưng đã làm cho Tony hối hận vì ở nhà mình, ngoài mẹ, chẳng còn ai. Hình ảnh cha của Tony đã bạc màu theo thời gian trên bệ lò sưởi.
Gương mặt bà ngoại thường mua bánh ướt cho Tony ăn cũng nhạt mờ theo thời gian… Gia đình Tony mãi mãi là hai mẹ con, không thể nào đông vui như gia đình Ashley.
Những gia đình cậu, dì của Ashley đã tề tựu về nhà ông ngoại của Ashley để cùng vui chơi kỳ nghỉ Halloween.
Khi nghe Ashley trò chuyện lúc tập cho Tony cỡi ngựa ngoài cánh đồng cỏ rộng lớn.
Gia đình Ashley chọn ngày Halloween là ngày sum họp gia đình hàng năm. Vì mùa lễ cuối năm thì ai cũng bận rộn công việc và ai cũng có gia đình bên nội bên ngoại; bạn bè mời tiệc liên miên… nên các dì, các cậu của Ashley quyết định chọn lễ Halloween là dịp sum họp gia đình.
Mọi tiểu gia đình đều tự động về nhà ngoại để sum họp hàng năm. Tony lắng nghe tâm sự của bạn gái trong nỗi niềm thương cảm cho mình.
Không biết bao giờ gia đình lớn của Tony có buổi họp mặt đông vui. Hay mãi mãi trên xứ sở này, khi mẹ Tony già yếu và qua đời thì chỉ còn mình Tony trên nước Mỹ mênh mông… ít nhất Tony cũng còn Ashley là người hiểu được cảm giác lẻ loi trong thân tình đông vui.
Cha của Ashley đã tử trận tại Việt nam năm 1968, khi Ashley mới 3 tuổi. Từ khi Ashley đi lớp 1 thì mẹ đã lấy chồng khác và Ashley sống khép kín trong gia đình với hai em cùng mẹ khác cha.
Hàng năm, đúng ngày lễ Halloween, ông ngoại sẽ đón Ashley về nhà ông ngoại để gặp các cậu, dì.
Mẹ của Ashley, mấy năm gần đây đã không về nhà ngoại đều đặn vào dịp lễ Halloween vì người dượng không hợp với các cậu nên thường có cãi nhau sau tiệc tùng… Giọng kể của Ashley đều như cỏ biếc.
Tony tưởng tượng ra cô giáo Ashley sau này sẽ được nhiều học trò yêu mến, vì Tony tin tưởng ước mơ làm cô giáo của Ashley sẽ dễ thành sự thật hơn những cao vọng của Tony...
Chiều tháng mười cổ tích, gió mang hơi thu về cánh đồng bất tận. Đôi bạn trẻ đã giấu mặt trời xuống cỏ biếc để lời nguyền mãi mãi bên nhau thêm nhiệm màu. Tony, cho dù có đi hết trái đất, cũng trở về đồng cỏ này. Ashley sẽ chờ đợi mãi mãi nơi đây…
Nhưng hai mươi năm sau, người đàn ông phong trần mới trở lại con đường tuổi nhỏ.
Vẫn làng quê heo hút, xa xôi. Nông trại không còn được chăm sóc tươi tốt như xưa. Kia, là cái toa tàu ngựa đã mục sét, rệu rã… ngôi nhà thêm cổ kính và thiếu hẳn sinh khí của hai mươi năm trước.
Những người lớn nay đâu, đám trẻ con cũng không thấy về nhà ngoại để giữ gìn truyền thống gia đình. Lễ hội ma quỷ đã hết tưng bừng nơi từng diễn ra, nhưng lời hứa với Ashley thì như mới hôm qua!
Ashley sẽ thế nào khi thấy Tony bước vào gõ cửa"
Một người đàn bà Mỹ đã bốn mươi, có thể không nhận ra Tony được nữa vì lớp bụi thời gian đã phủ dày…
Và sao Tony lại trở về đây" Thành công và thất bại trong cuộc đời không đáng kể; hạnh phúc và khổ đau đều như mây trắng trên cánh đồng yêu nhau…
Tony quay gót ra về mãn nguyện vì đã thực hiện xong lời hứa. Nhưng người đàn bà Mỹ đã bốn mươi vừa quẹo xe vào ngõ. Bà không tin nổi mắt mình nữa, chỉ có trái tim Ashley đã nở nụ cười.
"Em biết là anh sẽ về. Ngày mai mới là Halloween, gia đình em vẫn tụ họp đông đủ, cả những người đã mất… Em và cả nhà đã chờ anh hơn hai mươi năm."

Phan

[Camlydalat]

Không lẽ bạc lòng đến đứng dậy ra về, có khác nào hắt ly nước lạnh vào quán quen! Nhưng ăn trưa một mình là điều chán nhất trên nước Mỹ. Hơn nữa, người chủ quán biết rõ tôi đang đợi ai, và người ấy đến, rất có thể nhiều người khác đến nữa.

Điều có thể tiếp theo sau bữa ăn trưa là những người bạn ở Dallas ưa giở trò ra xe lấy cái này, cái nọ vô cho anh em coi, mà cái này hay cái nọ của mấy anh bạn đều hấp dẫn như nhau!

Vậy là chúng tôi ngồi tới chiều, tới tối, tới quán đóng cửa; thậm chí có hôm quán phải cử một người ở lại với chúng tôi vì đã quá giờ đóng cửa cũng bởi cái này, cái nọ trong xe ai cũng là những chai vang có tên tuổi cho những lúc ngẫu hứng hiếm hoi từ khi cái thú đi quán mới đã chết tự bao giờ trong lòng những người chỉ thích quán nhà cho yên thân.
Tôi nói với cô chủ, “Chị cho tôi món gì có nước, nóng nóng là được, tôi phải đi bây giờ…”
Cô trả lời, “Anh không bạn đến à…” tiếng cô nhỏ dần rồi mất hút xuống bếp.

Ngoài cửa có hai người cộng lại hơn trăm tuổi bước vào, sự suy thoái nổi bật là người đàn bà lớn hơn người đàn ông cỡ con giáp. Lối ăn mặc và trang điểm của bà quen mắt đến chả có gì để chú ý. Nhưng người đàn ông lại có hấp lực từ ký ức đã xa, tôi tin mình có quen biết người này!

Người đàn bà ngồi phịch xuống ghế, ném cái giỏ xách sang ghế bên cạnh một cách giận dữ. Bà giỡ cái kính mát đen hù ra khỏi mặt thì đôi mắt thấy quen quen. Không lẽ tôi biết cả hai người!

Người đàn ông cao, gầy, da trắng xanh, tóc dợn rất đẹp, càng đẹp với màu muối đã nhiều hơn tiêu; phong cách từ tốn, chậm rãi của anh làm tôi quen mắt cũ, nhưng kỳ thực không nhớ ra đã gặp anh, quen anh lần nào chưa, ở đâu?
Cháu gái con cô chủ quán bưng ra hai ly trà đá cho họ. Quán này có lối tiếp khách như thế, hãy dùng ly trà đá thơm mùi lá dứa trước đi, rồi order sau; và quán sẽ mời chén chè đậu xanh tráng miệng sau khi khách dùng xong bữa, dễ thương nhất là 2 món free đó đều lạ miệng, ngon.

Cô bé con bưng hai ly trà đá đứng tần ngần vì người đàn bà đang cơn thịnh nộ, xỉa xói vào mặt người đàn ông! “Mày muốn về hả, tự đi kiếm tiền mà về, trước khi tao đồi ý! Đừng để tao trở cơn điên bất tử thì… (tục ngữ)!”

Tiếng người đàn bà rít qua kẽ răng làm cô bé sảng hồn, để hai ly trà đá cộp cộp xuống bàn, nhún vai như xin lỗi khách-rồi dông vô nhà sau!

Tội nghiệp con nít Việt sinh ra hay lớn lên ở Mỹ, chúng rất sợ người lớn tiếng hay khiếm nhã nơi công cộng, hàng quá... Tôi tiếp tục quan sát người đàn ông bằng tai vì quán không có ai ngoài tôi và họ nên buộc lòng tôi phải đọc báo cho anh đỡ mắc cỡ vì đang bị người đàn bà chì chiết đến tội nghiệp.

Theo phán xét lõm bõm từ người đàn bà độc thoại, anh chàng kia đã mang ơn bà cưu mang từ khi anh còn trong nước. Một tay bà nuôi ăn, nuôi chơi, giúp đỡ luôn cho gia đình anh cũng không tiếc… rồi cũng một tay bà đem anh sang đây. Mười mấy năm nay, anh làm được gì có lợi ích cho bà chưa, mà, bây giờ, bùa mê thuốc lú con nào đến đòi về Việt nam?

Tiếp theo là những lời hăm dọa vô căn cứ của người đàn bà không biết mình là ai, vì tưởng một hai năm thì còn hù người ta được-khi chưa có thẻ xanh, chứ anh kia đã qua Mỹ mười mấy năm thì còn gì để khè nhau nữa chứ; đó là chưa nói tới sự so le đến thảm hại - tương đương với giấy thông hành rồi còn gì!

