Page 1 of 4 1234 LastLast
Results 1 to 10 of 37

Thread: Người Trung Quốc Xấu Xí

  1. #1
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555

    Người Trung Quốc Xấu Xí

    Bá Dương, một tác giả Đài Loan, viết sách Xú Lậu Đích Trung Quốc Nhân được phát hành 1985. Sách được dịch qua tiếng Anh / Mỹ là The Ugly Chinaman and the Crisis of Chinese Culture được phát hành 1992. Nguyễn Hồi Thủ, Việt kiều tại Pháp, sinh năm 1949 tại Bắc Ninh, dịch qua tiếng Việt là Người Trung Quốc Xấu Xí. Bản dịch của Nguyễn Hồi Thủ được đăng trên nhiều Web sites của người Việt sau 1997.

    Tôi sẽ post từng đoạn tuỳ theo tôi có hay không có thời gian :p .

    Nếu Mods thấy không thích hợp th́ làm ơn xoá bài của tôi, nhưng để link lại để những người đọc có thể theo links t́m bản dịch của Nguyễn Hồi Thủ.

    Sources:
    http://www.erct.com/2-ThoVan/NHTHU/NTQXX-00.htm , http://www.dunglac.org/index.php?m=m...=detail&ib=184 , http://cusi.free.fr/vhc/hoithu/ntq0050.htm


    Side Note: Xú Lậu Đích Trung Quốc Nhân 醜陋的中國人 có thể hiểu đại khái là người Trung Quốc hẹp ḥi xấu tính. Xú Lậu 醜陋 đại khái trong tiếng Mỹ là narrow-minded and petty.
    Last edited by FatDuck; 03-05-2011 at 03:41 AM.

  2. #2
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555

    LỜI NGƯỜI DỊCH

    NGƯỜI TRUNG QUỐC XẤU XÍ
    (Nguyên tác : 醜陋的中國人 Chơu ḷu de Zhong Guó rén)

    Bá Dương

    Người dịch : Nguyễn Hồi Thủ



    Cũng bởi thằng dân ngu quá lợn,
    Cho nên quân nó dễ làm quan.
    (Tản Đà)

    Mến tặng thầy Diệp Truyền Hoa,
    người 30 năm trước đây đă vỡ ḷng văn Bạch thoại cho tôi.



    LỜI NGƯỜI DỊCH

    Năm năm trước, tôi sang Trung Quốc đọc được quyển sách này rất lấy làm thích thú. Ngay sau đó, từ Trung Quốc về đến Việt Nam, tôi đă chụp lại đưa cho một người bạn ở Hà Nội và động viên anh dịch ra tiếng Việt. Tôi nghĩ rằng người Việt ở trong nước nếu được đọc nó, chắc cũng thích thú như tôi.

    Bản thân tôi trước kia cứ mỗi lần đọc phải những quyển sách kiểu Người Việt cao quư, Người Việt đáng yêu là một lần không những không cảm thấy ḿnh được dự phần vào cái cao quư, đáng yêu ấy một tư nào, mà càng thấy ḿnh thấp hèn và đáng ghét làm sao, chỉ muốn viết ngay một quyển sách khác để nói về những tính hư, tật xấu của ḿnh. Đang lúc lúng túng với nỗi bực dọc ấy th́ may thay tôi gặp được quyển sách của Bá Dương.

    Thế mà suốt năm năm qua tôi đă ôm cái hy vọng quyển sách dịch sẽ ra đời ở Việt Nam. Tại sao tôi lại có hy vọng như vậy ? Bởi v́, quyển sách này tuy được viết và xuất bản ban đầu ở Đài Loan, tuy có một cái nh́n độc đáo về văn hóa và các chế độ chính trị Trung Quốc, đặc biệt chỉ trích những phong trào Phản hữu, Cách mạng Văn hóa,v.v...và cả Mao Trạch Đông, nhưng sau đó nó lại được tái bản tại Trung Quốc lục địa (Bản tôi có là bản năm 1989 - 1990 do Nhà xuất bản Hoa Thành, thành phố Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông ấn hành).

    Không những đă có nhiều sách khác viết về nó, gần đây c̣n có nguyên cả một quyển sách phỏng vấn Bá Dương về quyển sách này của ông. Các tác phẩm khác của Bá Dương cũng đă lục tục được in ra, và cuối cùng là hai tuyển tập tạp văn lớn của ông vừa được Nhà Xuất Bản Hữu Nghị tại Bắc Kinh phát hành.

    Ngoài ra ở Âu, Mỹ, Úc châu hiện nay, đối với những người sắp phải tiếp cận với Trung Quốc, cuốn sách của Bá Dương cũng được xếp vào trong danh sách những quyển cần đọc để có một cái nh́n tổng quát về văn hóa nước này.

