Mặc dù Trung Quốc cuối cùng đă để cho một phái đoàn các nhà khoa học của Tổ chức Y tế Thế giới ( WHO ) đến nước này để điều tra về nguồn gốc của virus corona gây bệnh Covid-19, nhưng trên thực tế, chính quyền Bắc Kinh đă liên tục gây khó dễ cho phái đoàn điều tra.


Từ mùa xuân năm ngoái, WHO đă yêu cầu được đến Trung Quốc để điều tra, nhưng măi đến thứ Năm 14/01/2021, một phái đoàn gồm 10 nhà khoa học quốc tế mới được phép đến nước này. Nhiệm vụ của họ chỉ là cố gắng truy t́m nguồn gốc của virus để hiểu được là nó đă lây sang người như thế nào.

Trung Quốc cản trở cuộc điều tra nguồn gốc virus Vũ Hán

Bản tin dưới đây với tựa "Đi t́m nguồn gốc"virus Vũ Hán" của PV John Sudworth của BBC News tại Vân Nam (TQ) đăng ngày 22/12/2020
Một khoa học gia Trung Quốc, người nằm ở tâm điểm những cáo buộc không có căn cứ rằng virus corona đă bị ṛ rỉ ra từ pḥng thí nghiệm của bà tại thành phố Vũ Hán, nói với BBC rằng bà sẵn sàng chào đón "bất kỳ kiểu tới thăm nào" nhằm bác bỏ tin này.
Tuyên bố gây ngạc nhiên của Giáo sư Thạch Chính Lệ (Shi Zhengli) được đưa ra vào lúc nhóm các khoa học gia từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đang chuẩn bị tới Vũ Hán vào tháng 01/2021 để bắt đầu điều tra nguồn gốc phát sinh Covid-19.

Huyện Thông Quan (Tongguan) hẻo lánh thuộc tỉnh Vân Nam ở miền tây nam Trung Quốc là nơi rất khó đến, nhưng gần đây, khi nhóm phóng viên BBC t́m mọi cách để tới nơi, th́ đó đă trở thành nhiệm vụ bất khả thi.

Các nhân viên cảnh sát mặc thường phục và các kiểu viên chức khác đi trên những chiếc xe hơi không mang dấu hiệu đặc biệt nào đă đeo bám chúng tôi trong nhiều dặm đường trên suốt con đường hẹp, xóc nảy người. Họ dừng khi chúng tôi dừng, đi khi chúng tôi đi, và quay trở lại khi chúng tôi buộc phải quay xe trở lại.
Chúng tôi vấp phải những trở ngại trên đường đi. Chẳng hạn như trên đường bỗng có chiếc xe tải "bị hỏng" nằm chắn ngang, mà theo người dân th́ nó chỉ xuất hiện có vài phút trước khi chúng tôi tới nơi.
Khi chúng tôi tới những chốt kiểm soát, những người đàn ông không rơ danh tính nói với chúng tôi rằng họ có nhiệm vụ không để chúng tôi đi qua.
Thoạt trông, toàn bộ những điều này có vẻ như một nỗ lực không đáng, khi mà chúng tôi chỉ định tới một nơi từng là mỏ đồng đă bị bỏ hoang không mấy ai để ư.


Một chiếc xe tải "bị hỏng" nằm chắn ngang đường ngăn cản nhóm phóng viên của BBC vào Huyện Thông Quan (Tongguan),Vân Nam ở miền tây nam Trung Quốc,
được cho là khởi điểm của Sars-Cov-2, Chiếc xe “hỏng” này theo người dân th́ nó chỉ xuất hiện có vài phút trước khi đoàn PV của BBC tới.
Chuyến đi vào Thông Quan bất thành (ảnh BBC News)

Ở nơi này, hồi năm 2012 có sáu công nhân mắc phải một căn bệnh bí hiểm, và cuối cùng ba trong số họ đă tử vong.

Nhưng bi kịch đó, những cái chết của họ, lẽ ra đă bị lăng quên th́ nay lại mang một ư nghĩa mới cho đại dịch Covid-19.
Ba công nhân tử vong nay nằm ở tâm điểm một cuộc tranh căi khoa học nảy lửa về nguồn gốc của loại virus đang gây bệnh và về câu hỏi liệu virus gây ra Covid-19 phát sinh từ tự nhiên hay từ một pḥng nghiên cứu khoa học.
Các nỗ lực của nhà chức trách Trung Quốc trong việc chặn chúng tôi tới khu mỏ này là một dấu hiệu cho thấy họ đă quyết liệt tới đâu trong việc muốn kiểm soát câu chuyện.

