( Tiếp theo và hết ...)
Gia đ́nh Chương kỳ này có thêm một nhân vật lừng danh: Phạm Duy. Năm 1949, chiến tranh lan đến vùng chợ Đại và quán Thăng Long phải dời vào khu 4, vùng trấn nhậm của viên tướng Mạnh Thường Quân Nguyễn Sơn. Ở đây Thái Hằng đă trở thành bà Phạm Duy, Thái Thanh vừa lớn để bước chân vào làng ca nhạc. Cả gia đ́nh Chương phục vụ trong pḥng văn nghệ của một đại đoàn. Quán Thăng Long không c̣n nữa nhưng tiền thân của ban Hợp Ca Thăng Long đă được định h́nh. Tôi cũng không c̣n nhớ rơ gia đ́nh Phạm Đ́nh Chương về trước hay sau cái chết của viên tướng đầy huyền thoại Nguyễn Sơn. Chỉ biết là ban Thăng Long vào thành nhưng không ở lại Hà Nội mà vô thẳng miền Nam lập nghiệp.
Đồng bào miền Nam xưa nay thừa thăi điệu buồn nên trong cái vô thức tập thể nó thiếu một niềm vui khỏe mạnh. Ban Hợp Ca Thăng Long phần nào đă đáp ứng được niềm khao khát đó. Ấy là chưa kể đến một yếu tố đầy cảm tính rất phù hợp với miền Nam: tất cả thành viên ban hợp ca đều là anh em trong một nhà. Một gia đ́nh tài hoa quá. Một sự kết hợp đẹp đẽ quá. Nhất là sau đó ít lâu, ban hợp ca Thăng Long lại có thêm một thành viên mới: Khánh Ngọc, một bông hoa hương sắc của miền Nam, Hoài Bắc – Khánh Ngọc một lứa đôi nghệ thuật. Ban Hợp Ca Thăng Long càng thêm sung sức.
Nhưng phải đợi đến đầu năm 1954, Ban Hợp Ca Thăng Long mới lên đỉnh cao thành tựu của ḿnh. Năm ấy ban Hợp ca cùng với “quái kiệt” Trần Văn Trạch, thành lập ban Gió Nam ra công diễn ở Hà Nội. Lúc ấy tôi đang là thương binh nằm nhà thương Vơ Tánh. Nghe báo chí Hà Nội tán thưởng Nam Phong chi huân hề – Ngọn gió Nam mát lành thay. Nghe dân chúng Hà Nội xôn xao hâm mộ quá, tôi sốt ruột phải trốn nhà thương một buổi ra xem Gió Nam tŕnh diễn.
Nhưng mà ra chậm hết vé mất rồi. Nhà Hát Lớn Hà Nội không c̣n chỗ. Tôi lững thững đứng ngoài nghe tiếng vỗ tay dồn dập từng hồi như sấm mà ruột nóng như lửa đốt. May quá gặp Ngọc Chả Cá một cây công tử Càn Long Hà Nội tôi mới được vào (bây giờ bạn ở đâu hở Ngọc?).
Người Hà Nội xưa nay khụng khiệng ít khi nào nồng nhiệt thế đâu. Nhưng mà lần này, người Hà Nội bị Ban Hợp Ca Thăng Long chinh phục hoàn toàn. Trước đó tân nhạc ở Hà Nội chỉ là một bà con nghèo trước cải lương, tuồng kịch … chỉ đảm nhiệm được vai tṛ phụ diễn trước khi mở màn hoặc giữa hai lớp kịch mà thôi. Bây giờ Ban Hợp Ca Thăng Long với một chuỗi ngôi sao nhạc mới đă chiếm lĩnh sân khấu suốt hai tiếng đồng hồ liên tục. Khán giả Hà Nội được thưởng thức một chương tŕnh nhạc mới tân kỳ sinh động tràn đầy dân tộc tính. Đây là một bước trưởng thành của tân nhạc và trở nên khuôn mẫu cho những đại nhạc hội sau này.
Buổi tŕnh diễn vừa kết thúc, toàn ban Gió Nam ra chào khán giả. Đèn rực sáng. Những bó hoa trao cho những nghệ sĩ tài năng. Hoài Bắc Phạm Đ́nh Chương giơ cao bó hoa vẫy vẫy, nụ cười rộng mở. Chương không thể nào biết rằng trong số khán giả vô danh ấy, có một người bạn cũ của Chương đang vỗ tay kịch liệt.