    Nước Trung Quốc « cộng sản » đă chấp nhận và hoan nghênh nó, người Âu Mỹ cũng thế, th́ không có lư do ǵ người Việt Nam lại không thể được đọc nó, cho dù không phải để học hỏi, mà có thể chỉ v́ hiếu kỳ, thông tin về một nước láng giềng.

    Đến nay quyển sách dịch vẫn chưa ra đời ở Việt Nam. Và tôi vẫn chưa mất hy vọng, nhưng tôi hơi thấy tiếc cho cái thời gian tính của nó. Chẳng hạn, trong sách có những đoạn nói về tâm sự người Trung Quốc ở Hồng Kông khi mảnh đất này chưa « trở về tổ quốc » th́ bây giờ Hồng Kông đă thuộc Trung Quốc lục địa rồi. V́ vậy, mặc dù chỉ vơ vẽ tiếng Trung, lại không phải là người quen nghề dịch, tôi cũng đă mầy ṃ cố dịch nó ra, chắc chắn có nhiều sai sót, ở đây thành thật xin những người cao minh hơn chỉ bảo cho.

    Trong thập niên trước một thiên niên kỷ mới này, người ta hay nói về nền văn minh hậu công nghiệp, hậu hiện đại, cách mạng và văn minh điện tử tin học, đợt sóng thứ ba,... Người Việt Nam vừa thoát ra được cuộc nồi da xáo thịt, c̣n phải mất hơn 20 năm để ch́ chiết lẫn nhau, bỗng một hôm tự thấy ḿnh đang đứng bên lề đường phát triển; đói rách, nghèo nàn, lạc hậu, bối rối không biết đi về đâu. V́ cục diện thế giới đă thay đổi quá nhanh, các phe phái, chiêu bài mà ḿnh v́ nó mất bao xương máu và cả một thời son trẻ đă chỉ c̣n là những dấu vết mờ nhạt.

    Trí thức Việt Nam, hoặc nhữơng người c̣n chút suy tư, nh́n sang các nước láng giềng, nh́n ra thế giới cũng hoang mang, lúng túng chẳng kém các cụ nhà Nho cách đây một thế kỷ khi tỉnh dậy v́ những tiếng cà-nông của nền văn minh công nghiệp Tây phương bắn vào các cửa biển.

    Trong thời kỳ gọi là « đổi mới » gần đây, các nhà lănh đạo Việt Nam hay những người tự cho ḿnh có sứ mệnh lănh đạo, lại phát động phong trào đi t́m kiểu mẫu phát triển, giống phong trào « canh tân » của các cụ đồ ngày xưa.

    Nhưng cái khác với thời hai cụ Phan Bội Châu và Phan Chu Trinh là ngoài các mô-đen Mỹ, Pháp, Nhật, ngày nay c̣n có một lô những mô-đen mới nữa, trong đó phải kể mấy con rồng, con cọp châu Á ngay sát nách mà ở thời các cụ ho cũng chẳng khác ǵ ḿnh.

    Người có đầu óc một lần nữa phải thắc mắc tại sao bây giờ lại có sự khác biệt đó ? Dân tộc Việt Nam cơ bản khác ǵ những dân tộc khác để ra nông nỗi này ? Không khỏi có những người, cũng như các cụ Phan ngày xưa, lại đi đào bới trong văn hóa, lịch sử Việt Nam, suy gẫm để t́m cho ra nhẽ. Nhưng số ấy không nhiều như ta tưởng, mà rồi cũng chẳng ai để ư đến những lời tâm huyết của họ, nếu không th́ lịch sử và vận mệnh nước nhà cũng đă khác.

    Mặc dù dưới áp lực của xu hướng toàn cầu hóa trên mọi địa hạt, tôi vẫn tin rằng mỗi một dân tộc phải có một phương thức, một giải pháp riêng đối với cái vận mệnh riêng của ḿnh. Cho nên, trước khi đi cóp nhặt các mô-đen, cần nhất phải biết ḿnh là cái thứ ǵ, và có thể làm được ǵ ngay trước mắt. Muốn biết được điều ấy không thể chỉ cứ tinh tướng, huyễn hoặc để tiếp tục tự kỷ ám thị hoặc lừa dối nhau, tiếp tục dùng cái lưỡi gỗ để nói những điều cường điệu, hănh tiến.

