Bộ trưởng Quốc Pḥng Trung Quốc Ngụy Phượng Ḥa đón đồng nhiệm Mỹ Jim Mattis tại Bắc Kinh ngày 27/06/2018.Mark Schiefelbein/Pool via Reuters

Không chỉ về kinh tế, quan hệ Hoa Kỳ - Trung Quốc về an ninh quốc pḥng đang trở nên căng thẳng hơn. Hôm qua, Chủ Nhật 30/09/2018, một quan chức cao cấp Mỹ cho biết cuộc gặp dự kiến trong tháng 10/2018, giữa hai bộ trưởng Quốc Pḥng Mỹ-Trung đă « bị hủy ». Cả Nhà Trắng và bộ Quốc Pḥng Mỹ, cũng như phía bộ Ngoại Giao và bộ Quốc Pḥng Trung Quốc, đều từ chối đưa ra b́nh luận về vấn đề này.

Hăng tin Reuters dẫn lời quan chức cao cấp Mỹ xin ẩn danh, theo đó không rơ khi nào cuộc hội kiến nói trên sẽ được lên kế hoạch lại. Giới chức này cũng đưa ra cảnh báo : « căng thẳng giữa hai nước đang tăng cao và điều này có thể là nguy hiểm cho cả đôi bên ». Báo New York Times là phương tiện truyền thông đầu tiên đăng tải thông tin nói trên.
Hồi tuần trước, một số nguồn tin từ Bắc Kinh cho biết cuộc họp về an ninh Mỹ-Trung có thể sẽ không xảy ra do quan hệ song phương căng thẳng. Trong một cuộc trả lời họp báo hôm thứ Ba, 25/09, người phát ngôn bộ Quốc Pḥng Trung Quốc cho biết chỉ huy hải quân Trung Quốc, phó đô đốc Trầm Kim Long (Shen Jinlong) đă được triệu về nước, một cuộc họp dự kiến với đồng nhiệm Mỹ bị hủy bỏ, và Quân Đội Trung Quốc sẽ có các biện pháp trả đũa, nếu cần. Phát ngôn viên Trung Quốc cũng để ngỏ khả năng chuyến đi Mỹ của tướng Ngụy Phượng Ḥa (Wei Fenghe), bộ trưởng Quốc Pḥng Trung Quốc, có thể bị hủy.
Viên chức Mỹ đề nghị không nêu tên nói rằng không rơ liệu cuộc họp sẽ được ấn định lại thời gian hay không.

Trước đó, New York Times là cơ quan báo chí đầu tiên loan tin về việc hủy cuộc họp này.
Viên chức Hoa Kỳ cho biết không rơ liệu việc hủy cuộc họp này có phải là do tranh căi gay gắt giữa Bắc Kinh và Washington về các vấn đề như bán vũ khí và hoạt động quân sự ở Biển Đông và các vùng biển khác quanh Trung Quốc hay không.
Viên chức này cho biết: “Sự căng thẳng đang leo thang, và điều đó có thể nguy hiểm cho cả hai bên.”
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hôm 28/9 cho biết rằng “không có ǵ phải hoảng loạn” v́ căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington, nhưng cảnh báo rằng Trung Quốc sẽ không dễ bị đe dọa hoặc chịu áp lực về thương mại.

Quan hệ Mỹ-Trung về an ninh trở nên căng thẳng hơn, sau một loạt sự kiện, như Washington quyết định trừng phạt một doanh nghiệp quân sự Trung Quốc, mua phi cơ chiến đấu SU-35 và các thiết bị của hệ thống chống tên lửa S-400 của Nga, vi phạm Đạo luậtChống đối thủ của Mỹ thông qua cấm vận (CAATSA), được đưa ra năm 2017, để trừng phạt Matxcơva, do can thiệp vào bầu cử Mỹ, cũng như can thiệp quân sự vào Ukraina và nội chiến tại Syria. Hay vụ Hoa Kỳ bán 300 triệu đô la vũ khí cho Đài Bắc, với mục tiêu giúp Đài Loan tự vệ, duy tŕ « cân bằng quân sự » giữa hai bờ eo biển, góp phần bảo đảm « ổn định chính trị », « tiến bộ kinh tế » trong khu vực.

Bắc Kinh cũng giận dữ với nhiều chuyến bay của oanh tạc cơ B-52 Mỹ qua Biển Đông trong tuần qua. Đó là chưa kể đến chuyến tuần tra bảo vệ « tự do hàng hải » của Hải Quân Mỹ trong phạm vi 12 hải lư của đá Gạc Ma và Gaven ở quần đảo Trường Sa, hôm qua, 30/09. Hai thực thể hiện do Trung Quốc kiểm soát, nhưng bị Việt Nam, Philippines và Đài Loan đ̣i hỏi chủ quyền. Hôm 29/09, truyền h́nh Trung Quốc công bố một phóng sự ngắn cho thấy quân đội Trung Quốc tập trận bắn đạn thật, với phi cơ chiến đấu và oanh tạc cơ tại Biển Đông.
Trước đó, theo trang mạng Úc Abcnews.go.com, trong một cuộc tiếp xúc với báo giới tại Ngũ Giác Đài, hôm thứ Hai, 24/09/2018, khi được hỏi về căng thẳng với Trung Quốc, bộ trưởng Quốc Pḥng Mỹ Jim Mattis tỏ ra tin tưởng là quan hệ trao đổi an ninh với Bắc Kinh vẫn sẽ được duy tŕ.

