Nguyễn Thanh Giang

Tranh chấp biẻn Đông giữa Trung Quốc với các nước Đông Nam Á và đặc biệt với Việt Nam ngày càng quyết liệt. Sự việc càng trở nên nghiêm trọng từ khi họ tŕnh ra Liên Hợp Quốc vào tháng 5 năm 2009 tấm bản đồ h́nh lưỡi ḅ “liếm” hầu như toàn bộ Biển Đông. Họ ngang nhiên bắt bớ, giam giữ, tịch thu tàu thuyền ngư phủ Việt Nam ngay tại những vùng biển mà cha ông ta vẫn đánh bắt hải sản từ xưa.

Báo chí Trung Quốc thẳng thừng tuyên bố: “Phải gia tăng sức mạnh chấp pháp hải dương tại vùng Biển Đông, xua đuổi và bắt giữ kịp thời những thuyền cá tác nghiệp phi pháp tại vùng biển của ta, đồng thời căn cứ vào luật pháp có liên quan của Trung Quốc tiến hành xử lư, và cũng phải tiến hành hành động chống bắt giữ, chống xua đuổi, nhằm bảo đảm an ninh cho ngư thuyền tác nghiệp nước ta ”.Họ không chỉ ngăn trở các tập đoàn đa quốc gia BP, Exxon… hợp tác với Việt Nam mà c̣n sách nhiễu tàu của hải quân Hoa Kỳ qua lại trên vùng biển này. Cho nên trong một hội nghị quốc tế tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia ở Hà Nội, bà Hillary Clinton, Ngoại trưởng Hoa Kỳ đă phải tỏ thái độ cứng rắn: “Hoa Kỳ, cũng như mọi quốc gia khác, có lợi ích quốc gia trong việc tự do đi lại, tự do đi vào vùng biển chung của châu Á, và tôn trọng luật pháp quốc tế ở Biển Đông”.
Về phía các nước Đông Nam Á, tháng 4 năm ngoái, tàu Ngư Chính của Trung Quốc đă bị tàu Malaysia bám theo sát suốt 17 tiếng đồng hồ, cùng lúc, phi cơ chiến đấu của Malaysia đă xuất hiện và bay lượn liên tục khoảng 15 phút bên trên hai chiếc tàu này. Kết quả: tàu Ngư Chính của Trung Quốc phải bỏ chạy.

Đầu tháng 3 năm nay, tàu chiến Trung Quốc đến gây sự với tàu địa vật lư đang thăm ḍ địa chấn tại khu vực Reed Bank – Trường Sa liền bị không quân Philippines săn đuổi bạt vía.

Trong khi đó, biết là Trung Quốc tổ chức tập trận trái phép trên lănh hải Trường Sa của ḿnh nhưng một tuần sau đó, ngày 2 tháng 3 vừa rồi Việt Nam mới lên tiếng phản đối; biết là tàu kẻ cướp Trung Quốc đâm ch́m tàu của ngư dân ta nhưng báo chí của Đảng chỉ dám nói chại: “tàu lạ”! Duy chỉ có lần trong một bài b́nh luận trên đài phát thanh Thành phố Hồ Chí Minh, người ta nghe thấy tiếng nói của nhân dân địa phương này dám ví hải quân Trung Quốc như hải tặc Somali: “Năm 2009 đă có 33 tàu và 433 ngư dân, từ đầu năm 2010 đến nay 3 tàu và hơn 40 ngư dân Việt Nam bị tàu Trung Quốc bắt giữ và đ̣i tiền chuộc, thậm chí tịch thu tàu, ngư cụ, sản phẩm đánh bắt được trên tàu. Việc làm của một bộ phận quan chức Trung Quốc khi bắt giữ tàu và đ̣i tiền chuộc làm nhiều người liên tưởng đến bọn hải tặc Somali”.
Các nước trong khu vực: Philippines, Malaysia, Singapore, Indonesia, Brunei và Thái Lan đă cùng với Mỹ thành lập nhóm “Karat” như một liên minh quân sự bảo vệ cho nhau trước hiểm họa bá quyền Trung Quốc.