    Thường trong lịch sử Việt Nam vốn đă rất ítù người thật t́nh có can đảm và trung thực để t́m hiểu, phê b́nh, những cái xấu, cái dở của dân tộc ḿnh. Gần đây lại chỉ toàn thấy ca tụng đất nước rừng vàng biển bạc, con người cần cù, thông minh, cao cảù, đẹp đẽ, kiên cường, anh hùng, trong sáng... Thậm chí lại có cả người lănh đạo lấy tên giả viết sách để ca ngợi cá nhân ḿnh, có cả nhà văn bịa tên một người nước ngoài để ca ngợi dân tộc ḿnh. Nếu so sánh với những nước giàu mạnh nhất thế giới hiện nay th́ lại là cả một chuyện ngược đời.

    Mà cái chuyện t́m những khuyết tật, những cái dở của dân tộc ḿnh th́ không ai có thể làm hộ cho ḿnh cả, không thể trông chờ vào người nước ngoài được - mặc dù quá tŕnh lịch sử Việt Nam đă chứng minh ngay đến cả cái chữ viết cũng là do người nước ngoài làm cho (Tôi không cho rằng chữ Nôm là một thứ chữ viết đúng nghĩa của nó. Đó chỉ là một thứ chữ làm từ chữ Hán, chủ yếu dùng để kư âm tiếng Việt cho những người đă biết chữ Hán, quá phức tạp, thiếu quy phạm để được phổ cập và đứng vững).

    Rồi khi người nước ngoài không lo cho nữa th́ đến nay nó vẫn ở t́nh trạng của đầu thế kỷ, không có một canh tân, chuẩn hóa ǵ thêm, thậm chí một bàn phím máy tính để đánh cái thứ chữ viết đó cũng không hề có nổi ở thời đại xa lộ thông tin này.
    Trung Quốc đă là một mô-đen lớn của Việt Nam cho đến lúc người Pháp đô hộ chúng ta. Và nếu tôi không lầm th́ hiện nay một lần nữa nó vẫn c̣n là một mô-đen phát triển cho một nước theo chế độ đảng chủ, lại thuộc về thế giới Hán hóa như Việt Nam.

    Quyển sách này soi sáng thêm một bề mặt, có thể là mặt trái của văn hóa Trung Quốc, của dân tộc Trung Quốc. Theo tôi nghĩ nếu lấy cái bề mặt này đem tham chiếu để phản tỉnh, việc này không những chỉ ích lợi cho người Hoa mà c̣n cho tất cả các cộng đồng có liên quan ít nhiều đến văn hóa Trung Quốc.

    Ông Bá Dương cơ bản chỉ là một nhà báo, một người viết tạp văn và chính ông cũng xác nhận điều này. Bởi vậy chúng ta không nên chờ đợi ở quyển sách những phân tích khoa học sâu sắc, những ư nghĩa triết học cao siêu thường thấy ở mấy trường phái Trung Quốc học tại các đại học Mỹ như Havard hoặc Standford. Phần chính của quyển sách lại gồm những bài diễn thuyết, mang lối hành văn của kẻ nói chuyện, nên có người phê b́nh là bố cục lỏng lẻo.

    Cho dù có thật sự thiếu tŕnh độ uyên bác và cái chặt chẽ của lư luận, quyển sách lại đem đến cho người đọc nhiều chất liệu cụ thể rút từ lịch sử và đời thường qua cái nh́n của một người Trung Quốc đă bị « nhào trộn như một viên sỏi trong cái máy trộn bê-tông » của lịch sử Trung Quốc hiện đại. Những thứ rất phổ cập và dễ hiểu này cộng với giọng văn châm biếm chua cay mà thành khẩn của Bá Dương đối với một người Việt b́nh thường dù ở trong hay ngoài nước sẽ là một cống hiến không nhỏ cho việc hiểu rơ hơn về Trung Quốc và qua đó nh́n lại mà đánh giá bản thân, dân tộc và văn hóa của ḿnh trong giai đoạn hiện nay.

    Phần cuối sách gồm một số bài của những người phê phán Bá Dương. Phần tranh luận đầy cảm tính này, dẫu không có thêm nhiều phát hiện ǵ mới, lại là một cái phông cần thiết làm nổi bật thêm tính độc đáo và cú sốc khá mạnh của sự kiện Bá Dương trên cộng đồng người Hoa tại hải ngoại.

    Trong lúc dịch tôi vẫn chưa t́m được ở tiếng Việt từ nào đúng để diễn tả đồng thời h́nh dáng xấu và tính xấu của một người. Cho nên, tùy mạch văn, lúc tôi dùng chữ « xấu xí », lúc dùng « xấu xa ». Tiếng Trung và Hán Việt vốn có nhiều từ giống nhau, khiến người dịch có khuynh hướng hay sử dụng cái có sẵn, nên câu văn mang vẻ cũ kỹ, tối nghĩa. Vấn đề này khó hơn, nếu có một ấn bản khác tôi sẽ cố gắng thêm.