Nhưng thái độ lép vế của người đàn ông làm tôi e ngại, dám anh ta chưa có quốc tịch, hoặc có rồi nhưng bị người đàn bà giữ passport làm bùa hộ mệnh cho bà không chừng! Tôi chờ đợi sự phản kháng của con giun xéo mãi cũng oằn; tưởng tượng ra cái mỏ bơm kia mà ăn cái bộp tai thì toé silicone đầy bàn-chắc kinh lắm! Tưởng tượng thôi chứ biết chắc không có chuyện đó xảy ra vì người đàn ông không có vẻ giận dữ -cũng lạ!

Cô chủ quán bưng ra cho tôi tô bún mộc, nghĩa là cô bé con cô chủ chưa hết kinh hãi ở nhà sau, vì thường lá cháu gái bưng ra. Trong mắt tôi, cái mỉm cười và ánh mắt của cô chủ rất ý nhị, tôi định hỏi có cần tố giác người giả vờ đọc báo không vậy?! Nhưng cô đã sang bàn họ lấy order. Đó là dịp tôi quan sát người đàn ông bằng mắt lần nữa. Anh ta trông rất quen.
Rồi thì người đàn bà vùng vằng với cô chủ quán gì đó! Có lẽ trong lòng cô chủ cũng nói thầm, “vào quán cũng phải chọn quán thích hợp với mình mà vào chứ! Nhà hàng chúng tôi không welcome khách dữ đâu!” Tôi đoán thế thôi vì cô chủ quán này lịch sự nhưng không dễ tính, nhưng thời buổi làm ăn buôn bán khó khăn nên đôi khi cũng phải bấm bụng cho qua...

Hai người đàn bà trao đổi xong, càng thương hại cho gã đàn ông cúi mặt trong thời gian chờ đợi thức ăn, anh ta được khai vị với một loạt từ ngữ mới,-khó nghe đến nổi da gà. Chắc bởi thế nên khi thức ăn được đưa ra, anh ta ăn ngon lành mới đáng nể. Bao nhiêu thương hại anh ta tan biến trong tôi,… nhất là từ trong cõi mơ hồ đã lờ mờ hiện ra người hàng xóm cũ.

Có hai mươi năm rồi, tôi mua căn nhà trong con hẻm ở Tân Định. Người con trai út của ông bà cụ ở căn nhà đối diện cỡ ba mươi tuổi, anh ốm, cao, gầy, tóc dài và dợn sóng rất lãng tử. Thời đó mà anh ta cỡi chiếc Dream II mới cáu là ngon lành lắm.

Phong độ của anh ta rất dân chơi, ăn mặc bảnh bao, đi xe xịn, xài tiền như nước. Tôi nhớ một lần gặp anh ta ở tiệm phở hạng sang vào buổi sáng, anh đi với cô bạn gái trẻ đẹp, nên tôi chỉ gật đầu chào, phần tôi cũng đi với mấy người bạn nên không tiện ngồi chung. Nhưng khi chúng tôi tính tiền bàn mình thì nhà hàng cho biết anh đã trả tiền cho cả bàn tôi rồi! Nhìn sang bàn anh thì hai người đã đi, không nói được lời cảm ơn làm tôi áy náy…

Nhưng không lâu sau lại gặp nhau trong phòng trà, vũ trường gì đó, anh ta lại đi với một cô bạn trẻ đẹp khác. Chỉ có hai người ngồi bàn riêng trong góc, nên tôi tính tiền cho họ luôn để trả nợ chầu phở. Lần thứ ba gặp anh với cô bạn gái còn trẻ đẹp hơn hai cô trước, cô bé chắc chắn chưa xong trung học mới ghê!

Nhưng anh đi chung với hai cặp khác nên cũng không tiện ngồi chung, nhất là quán nhậu thì không nên ngồi khác hệ, dễ sinh chuyện! Hôm đó anh làm tôi nở mặt nở mày với bạn bè, anh đưa sang bàn chúng tôi chai Johnnie Walker nắp đen với lời lẽ khiêm tốn, dễ thương, đại khái anh với tôi là hàng xóm nhưng chưa có dịp ngồi chung. Hy vọng dịp nào bạn bè tôi đến chơi nhà thì anh xin được sang chơi chung cho vui, trước lạ sau quen.

Tôi ngại quá vì chai rượu đắt tiền, nhưng anh nói có người nhà bên Mỹ về, mời anh em chung vui. Và bàn bên anh cũng thượng lên một chai Johnnie đen làm quán thịt rừng hôm đó lé mắt, thời bà con còn uống rượu Nàng Hương hay bia Chương Dương. Bàn nào uống Maxims Cognac hay bia Saigon là sang lắm rồi!

Nhưng sáng hôm sau, tôi thấy bên nhà anh thường vắng lặng thì hôm nay nhiều tiếng nói cười, có người đàn bà chắc chắn là Việt kiều về thăm quê hương.

Tôi hiểu ra xuất xứ của mấy chai Johnnie Walker hồi hôm. Nhưng khi ra quán cà phê đầu ngõ thì người bán tủ thuốc lá trước quán cho biết tin sơ khởi của xóm tôi, “Đó là con ghệ già của thằng H, con này bên Mỹ về, cung phụng cho nó đủ điều. Chỉ hai tuần là đi. Ở đây, nó tha hồ bay nhảy… nhà mày đối diện nhà nó mà không biết gì hết vậy? Ngày mai là nó đi Đà Lạt, Vũng Tàu cho coi. Nó cũng sợ mấy con ghệ nhí biết nên đi xa với con ghệ già cho êm. Mày khờ quá!”

Tôi biết mình không thể khôn bằng ông phế bán thuốc lá lẻ với bơm quẹt ga nên không nói gì! Chỉ để ý là H vắng vóng đúng hai tuần. Người đàn bà Việt kiều biến mất, lại gặp H ở những nơi ăn chơi về đêm và những cô bạn gái đến phải ghen tức với H.

Một lần nào đó, H có nói với tôi, mấy hôm bà chị về chơi, muốn mời ông đi chơi nhưng lại không thấy ông đâu! Tôi trả lời là tôi cũng đi dữ lắm. Nhiều khi theo khách hải ngoại về bao xe cả tuần, hai, ba tuần thì tôi đi suốt thôi. Nói xong, tôi cảm thấy mình là người dễ bạn bè, nhưng với H cứ có một khoảng cách nào đó! Sao lại có thể hẹn những người bạn quen sơ ở đâu đó là ngày mai chúng ta gặp nhau. Nói dễ dàng và gặp dễ dàng như bạn bè đã quen lâu. Sao với H khó gần đến không hiểu!

Rồi thì giấy tờ bảo lãnh của tôi tới lúc kêu đi, phải lo bán nhà, bán xe để đi. Lo đủ thứ việc nên không quan tâm đến những chuyện bên lề nữa.

Hôm tôi đi, có sang chào hai bác ba mẹ của H, cảm ơn hai bác cho con tôi quà bánh, cho bạn bè tôi đậu xe trong sân nhà bác những hôm nhà tôi có tiệc đông người.

Gởi lời chào đến H vì anh ta đang đi chơi xa, không gặp. Hôm đó, bác Hai gái có đưa cho tôi số điện thoại của vợ thằng H bên Mỹ, bác dặn, “Vợ chồng con qua bển, có khó khăn gì thì kêu nó giúp đỡ. Bác Hai tiếc là nó về thì thường con đi, nên không gặp. Con về thì nó đi chơi xa với thằng H nên cũng không gặp…”

Không biết hai bác hàng xóm hiền lành của tôi có còn không vì đã hai mươi năm không gặp. Cuộc gặp trưa nay chỉ mong là không đúng người mà bác Hai gái đã đưa số điện thoại, và người đàn ông cúi mặt ăn trưa kia đừng phải là H thì hai bác hàng xóm hiền lành xưa dẫu có đã ra người thiên cổ cũng đỡ tủi thân…

Phan

[Camlydalat]

Trưa nay, dưới vòm thông xanh của Starbucks Galleria, cái nắng trăm độ F của Dallas giảm được 4%, còn 96 độ. The Weather Channel còn cho biết, gió tây nam 5 dặm/ giờ. Nhưng dường như nơi đây bị các building cao ngất vây kín khoảng sân có cây xanh, làm không gian đọng lại như giọt cà phê khô trên cây que Starbucks; cây que quậy chán rồi lặng thầm một góc bàn như những người đi chán rồi nhốt đời vào một góc quán cà phê. Tôi cũng ngồi search chán các web thì ngắm thiên hạ, bởi đâu chỉ riêng mình từ chối máy lạnh bên trong Starbucks.

Nơi thời tiết đang nực giông này, một người đàn ông Mỹ trắng chừng bốn mươi-có gương mặt năm mươi. Cái nét già háp vì rắc rối hôn nhân của ông ta mà gặp đạo diễn đang tìm vai, thì ông ta bỗng trở nên giàu có và nổi tiếng! Chỉ tội cây que ở Starbucks, chưa thấy ai xài lại bao giờ.

Có lẽ tôi đã quen mắt với hình ảnh những người ngồi đợi nơi quán cà phê này, người đợi một hai người bạn thường tự tại bằng một việc làm giết thời gian như delete bớt những message trong điện thoại, hay xem thời tiết, kết quả thể thao trong iPhone… Người đợi nhóm bạn thì thường nhìn địa thế, rồi kéo bàn nhập lại, kê ghế sẵn cho bạn bè đổ bộ. Người đợi già nhân ngãi thì thường mua sẵn cho người sắp đến thức uống để mãi non vợ chồng. Nhưng người chờ bồ bịch không giấu được sự bồn chồn. Đặc biệt là đôi mắt luôn ở ngoài parking như ông Mỹ già háp đang giãn hết cỡ đồng tử chờ mong!