Tại Thái B́nh Dương, Hoa Kỳ đă có hai quân cảng ở Guam và Changi (Singapore). Dư luận cho biết Hoa Kỳ rất muốn thuê cảng Cam Ranh như Liên Xô trước đây bởi nếu có thêm Cam Ranh th́ sẽ hoàn tất được cụm tam giác bao vây Trung Quốc. So với mọi căn cứ hải quân của Trung Quốc việc điều quân từ Vịnh Cam Ranh ra bất kỳ đảo nào ở Biển Đông đều thuận lợi hơn.

Trung Quốc tham lam bành trướng tại Biển Đông

Trước thực trạng đó, một số trí thức ưu thời mẫn thế, các nhà cách mạng lăo thành, các chính khách và cơ quan thông tấn nước ngoài hỏi tôi: Nên làm ǵ?

Tôi vừa ngợp trước vấn đề khó và lớn quá, vừa không tiện nói thẳng, nói thật, chỉ xin được viện dẫn ư kiến của nhà chí sĩ đại tài Nguyễn Trường Tộ.

Cách đây 143 năm, trong bản văn “Tiễu trừ giặc biển ” đề ngày 15 tháng 10 năm 1868 Nguyễn Trường Tộ đă cho biết “đường biển có ba cái hại lớn: Một là gió băo, hai là giặc biển, ba là người Tây.”Trong ba cái hại ấy th́: “ Gió băo th́ phạm vào thiên thời, …. làm hại rất ghê gớm, măi măi không thôi, rất khó xử trí ”, ”C̣n người Tây th́ giỏi về thủy lộ, nước ta khó chống đỡ được. Chỉ có cách b́nh tĩnh mà đối phó, giữ ḥa để bao vây, khéo bề xử sự th́ họ cũng chưa vội nhiễu hại ta, mà trái lại c̣n giúp ta nữa”. Duy bọn “Người Thanh (Trung Quốc) ở trên các đảo này tụ nhau làm giặc. Đây là số giặc biển nhiều nhất trên địa cầu. (Trên địa cầu có hai chỗ có giặc biển, một ở Địa Trung Hải nay đă dẹp yên, duy chỉ có h́nh thế Nam Dương – tức Thái B́nh Dương th́ khác. Người Thanh quá đông không có cách ǵ để trừ hết được)”.

Với trí xét đoán mang giác quan thần linh, Cụ nhận định: “Giặc biển là mối hại chung cho cả nước ta, nạn giặc này đă lâu lắm rồi chẳng phải một sớm một chiều nữa mà tương lai cũng không biết đến lúc nào th́ hết, nghiễm nhiên là một giặc dai dẳng. Những thứ giặc khác cũng có lúc bại vong, chứ bọn giặc biển này th́ cha truyền con nối. Nước ta bị chúng nhiễu hại, nếu chỉ một vài năm c̣n có thể dần dà mong khỏi, nếu chỉ có một vài lần c̣n có thể t́m cách bắt. Nhưng đến nay chúng tới lui chẳng phải chỉ một hai năm, cướp bóc giết hại chẳng phải chỉ một hai lần nữa. Sự tổn thất của công và của tư mỗi năm kể có số vạn, đường thương mại không thông, hàng hóa ứ đọng, thật là một cái hại lớn cho sinh dân. Năm này qua năm khác chẳng đă thiệt hại hằng ức triệu đó sao? Dân ven biển, những nhà buôn bán giàu sang là cửa họng của cư dân thượng bạn hạ bạn, thế mà mấy năm nay bị chúng cướp phá giết chóc không biết bao nhiêu nay đă trở thành nghèo cùng”.

Trên cơ sở so sánh tương quan: “Giặc biển so với binh thuyền người Tây th́ cũng như chuột so với hổ mà thôi ”, Nguyễn Trường Tộ đă khuyên triều đ́nh nên “Nhờ vào thế lực của Tây”: “Nếu ta biết cư xử thỏa đáng với người Tây th́ sẽ cùng nhau sống yên ổn vô sự, mà lại có thể tăng cường tiễu trừ giặc biển khiến chúng không dám lui tới ”.