    Nhân dịp này tôi cũng không thể không nói lên rằng, ngoài những khó khăn gặp phải của một người dùng một thứ tiếng nghèo nàn để dịch một thứ tiếng phong phú hơn, tôi đă gặp phải quá nhiều đau khổ trong việc chế bản và chuyển đổi (đối với quyển này cũng như những quyển trước, v́ cho đến nay tôi vẫn chưa t́m được một chương tŕnh soạn thảo văn bản nào đạt tiêu chuẩn, thật đáng buồn !), nếu không quyển sách này có thể đă ra đời trước đây sáu tháng hay một năm là ít.

    Ngoài ra tôi cũng đă tự ư lược bỏ một số đoạn, không nhiều lắm, v́ thấy có sự trùng lặp với các đoạn khác.

    Tôi chỉ mong có nhiều người đọc được quyển sách dịch này, đó là một điều an ủi rất lớn cho cái thiện ư của tôi.

    Paris - Bắc Kinh, 1966-1997
    Nguyễn Hồi Thủ



    --------------------------------------------------------------------------------



    Vài lời về Tác giả và bản quyền

    Ông Bá Dương sinh năm 1920 ở Trung Quốc lục địa, chạy sang Đài Loan năm 1949 khi cộng sản thắng tại Trung Quốc. Là một nhà thơ, nhà văn, nhà báo và sử gia. Ông đă bị bỏ tù 10 năm tại Lục Đảo (Đài Loan) v́ dịch sang tiếng Trung Quốc một tranh hư họa Popeye (Pôp-pay) mà chính phủ Đài Loan cho là phạm thượng. Năm 1977, khi ra khỏi nhà tù, ông bắt đầu đi nói chuyện về hiện tượng « người Trung Quốc xấu xí ». Những bài nói chuyện của ông và của những người tranh luận với ông được tập trung lại thành quyển sách mà các bạn đang cầm ở tay. Ông hiện sống ở Đài Loan với vợ là bà Dương Hương Hoa, một thi sĩ.

    V́ chỉ có một bản in tại lục địa, chúng tôi không biết phải liên lạc làm sao để xin phép ông Bá Dương, nên nhân đây xin lỗi ông về việc đă mạn phép dịch sách của ông ra tiếng Việt trước khi được phép. Tôi nghĩ nếu ông biết được chắc cũng vui ḷng tha thứ. Nếu có ai mách cho tôi biết ông ở đâu tôi sẽ trực tiếp xin lỗi ông một lần nữa và chính thức xin phép ông sau.

    Nguyễn Hồi Thủ

  3. #3
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    THẦY THUỐC VÀ NGƯỜI BỆNH Ở NƯỚC HŨ TƯƠNG

    ***
    Thay lời tựa của Bá Dương


    Chuyện kể rằng ngày xưa có một nước gọi là « Nước vại tương ». Ở đó mỗi ngày việc trọng đại nhất của mọi người là bàn luận xem họ có đúng là một nước hũ tương không. Náo nhiệt nhất ở đó lại là việc tranh chấp giữa thầy thuốc và bệnh nhân. Kết quả đương nhiên là thầy thuốc bị thua. Đại khái t́nh h́nh như sau :

    Bệnh nhân : - Tháng sau tôi kết hôn, sẽ làm lễ cưới ra tṛ. Rất vinh hạnh được đón tiếp ngài. Ngài sẽ là thượng khách. Thế kết quả khám nghiệm bệnh t́nh của tôi ra sao rồi ?

    Thầy thuốc : - Xin lỗi, tôi sợ phải báo cho ông một tin không vui. Đây là kết quả bảng phân chất. Có khả năng ông bị mắc bệnh phổi đă đến thời kỳ thứ ba. Triệu chứng thời kỳ đầu là ho...

    Bệnh nhân : - Quái thật. Bác sĩ bảo là ho. Thế vừa rồi bác sĩ cũng chẳng mới ho là ǵ. Tại sao đấy lại không phải là bệnh phổi ?

    Thầy thuốc : - Cái ho của tôi và cái ho của ông không giống nhau đâu.

    Bệnh nhân : - Tại sao lại không giống nhau ? Ông có tiền, có học thức, tốt nghiệp cả đại học, từng uống cả nước sông A-ma-dôn, chắc phải thuộc loại người có ḍng máu cao sang chứ ǵ ? Có phải vậy không ?
    Thầy thuốc : - Nói thế chẳng phải, lại c̣n nửa đêm lên cơn sốt.

    Bệnh nhân : - Chẳng nói thế th́ nói thế nào cho vừa ư ông ? Sốt nửa đêm ?! Cái quạt máy nhà tôi dùng đến nửa đêm sờ vào có thể bỏng tay như chơi. Thế nó cũng bị lao phổi đến thời kỳ thứ ba chắc ?