Và người phụ nữ trắng, cao ráo, đã đến. Bà (cô) ta ngồi xuống bàn là mở ngay iPad. Tôi cố gắng tìm từ xưng hô với cỡ tuổi người này thật khó! Gọi là bà thì tội nghiệp cho người phụ nữ còn hẹn hò; nhưng gọi là cô thì khô quá! Hình như Bùi Giáng tiên sinh gọi là “nường”, vì chữ “nàng” ướt át hơn - như nàng thơ của nhà thơ; còn “nường” thì chung chung, chỉ những ả còn available, hay ít nhất cũng độc thân tại chỗ…

Khi người đàn ông đi mua thức uống cho bà ta trở ra, họ chú mục vào iPad. Cách nhìn chung vào màn hình của họ không phải chuyện làm ăn; họ đang chia sẻ cảm xúc về nghệ thuật, hoặc giả vài tấm ảnh hay một đoạn tùy bút, thơ tình lãng mạn gì đó, nên thỉnh thoảng lại hôn nhau tình tứ, làm trời chuyển mưa…

Người thanh niên Trung đông khác, mặc đồ bệnh viện, cũng lướt web từ khi ngồi xuống bàn. Đôi mắt anh ta nói rõ là người thiếu ngủ; cho đến khi có cô gái thật đẹp, dáng thể thao mạnh khoẻ. Cô mặc áo bó, quần short ngắn đến không thể ngắn hơn, làm cho cặp giò rám nắng thêm đẹp, thêm dài, tới tận đôi giày tennis shoes trắng muốt. Có lẽ cô gái mới từ trong gym ra, chứ nắng này mà chạy bộ ngoài đường thì chết nóng. Mặt cô ửng hồng, mồ hôi ướt tóc mai thành lọn. Đẹp não nùng.

Cô ngồi xuống bàn, hôn nhẹ anh Trung đông râu ria, rồi tự đi mua cho cô một ly nước trắng, làm những người đang chiêm ngưỡng cô bất bình thì phải! Tôi chỉ thấy luật bù trừ hiện rõ nơi cặp này. Người đàn ông dư kí lô thì uống ly bơ sữa gì đó bự sự, hút thuốc liên miên ngay cả khi nhai ngấu nghiến một thanh chocolate to như trái chuối. Trong khi cô gái như gió thoảng thì uống nước trắng và ăn trái apple từ tốn, nhỏ nhẹ… làm trời đổ mưa.

Mưa đá bằng hạt bắp, hạt đậu nành giữa trời đang hừng hực nóng là chuyện thường ở Dallas. Mưa đá rơi chỉ vài phút rồi tiếp theo là những hạt mưa to, chát chúa trên mặt đường, nóc xe… Những cây dù che mưa nắng của Starbucks như nạn nhân của sự giận dỗi của thời tiết khùng điên nơi đây, nói tới Dallas thì ai chả biết cụm từ “crazy weather”!

Nhưng mọi người hưng phấn, vui hẳn lên với mưa mau vì nhiệt độ hạ liền hơn 10 độ F sau vài phút mưa đá và vài phút mưa mây… Không gian như phục sinh, lá thông xanh mướt, long lanh những hạt mưa như pha lê khi nắng lên trở lại; nắng nhanh chóng sấy khô những hạt mưa cứu hoả thành Đà để giữ vững danh hiệu “crazy weather” cho Dallas.

Đôi tình nhân có tuổi đã no mắt hạnh phúc sau khi được nhìn nhau trong âu lo, sự mệt mỏi ngày tới trong mắt họ khác hẳn thơ ngây của tuổi hẹn hò nhiều năm trước là lo âu bị bạn bè, người thân bắt gặp trốn học đi cặp kè. Hai người họ sóng bước ra parking sau cơn mưa mau, chia tay nồng nàn với nụ hôn tình trưa ở thành Đà thường nóng bỏng - mưa đá - rồi khô mau…

Cơn gió thoảng ngả đầu vào vai anh chàng Trung đông, nhắm mắt dưỡng thần. Chứ biết làm gì với con ma điện toán say mê website hơn người tình. Anh ta như sắp thánh chiến tới nơi! Nhưng xong việc là đóng xập cái laptop, đánh thức cô gái một cách khiếm nhã để lấy lại bờ vai. Mọi thứ dồn vào cái backpack cẩu thả của anh ta; dọn dẹp qua loa cái bàn; cái cùi trái apple do cô gái bỏ trên bàn, anh ta… tộng vào miệng mình, rồi lật đật ra xe, một mình, vọt mất. Bỏ lại sau lưng đóa muộn phiền.

Vài tên sinh viên ngẫu nhiên ra về khi cô gái uể oải rời quán! Không ngờ thanh niên Mỹ cũng biết câu, “ra đường thấy cánh hoa rơi/ đưa tay nâng lấy cũ người mới ta…”

Khí trời dễ thở hơn sau cơn mưa chớp nhoáng, những cuộc tình bóng mây cũng tan mau, nhường không gian xanh thông cho người mẹ Mỹ rất sang cả, bà mặc bộ đầm vét tuyệt đẹp, khó hình dung nổi người phụ nữ 4 con mà còn đẹp dáng đến thế!

Lại cái tuổi lừng khừng giữa bà và cô, nhưng ở một tầng lớp khá hơn, người ta có ý thức và điều kiện hơn về bản thân. Bà có 4 cháu bé từ 10 tuổi xuống 8, rồi 6, rồi 4… cái report tình yêu của bà hình bậc thang cho thấy hạnh phúc ổn định trong đời sống bây giờ quả hiếm hoi! Bốn cháu bé dễ thương, ăn mặc chỉnh tề. Hai trai, hai gái xen kẽ. Hai trai đồng phục quần jean xanh, áo sơ mi ca rô đỏ trắng; thì hai gái cũng đồng phục đầm bông mùa hè.

Bốn đứa trẻ ngồi hàng dài trên ghế băng. Chúng ngoan thật, không làm ồn, không đòi hỏi, vòi vĩnh gì hết. Mẹ chúng đang làm việc ráo riết trên cái laptop ở bàn riêng. Năm phút, rồi mười phút, bà sử dụng đến cái cellphone nhập cuộc với laptop để làm công việc gì đó - có vẻ gấp gáp.

Hai mươi phút đã trôi qua, những đứa trẻ có giáo dục, phong độ kỷ luật của chúng thật đáng nể! Chỉ cậu con trai lớn nhất, thấy mẹ lấy cọng dây charge từ cặp táp đen ra, chú bé nhanh nhẹn rời khỏi ghế băng, đi cắm điện cho mẹ charge laptop. Hôn mẹ một cái, rồi trở lại trông em cho mẹ làm việc. Chú bé này rất khá, chú nói khẽ với các em như kể chuyện, nhưng các em của chú cứ khúc khích cười - chả biết chúng cười nội dung chuyện kể hay cười gương mặt anh Hai rất hài hước!

Người đàn ông mặc đồng phục với hai cháu trai đã đến! Ông hôn vợ trước, rồi trở qua ghế băng ôm hôn chung 4 đứa con. Sau đó, ông dẫn chúng vào trong mua thức uống, mua bánh, trái…

Những đứa bé kỷ luật thật đáng nể! Mỗi đứa đã có phần, chúng tự biết bày phần ăn, thức uống của mình ra cái bàn mà cha chúng đã chọn. Nhưng tất cả ngồi yên, chờ đợi.

Anh Hai trong gia đình này take care cho cô em út quá dễ thương. Gia đình này thích hôn, chú bé-anh Hai bày thức ăn, nước uống của cô em út ra xong, dặn em ngồi đợi cho ngoan, hôn em, rồi trở về chỗ của mình, bày phần ăn, thức uống của mình ra. Trong khi cha chúng đang bỏ đường , khuấy ly cappuccino cho mẹ chúng. Người cha bưng ly cà phê sang bàn vợ đang làm việc, lại hôn. Một người hôn mời, người kia hôn cảm ơn. Cái hôn của người Mỹ nhẹ nhàng, tự nhiên - làm đẹp nơi công cộng.

Tội nghiệp bà (cô) hớp ly cappuccino - biết là nóng nhưng cứ như người nghiện xì ke thấy thuốc, không nhịn được phút giây nào nữa! Làm ông chồng lại phải bỏ con để sang làm nguội ly cà phê cho vợ. Đâu đó, ông trở lại bàn riêng với 4 đứa con.

Những đứa bé kỷ luật đáng nể như quân đội đã thay đổi hoàn toàn phong cách trên bàn ăn. Gia đình này có cách ăn rất vui. Đầu tiên là người cha nhắm mắt lại! Các con ông, không theo thứ tự nào hết, thậm chí chúng còn cố tình gạt cha, đứa anh Hai nói đứa chị Ba cho cha ăn đi! Nhưng cô em Út vội ngắt bánh của mình - đút cho cha ăn. Bàn tay bé xíu của bé đút luôn vào miệng cha làm cha đoán trúng phóc loại bánh gì, ai đã cho cha ăn. Làm cả nhà họ cười - hạnh phúc.