Không nhằm t́m "thủ phạm"

Việc truy t́m nguồn gốc của virus rất quan trọng để giúp ngăn ngăn chận sự bùng phát của một đại dịch mới, đồng thời giúp cho thế giới đề ra những biện pháp pḥng ngừa đối với loài súc vật này hay súc vật kia, cấm săn bắt, chăn nuôi chúng và tránh sự tiếp xúc giữa chúng với con người. Phần lớn công việc của các nhà khoa học sẽ là xác định « mắc xích c̣n thiếu » đă giúp cho virus SARS-CoV-2 từ một loài dơi lây lan sang người. Nhưng các thành viên của phái đoàn cũng tuyên bố là họ sẽ nghiên cứu mọi giả thuyết, tức là gián tiếp không loại trừ khả năng virus đă thoát ra từ một trong những pḥng thí nghiệm virus học ở Vũ Hán.
Hôm qua, giám đốc đặc trách các vấn đề khẩn cấp y tế của WHO Michael Ryan đă nhấn mạnh mục tiêu của phái đoàn điều tra không phải là nhằm t́m ra « thủ phạm », tức là không nhằm cáo buộc bất cứ định chế nào hay bất cứ quốc gia nào. Nhưng chính quyền Bắc Kinh vẫn cứ lo ngại là trách nhiệm của họ trong việc để đại dịch lây lan ra toàn cầu sẽ bị phơi bày ra trước thế giới.
Vấn đề, là thời gian càng trôi qua, Trung Quốc càng không chấp nhận bị xem là quốc gia mà từ đó virus xuất phát. Chính v́ có suy nghĩ như vậy cho nên Bắc Kinh đă t́m đủ mọi cách để cản trở công việc của phái đoàn các nhà khoa học quốc tế.

Gây khó khăn ngay từ đầu


Để chuẩn bị cho chuyến đi của phái đoàn điều tra quốc tế, mùa hè vừa qua, một nhà dịch tễ học và một chuyên gia y tế động vật đă đến Trung Quốc. Từ thời điểm đó, 10 chuyên gia của phái đoàn điều tra đă có thể họp qua mạng với các nhà khoa học Trung Quốc. Tuy nhiên, theo báo Le Monde, ngay từ đầu, đă có những cuộc mặc cả gay go giữa Trung Quốc với WHO về việc thành lập phái đoàn chuyên gia điều tra. Phái đoàn này gồm 10 chuyên gia có uy tín trong các lĩnh vực của họ, đến từ các nước Đan Mạch, Anh Quốc, Úc, Nga, Đức, Hoa Kỳ, Qatar, Nhật Bản và Việt Nam. Nhà khoa học Việt Nam tham gia phái đoàn là ông Nguyễn Việt Hùng, chuyên gia về sức khỏe cộng đồng. Ngay cả sau khi đă thống nhất với nhau về thành phần của phái đoàn điều tra, ngày giờ chuyến đi của phái đoàn điều tra đă không được xác định rơ ràng. Ban đầu WHO chỉ thông báo là chuyến đi sẽ diễn ra « vào tuần lễ đầu của tháng 01/2021 ». Chuyến đi theo lẽ đă bắt đầu từ thứ Tư tuần trước, nhưng vào giờ phút chót, nhiều thành viên phái đoàn mới biết là họ vẫn chưa được cấp thị thực nhập cảnh Trung Quốc. Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh hôm đó đă biện minh rằng sự trễ nải chỉ là vấn đề hành chánh: « Việc truy t́m nguồn gốc là rất phức tạp. Để bảo đảm cho công việc của nhóm chuyên gia quốc tế được suôn sẻ, cần phải tuân thủ các thủ tục cần thiết và cần có những sắp xếp đặc biệt. Hiện giờ, hai bên đang thương lượng về vấn đề này ».

Lănh đạo của WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus, vốn vẫn bị chỉ trích là quá thân thiện với Bắc Kinh, lúc đó đă không giấu được vẻ bực bội : « Tôi rất thất vọng về thông tin này, bởi v́ hai thành viên của phái đoàn đă bắt đầu đi, những thành viên khác vào giờ chót lại không thể đi được. »
Nay th́ vấn đề đă được giải quyết xong và bộ Y Tế Trung Quốc hôm 11/01 vừa thông báo là các nhà điều tra của WHO sẽ đến Trung Quốc vào thứ Năm tuần này và phái đoàn sẽ « tiến hành các cuộc nghiên cứu chung với các nhà khoa học Trung Quốc về nguồn gốc của virus ». Nhưng Bắc Kinh vẫn không cho biết chi tiết về diễn tiến của cuộc điều tra.