Cụ đưa ra phân tích chi tiết về mối lợi đôi bên để lôi kéo đồng minh: “Nay nếu ta thành thật đi lại với họ, coi như anh em, đem việc đó nói rằng: Bọn giặc biển lấy biển làm vườn, lấy nước làm nhà, ẩn hiện bất thường, nước tôi có lắm việc không thể pḥng tiễu được hết, nay Tây Nam đă ḥa hiếu mà đường đi lại Nam Bắc không thông như thế cũng chẳng lợi ích ǵ cho quư quốc, quư soái trước đă có lời như vậy nay nếu thỉnh thoảng tuần hành trên mặt biển bắt hết thuyền phỉ giao cho nước chúng tôi xử trị th́ chẳng những thông được đường buôn bán mà c̣n làm tăng thêm t́nh giao hảo giữa hai nước”.

Dưới đây là trích đoạn nguyên văn di thảo “Tiễu trừ giặc biển” của Nguyễn Trường Tộ:

“Giặc biển là mối hại chung cho cả nước ta, nạn giặc này đă lâu lắm rồi chẳng phải một sớm một chiều nữa mà tương lai cũng không biết đến lúc nào th́ hết, nghiễm nhiên là một giặc dai dẳng. Những thứ giặc khác cũng có lúc bại vong, chứ bọn giặc biển này th́ cha truyền con nối. Nước ta bị chúng nhiễu hại, nếu chỉ một vài năm c̣n có thể dần dà mong khỏi, nếu chỉ có một vài lần c̣n có thể t́m cách bắt. Nhưng đến nay chúng tới lui chẳng phải chỉ một hai năm, cướp bóc giết hại chẳng phải chỉ một hai lần nữa. Sự tổn thất của công và của tư mỗi năm kể có số vạn, đường thương mại không thông, hàng hóa ứ đọng, thật là một cái hại lớn cho sinh dân. Năm này qua năm khác chẳng đă thiệt hại hằng ức triệu đó sao? Dân ven biển, những nhà buôn bán giàu sang là cửa họng của cư dân thượng bạn hạ bạn, thế mà mấy năm nay bị chúng cướp phá giết chóc không biết bao nhiêu nay đă trở thành nghèo cùng. Thử xem nội t́nh h́nh Ba Trang hiện nay đă không nói hết được, th́ suy ra cả nước cũng có thể biết như thế nào. Có hằng sản mới có hằng tâm, dân nếu đói khổ th́ tuy có bụng thích việc nghĩa việc công cũng chẳng làm được ǵ. Sở dĩ nước Anh cường thịnh cũng chỉ do trước hết thi hành cái kế sách làm cho của cải dồi dào, và sửa sang binh bị cũng lấy việc nuôi dân làm trước hết. Như thế có thể nói họ biết được cái căn bản. Nước ta một mặt là bờ biển, đất hẹp mà dài, đường bộ khó đi lại, không như h́nh thế nước khác hoặc tṛn hoặc vuông đi lại không xa. Cho nên cái mà ta nhờ vào đó để lấy xa làm gần th́ duy chỉ có đường biển mà thôi.

Nhà chí sĩ đại tài Nguyễn Trường Tộ

Nhưng đường biển lại có ba cái hại lớn: Một là gió băo, hai là giặc biển, ba là người Tây. Muốn trừ được ba cái hại đó th́ chỉ có kế khai cảng. Ở đoạn cuối trong bài “Tế cấp bát điều” tôi đă nói kỹ. Đó là kế hay nhất. Thứ đến, tuy cũng có những mưu kế khác nhưng đều thiếu sót không được trọn vẹn, trong cái lợi có cái hại, tôi xin phân tích như sau:

Đường duyên hải nước ta từ Quảng Yên trở vào từ B́nh Định trở ra là một trong ba đường gió băo trong địa cầu này. (Ba đường gió băo ấy là: Một ở biển ta, một ở vịnh Mạnh Gia Ấn Độ và một ở vịnh Mạch Tây Ca ngoài ra không đâu có gió băo nữa). Biển th́ ba mặt Đông Nam Bắc có rất nhiều đảo đếm không hết. Người Thanh ở trên các đảo này tụ nhau làm giặc. Đây là số giặc biển nhiều nhất trên địa cầu. (Trên địa cầu có hai chỗ có giặc biển, một ở Địa Trung Hải nay đă dẹp yên, duy chỉ có h́nh thế Nam Dương – tức Thái B́nh Dương th́ khác. Người Thanh quá đông không có cách ǵ để trừ hết được). Gió băo th́ phạm vào thiên thời, giặc biển th́ phạm vào địa lợi, cả hai thứ đó làm hại rất ghê gớm, măi măi không thôi, rất khó xử trí. C̣n người Tây th́ giỏi về thủy lộ, nước ta khó chống đỡ được. Chỉ có cách b́nh tĩnh mà đối phó, giữ ḥa để bao vây, khéo bề xử sự th́ họ cũng chưa vội nhiễu hại ta, mà trái lại c̣n giúp ta nữa. Trong các bài từ trước tôi đă bẩm rơ. Nói về việc khai cảng th́ rất cần thiết đối với việc trừ hai cái hại gió băo và giặc biển nói trên (Trước đă bẩm rơ sự lư, nay không nói nữa), c̣n đối với người Tây th́ tựa hồ như chưa cần thiết. Nhưng cứ theo như bài tôi đă nói trước đây là sau này khi ta đă đủ sức gây khó khăn cho họ th́ cái khoản đó (khai cảng) thật là thượng kế. Cái lợi hại của nó gió băo giặc biển không sao so sánh được. Cho nên khai cảng là một kế lớn có lợi dài lâu cho nước ta, thế mà nhiều người không hiểu rơ cái quan hệ lợi hại đối với quốc dân sau này, chỉ thấy cái cực nhọc tạm thời trước mắt mà bàn chuyện cản trở, đó là điều do chưa suy kỹ mà thôi. Bởi v́ thói thường người ta chỉ lo cứu hoạn mà không biết lo làm sao cho mối hoạn không sinh ra. Đợi cho hoạn nạn sinh ra rồi th́ ngày nào cũng lo cứu không xong c̣n nói ǵ đến lợi được nữa? Nếu khiến cho hoạn không sinh thay v́ cứu hoạn th́ có thể nói rằng khai cảng là khiến cho hoạn không sinh ra vậy. Cho nên mới bảo đó là kế rất hay. Nếu ta biết cư xử thỏa đáng với người Tây th́ sẽ cùng nhau sống yên ổn vô sự, mà lại có thể tăng cường tiễu trừ giặc biển khiến chúng không dám lui tới. Hai việc đó c̣n có thể làm được, c̣n đối với gió băo mà không mở cảng th́ không thể làm được. Nếu đường cảng làm thành rồi, th́ ba cái nạn kia không thể làm hại ta được nữa, như thế mới là kế vạn toàn. Trong bài từ trước tôi đă nói rất rơ nay chỉ nói sơ qua lư lẽ của nó mà thôi. Đấy là kế sách lâu dài không phải là việc có thể làm trong một lúc. Nay trong những việc cấp bách tuần tự có bốn điều kế sách sau đây tưởng cũng có thể làm được:

1. Nhờ vào thế lực của Tây.

V́ bấy lâu ta bị bọn giặc bể cướp phá giết chóc, đến quan lính cũng không thể pḥng chế được, huống nữa thường dân trong tay không có một tấc sắt. Việc đó từ lâu mọi người đă tai nghe mắt thấy, thiên hạ không ai không biết, không thể che giấu được. Nước ta sở dĩ bị người ta xem là yếu hèn v́ có nhiều lẽ mà đấy là lẽ thứ nhất. Giặc biển so với binh thuyền người Tây th́ cũng như chuột so với hổ mà thôi. Đến bọn phỉ hèn mọn như thế mà ta c̣n không thể tiễu trừ được huống chi là kẻ địch lớn. Cho nên bảo rằng ta yếu là v́ thế. Nay nếu không mượn binh lực của họ th́ hèn yếu mà vẫn không được lợi ǵ, vẫn hoàn hèn yếu. Nếu họ thay ta tiễu trừ th́ tuy mang tiếng hèn yếu nhưng được lợi lớn, cái tiếng hèn yếu tuy không khác, nhưng lợi hại th́ có khác, những cái đó đều do ta cả. Xưa kia Thân Hậu nhờ Nhung binh trừ nội loạn, Đường Thái Tôn nhờ Đột Quyết lấy thiên hạ, cho nên nói chịu nhẫn nhục để được việc lớn th́ có ǵ xấu hổ đâu? Nay nếu ta thành thật đi lại với họ, coi như anh em, đem việc đó nói rằng: Bọn giặc biển lấy biển làm vườn, lấy nước làm nhà, ẩn hiện bất thường, nước tôi có lắm việc không thể pḥng tiễu được hết, nay Tây Nam đă ḥa hiếu mà đường đi lại Nam Bắc không thông như thế cũng chẳng lợi ích ǵ cho quư quốc, quư soái trước đă có lời như vậy nay nếu thỉnh thoảng tuần hành trên mặt biển bắt hết thuyền phỉ giao cho nước chúng tôi xử trị th́ chẳng những thông được đường buôn bán mà c̣n làm tăng thêm t́nh giao hảo giữa hai nước. Như thế họ sẽ vui ḷng giúp ta, ta có thể ngồi hưởng lợi. Nếu bảo để họ đi lại đường biển, ra vào cửa cảng như thế, lâu ngày sẽ có bụng này khác, như người xưa nói: Dẫn lang binh để trừ nội khấu, nhưng sự thế bây giờ khác không thể cứ nói măi một cách như vậy được. Nếu có thời cơ có thể quấy nhiễu ta th́ dù không tiễu phỉ họ cũng đột nhập đất ta. Dù không qua lại mà nước ta không có chỗ nào họ không biết, che giấu cũng chẳng được nào!