Anh Hai nhắc lại với chị ba: “cho cha ăn đi!” Nhưng chị Ba thay vì ngắt miếng bánh của mình và đút cho cha, thì nó lại đưa ngón tay trỏ mũm mĩm của nó lên môi mình để ra dấu cho anh chị em… lừa cha!
Nói chung là người nhắm mắt sẽ được ăn thử một miếng bánh, sau đó phải nói đúng tên loại bánh mình vừa được cho ăn, loại bánh đó của ai thì khi mua đã biết rồi nên không cần nói mà khó nhất là nói đúng bàn tay của ai đã đút bánh cho mình ăn?

Tụi nhỏ nhà này ngoan và kỷ luật đáng nể, làm trò chơi của họ rất vui nhộn nhưng không ồn, không làm phiền người khác. Mấy cô chú bé tí đã biết tự kềm chế tiếng cười của mình nơi cộng cộng mới đáng phục! Nhưng không phải chúng không biết chơi ăn gian! Con nhỏ chị Ba, nắm tay thằng anh Tư - đang cầm mẩu bánh của anh Hai - đút cho cha ăn.

Cha chúng đoán đúng loại bánh, đúng bàn tay của anh Tư trong gia đình. Nhưng phải chịu thua sấp nhỏ vì có tay chị Ba cầm tay anh Tư - nghĩa là hai đứa cho cha ăn chứ không phải một!!!

Trò chơi của họ tuần tự từng người nhắm mắt, làm tôi nhớ những bữa ăn trong gia đình mình thuở nhỏ! Con ruồi, con muỗi bay qua cũng nghe vì: ăn không được nói; đũa bát không được kêu loảng xoảng là bất lịch sự! Những bữa ăn nặng nề trong không gian nghẹt thở khi được ngồi ăn chung bàn với cha mẹ trở thành nỗi ám ảnh tuổi thơ vì rất dễ bị trách phạt. Sao người Việt lại không biết biến một bữa ăn bình thường thành những kỷ niệm gia đình cho con cái về sau…

Đến phiên cô Út nhắm mắt, bị cả nhà gạt mới đau! Cha và hai anh, một chị chơi nắm tay nhau, rồi ra hiệu cho mẹ từ bàn bên kia sang đút bánh cho Út ăn. Mẹ cũng chơi ăn gian công ty với cha và anh Hai, chị Ba, anh Tư để cùng lừa cô Út. Bà đút bánh cho bé Út xong, không về chỗ làm mà ngồi xụp xuống gầm bàn.

Út đoán sai tên bánh đã đành, mở mắt ra, thấy bốn người còn nắm tay nhau nên Út đoán là cả nhà đút bánh cho Út ăn! Bỗng đâu tay mẹ từ gầm bàn đưa lên… Út tự ái bị gạt, khóc quá chừng! Làm ai nấy không nhịn được cười.

Người mẹ trở về bàn làm việc với laptop, cellphone; người cha dỗ con gái út bằng cách vác nó lên vai, ông nghêu ngao hát trên lối đi bộ hành để khỏi ồn người khác. Cô bé ngủ luôn trên vai cha. Các anh chị nó dọn bàn, bỏ thùng rác. Rồi ngồi đợi cha mẹ bằng kỷ luật nhà binh như cũ.

Gia đình vui nhộn đã rời quán, người mẹ thu xếp nhanh laptop, điện thoại vào cặp táp, bà hôn chồng con rồi lật đật chui vào cái xe nhỏ của ông chồng đã lái đến đây, biến đi lo cơm gạo gia đình. Người chồng thu xếp cho các con vào chiếc xe van mà vợ ông đã chở chúng đến. Chiếc xe lăn bánh, chở niềm hạnh phúc hiếm hoi trong đời bây giờ tan biến vào dòng đời đang xuôi ngược trên Dallas Tollway.

Trưa Galleria không phải khu Việt nam nên ít gặp những mặt người buồn tênh, nhưng nhạc Trịnh như hằn trên gương mặt người thanh niên cỡ ba mươi, cái “tin buồn từ ngày mẹ cho mang nặng kiếp người” đang tua tủa râu không cạo trên gương mặt háp nắng dù trời mới vào hè. Anh ta cũng thuộc loại ngồi đồng khả kính vì từ khi tới đây, tôi đã thấy anh ngồi không hứa hẹn giờ về, hay có ý đợi ai. Tôi thử hình dung ra anh ta làm nghề gì?

Người Việt không làm construction như người Mễ, hơn nữa quần áo anh ta không phải giới construction. Vậy, hành nghề cắt cỏ thuê! Cũng không, vì dân cắt cỏ thì đôi giày có màu xanh cỏ bám ngoài, bất kể giày đen hay trắng.

Anh bạn trẻ này chắc chắn không phải thợ máy lạnh hay thợ sơn vì hai người thợ đó có phong cách đặc biệt so với những thợ khác là họ thường trầm tĩnh, ít nói… bởi một người cứ bị ám ảnh té thang và môt người luôn sợ điện giựt, làm cho gương mặt họ luôn căng thẳng nghề nghiệp.

Anh ta càng không phải thợ cable vì giới này khá ồn. Không tin cứ đến Starbucks FireWhell Mall, hay Starbucks ở Buckingham Rd & Jupiter Rd, là những quán pha cà phê ngon hơn nhiều chỗ khác, quán lại đẹp, có không gian lãng mạn cho hẹn hò mà lại có cả sự yên tĩnh cho những người cần tới internet của Starbucks để làm việc, nhưng thường gặp cánh cable ở hai nơi đó. Có lẽ ngành nghề hightech có nhiều chuyện để cãi hơn nghề thường vì người Việt nào cũng là người giỏi nhất trong ngành nghề của mình!

Có thể anh chàng này làm nghề delivery! Cái nghề này ăn mặc đơn giản nhưng không bụi bặm như giới làm việc ngoài trời. Nhìn kỹ, anh ta không bị trắng xanh của giới làm hãng điện tử. Tôi loại bỏ dần những phán đoán, nhưng chợt nhớ ra làm thất vọng! Giới deli phụ tùng sửa xe, hay pizza thường hai tay hai màu - tay trái đen hơn tay phải, do lái xe trời nắng…

Chẳng đoán nổi anh ta làm nghề gì với vóc dáng háp nắng mà quần áo không phù hợp với những nghề… giang nắng! Giả sử anh ta làm một nghề trí thức hơn thì không có cửa vì nhìn mặt không thấy trí tuệ; và cái cách ngồi quán của anh ta thuộc loại vô công rỗi nghệ hơn là giải khát, giải khuây; anh ta cũng không giống người thất nghiệp! Và cuối cùng là không biết anh ta người Việt hay Thái, Lào, Miên… Tôi chỉ thấy ly Starbucks của anh ta đã cạn từ lâu lắm rồi, gió thổi ngã ly thì anh dựng lại trên bàn để thỉnh thoảng nâng ly; bao thuốc lá rỗng tuếch nhưng thỉnh thoảng lại mở ra… sự khánh tận vụng về!

Người thanh niên ngồi đó như khúc củi mục. Có rất nhiều củi mục ở những quán cà phê Việt nam, -như một hôm, tôi tình cờ bị hấp dẫn bởi cái tên quán hay hay nên ghé thử! Không ngờ trong quán lớn, có nhiều bộ sofa cho khách uống cà phê, những bộ sa lông cũ kỹ như shop bán đồ cũ, trưng bày nhếch nhác những bình hoa giả bụi bặm, tranh ảnh xiêu vẹo đến không ai buồn chỉnh đốn lại chúng cho ngay ngắn - hay nghệ thuật treo tranh bất như ý thì tôi không biết!

Chỉ thấy đúng mười người thanh niên cẩu thả về ăn mặc, phong cách và ngôn ngữ nơi công cộng. Hai mươi con mắt căng thẳng theo dõi trận bóng rổ trên màn hình tivi; nhưng mười cái miệng không ngớt chửi thề, cãi nhau… ai cũng cầm trên tay một cái iPhone như chờ tin nóng; ai cũng ra vẻ là người sành sõi; nhưng nghe kỹ thì ai cũng đang thua! Nên họ chẳng ăn uống gì cho quán có thu nhập; nhưng hút thuốc thả cửa trong quán có rất nhiều những tấm bảng “No smoking” trên tường. Hôm đó tôi nghĩ kỹ mới thấy mình sai chứ quán không sai! Bởi cái tên “Qúa Vãng” là nhắc lại một góc quê nhà, có thể là quán cóc ở đầu con hẻm cụt, đã không còn nữa trong đời sống hải ngoại…

Người thanh niên ngồi đó, có lúc thấy anh giống ông đạo mùa bên Nhật vì không cãi nhau hay chửi thề với ai. Ông đạo mùa chỉ ngồi nhìn mùa qua mà đắc đạo. Khi nói về mùa xa, ông nói tới hồi sinh; khi nói đến mùa tới, ông nhắc lại tiền kiếp. Nghe nói, ông đạo mùa bên Nhật hoá cánh thiên di để chở mùa đi tái tạo giao thoa giữa con người và thiên nhiên. Anh bạn trẻ không chừng hoá đá ngây ngô nếu cứ ngồi vô công rỗi nghệ.