Khuôn khổ hoạt động hạn chế

Người ta chỉ được biết là chuyến đi của các nhà khoa học quốc tế sẽ kéo dài từ 5 đến 6 tuần, trước hết là sẽ đến thành phố Vũ Hán, thành phố đầu tiên trên thế giới bị cách ly từ ngày 13/01/2020 và cũng là nơi có ca tử vong đầu tiên do Covid-19 được thông báo cách đây một năm, ngày 11/01/2020. Vấn đề là khi đặt chân đến lănh thổ Trung Quốc, phái đoàn của WHO sẽ bị cách ly 2 tuần ! Đi chỉ có mấy tuần, mà lại mất 2 tuần cách ly, th́ thời gian sẽ quá hạn hẹp để các nhà khoa học có thể truy t́m cặn kẽ nguồn gốc của dịch bệnh. Họ phải đợi đến cuối tháng mới đến được Vũ Hán, thành phố bị nghi là nơi xuất phát virus gây bệnh Covid-19. Hiện chưa biết là họ có được phép đi vào chợ buôn bán súc vật ở Vũ Hán, nơi từng là tâm điểm của đại dịch. Chợ này đă bị đóng cửa, được tẩy trùng và nay đă bị bít kín hoàn toàn.


Chợ hải sản ở Vũ Hán, nơi bùng phát COVID-19 đầu tiên vào tháng 12 năm ngoái, vẫn “bế môn tỏa cảng”.
Mọi người tin rằng mọi chứng cứ khởi nguồn của đại dịch đă bị Bắc Kinh xóa sạch (ảnh NHK News)


Các nhà khoa học vẫn nghĩ rằng vật chủ nguyên thủy của virus gây bệnh Covid-19 là loài dơi, nhưng họ chưa biết con vật trung gian nào đă truyền virus sang người. Nhưng do Trung Quốc đă đợi đến nay mới cho phép các nhà khoa học quốc tế đến tiến hành điều tra độc lập, những dấu vết đầu tiên rất có thể sẽ không c̣n nữa.


Ấy là chưa kể khi thương lượng về việc thành lập phái đoàn, phía Bắc Kinh đă buộc được WHO nhượng bộ về khuôn khổ hoạt động của các nhà điều tra. Đặc biệt, thỏa thuận giữa Trung Quốc và tổ chức của LHQ có ghi rơ là cuộc điều tra của các nhà khoa học quốc tế « sẽ dựa trên những thông tin đang có và sẽ bổ sung các thông tin đó, hơn là làm trùng với với các nỗ lực hiện có ». Nói cách khác, các nhà điều tra của WHO phải dựa trên, ít ra là một phần, các kết quả điều tra của phía Trung Quốc, chứ không được tự họ tiến hành một số phân tích. Họ sẽ làm việc trên các mẫu do các nhà khoa học Trung Quốc cung cấp. Trước đó, tờ New York Times đưa tin , Bắc Kinh đă hứa rằng sẽ để các chuyên gia của WHO vào Trung Quốc điều tra về virus, nhưng điều kiện tiên quyết là, phần then chốt của cuộc điều tra phải do các chuyên gia Trung Quốc kiểm soát.

Virus là từ bên ngoài vào?

Không biết các chuyên gia quốc tế sẽ điều tra như thế nào trong lúc mà nước chủ nhà vẫn khẳng định họ không có liên can ǵ đến nguồn gốc đại dịch ! Trả lời phỏng vấn trên báo chí chính thức ngày 02/01/2021, ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đă khẳng định rằng « ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy là đại dịch rất có thể là do những phát tán riêng lẻ từ nhiều nơi trên thế giới ». Nói cách khác, thay v́ nh́n nhận đă chậm trễ trong việc thông báo các ca nhiễm đầu tiên vào tháng 12/2019 và trong việc chính thức nh́n nhận virus có thể lây từ người sang người vào tháng 1/2020, Bắc Kinh kể từ nay để cho hiểu là virus gây bệnh Covid-19 là đến từ nơi khác và chính họ đă báo động cho thế giới về đại dịch này ! Báo chí chính thức gần đây c̣n đua nhau khẳng định virus có thể đă nhập vào Trung Quốc qua bao b́ các thực phẩm đông lạnh. Trong khi đó, các công tŕnh nghiên cứu của thế giới đă cho thấy là mọi loại virus corona đang lan truyền hiện nay trên thế giới đều có nguồn gốc từ virus xuất hiện vào tháng 09/2019 ở Vũ Hán.

Bên cạnh đó, chế độ Bắc Kinh cũng đă lợi dụng khủng hoảng Covid để củng cố quyền lực của họ, đồng thời trấn áp những tiếng nói chỉ trích.