    Thầy thuốc (gắng gượng giải thích) : - Thổ huyết cũng là một trong những triệu chứng của bệnh trạng.

    Bệnh nhân : - Sát nách nhà tôi có một nha sĩ. Những người đến chữa răng đều bị ông ta làm cho khạc ra máu. Khó mà nói rằng họ đều bị lao phổi ở thời kỳ thứ ba cả.

    Thầy thuốc : - Chuyện đó đương nhiên không phải như vậy rồi. Nhưng tổng kết tất cả lại ...

    Bệnh nhân : - Được rồi ! Nói lại từ đầu. Cứ cho là lao phổi đến thời kỳ thứ bẩy, thứ tám đi th́ đă sao ? Có cần phải nhặng xị lên thế không ? Người nước ngoài không phải vẫn mắc lao phổi như thường hay sao ? Tại sao anh cứ xoáy vào mỗi tôi ? Tháng tới tôi kết hôn, việc này ai cũng biết, sao anh không có thể nói vài câu khích lệ tôi ? Tại sao anh lại đả kích tôi ? Anh thù oán ǵ tôi ? Anh muốn làm cho đời chúng tôi tan nát à ?

    Thầy thuốc : - Anh hiểu lầm tôi rồi. Tôi chỉ muốn nói...

    Bệnh nhân : - Tôi chẳng hiểu lầm anh tí nào. Tôi chỉ nh́n thoáng một cái là thấy cả tim gan anh. Anh mất mẹ sớm, không có được một gia đ́nh êm ấm. Đến tuổi trung niên lại ngồi tù v́ án cướp của, giết người, hiếp dâm, xem thường công b́nh, luật pháp, cừu hận chất chồng. Thấy người khác hạnh phúc là không chịu được, không muốn thấy nước nhà rạng rỡ, vẻ vang.

    Thầy thuốc : - Chúng ta phải tùy việc mà xét.

    Bệnh nhân : - Chính tôi đang tùy việc mà xét đây. Anh cứ thú thật cái bà già mà anh mang ơn ấy, khi giết bà ta anh hạ thủ như thế nào ?

    Thầy thuốc (hơi hoảng sợ) : - Giấy chẩn bệnh đă căn cứ vào phân chất máu và nước bọt, có lẽ nào tôi bịa đặt ra được ?

    Bệnh nhân : - Đương nhiên là anh không bịa đặt. Cũng như con dao của anh đă cắm vào ngực của bà kia. Anh sỉ nhục những người tiến bộ và yêu nước như vậy là đủ rồi. Anh một ḷng thù hận đồng bào, bảo họ đều bị lao thời kỳ thứ ba, anh không tự thấy là vô liêm sỉ à ?

    Thầy thuốc : - Ông anh ơi, chỉ v́ thương ông, mong ông chóng b́nh phục tôi mới nói thẳng sự việc chứ thật t́nh không có ác ư.

    Bệnh nhân (vừa cười nhạt vừa ho) : - Anh là một thằng đồ tể giết người không gớm tay. Tất cả nhân sĩ yêu nước có lương tâm sẽ liên kết lại để ngăn chặn ư đồ mưu sát tổ quốc của anh mà anh gọi là ḷng yêu nước ḥng che mắt thiên hạ.

    Thầy thuốc : - Tất cả tôi chỉ căn cứ vào những bản phân tích, như phân tích nước bọt chẳng hạn của trường Thiên Trúc đă làm ...

    Bệnh nhân : - Đồ vọng ngoại ! Đồ sùng bái và nịnh hót nước ngoài ! Anh chính là cái mầm mống hạ lưu đă táng tận ḷng tự trọng dân tộc. Đồ tồi ! Tôi nghiêm túc cảnh cáo anh ! Thế nào rồi anh cũng sẽ phải trả giá rất đắt về hành vi vọng ngoại này.

    Thầy thuốc (mạnh dạn thêm) : - Thôi, không nói lung tung, không tránh né nữa. Cũng không nên dùng ngôn ngữ đấu tố để thay thế lư lẽ. Chuyện quá khứ và chủ đề của tôi th́ có liên quan ǵ ? Cái chủ đề của chúng ta là « Anh có bị lao hay không ? »

    Bệnh nhân : - Cứ xem mô h́nh cái « Người Trung Quốc xấu xí » của anh. Quả là già mồm ! Từ bối cảnh đời anh, ai cũng có thể nh́n thấy được cái dă tâm của anh độc ác dường nào. Tại sao không liên quan với nhau ? Nước Trung Quốc rồi hỏng về tay những loại người như anh, làm cho người nước ngoài tin rằng người Trung Quốc chúng ta đều bị lao vào thời kỳ thứ ba hết thẩy. V́ thế, họ xem chúng ta không ra ǵ. Cái loại Hán gian số một, ăn táo rào sung này lẽ trời không thể dung được. Cẩm y vệ (ho xù xụ) ! Lôi nó đi !