Thập niên 50 là thời kỳ rực rỡ nhất của Ban Hợp Ca Thăng Long. Thời gian này cũng là lúc Phạm Đ́nh Chương sáng tác đều đặn nhất. Những bài ca chủ lực của Ban Hợp Ca Thăng Long như Tiếng Dân Chài, Hội Trùng Dương, Ly Rượu Mừng … đều xuất hiện trong giai đoạn này.
Không biết tôi có chủ quan không khi nghĩ rằng Phạm Đ́nh Chương trong giai đoạn này vẫn mang dáng vẻ một anh học tṛ mới lớn, tâm hồn trong sáng như gương, con người, thiên nhiên đều là bè bạn. Ngựa phi đường xa thế nào cũng tới, leo núi mệt nhọc rồi cũng đến nơi, đồng ruộng th́ đầy lúa thơm mềm, con sông th́ đầy trăng và đầy cá. Thế vẫn c̣n chưa hết, Chương c̣n rót một ly rượu mừng, mừng khắp nhân gian. Hăy lắng nghe đi, có một nụ cười đâu đó, khi nhẹ nhàng phảng phất, khi trào lên như tiếng reo vui. Cũng có lúc Phạm Đ́nh Chương nhắc đến điệu buồn; giọt lệ rưng rưng chờ mong bóng con của người mẹ già hay nỗi khổ của đồng bào miền đất cày lên sỏi đá:
Quê hương tôi nghèo lắm ai ơi. Mùa đông thiếu áo (9) …
Nhưng liều lượng của điệu buồn trong nhạc Phạm Đ́nh Chương thời kỳ này rất ít so với niềm vui ào ạt, chỉ như một đối điểm (contrepoint), chỉ như màu đen làm nổi lên sắc trắng mà thôi. Mà điệu buồn cũng được nhắc đến bằng tấm ḷng nhân ái, tâm hồn Chương là vậy, mở ra, hướng ngoại, trong sáng vui tươi. Chương không phải là người hướng nội, đi t́m thú đau thương trong những kiểm tra, tự vấn nơi ḿnh. Đó là thực chất nhạc Phạm Đ́nh Chương thời kỳ đầu cũng là đặc điểm của Ban Hợp ca Thăng Long …
Giai đoạn sáng tác thứ hai của Phạm Đ́nh Chương bắt đầu từ một kỷ niệm buồn: Ngày Khánh Ngọc rời xa vào khoảng cuối thập niên ’50. Sau đó Phạm Duy, Thái Hằng cũng t́m về hướng khác. Ngôi biệt thự ấm cúng đường Bà Huyện Thanh Quan không người ở. Hoài Bắc, Thái Thanh và gia đ́nh dọn về một căn nhà nhỏ đường Vơ Tánh (Frères Louis cũ). Chính tại ngôi nhà này tôi thường đến bầu bạn với Phạm Đ́nh Chương cùng với Thanh Nam, Mai Thảo. Tụi tôi đến “hầu bài” bà thân của Chương để được ăn những bữa cơm nhớ măi: canh cua rau đay, cà pháo, đậu rán …
Lúc này, h́nh như Chương muốn ra khỏi vùng hào quang sáng chói của một ca sĩ thời danh để được sống b́nh thường nếu không muốn nói là ẩn dật. Đang ăn diện kiểu cách, Chương ăn vận xuề x̣a, đi dép không quai lẹt xẹt, chiếc xe hơi dài tḥng Studebaker đă được bán đi. Nụ cười kiểu jeune premier đă tắt và đặc biệt Chương để một hàm râu mép chàm ràm, rậm rịt. Lúc này, tụi tôi có một tên mới để gọi Chương: Râu Kẽm. Râu Kẽm đang phóng túng h́nh hài, ít ăn ít nói hẳn đi, mà có nói cũng thường hừ một tiếng giọng mũi. Một nhát chém hư vô đă làm thay đổi Phạm Đ́nh Chương.