Thật ra anh có để mắt đến những người đi xe đạp! Có lẽ anh đã từng là một cậu bé mê xe đạp; anh đang sống với hoài niệm về những vòng quay… Và thỉnh thoảng một người đi xe đạp lại đến, dựa cái xe vào thành ghế băng của quán Starbucks này. Có người khóa lại, có người không. Họ lật đật vào quán mua một ly gì đó, bưng ra bàn giải khát hay bận việc thì vừa đạp đi vừa uống trên đường…

Đến anh chàng sinh viên nọ, chắc là trên đường về, anh ghé Starbucks làm một ly giải khát. Khi anh khoá cái xe đạp đua của mình vào thành ghế, rồi vào trong quán xếp hàng mua thức uống. Ngoài sân, đôi mắt người thanh niên sáng lên từ khi anh chàng sinh viên đến; đúng hơn là cái xe đạp đua đến vì họ có chào hỏi gì nhau đâu mà nói là quen biết hay bạn bè. Điều lý giải có thể chỉ dừng lại ở mức một người me xe thì thấy xe đẹp là mắt sáng lên - dù không phải của mình cũng trầm trồ khen ngợi, ngắm nghía cho đã mắt…

Nhưng mọi chuyện vỡ lẽ khi người sinh viên đang xếp hàng trong quán đã khuất tầm nhìn đến chiếc xe đạp của mình ngoài sân, (hơn nữa anh sinh viên chắc yên tâm là mình đã khoá xe cẩn thận), thì người thanh niên nhanh như cắt! Không ngờ anh ta thủ sẵn trong người cây kếm cắt khá lớn chứ không nhỏ. Anh cắt “bụp” sợi khoá-khóa người ngay chứ kềm cắt của Mỹ thì cọng cáp bọc nhựa có to gấp ba lần cũng đứt dễ dàng!

Vài người thấy và hiểu chuyện chứ không riêng gì tôi, nhưng chuyện quá đột ngột, diễn ra quá nhanh, nên ai cũng chỉ kịp đứng lên, nhìn theo tấm lưng gầy còm của người thanh niên đang gò lưng trên chiếc xe đạp đua, lao vút về góc khuất con hẻm ngoằn nghèo giữa các building, biến mất một kẻ gian đã kiên nhẫn ngồi canh me chiếc xe đạp giá trị nhất trong những chiếc xe ghé lại Starbucks hôm nay!

Chỉ còn lại mình tôi mang gương mặt Á đông trong xã hội Starbucks Mỹ này! Bao nhiêu ánh mắt kỳ thị nhìn về tôi đến xấu hổ; đến tôi phải gấp cái laptop của mình lại, rồi ra về. Một ngày nắng ở thành Đà có mưa đá; một ngày vui được thấy nhiều điều nhưng điều nhớ nhất là màu da của mình dễ bị ngộ nhận…

Phan

[Camlydalat]

Bà cụ nhà tôi” bảo tôi đi tìm nhà để mua. Nhờ vậy, tôi hiểu mình được phần nào khi đi coi hàng trăm căn nhà chỉ để mua một căn! Tôi khởi sự bằng việc nhờ cậy đến đồng hương hành nghề môi giới nhà đất.

Những người tôi nhờ đều vui vẻ theo nghề nghiệp và tình chung ngôn ngữ. Nhưng tự truyện của người môi giới trong xe như lời cảnh cáo!

“Người mình anh ơi! Mua căn nhà chỉ từ 120 tới 150 ngàn. Nhưng cứ bắt chở đi xem những căn nửa triệu! Dường như họ không có bạn ở nhà nửa triệu nên tiện dịp thì hành mình cho họ đi xem inside căn nhà nửa triệu cho biết! Làm mất thời giờ, tốn xăng, hao xe… muốn chết!”

Cô làm tôi cứng họng, không dám xin cô cho đi xem nhà Tổng thống Bush con ở Dallas, đang rao bán giá hạ! buồn riêng mình tôi, lại còn bị bà cụ mẹ của sấp nhỏ cằn nhằn, “ông đi xem nhà mà đầu hồn cứ thả đi đâu, không lo bới lông tìm vết để có cớ bớt giá người bán. Không cân nhắc người môi giới chém vè những căn giá rẻ mà chỉ muốn khách hàng mua nhà nhiều tiền thì tiền commission mới nhiều!”

Tôi chợt hiểu ra người mình, ngoài miệng thơn thớt nói cười với nhau nhưng ai cũng nhỉn mặt bắt hình dong nhau để thủ lợi. Một tuần khờ người vì nhìn mặt bắt hình dong cũng chưa chọn được căn nhà vừa túi tiền mà như ý; không phải là không có, nhưng đêm về suy tư mới thấy bệnh kinh niên của mình là luôn tìm cách biết trước, đến trước, nhưng sợ hớ giá, và biết đâu có căn khác bằng giá tiền nhưng nhà đẹp, tốt hơn… nên trật càng đi xa khi nhìn mặt bắt hình dong cả căn nhà chứ riêng gì người với người.

Tôi lại nghĩ nhìn mặt bắt hình dong mình như thế có phần khắt khe vì dân tộc nào chả muốn mua nhà rẻ! Từ đó tôi bỏ đào sâu vào những tập quán xấu, để quan sát đến góc tập quán, thói quen sinh hoạt của những sắc dân mà tôi có dịp tiếp xúc với đời sống phía trong cánh cửa nhà họ.

Tôi thích căn nhà màu xám, khang trang, sạch sẽ, của một gia đình người Trung đông (là khi tới mới biết, nếu biết trước có lẽ tôi đã tránh!) Nhìn hình nội thất của căn nhà trên website, có thiết kế thoáng, trang trí nhẹ nhàng. Tôi nghĩ đến việc mua căn nhà này sẽ ít tốn tiền trang trí nội thất; quan trọng hơn là ít bị kêu réo quét bụi, lau chùi cho những thứ linh tinh trên tường hay bệ cầu thang, lò sưởi… cũng đỡ cực cho mình lắm chứ! Nhưng, “thiện chí của đàn ông bao giờ cũng nửa chánh nửa tà; tiết kiệm cho gia đình hay làm biếng tổ sư…!” Lẽ ra điều ấy để lương tâm đương sự phán xét, nhưng bà cụ nào chả giỏi chì chiết cụ ông!

Lần thứ nhất lấy hẹn đến xem căn nhà màu xám. Khi đến cửa thì chủ nhà không cho vô xem và trả lời là đã gọi cancel với công ty môi giới - 5 phút trước! Dường như người Trung đông không có khái niệm thời gian về việc người xem nhà phải lái nửa tiếng mới đến được nhà họ!

Lần thứ hai, ông râu quai nón nhận lời của công ty môi giới là trong khoản thời gian nửa giờ, ông đồng ý cho người muốn mua được phép vào xem nhà. Nhưng chỉ báo trước 15 phút thì ai lái nổi tới để xem! May là tôi với anh môi giới đang ở gần nhà ông ấy, chúng tôi chạy hụt hơi mới kịp. Nhưng khi đến, ông chỉ hé cửa xin lỗi là nhà đang bừa bộn, không tiện! Rồi đóng sầm cánh cửa!

Lần thứ ba không diễn ra vì tôi đi mua chứ không đi xin. Chả biết ông Trung đông có kỳ thị người Việt hay chỉ tại mình không có duyên với người Trung đông! Nhưng lý giải cỡ nào thì người bạn môi giới cũng bỏ tôi giữa đường… vì tội đi mua thì miễn sao tốt và rẻ; anh dẹp ba cái tự ái hão đó giùm tôi đi!... Bó tay.

ôi rút kinh nghiệm để ứng xử với căn nhà đáng nhớ khác cũng của người Trung đông thứ hai (cũng là đến nơi mới biết!) Căn nhà cũng khang trang, sáng sủa, giá cả phải chăng. Bệnh nhìn mặt bắt hình dong của tôi là người Trung đông thích ăn ở sáng sủa cho đỡ hao điện thắp sáng, không giống như nhà Mỹ cứ tối tối với tường thường sơn màu lạnh; sàn nhà màu đậm, màn cửa màu lạnh, bàn ghế gỗ… Nhưng xem đến căn nhà Trung đông thứ hai này thì tôi tin chắc là người Trung đông thích trang trí đơn giản-có mục đích! Tôi không nghĩ họ nghèo mà… nhìn mặt bắt hình dong là dân này gọn nhẹ cho dễ chẩu! Hơn nữa, căn cứ theo góc ảnh thì những tấm ảnh giới thiệu căn nhà này trên website có phần muốn giấu diếm những góc ảnh cần thiết để người xem có thể hình dung ra được nội thất của căn nhà. Tại sao?

Câu hỏi đã đưa tôi đến Trung đông kỳ bí bật mí trung gian! Đến nơi mới biết là ổ của những tay điện toán Trung đông, trong nhà chỉ lộc ngộc năm, bảy trự đàn ông trẻ, da đen ngăm, râu quai nón, mắt trắng dã như thơ Nguyễn Bính*. Máy điện toán đầy nhà - mỗi phòng hai, ba máy… Khi có người tới xem nhà thì phải đợi họ shutdown toàn bộ computer trong nhà. Sau đó, họ rút hết ra các xe hơi đậu ngoài đường, trong garage…, ngồi chờ người xem nhà.

Tôi quan sát những góc dấu giếm của những tấm ảnh được post lên website, đúng là Trung đông kỳ bí bật bí trung gian là những tấm ảnh trên web vừa trung lại vừa gian! Giới thiệu đủ các phòng trong nhà nhưng chỉ chụp lưng chừng trở lên ceiling để không thấy được sự dơ bẩn, mục nát của những hạ góc! Sự trí trá vụng về nơi nơi trong căn nhà có “chùm ảnh đẹp” nhưng tiếp cận thì than ôi! Xin lỗi những người anh em Trung đông về việc duyên khởi èo uột quá nên không có duyên mua bán với nhau được!