    Đương nhiên không nhất định phải là cẩm y vệ (lính vua) lôi đi (Bá Dương tiên sinh cũng đă hơn một lần bị lôi đi rồi), mà bọn này không chỉ lôi đi, lại c̣n có thể hành hung, đánh đập, chưa kể chửi bới, thóa mạ bằng lời nói hoặc bằng bút.

    Đài Bắc, ngày 23-07-1985.

  4. #4
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    PHẦN I - CÁC BÀI NÓI CHUYỆN

    NGƯỜI TRUNG QUỐC XẤU XÍ

    Diễn văn đọc tại Đại học Iowa (Iowa), ngày 24-09-1984


    Đă nhiều năm nay tôi muốn viết một quyển sách dưới tên gọi " Người Trung Quốc xấu xí ". Tôi nhớ quyển sách " Người Mỹ xấu xí " sau khi viết xong đă được Quốc vụ viện Mỹ dùng làm tài liệu tham khảo cho sách lược của ḿnh. Người Nhật cũng có một quyển " Người Nhật xấu xí ". Tác giả là Đại sứ Nhật tại Ác-hen-ti-na. Ngài Đại sứ này (sau khi viết ra cuốn sách đó) liền bị cách chức. Đấy có lẽ là cái khác nhau giữa Đông phương và Tây phương. Trung Quốc so sánh với Nhật Bản có lẽ c̣n kém một bậc. Giả thử tôi viết quyển sách này, có nhiều khả năng các vị phải vào tận nhà lao để đưa cơm cho tôi. V́ thế tôi vẫn không viết, nhưng luôn luôn tôi t́m một cơ hội nói chuyện về vấn đề này để thỉnh giáo các cấp, các giai tầng trong nước. Thế mà cái chuyện báo cáo bằng miệng này cũng không phải đơn giản. Tại Đài Bắc, người mời tôi đến nói chuyện, chỉ nghe đến đề mục này đă vội bỏ lời mời. Cho nên suốt đời tôi đến nay đây là lần thứ nhất tôi được nói về " người Trung Quốc xấu xí ". Tôi cảm thấy rất là hứng thú. Xin cảm tạ quư vị đă cho tôi cơ hội này.

    Có một lần Đại học Đông Hải tại Đài Trung mời tôi đến diễn giảng. Tôi báo họ về đề mục này. Tôi hỏi Hội trưởng Hội Sinh viên xem có thể gây ra vấn đề ǵ không. Anh ta bảo : " Tại sao lại thành vấn đề ? " Tôi nói với anh ta rằng : " Anh đi thăm ḍ nơi ông Hiệu trưởng xem sao, bởi v́ cá nhân tôi vốn đă là người có vấn đề, lại nói về một đề mục có vấn đề nữa sẽ có thể thành nặng đấy ". Sau khi nói chuyện với Hiệu trưởng, anh ta gọi điện đến Đài Bắc cho tôi bảo : " Vấn đề th́ không có, nhưng có thể sửa đổi đề mục không ? Hiệu trưởng bảo cái tít này hơi khó nghe ". Tiếp đó anh đề nghị tôi một đề mục dài ḷng tḥng, với mũ áo đàng hoàng, rồi hỏi tôi có đồng ư không ? Tôi bảo : " Dĩ nhiên là không đồng ư, nhưng nếu anh nhất định phải sửa th́ tốt hơn là cứ sửa ". Đó là lần đầu tôi nói chuyện chính thức mà có liên quan đến " người Trung Quốc xấu xí ". Trước khi nói chuyện, tôi bảo : " Tôi mong rằng khi tôi nói sẽ thu băng lại để sau đó tôi có thể chữa lại thành một bài văn ". Anh ta khẳng khái hứa sẽ làm. Sau khi nói xong, lúc nghe băng thâu lại th́ chỉ có mỗi vài câu đầu, sau đó toàn băng trắng !

    Năm nay tôi 65 tuổi. Ngày 7 tháng 3, hôm bạn bè ở Đài Bắc làm lễ sinh nhật cho tôi, tôi bảo họ : " Tôi đă sống 65 năm, toàn là những năm tháng gian nan ". YÙ tôi muốn nói rằng đấy không phải là sự gian nan của riêng tôi, nhưng của tất cả những ai đă làm người Trung Quốc. Bạn bè ngồi đó đều rất trẻ tuổi, đặc biệt bạn bè ở Đài Loan đa số là những người lớn lên trong hoàn cảnh kinh tế sung túc. Cùng các bạn lại nói chuyện gian nan chắc các bạn không thích nghe, lại có thể không tin hoặc không hiểu.

