Các nhà khoa học vừa t́m thấy một lục địa bị mất tích của Trái Đất nằm dưới ḷng biển Địa Trung Hải và Nam Âu, nhưng đây không phải là lục địa Atlantis trong truyền thuyết.

Lục địa mất tích vừa được phát hiện có tên là Adria Lớn. Nó có kích thước tương đương đảo Greenland và tách ra từ phía bắc của lục địa châu Phi gần 200 triệu năm trước. Sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo khiến lục địa này bị
chôn vùi dưới phía nam châu Âu cách đây 140 triệu năm.
Phát hiện này vừa được nhà cổ địa lư học Douwe van Hinsbergen, chuyên gia về các mảng kiến tạo của Trái Đất, cùng cộng sự đăng tải trên tạp chí nghiên cứu Gondwana Research.
"Vô số khách du lịch đă dành kỳ nghỉ của ḿnh trên Adria Lớn, lục địa bị mất tích, mà không hay biết ǵ", Hinsbergen cho biết.



Giải mă từ những dăy núi

Bằng cách nghiên cứu quá tŕnh phát triển của các dăy núi và ḷng biển từ Tây Ban Nha đến Iran, các nhà khoa học đă xác định được quá tŕnh h́nh thành và biến đổi của lục địa bị mất tích.
"Phần lớn những dăy núi mà chúng tôi nghiên cứu đều bắt nguồn từ một lục địa duy nhất. Nó tách khỏi phía bắc lục địa châu Phi gần 200 triệu năm về trước. Dấu tích của lục địa này là một dải đất chạy từ Turin, dọc theo biển Adira đến 'gót chân' của Italy", Hinsbergen mô tả.
Khu vực địa lư này được các nhà nghiên cứu địa chất gọi là vùng Adria. Đây cũng là lư do lục địa bị mất tích được Hinsbergen và các cộng sự đặt tên là Adria Lớn.
Các mảng kiến tạo tại khu vực Địa Trung Hải có sự khác biệt lớn với phần c̣n lại của Trái Đất. Những mảng kiến tạo là giả thuyết đằng sau sự h́nh thành của đại dương và các lục địa. Với những nơi khác trên Trái Đất, mảng kiến tạo không biến dạng khi chúng di chuyển dọc theo các đường đứt găy địa chất. Điều này khác hoàn toàn tại Thổ Nhĩ Kỳ và khu vực Địa Trung Hải.

"Nơi này là một khối hỗn độn về địa chất. Mọi thứ đều bị bẻ cong, găy khúc và chồng chất lên nhau", Hinsbergen mô tả.
"Để dễ h́nh dung, dăy Himalaya c̣n là một hệ thống đơn giản hơn nhiều so với khu vực này. Ở đó, bạn có thể theo dơi chỉ một vài đường đứt găy lớn trong phạm vi hơn 2.000 km", ông cho biết.
Với trường hợp của lục địa Adria, phần lớn diện tích của nó ch́m dưới nước, được bao phủ bởi biển nông, rạn san hô và trầm tích. Trầm tích tích tụ thành đá rồi bị phá tan khi lục địa Adria Lớn bị nam châu Âu chèn lên. Những mảng đất đá biến dạng trở thành địa h́nh đồi núi, gồm dăy Alps, dăy Apennines, vùng Balkans, Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp.
"Sự hút ch́m, quá tŕnh một mảng kiến tạo đè lấp bởi một mảng khác, là cách cơ bản để h́nh thành lên các chuỗi núi", Hinsbergen chia sẻ.
"Nghiên cứu của chúng tôi mở ra nhiều kiến thức mới về quá tŕnh này, hoạt động của núi lửa và động đất. Chúng tôi đă áp dụng những quan sát này cho các khu vực khác. Nghiên cứu cho phép chúng tôi phần nào dự đoán được một khu vực trong tương lai sẽ có h́nh dạng như thế nào", ông cho biết.


Các nhà khoa học vẽ lại bản đồ khu vực Địa Trung Hải gần 140 triệu năm trước, khi lục địa Adria Lớn c̣n tồn tại và chưa bị khu vực Nam Âu của lục địa Á-Âu "nuốt chửng".
Ảnh: Douwe van Hinsbergen.

Hé lộ "chân dung" của Adria Lớn

Các nhà khoa học từ các trường đại học ở Utrecht (Hà Lan), Oslo (Na Uy) và Zurich (Thụy Sĩ) đă tái dựng quá tŕnh phát triển của các dăy núi trong khu vực Địa Trung Hải, trải rộng qua gần 30 quốc gia. Mỗi khu vực có kết quả khảo sát địa chất, bản đồ và giả thuyết h́nh thành khác nhau.
Sử dụng phần mềm tái dựng mảng kiến tạo, các nhà khoa học phải bóc tách từng lớp bề mặt của địa h́nh hiện tại để quay ngược thời gian. Họ tái dựng được h́nh dạng của các lục địa cách đây hàng trăm triệu năm khác xa bản đồ thực tại.
Các nhà khoa học phát hiện Adria Lớn trở thành một lục địa riêng gần 240 triệu năm trước trong Kỷ Tam Điệp (Triassic).
"Từ việc xây dựng lại bản đồ, chúng tôi đă có được h́nh ảnh của Adria Lớn và một số khối lục địa nhỏ khác, bao gồm những khối đă tạo nên Romania, Bắc Thổ Nhĩ Kỳ và Armenia ngày nay", Van Hinsbergen cho biết.
"Dấu tích của lục địa đă bị biến dạng chỉ có vài kilomet. Chúng ta có thể nh́n thấy chúng ở các dăy núi. Phần c̣n lại của lục địa này, có bề dày khoảng 100 km, bị đè lấp bởi Nam Âu và ch́m vào phần trung gian giữa lơi và vỏ Trái Đất. Chúng ta vẫn có thể t́m ra dấu vết của nó thông qua sóng địa chấn ở độ sâu khoảng 1.500 km", ông nói.
Đây không phải lần đầu tiên một lục địa mất tích được t́m thấy. Tháng 1/2017, một nhóm các nhà khoa học tuyên bố đă t́m thấy một lục địa nhỏ từng tách khỏi siêu lục địa Gondwana.
Siêu lục địa này bắt đầu quá tŕnh phân ră khoảng 200 triệu năm trước. Lục địa "con" c̣n sót lại đang ch́m dưới dung nham, nằm dưới đảo Mauritius ở Ấn Độ Dương.
Tháng 9/2017, một nhóm nghiên cứu khác phát hiện ra lục địa Zealandia bằng cách khoan thăm ḍ ḷng biển ở Nam Thái B́nh Dương. Lục địa này nằm dưới đáy biển gần 1 km.
ZingNews