Trong hàng trăm căn nhà tôi đã xem qua, nhà của người Mỹ dường như kêu đúng giá, tiền nào của nấy nên không mấy ấn tượng. Nhưnhg tôi có xem hai căn nhà của người Tàu, (cũng là đến nơi mới biết!) Một gia đình Tàu sạch… thì quá sạch! Lau chùi đến mòn hết các nơi. Cảm giác khó tả khi nhìn quanh căn nhà sạch sẽ đến tội nghiệp người lau chùi; thương hại sự đờ dẫn của vật chất bị lau chùi sạch quá hoá cũ!

Còn gia đình Tàu dơ thì y chang những căn nhà người Tàu bình dân trong khu Chợ Lớn. Nhà ở tối tăm, bừa bộn, dơ bẩn, mùi thức ăn nồng nặc trong không gian bí. Điểm chung của hai căn nhà người Tàu là thắp nhang vàng khè ceiling và nhà nào cũng hàn thêm cửa sắt bên ngoài tất cả cửa sổ và cửa ra vào… làm tôi nghĩ tới ma mới biết sợ ma; kẻ cướp sợ cướp; gian ý mới hối lộ thánh thần vàng trần nhang khói… Oải.

Vui nhất là vô những căn nhà Mễ, đa phần là nhà cũ, rẻ tiền. Cho thấy người Mễ không giàu có như những sắc dân khác trong vùng tôi ở. Có căn nhà vui lạ là căn nhà nguyên thủy tí teo, nhưng chả biết họ xin phép thế nào mà thành phố cho sửa cái garage hai xe thành phòng ngủ. Độc đáo là phòng ngủ 3 tầng, nhìn như cái mini Motel… trong đó là đoàn quân cắt cỏ chừng hai chục mạng, theo anh Mễ trọ trong căn nhà đó cho biết, thành phố không cho sửa mặt tiền nhà để giữ cảnh quan khu xóm như nhau; nhưng phía sau nhà thì cho phép cất thêm, cất lên, nhưng phải tính vô diện tích sử dụng và đóng thuế! Hèn gì, căn nhà này 4,000sqft trong khu nhà từ 1,000 - 1200sqft!

Những căn nhà Mễ có sự ngăn nắp cũ kỹ, màu sắc sặc sỡ của người Mễ là đương nhiên. Điều dễ thấy là người Mễ yêu nước Mỹ hơn người Việt; một mảng sân tráng xi măng thêm ngoài backyard, một hallway trong nhà, hay bức tường phòng… thường có những hình ảnh đặc trưng của Mỹ như cờ Mỹ, hình tổng thống Mỹ, con chim đại bàng…

Người Mễ ở chung trong căn nhỏ thật nhiều người vì hoàn cảnh và thu nhập của họ. Nhưng sự tử tế của người Mễ khá rộng rãi là căn nhà nào đang trống, không người ở thì thôi. Gặp căn còn người ở thì thể nào họ cũng hứa sẽ bớt giá, và để lại vài thứ gì đó cho người mua nhà như món quà tình cảm gởi lại của người chủ trước. Người Mễ giàu tình cảm như người Việt tử tế, nhưng tiếc là không thể mua nhà của họ được vì đi mua nhà để ở chứ không mua nhà để sơn sửa lại…

Tôi đến căn nhà không người ở khác, nhưng khi vừa mở cửa đã biết nhà Ấn Độ, vì mùi cà ri quện sâu đậm vào thảm nhà, trần nhà, màn cửa, không khí trong nhà… đến ra xem cái garage cũng nồng nặc mùi cà ri. Hết biết!

Đi xem nhà Mỹ trắng cũng hai loại như người Tàu. Nhà Mỹ sạch thì sạch quá; mà Mỹ dơ thì bầy hầy không chịu được. Nhưng vô nhà Mỹ đen thì lại nghe một mùi hương rất đặc biệt! Cũng hai loại Mỹ đen sạch và Mỹ đen ít sạch sẽ… nhưng chung một mùi củ ngải ngâm rượu trị thương hay sao đó! Không hiểu nhưng không tin là mình ở được trong căn nhà nặng mùi khó hiểu này!

Dù sao thì trong hàng trăm căn nhà tôi đã xem qua, đa phần là nhà người Việt vì người Việt ở khu này rất đông. Hầu hết những căn nhà bán có chủ người Việt thường sơn phết lại một cách không chuyên, nghĩa là gia chủ tự làm. Nhưng giá bán căn nhà thường cao hơn giá nhà chung location với lời rao đã làm mới, sửa chữa toàn bộ… thậm chí có những vụng về cho thấy người sơn sửa thiếu hiểu biết về việc sơn sửa nhà. Có căn ghi rõ là “new sprinkler system”. Nhưng hoàn toàn tự làm và không biết làm nên chả ra gì hơn là nâng giá bán căn nhà lên hai, ba ngàn vì coi như nhà có sprinkler system; Sàn gỗ cũng vậy; bờ rào mới cũng thế, hồ bơi cũng rứa…

Thương người mình muốn bán nhà giá cao nên đã đầu tư tiền của và công sức. Nhưng không có nghĩa là nâng giá trị nhà lên nếu không có tay nghề thì tốt nhất là bán nguyên trạng cho người mua dễ “xử lý”

Cuối cùng của một tuần nhìn mặt bắt hình dong là chẳng được việc gì. Cậu con đã về đến nhà, cần chỗ ở. Nó search một lát, gọi bà Broker người Mỹ, lấy hẹn xem nhà trong ngày, -ký luôn giấy tờ ngay trong căn nhà vừa xem xong. Ngày hôm sau đã có trả lời của người bán, - hai bên deal giá cả với nhau chừng 5 phút. Ký giấy tờ. Coi như xong.

Tôi không làm được việc bà cụ nhà tôi giao phó nhưng không buồn. Chỉ ngồi suy nghĩ về cách thức làm việc, thương lượng của người Mỹ và người Việt lớn lên hay sinh đẻ ở Mỹ (cũng như Mỹ đến 85%).

Họ quý thời gian của đôi bên, không nói lời dư thừa, không nhìn mặt bắt hình dong mà tất cả dựa trên những con số… Cái lối làm việc của người Mỹ rất ngắn gọn nhưng hiệu quả tức thì. Nhưng ai thích thì thích chứ tôi thích nhìn mặt bắt hình dong vì phù hợp với tính tình rắc rối, nếp nghĩ quanh co của người Việt đã ăn sâu đậm trong máu tôi.

Phan

[Camlydalat]

Cả thành phố Dallas xôn xao với tin một người Việt nổ súng giết chết 6 mạng người và 4 người bị thương. Chưa bao giờ tờ báo Mỹ lớn nhất ở địa phương là Dallas Morning News (DMN) đi tin trang nhất về một cộng đồng thiểu số "trang trọng" như thế và DMN đã đi liên tục nhiều bài viết tiếp theo về vụ việc.

Tóm tắt vụ án nói trên là anh Đỗ Tân 35 tuổi, đã xả súng bắn chết vợ là chị Trini Đỗ 29 tuổi, 2 người em gái của chị Trini Đỗ là: Tynn Tạ 16 tuổi; Michelle Tạ 28 tuổi và người em trai của chị Trini Đỗ là Hiên Tạ 21 tuổi; người em dâu của chị Trini Đỗ là Nguyễn Thúy 25 tuổi, (mới từ Việt nam qua được hơn năm và đang có thai). Tính cả em bé trong bụng mẹ là 6 mạng người chết.

Anh Đỗ Tân còn bắn bị thương cha mẹ vợ và thêm 2 người bị thương… trong bữa tiệc sinh nhật của con trai 11 tuổi của vợ chồng anh, được tổ chức tại Forum Roller World tại Grand Prairie, cách thành phố Dallas khoảng 20 dặm về phía tây. Cháu trai 11 tuổi và em gái 3 tuổi được bình an sau thảm kịch bạo lực gia đình.

Riêng tôi là người địa phương ở Dallas nên dĩ nhiên là nghe tin sớm, và bàng hoàng khôn nguôi về một thảm kịch của cộng đồng người Việt tại Dallas. Công việc tiếp theo của người làm báo là theo dõi thông tin từ hai phía Việt-Mỹ để thấy được tầm mức của vụ việc: Phía người Mỹ nhìn vào sự việc xảy ra như thế nào" Phía người Việt phản ứng ra sao"...

Tôi đi công việc xuống Houston với mấy nhà báo trong Hiệp Hội Truyền Thông Báo Chí Dallas, suốt 10 tiếng lái xe của chuyến đi và về đều nghe anh em đưa ra những quan điểm xung quanh chuyện này. Hôm sau, anh em báo chí trong Hiệp hội chúng tôi lại cùng nhau đi viếng đám tang tại nhà quàn Moore Funeral Home tọa lạc ở 1219 North Davis Drive, thành phố Arlington TX 76012.