Ban Hợp Ca Thăng Long, với sự phân liệt như thế tưởng đă ră đám. Nhưng đầu những năm ’60, ban Thăng Long gượng dậy với Hoài Trung – Hoài Bắc – Thái Thanh. Ban Thăng Long sống lại kỳ này, tuy vẫn được tán thưởng nhưng đó chỉ là cái bóng của chính ḿnh. Phạm Duy đă mang nguồn âm sắc lung linh và trầm lắng của dân tộc đi xa, c̣n tiếng reo vui chan ḥa và nhân ái của Phạm Đ́nh Chương cũng không c̣n xuất hiện. Trong thời kỳ này Ban Hợp Ca Thăng Long có tŕnh làng một tác phẩm rất được hoan nghênh: Bài Ô Mê Ly. Nhưng bài hát vui tươi này không phải của Chương mà của một tài danh khác: Văn Phụng.
Thời kỳ hướng ngoại, tâm hồn sáng tác rơ như gương, tha nhân và ngoại giới đều là bè bạn của Chương đă khép lại rồi. Tiếng cười đă tắt. Thời kỳ này là của đau thương và tiếng khóc. Nhưng khóc than rên rỉ không phải là nghề của chàng. Như đă nói, Chương không phải là người hướng nội, gặm nhấm đau thương làm thứ giải sầu. Nỗi đau th́ có sẵn và Chương muốn giữ một ḿnh nhưng lời oán hận th́ không. Cho nên những khúc bi ca sau này như Nửa Hồn Thương Đau, Người Đi Qua Đời Tôi, Mưa Sài G̣n Mưa Hà Nội, Chương đều mượn lời của Thanh Tâm Tuyền, Trần Dạ Từ, Hoàng Anh Tuấn … Chương làm công việc phổ thơ, qua lời của người để phần nào nói lên tâm sự của ḿnh. Những ca khúc này có vị trí riêng của nó, rất được yêu thích qua giọng hát Thái Thanh, nhưng đối với Chương nó vẫn như một sự “chẳng đặng đừng”. Về bề ngoài, hai giai đoạn sáng tác của Chương có vẻ đối nghịch nhau nhưng nh́n chung nó vẫn thống nhất trong tân hồn nhân ái của tác giả.
Nói cho ngay từ thập niên ’60 trở đi, việc ca hát đối với Chương cũng là một sự “chẳng đặng đừng”. Th́ cũng phải có công ăn việc làm như người ta, ngay cả việc trông coi pḥng trà ca nhạc “Đêm Màu Hồng” Chương cũng làm chơi chơi, cho có. Nhưng chính cái vẻ chơi chơi, phóng khoáng ấy nó lại hợp với khung cảnh Đêm Màu Hồng. Đây là một pḥng trà gợi nhớ. Nhớ về những bài hát xa xưa, về một thuở mộng mơ đă tắt, về một khung cảnh Việt Nam đă xa, về một Ban Hợp Ca Thăng Long đă tàn. Phạm Đ́nh Chương đi từ bàn này sang bàn khác cụng ly cùng người mộ điệu hoặc lên sân khấu giới thiệu một bài hát vừa được yêu cầu. Cái giọng có mang hơi rượu cùng với nụ cười nhếch mép đă tạo nên không khí Đêm Màu Hồng v́ phần lớn khách đến đây đều là thân hữu.
Chúng tôi, những buổi phùng trường tác hí là vào khoảng 9, 10 giờ đêm lại tà tà kéo đến Đêm Màu Hồng. Bạn bè có chỗ ngồi riêng, giá biểu riêng. Khẩu vị như thế nào th́ chủ quán biết rồi. Vũ Khắc Khoan th́ phải Con Thuyền Không Bến, lúc nào cao hứng lại c̣n phi lên sân khấu mà ngâm “Hồ Trường, Hồ trường ta biết rót về đâu”. Thanh Tâm Tuyền th́ phải Mộng Dưới Hoa. Thanh Nam th́ Cô Láng Giềng. Hôm nào có mặt tôi, Thái Thanh lại hỏi: Biệt Ly hay Buồn Tàn Thu đây ông? Có bữa Râu Kẽm cảm khái quá liền ôm đàn guitare mà hát một ḿnh (ít khi lắm). Hát tiếng Tây “Un jour si tu m’abandonnes” (Ngày nào, nếu em bỏ ta). Có khi vui anh vui em, Chương bỏ luôn pḥng trà cùng Vũ Khắc Khoan, Mai Thảo kéo lên “Quang Minh Đỉnh”.
Phan Lạc Phúc
http://www.tvvn.org/nho-pham-dinh-chuong-phan-lac-phuc/
Reply With Quote
Originally Posted by Tigon
Bookmarks