Tranh chấp Mỹ-Trung lan sang lănh vực an ninh Biển Đông và Hoa Đông


Chiến đấu cơ Mỹ F-35B đáp xuống boong tàu đổ bộ USS Wasp ở ngoài khơi Biển Hoa Đông ngày 05/03/2018. Michael Molina/U.S. Navy/Handout via REUTERS

Từ ngày tổng thống Mỹ Donald Trump lên cầm quyền đến nay, chưa bao giờ quan hệ Washington-Bắc Kinh lại căng thẳng như hiện nay. Hôm 30/09/2018, một quan chức Hoa Kỳ cao cấp đă xác nhận việc Trung Quốc hủy bỏ một cuộc họp Mỹ-Trung về an ninh đă được lên kế hoạch từ trước. Đây là hành vi trả đũa mới nhất của Bắc Kinh sau một loạt động thái cứng rắn của Washington nhắm vào Trung Quốc, thoạt đầu trong địa hạt thương mại, và trong một vài tuần lễ nay, đă mở rộng hẳn ra để bao hàm cả lănh vực an ninh quốc pḥng, trong đó có vấn đề Biển Đông và Biển Hoa Đông.

Đối với nhiều nhà quan sát, sau khi khởi động cuộc chiến tranh thương mại đánh vào hàng Trung Quốc nhập khẩu vào Hoa Kỳ, và trước các đ̣n phản công từ phía Bắc Kinh, tổng thống Mỹ Donald Trump như đă áp dụng chiến thuật “gây sức ép tối đa” để buộc đối phương đàm phán.

Donald Trump mở thêm mặt trận tấn công Trung Quốc

Chính trong chiến thuật – được cho là đă thành công trong trường hợp Bắc Triều Tiên – mà ông Trump đă không ngần ngại mở thêm một loạt mặt trận khác, về mặt ngoại giao, và nhất là trong địa hạt an ninh quốc pḥng.
Về ngoại giao, đ̣n được cho là dữ dội và bất ngờ nhất của tổng thống Mỹ là công khai cáo buộc ngay tại diễn đàn Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc ngày 26/09 là Trung Quốc đă t́m cách can thiệp vào cuộc bầu cử Mỹ 2018 để gây hại cho đảng Cộng Ḥa của ông.
Trước đó, trong lănh vực quốc pḥng, cũng trong một động thái bất ngờ và cứng rắn lạ thường nhắm vào Bắc Kinh, ngày 20/09, chính quyền Mỹ đă ban hành lệnh trừng phạt quân đội Trung Quốc về “tội” mua vũ khí của Nga.

Gây sức ép bằng Đài Loan và B-52 trên Biển Đông và Hoa Đông

Động thái cứng rắn của Mỹ đối với Trung Quốc c̣n được thấy một cách cụ thể ngay trên các vùng biển bao quanh Trung Quốc, từ Biển Đông lên đến Biển Hoa Đông.
Trước hết là tăng cường bán vũ khí cho Đài Loan, trên nguyên tắc là đối thủ sát cạnh Trung Quốc.
Bốn ngày sau khi loan báo trừng phạt một cơ quan quân sự Trung Quốc v́ đă mua vũ khí của Nga, vi phạm luật của Mỹ, Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ đă thông qua quyết định bán cho Đài Loan 330 triệu đô la thiết bị quân sự dùng cho các chiến đấu cơ F-16 và các loại máy bay khác.
Kế đến Quân Đội Mỹ đă cho oanh tạc cơ chiến lược B-52 bay ngang Biển Đông hôm 25/09, và tham gia tập trận trên Biển Hoa Đông với không quân Nhật Bản, một đối thủ khác của Trung Quốc trong khu vực.
Dù phía Mỹ đă tuyên bố rằng các hoạt động của siêu pháo đài bay của họ chỉ là « b́nh thường », nhưng các nhà phân tích đều ghi nhận tần suất cao bất thường của các phi vụ B-52 tại Biển Đông : Vào tháng 8/2018, một chiếc B-52 đă thực hiện một phi vụ tương tự ở vùng Biển Đông, hai tháng sau khi khi hai chiếc B-52 khác đă bay gần các đảo đang có tranh chấp ở Biển Đông.