Sau khi tôi đậu xe vào parking, những suy tư của anh em báo chí trong mấy ngày qua đi chung xe, ngồi chung bàn đều vô nghĩa. Trước cái tang quá lớn của gia đình ông Tạ Hội, suy nghĩ đầu tiên của tôi là nếu ông không phải là một cựu quân nhân thuộc loại cứng cỏi (nhảy toán) trong quân đội VNCH thì chắc ông không còn đứng nổi khi 4 người con ruột, một con dâu, một con rể, một cháu nội chưa chào đời chết cùng một lúc. Bà Hội bị thương nặng - đang nằm trong bệnh viện. 2 đứa cháu ngoại bỗng phút giây đã mồ côi - ngay trong ngày sinh nhật thứ 11 của cháu trai.

Theo ông cho chúng tôi biết, đã gần một tuần trôi qua, ông vẫn chưa ngủ được, không ăn, chỉ uống nước lạnh cầm hơi. Bắt tay ông mà nước mắt chúng tôi cứ muốn trào ra những thương cảm một đồng hương, người lính già của chúng ta làm sao sống nổi nữa đây! Nhỏ lệ khi nghe ông nhắc đến những lời trăn trối của con gái lớn của ông là chị Trini Đỗ trước khi trút hơi thở cuối cùng đã nhờ cha chăm sóc cho 2 con của chị.

Và tôi hoàn toàn tê dại hết cảm xúc khi nhìn những bức chân dung của nạn nhân. Họ quá trẻ để đủ sức tiếp nhận những bi kịch xã hội, bạo lực gia đình… nhưng họ thật sự đã không còn cơ hội để hỏi cuộc đời, xã hội, mọi người… "tôi có lỗi gì""

Tôi cũng không biết nói gì khi một người con trai của ông Tạ Hội đã nói: Gia đình tôi có 8 anh chị em thì nay đã chết hết một nửa, chúng tôi quá đau khổ… Anh còn cho biết, mẹ anh không bao giờ đi đâu chơi hơn vài ngày vì bà luôn gần gũi với các con, đặc biệt là các con gái của bà. Nhưng hiện tại, sau khi ra viện, bà sẽ ra sao"...

Chưa bao giờ trong ống kính tôi lại ghi hình 4 cỗ quan tài chung trong một nhà quàn, 4 người anh em ruột thịt với nhau đang dối diện với tương lai mở sau 17 năm hội nhập với xứ sở này. Tin từ gia đình nạn nhân, bạn bè thân với hung thủ và các nạn nhân cho chúng tôi biết đều là những tin tức mà giới truyền thông Mỹ-Việt săn tìm. Nhưng hầu hết anh em báo chí ở Dallas chúng tôi đã không làm công việc mà chúng tôi thường làm là ghi chép, chụp hình để đưa tin.

Mỗi người rụng rời tay nghề trước sự việc quá lớn, quá đau lòng, như chuyện xảy ra trong nhà mình, gia đình mình; người thân của mình đang nằm đó như ngủ, trẻ trung, xinh đẹp, tương lai và ước mơ còn nguyên trên những nắp quan tài - ngày mai sẽ khép lại tất cả - một cách vô lý đến không chấp nhận được.

Chúng tôi không thể ở lâu hơn trong nhà quàn, chả phải bận rộn công việc gì quan trọng. Chỉ là không chịu nổi đau lòng và những uất ức thay cho nạn nhân.

Càng đau lòng nhưng thật thấy thương đồng hương và tin tưởng được một điều là tình người chưa hết - dẫu chuyện đau thương vẫn xảy ra hàng ngày trên đất nước này, trên khắp thế giới… thật nhiều người từ tóc bạc tới trẻ em đã hỏi thăm những người đúng ngoài nhà quàn-chúng tôi: "Có phải trong này là chỗ đang làm đám tang cho những người bị bắn…"; Thật nhiều người Mỹ từ già tới trẻ đã đến viếng tang lễ với lời xin lỗi mở đầu… "Tôi đọc được tin trên báo; tôi xem trên truyền hình… muốn đến viếng những nạn nhân." Nghĩa là một đám tang có nhiều người không quen biết nhất ở Dallas từ trước tới nay.

Tôi nhặt lại được tình người từ những đổ nát đương đại. Đường về lại thành phố Garland, nơi chúng tôi ở, những anh em báo chí đã thôi mang nặng những suy tư đơn lẻ; những quan điểm của mình, của bạn… tiếng nói chung đã phát ra trong cái xe lăn đều trên đường về là: "Chúng ta phải làm một điều gì đó!"

Buổi họp sơ khởi được mở ra khi chúng tôi về đến Garland, Hiệp Hội Truyền Thông Báo Chí Dallas sẽ đứng ra tổ chức cuộc quyên góp rộng lớn trong cộng đồng người Việt hải ngoại trên toàn thế giới. Mục tiêu quyên góp là tích cóp một trương mục ngân hàng cho hai cháu bé mồ côi kia có tiền ăn học tới trưởng thành. Vấn đề tiền bạc được đặt ra không nhằm mục đích giải quyết đời sống cho hai cháu bé vì các cháu vẫn còn ông bà nội, ông bà ngoại; các cậu, dì… có thể lo lắng cho hai cháu tới trưởng thành được chứ chả phải không.

Nhưng việc làm (nhịp cầu) của chúng tôi - Hiệp Hội Truyền Thông Báo Chí Dallas chỉ muốn gởi đến hai cháu bé thông điệp: Tình yêu thương của đồng hương người Việt luôn đứng về phía hai cháu, ủng hộ hai cháu đến trưởng Vâng, thưa bạn.

Một đứa bé 11 tuổi, mỗi năm đến ngày sinh nhật - cháu lớn hơn năm ngoái một tuổi đời nên thấm thía hơn về thảm kịch gia đình mình vì khi xảy ra thảm kịch này cháu đã 11 tuổi, trí nhớ sẽ không phai mờ như đứa em gái lên 3. Trong mất mát không gì bù đắp nổi; khổ đau tận cùng của một người vô tội, cháu còn được tình yêu thương, lòng chia sẻ và ủng hộ của đồng hương người Việt trên toàn cầu. Đó là hết những gì chúng ta có thể xoa dịu bớt nỗi đau cho hai cháu bé vô tội nhưng mang vết thương lòng đến hết đời hai cháu cũng không quên.

Về việc phát động cuộc quyên góp (tiền bạc là phụ - chính yếu là tình yêu thương và lòng chia sẻ của mọi người dành cho hai cháu bé) do Hiệp Hội Truyền Thông Báo Chí Dallas sẽ được phổ biến rộng rãi trên tất cả những phương tiện truyền thông của người Việt hải ngoại cùng chung ý hướng và tiếp tay vào cuộc quyên góp này. Chúng tôi sẽ có phương cách cụ thể trong số báo tuần này, trên tất cả những tờ báo thuộc Hiệp Hội Truyền Thông Báo Chí Dallas. Mong quý độc giả, đồng hương theo dõi và ủng hộ.

Tôi chẳng biết mình là ai trong lời kêu gọi viết ra từ con tim nặng nề suốt đêm qua, sáng nay ra quán ngồi nghe dư luận. Thảm kịch Grand Prairie không được bàn luận xôn xao, ồn ào với những lời lẽ vô tội; những cái bỉu môi sự đời… trên gương mặt mỗi người khi đưa ra ý kiến về thảm kịch trên đều đượm vẻ buồn sâu xa, nỗi cảm thông vô bờ với hoàn cảnh của hai cháu bé trong tương lai… những tiếng cười trào phúng; những câu ngổ ngáo với tin giật gân, xì-căn-đan trên báo chí đều nhường chỗ cho lời tự đáy lòng những người đồng hương nói ra suy tưởng. Nếu có thể tổng hợp lại những ý kiến từ một quán cà phê thì ta cũng phác hoạ được chân dung thời đại.

Việc bạo lực gia đình không có gì mới lạ vì nó từng, (thường) xảy ra hàng ngày, trên khắp địa cầu chứ cũng không riêng gì nước Mỹ. Cụ thể một vụ bạo lực gia đình dẫn tới án mạng không quan trọng là xảy ra trong cộng đồng người gì, vì nó phổ biến (ngày càng tăng) trong xã hội. Nhưng nhìn về một góc hẹp là cộng đồng người Việt trong xã hội Hợp Chủng Quốc to lớn này, những vụ bạo lực gia đình của người Việt được nhắc lại sơ qua như ông người Việt ném mấy đứa con nhỏ xuống sông - bên Alabama; chồng giết vợ con bên California; ngay tại Dallas cũng có hồ sơ thần chết về vụ chồng đập búa đến chết vợ…

Nghĩa là bạo lực trong một gia đình Việt nam sống trên nước Mỹ không phải không có. Những nguyên nhân tổng hợp được từ một quán cà phê không đại diện cho sự đúng đắn nào, nhưng nó lại là những suy nghĩ rất thực, rất đời thường khiến mỗi người đều suy nghĩ.

Có người cho là sự hội nhập của người Việt vào xã hội Mỹ không trọn vẹn - cũng là một nguyên nhân dẫn tới bạo lực gia đình. Ý kiến được giải thích khá đơn giản nhưng không phải không có lý! Thí dụ, bậc cha mẹ chấp nhận việc hội nhập là cho con cái vị thành niên đi dự tiệc với bạn bè tới nửa đêm, quá nửa đêm mới về… cha mẹ cho đó là sự hội nhập; nhưng khi cháu gái chưa tới 18 tuổi nhưng có thai với bạn trai.