Cuối tháng 12 vừa qua, các lănh đạo đảng Cộng Sản Trung Quốc đă tự khen ngợi họ về thành công trong việc kềm chế dịch Covid-19, khẳng định đó là nhờ « vai tṛ quyết định » của Đảng. Trong khi đó, chính quyền Bắc Kinh đă bắt giữ và kết án tù ít nhất 8 người dám chỉ trích chính sách của chính phủ vào lúc khởi đầu dịch Covid-19. Trường hợp mới nhất là nhà báo công dân Trương Triển đă lănh án 4 năm tù vào cuối tháng 12 v́ đă đăng trên mạng các bài tường thuật về t́nh h́nh dịch Covid-19 tại Vũ Hán trong những ngày đầu.
Trong bối cảnh như vậy, theo lời một thành viên của phái đoàn, chuyên gia về bệnh động vật truyền sang người Fabian Leendertz, thuộc Viện Robert Koch của Đức, không nên chờ đợi là chuyến đi đầu tiên của phái đoàn điều tra trong tháng 1 sẽ đạt được ngay các kết quả cụ thể. Nhưng ông hy vọng phái đoàn sẽ có thể trở lại Trung Quốc với một « kế hoạch cụ thể » cho giai đoạn 2 của cuộc điều tra.

Sau 1 năm WHO mới được phép vào TQ điều tra nguồn gốc Covid-19. Mọi người hỏi: Đến khảo cổ à?

Đă một năm kể từ ngày virus viêm phổi Vũ Hán lây lan ra toàn cầu và gây thiệt hại nặng nề đến các quốc gia trên thế giới. Những biến động trong một năm qua khiến người ta không khỏi mất đi niềm tin vào Tổ chức Y tế thế giới, cũng như không tin rằng một cuộc điều tra như vậy có thể đưa ra bất kỳ kết luận đáng tin cậy nào.

Trong khi cả thế giới lên án hành vi che giấu dịch bệnh viêm phổi Vũ Hán bùng phát tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc khiến virus lây lan ra toàn cầu và chính quyền Trung Quốc liên tục phủ nhận, đẩy nguồn gốc của virus cho những quốc gia khác, th́ kể từ hồi tháng 3 năm nay, chợ hải sản Hoa Nam Trung Quốc ở thành phố Vũ Hán, nơi được coi là khởi nguồn của dịch bệnh, đă bị chính quyền yêu cầu dỡ bỏ. Người dân cho rằng, hành động của chính quyền là “hủy thi diệt tích”, tức là xóa sạch dấu vết, bằng chứng phạm tội.

Mặc dù vậy, khi một số chuyên gia của WHO đến Trung Quốc để điều tra về virus viêm phổi Vũ Hán vào tháng 7 năm 2020, họ vẫn không được phép đến thành phố Vũ Hán mà chỉ ở lại Bắc Kinh trong 3 tuần rồi trở về nhà. Kết quả là, họ không thu được bất kỳ báo cáo điều tra nào có giá trị.

Do đó, đối với cuộc điều tra trong tháng này, cư dân mạng đă xôn xao b́nh luận:

“Đây là phái chuyên gia tới để khảo cổ đúng không?”
“Đảng Cộng sản Trung Quốc từ lâu đă tiêu hủy bằng chứng và giam/ giết người diệt khẩu”.
“Đi làm ǵ chứ? Một sự lăng phí tiền bạc… Hay là đi để lấy tiền thưởng?”
“Các bộ phận ánh sáng, trang phục, trang điểm, đạo cụ, dàn dựng và hiệu ứng đặc biệt đă sẵn sàng để ghi h́nh!”
“Lại muốn đi du lịch công sao? Tham ăn, tham uống, vui chơi … Cẩn thận không bị quay phim nha!”

WHO đă bị thế giới chỉ trích v́ giúp Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ) che giấu dịch bệnh và hành động chậm chạp trong đại dịch năm nay. Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Asō Tarō từng thẳng thắn tuyên bố rằng, do mối quan hệ chặt chẽ giữa tổ chức này (WHO) và ĐCSTQ, mà nhiều người đă gọi Tổ chức Y tế Thế giới là “Tổ chức Y tế Trung Quốc” CHO- the Chinese Health Organization).
Đài Á Châu Tự Do cũng đă trích dẫn các tài liệu nội bộ và các cuộc phỏng vấn với một số nhà ngoại giao và nhà khoa học, tiết lộ rằng v́ để có cơ hội được vào Trung Quốc điều tra, WHO đă nhiều lần nhượng bộ ĐCSTQ, bao gồm cả việc đồng ư cho phép các nhà khoa học Trung Quốc chủ tŕ phần chính của cuộc điều tra.
Các nhà b́nh luận về sự kiện cho rằng hiện công cuộc truy t́m nguồn gốc virus viêm phổi Vũ Hán của WHO ở Trung Quốc là một “màn tŕnh diễn chính trị”. Họ đang hành động nhằm giảm bớt những chỉ trích từ nước ngoài. Tuy nhiên, trên thực tế, tổ chức WHO vốn không có hứng thú đối với cuộc điều tra này.
BlackHole (từ các nguồn RFI, BBC, VIET'S HERALD)