Năm trước có một quan Tây tên là Vĩ An (Vial), lên Kinh đến sứ quán ba ngày rồi trở về Gia Định. Tôi giả hỏi ông ta h́nh thế Phú Xuân, để xem tầm mắt nhận xét của ông ta như thế nào. Ông nói: “Chỗ ấy rất có h́nh thế, nhưng sự bố trí c̣n nhiều chỗ thất thế không hợp với địa lư binh pháp. Nếu người Tây mà ở đấy th́ dù lực lượng nào cũng không thể xâm nhập được. Tôi nói: “Nếu người Nam mà bố trí đúng phương pháp như người Tây th́ thế nào?” Ông ta cười nói: “Tuy có công cụ nhưng không có người biết sử dụng điều khiển th́ cũng bị vây hăm mà thôi”. Tầm mắt của ông ta thật là tinh vi, thấy một góc mà có thể biết được bốn mặt, cho nên mới nói như thế. C̣n chỗ nào có thể ngăn trở được họ đâu? Nếu ta đối xử khéo với họ th́ mối hoạn sau này chưa chắc đă sinh ra ngay mà hiện tại có thể trừ được hại lớn. Thế th́ ta nhân lợi ích đó để làm con đường đi đến giàu mạnh không được sao? Họ sở dĩ có bụng giúp ta đánh phỉ cũng là muốn thông đường buôn bán với nhau, cũng là v́ lợi cho họ mà cũng nhân đây ḍ xem ta có thành thật ḥa hảo với họ hay không. Nay ta nên nhân đấy mà thuận với họ để có lợi cho ta để phá cái thâm kế đó của họ, để họ không gấp rút mưu tính được ta (Trong các bài trước tôi đă bẩm rơ). Như thế th́ ta mới được thung dung để t́m kế khác. Đó là giả cách thuận với họ, trọng vọng họ để được lợi. Cách này trong binh pháp gọi là ty mà kiêu là thế. Nếu bảo rằng chịu ơn của họ th́ sau này hoặc có yêu sách ǵ cũng sẽ khó bề thoái thác. Theo t́nh thế hiện nay mà nói th́ ta tuy không chịu ơn họ, mà vạn nhất họ cứ nhất định đưa yêu sách liệu ta có thể có sức chống lại được không? Ta cũng không thể chống được th́ bất kỳ chịu ơn hay không chịu ơn cũng bị sự phiền nhiễu đó. Chi bằng chịu ơn mà được lợi rồi cam chịu sự phiền đó c̣n hơn. Nhưng yêu sách là việc chưa chắc đă xảy ra mà ta có thể thư giăn được t́nh thế cấp bách hiện thời, nhân cái việc chưa chắc đă có đó để mà được cái lợi nhất định, chẳng c̣n hơn là đợi đến lúc không thể chối từ mà chẳng được lợi ǵ cả hay sao? Vả lại, ta đă từng chịu lụy họ mà chưa được đền bù, nay họ bỗng nhiên muốn thi ân cho ta phải chăng ư trời lấy đó làm sự đền bù cho ta cũng chưa biết chừng, như thế sao lại không chịu? Xưa kia, quan nhà Thanh cũng đă từng nhờ người Anh hợp lực tiễu trừ giặc biển mà cũng chưa hề thấy người Anh nói ǵ đến ân với huệ. Trung Quốc c̣n nhún ḿnh để được lợi huống hồ ta? Đem khí khái ra mà nói th́ cũng khó nhún ḿnh thực đấy, nhưng cái câu “Tuy bại mà vinh” của người xưa thật đă tạo sai lầm cho không biết bao nhiêu người. Đó là chỉ nghĩ đến cái danh riêng mà không biết vụ cái lợi ích chung. Binh pháp có nói: “Tiến không cầu danh, chỉ làm sao bảo vệ được dân mà thôi”. Nói về cái dũng có ư nghĩa th́ những việc làm v́ nước v́ dân ai có thể bảo đó là sai trái? Cho nên cái kế nhờ vào sức người Tây hiện nay có thể thực hành được ”.

*


Nhân được tin Philippines vừa mua một khu trục hạm tối tân của Hoa Kỳ, kính nhờ độc giả chuyển thêm ư kiến liên quan của Nguyễn Trường Tộ trong bản điều trần gửi Tự Đúc đề ngày 10 tháng 4 năm 1871 kèm đây đến các vị lănh đạo đất nước ngày nay:

Mấy năm trở lại đây, sở dĩ nước ta mỗi ngày một thêm nhiều nạn cướp biển là v́ ở Trung Quốc hiện nay ngành mậu dịch mỗi ngày một thịnh. Họ đă tạo được nhiều tàu tuần dương chạy bằng máy và các tàu buôn, tàu nhà binh của phương Tây qua lại đường biển như mắc cửi. Người Pháp cũng tuần hành nghiêm ngặt suốt từ B́nh Thuận đến Hà Tiên. Do đó thuyền phỉ khó bề phóng túng hoành hành ở hai mặt biển ấy được mà phải trốn sang tá túc nơi hải phận nước ta. Nay nếu ta mua được năm, sáu chiếc thuyền máy chắc chắn, mỗi thuyền có độ mười khẩu đại pháo lớn nhỏ. Rồi lại thuê người Anh người Pháp mỗi thuyền một người trông nom máy móc và bốn người tập bắn, hợp cùng lính của ta vừa đi tuần vừa tập luyện dàn thành chữ nhất đi từ Nam ra Bắc, từ Bắc vào Nam, gặp thuyền phỉ đều bắt hết đưa về xử trí c̣n thuyền th́ sung công. Nếu giặc biển dồn tụ thành sào huyệt th́ thuyền máy của ta hợp lại tiêu diệt, giặc sẽ tan vỡ, mất chỗ tụ tập khó có thể xâm nhập nội địa được”.

Hà Nội, 8 tháng 3 năm 2011

N. T. G.