Cha mẹ cô bé không chấp nhận nổi hậu quả của sự cho phép hội nhập của mình; cha mẹ cháu trai kia cũng không vui vẻ gì với cậu con trai của mình. Và người Việt đối phó với hậu quả không dứt khoát như Mỹ, ưa giữ sĩ diện cho cả hai gia đình bằng cách cho chúng làm lễ cưới. Nhưng sau hôn lễ bất đắc dĩ đó thì bên vợ chả coi anh chàng rể nhóc con kia ra gì; bên chồng cũng không coi trọng cô con dâu bất đắc dĩ của mình. Trong khi đôi bạn trẻ có con với nhau từ tình yêu thương, chấp nhận hy sinh tới cùng cho nhau. Nếu hai gia đình đừngcan thiệp, để chính phủ lo.

Chưa chắc đã thê thảm như khi sĩ diện của cả hai gia đình đã biến họ thành một cặp vợ chồng bất đắc dĩ. Tình yêu tuy bồng bột của họ nhưng tình yêu vẫn là tình yêu xuất phát từ hai trái tim của họ đã bị sĩ diện gia đình bóp chết, biến hoá và thui chột tình yêu ban đầu của họ. Gia đình mới mẻ của họ được tạo ra miễn cưỡng vì sĩ diện của hai gia đình; bơm thổi thiếu trách nhiệm từng ngày vào hai người còn trẻ dại là hôn nhân của họ chỉ là cuộc hôn nhân bất đắc dĩ, tình yêu của họ là vụng trộm… tự hai gia đình làm cho họ coi thường hạnh phúc của họ, dẫn tới coi thường người phối ngẫu… dẫn tới bạo lực gia đình.

Có ý kiến cho là bạo lực gia đình xuất phát từ sự đối xử thiếu công bằng của hai gia đình nội-ngoại. Con rể bác sĩ được coi trọng hơn con rể thi sĩ; con dâu nha sĩ được coi trọng hơn con dâu làm nail… Cái lỗi nhìn gần thì thật có nhiều bậc cha mẹ đã đối xử như thế với dâu-rể thật, chứ không phải không có. Từ ấm ức nhỏ nhưng tích lũy trong quan hệ lâu dài của một gia đình sẽ thành hận thù và khi lòng hận thù đủ sức biến thành hành động thì kể gì tính người…

Một ý kiến khá thiển cận nhưng nhìn với góc rộng hơn là do người Việt có thói quen quy về một mối. Con cái trưởng thành, đã lập gia đình nhưng cha mẹ vẫn thích họ về sống chung dưới một mái nhà để ông bà vui cháu. Trong đời sống Mỹ của một gia đình có những tự do không thể có cha mẹ già lom lom xoi mói vào đời tư người trẻ. Sự can thiệp quá sâu vào đời sống riêng tư của con cái đã trưởng thành là nguyên nhân dẫn tới bất mãn; theo thời gian thành hận thù; dẫn tới bạo lực, án mạng…

Ý kiến bình dân nhưng rất thực này đi đến kết luận khá thú vị: "Vợ chồng chung lo cho con cái là chuyện nước chảy xuôi… nhưng khi chúng đã lập gia đình thì mình cho được gì cho; nói được lời nào vun xới cho con cái thì nói. Bằng không, có nhiêu, còn nhiêu… vợ chồng già liệu cơm gắp mắm mà sống, riêng một góc trời-hai trái tim khô. Sống ở Mỹ thì bắt chước Mỹ, chừng nào con cái, cháu chắt mời ông bà đến dự sinh nhật nó thì hãy đến, Đừng đứng ra tổ chức sinh nhật cho thằng cháu ngoại sinh ở Mỹ bằng nồi bún mắm. Nhìn lại bữa tiệc toàn bạn bè của ông bà xì xụp; mấy đứa bé kia tay bịt mũi tay ăn pizza…

Biết đâu con dâu hay con rể để bụng không ưng, lâu ngày, nhiều chuyện… thành chuyện. Qua việc ở Grand Prairie tôi thấy, ở với con trai thì có ngày con dâu cho ăn canh vĩnh biệt; ở với con gái thì có ngày con rể cho ăn kẹo đồng… chỉ tin được bà vợ già là muốn giết mình thì bà ấy đã giết từ khi mình còn trẻ. Nhưng anh đừng nói ra ý nghĩ của tôi trên báo chí vì nhiều người bạn của tôi lại nói tôi xỏ họ…"

Tôi cũng ghi nhận được ý kiến về bạo lực gia đình trong cộng đồng người Việt từ một người trẻ, theo anh ta: (Hay viết lại nguyên văn lời phát biểu để trung thực cái nhìn cho mọi người), "… đàn bà Việt nam qua Mỹ đòi bình đẳng nhưng họ đâu có bình đẳng gì đâu! Anh có thấy bà Việt nam nào đẩy máy cắt cỏ ngoài sân, rửa xe ngoài driveway; nhưng anh thấy… (chính anh không chừng), cũng là người đàn ông Việt nam đứng ở ở chỗ cái bồn rửa chén với một đống chén dĩa thấy ớn.

Trong khi vợ chồng Mỹ thì khác, phụ nữ Mỹ làm công việc cắt cỏ, rửa xe… như đàn ông. Nên người chồng Mỹ không thấy ấm ức như người chồng Việt nam rửa xe, cắt cỏ xong thì vô rửa chén. Tinh ra, phụ nữ Việt nam hội nhập một nửa có lợi cho họ thôi; tên chồng thì nhịn tới lúc chịu hết nổi. Bùm."

Một nguyên nhân nữa dẫn đến bạo lực, có thể vô lý với người đã bớt, (hết) nhu cầu, nhưng cũng là vấn đề xã hội khi người vợ dùng chuyện sex như một món quà thưởng cho anh chồng, sau khi anh ta làm vui lòng người vợ về một chuyện chẳng ăn nhập gì đến chuyện phòng the của hai vợ chồng. Từ tâm lý bị ép dẫn tới coi thường vợ, ra ngoài giải quyết sinh lý đâu có bao nhiêu tiền, lại được xem trọng. Hậu quả thì không phân biệt ai lỗi ai phải khi đôi bên cùng không đúng. Hậu quả nhẹ là ly dị, nặng nề khó biết trước…

Những vấn đề được thảo luận công khai, mang tính quần chúng ở quán cà phê; không đại diện cho sự đúng đắn nào nhưng đúng là những lời được nói ra từ quần chúng. Bạo lực gia đình trong cộng đồng người Việt cũng xuất phát từ một yếu tố khá phổ biến khác là người Việt được giáo dục đùm bọc anh chị em ruột theo tinh thần "anh em như thể tay chân" trong Gia Huấn Ca của cụ Nguyễn Trãi.

Nhưng khác với người Mỹ là vợ ngồi xuống nói chuyện với chồng về việc giúp đỡ người em cô ta khởi nghiệp bằng tấm check bao nhiêu là bao nhiêu… một lần duy nhất hay có lần sau… quan trọng là vợ chồng cùng biết và đồng ý chung thì không bực bội. Khác với người Việt là anh chồng đi cày mờ mắt; những lúc hé mắt ra được chút thì thấy cậu em, cô em vợ phây phây ăn chơi với nguồn kinh phí được thấm thúi từ vợ mình. Những bực vọc nhỏ đó sẽ lớn dần và dẫn tới bi kịch…

Dù sao ra quán để nghe dư luận về thảm kịch Grand Prairie, tôi không ghi lại nhiều những ý kiến không phải không đáng quan tâm; nhưng không đúng chủ đích bài viết này. Tôi chỉ ghi nhận những khái quát để có cái nhìn rộng hơn về hội nhập, cách giữ gìn phong tục tập quán cần cân nhắc hơn… Riêng vụ việc xảy ra ở Grand Prairie, hầu như ai cũng thuộc lòng câu van xin của cháu trai đã nói với cha là đừng bắn mẹ; câu nói cuối cùng mà người cha máu lạnh được nghe con gái bé bỏng của mình nói là: con thương cha, đừng bắn mẹ con.

Nhưng oan nghiệt đã lấy đi sinh mạng những người mẹ, dì, cậu, mợ từ bàn tay ân đoạn nghĩa tuyệt của người cha máu lạnh.
Thảm kịch một gia đình để lại trên đời hai cháu bé không bao giờ còn nghe tiếng nói của mẹ yêu; để lại trong lòng mỗi người chúng ta những băn khoăn tự hỏi về việc mình có mặt trong xã hội này là may hay rủi; Những gì đã xảy ra trong gia đình mình; đang diễn ra trong gia đình mình… tương lai đi về đâu" Hãy nhìn lại để thay đổi khi chưa quá muộn, đừng để điều đáng tiếc xảy ra vì sự cố bất hạnh của một người Việt, một gia đình Việt đều đau lòng cả cộng đồng người Việt.

Thật oan trái, thương tâm, tội nghiệp đến cứng họng, hết lời khi nhìn di ảnh của những người bạn trẻ Việt nam bỏ mạng vì những lý lẽ không chấp nhận được. Không có giải thích nào tương xứng hơn sự im lặng sẻ chia đau đớn chung này.

Chỉ có sự thay đổi cách nhìn, cách sống của từng người Việt sao phù hợp để đừng xảy ra thảm cảnh tương tự nữa là chính xác một phần nào an ủi vong linh những đồng hương vô tội của chúng ta.

Phan