Mặt khác, việc B-52 Mỹ liên tiếp xẻ dọc Biển Đông diễn ra vào thời điểm quan hệ Mỹ-Trung đang căng thẳng trong cả lănh vực thương mại, lẫn trên hồ sơ Đài Loan.
Và ngón đ̣n mới nhất là cho khu trục hạm USS Decatur, hôm 30/09, tiến vào bên trong vùng 12 hải lư quanh hai đảo nhân tạo Gạc Ma và Ga Ven ở Trường Sa (Biển Đông), được Bắc Kinh biến thành tiền đồn quân sự.

Bắc Kinh trả đũa bằng cách cắt đối thoại quốc pḥng

Cũng như trong cuộc chiến tranh thương mại, chỉ sau khi bị Mỹ tấn công, Trung Quốc mới có biện pháp trả đũa.
Ngoài các tuyên bố lớn tiếng, hay các bài b́nh luận dữ dội, Bắc Kinh lần này đă phản ứng thêm bằng cách hủy bỏ một số chương tŕnh đă được dự kiến với Washington, như cấm không cho tàu đổ bộ USS Wasp thăm Hồng Kông, hủy bỏ chuyến thăm Mỹ của tư lệnh Hải Quân Trung Quốc Trầm Kim Long, và mới đây là hủy cuộc đối thoại an ninh từng được dự kiến tại Bắc Kinh với bộ trưởng Quốc Pḥng Mỹ James Mattis.
Trên hiện trường Biển Đông, quân đội Trung Quốc cũng tung chiến đấu cơ và oanh tạc cơ vào những cuộc tập trận bắn đạn thật, dù như thông lệ, không cho biết thời gian và địa điểm của sự kiện.

Nh́n chung, tất cả các quan sát viên đều đồng quan điểm với nhau rằng vào thời điểm hiện tại cuộc tranh chấp thương mại Mỹ Trung đă lan sang những lănh vực phi mậu dịch.

Bộ trưởng Hải Quân Mỹ: Bảo vệ tự do hàng hải trên Biển Đông "bằng mọi giá"

Việc Bắc Kinh chủ động hủy bỏ các cuộc đối thoại an ninh từng được lên kế hoạch với Mỹ đă tạo ra một thái độ quan ngại nhất định về khả năng xẩy ra sự cố do tính toán sai lầm giữa lực lượng hai bên có thể nói là đang gườm nhau tại Biển Đông và Biển Hoa Đông.
Trên vấn đề này, bộ trưởng Quốc Pḥng Mỹ đă tỏ rơ thái độ không mấy quan ngại. Theo kênh truyền h́nh Mỹ CNN, phát biểu hôm 26/09 vừa qua về những căng thẳng phi mậu dịch nẩy sinh trong quan hệ Mỹ-Trung, ông Mattis cho rằng ông không thấy một thay đổi cơ bản nào trong quan hệ quốc pḥng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Theo ông, quả là lúc này hai bên đang trải qua một giai đoạn căng thẳng, nhưng đó là điều tất yếu khi hai bên đang học cách quản lư những khác biệt và bất đồng.

Riêng bộ trưởng bộ Hải Quân Hoa Kỳ, ông Richard Spencer th́ tiếp tục lên tiếng bênh vực cho các hoạt động tuần tra bảo vệ quyền tự do hàng không và hàng hải trên Biển Đông mà Mỹ liên tiếp thực hiện bất chấp những phản đối của Bắc Kinh, cũng như những loại vũ khí pḥng không hay chống hạm mà Trung Quốc được cho là đă triển khai tại Trường Sa..
Trả lời phỏng vấn của kênh truyền thông Mỹ CNBC ngày 27/09 vừa qua, ông Spencer khẳng định vai tṛ của Hải Quân Mỹ là sẽ bảo vệ các tuyến hàng hải đi qua Biển Đông « bằng mọi giá » :
Hoa Kỳ, theo ông « sẽ cho chiến hạm qua lại mọi vùng biển tự do được quốc tế công nhận vào mọi lúc để đảm bảo nền thương mại và các tuyến giao thương luôn rộng mở ».
Đối với bộ trưởng Hải Quân Mỹ : « Nếu Trung Quốc ḥa nhập vào thế giới và công nhận các quy tắc và trật tự quốc tế dựa trên luật pháp, th́ quan hệ Mỹ-Trung sẽ tuyệt vời. Những nếu họ chọn việc sử dụng luật lệ của riêng họ và cách hiểu của họ về thương mại và bảo vệ không gian của họ, chúng ta sẽ phải có một cuộc thảo luận với họ trên các điểm đó trong tương lai ».

Cho đến nay, Trung Quốc luôn cho là hầu như toàn bộ Biển Đông thuộc chủ quyền của họ, bất chấp các tuyên bố chủ quyền của nước khác. Họ cũng biện minh rằng các cơ sở của họ ở Trường Sa không nhắm mục tiêu quân sự.
Có điều là, theo kênh CNBC, các thiết bị gây nhiễu và hệ thống tên lửa trên các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây tại Trường Sa hoàn toàn không có một mục đích nào khác ngoài quân sự.
VOA, RFI