    Sở dĩ tôi nói gian nan đây không phải là vấn đề cá nhân, lại không phải vấn đề chính trị. Cái vấn đề của mọi người Hoa này lại vượt ra ngoài phạm vi cá nhân và chính trị nữa. Đây không phải là gian nan một cá nhân đă trải qua, cũng không phải hoạn nạn của riêng thế hệ cá nhân tôi. Nếu chúng ta không thấu hiểu được cái hoạn nạn này, không hiểu được những nhân tố độc hại của văn hóa Trung Quốc th́ vĩnh viễn chúng ta không thể ngăn ngừa được sự tái sinh của nó.

    Chín mươi phần trăm người trong trại tỵ nạn Khao-Y-Đăng ở Thái Lan là người Hoa bị trục xuất từ Việt Nam, Kampuchia, Lào (không nói quốc tịch mà chỉ kể huyết thống và văn hóa). Lúc ấy, có một nữ sinh viên do một viện văn hóa Hoa kiều tại Đài Loan phái đến Thái Lan gia nhập đoàn phục vụ. Đến nơi được vài hôm, cô ta đă không chịu nổi, khóc lóc rồi xin về. Cô ta bảo : " Cái thảm trạng này không ai chịu nổi ! ".

    Tôi đến Thái Lan sau đó, thấy hoàn cảnh những người tỵ nạn quả t́nh không thể nào không rơi nước mắt được. Ví dụ người Hoa không được phép có tài sản riêng, không được buôn bán. Nếu áo anh rách, anh trả cho bà cụ bên cạnh nửa bát cơm để bà cụ vá áo cho anh, đó cũng bị xem là một hành vi buôn bán. Cảnh sát Thái v́ vậy có thể lột truồng bà cụ này, giải ra ṭa án địa phương để tra hỏi : " Tại sao mày lại làm chuyện phạm pháp như vậy ? " Đấy, chỉ đơn cử một sự kiện nhỏ trong những bức nhục người tỵ nạn phải chịu. Ngoài đau xót và phẫn nộ, tôi chỉ có một suy nghĩ sau : Người Trung Quốc đă làm điều ǵ ác để phải chịu cái cảnh đối xử như vậy ?

    Năm trước, hai vợ chồng tôi sang Pa-ri. Từ trong tầu điện ngầm ra, thấy một quầy hàng bán nữ trang, chủ quầy là một phụ nữ trung niên nét mặt Á đông. Tôi và vợ tôi vừa xem hàng vừa nói chuyện. Bỗng nhiên chủ quầy dùng tiếng Hoa giải thích cho chúng tôi. Chúng tôi cảm thấy rất thân thiết bèn hỏi bà ấy : " Tại sao bà lại nói được tiếng Hoa ? " Bà bảo : " Tôi là người Hoa, từ Việt Nam trốn sang ". Lại đúng là người đă từ trại tỵ nạn Khao-Y-Đăng. Bà vừa nói vừa nức nở. Tôi chỉ biết an ủi bà rằng : " Thôi, ít nhất là bây giờ cũng đỡ, không bị đói ". Lúc sắp sửa chia tay, bà ta thở dài nói : " Ôi ! Làm người Hoa sao mà khổ nhục thế ! ". Đối với lời than thở này suốt đời tôi sẽ chẳng bao giờ quên được.

    Thế kỷ thứ XIX, quần đảo Nam Dương - thời nay tức là Đông Nam Á, (Thật ra Đông Nam Á c̣n rộng hơn ư ông Bá Dương muốn nói - ND) - c̣n là thuộc địa của Anh và Hà Lan, có một chuyên viên Anh đóng ở Ma-lai-xi-a nói rằng : " Làm người Trung Quốc ở thế kỷ thứ XIX là một tai họa ". Bởi v́ ông này đă thấy cộng đồng người Hoa sống ở quần đảo Nam Dương giống một lũ lợn, vô tri vô thức, tự sinh tự diệt, tùy thời c̣n có thể bị sát hại hàng loạt. Thế mà tôi thấy người Hoa ở thế kỷ XX so với người Hoa ở thế kỷ XIX tai họa của họ c̣n lớn hơn.

    Điều làm chúng ta đau khổ nhất là bao mong đợi của người Hoa từ một trăm năm nay cơ hồ như đă bị tiêu tan toàn bộ. Cứ mỗi lần có một mong chờ trở lại, hứa hẹn nước nhà một tương lai sáng sủa hơn, th́ kết quả lại càng làm cho chúng ta thất vọng và t́nh h́nh lại càng trở nên tệ hại hơn. Một mong chờ khác lại đến, để rồi lại đem về những ảo vọng, thất vọng, những tồi tệ liên miên vô tận.

    Dân tộc cố nhiên là trường tồn, sinh mệnh của cá nhân là hữu hạn. Một đời người có được bao ước vọng lớn ? Có được bao lư tưởng lớn, chịu được mấy lần tan vỡ ? Con đường trước mặt sáng sủa thế nào ? Hay lại đen tối ? Thật khó nói cho hết !

    Bốn năm trước, lúc tôi diễn giảng tại New York, đến đoạn " chối tai ", có một người đứng dậy nói : " Ông từ Đài Loan đến, ông phải nói cho chúng tôi nghe về những hy vọng, phải cổ vơ nhân tâm. Sao lại đi đả kích chúng tôi ? ". Con người đương nhiên cần được khích lệ, vấn đề là khích lệ rồi sau đó làm ǵ nữa ? Tôi từ nhỏ cũng từng được khích lệ rồi. Lúc 5, 6 tuổi, tôi được người lớn nói với tôi : " Tiền đồ của Trung Quốc nằm trong tay thế hệ các cháu đấy ! " Tôi cho rằng trách nhiệm của tôi lớn quá, chắc không thể nào đảm đương nổi. Sau đó tôi lại nói với con tôi : " Tiền đồ của Trung Quốc nằm trong tay thế hệ các con đấy ! " Bây giờ con tôi lại nói với cháu tôi : " Tiền đồ Trung Quốc nằm trong tay thế hệ các con đấy ! "

    Một đời, rồi một đời, biết bao nhiêu lần một đời ? Đến đời nào th́ mới thật khá lên được ? Tại Trung Quốc đại lục rộng lớn, sau thời Phản hữu (Phong trào chống phe hữu năm 1958), tiếp theo lại là Đại Cách Mạng Văn Hóa long trời lở đất. Từ ngày loài người có lịch sử đến nay chưa bao giờ thấy được một tai họa do con người làm ra to lớn đến như vậy. Chẳng nói đến tổn thất sinh mạng, cái tổn thương lớn lao nhất là sự chà đạp nhân tính, dầy xéo lên phẩm hạnh cao quư. Con người nếu rời bỏ nhân tính và những đức hạnh cao quư th́ sánh với cầm thú có khác ǵ ? Mười năm tai vạ lớn làm cho bao người đă biến thành cầm thú. Một dân tộc như vậy, phẩm chất sa đọa tới mức đó làm sao có đủ sức lại đứng lên được ? (Mao Trạch Đông tuyên bố dân Trung Quốc từ đây lại đứng lên rồi - ND).

    Tại Mă-lai-á (Malaysia), nơi người Hoa chiếm hơn 30%, có lần tôi đi tham quan bảo tàng viện, bên trong dùng văn tự Mă-lai, có chua cả tiếng Anh, nhưng chẳng có tiếng Hoa. Nói thế không phải cứ có tiếng Hoa là tốt, không có là không tốt, đó là một vấn đề khác. Nhưng hiện tượng này nói lên một phần ḷng dạ hẹp ḥi của người Mă-lai, một phần lại nói lên t́nh trạng thiếu lực lượng, địa vị và không được tôn trọng của người Hoa. Người Hoa ở Thái Lan nói : " Chúng tôi nắm chắc trong tay mạch máu của lúa gạo Thái ". Đây chỉ là điều tự ḿnh an ủi ḿnh. Chỉ cần một pháp lệnh được ban hành là các người sẽ chẳng c̣n ǵ cả !

    Bây giờ người ta nói nhiều về Hương Cảng [Hồng-Kông]. Bất cứ nước nào, nếu có đất đai bị nước ngoài chiếm cứ đều cảm thấy tủi nhục. Chờ cho đến lúc lấy được về chẳng khác nào ḷng mẹ bị mất con. Ai cũng nhớ chuyện nước Pháp lúc phải cắt hai tỉnh Alsace và Lorraine giao cho Đức đă đau khổ như thế nào, lúc lấy lại được về đă sung sướng ra sao.

    Nhưng Hương Cảng của chúng ta chỉ cần nghe đến việc trả về tổ quốc là lập tức hồn bay phách lạc. Chuyện ǵ mà lạ thế ?

    C̣n nói về Đài Loan, hiện nay nhiều thanh niên người tỉnh này hoặc người nơi khác ở đây đều chủ trương Đài Loan độc lập. Tôi nhớ lại 30 năm trước đây, lúc Nhật Bản trả lại Đài Loan cho Trung Quốc (1945), mọi người sung sướng như si cuồng chẳng khác nào đứa con lạc mẹ lại t́m được đường về nhà. Cái ǵ đă xảy ra sau 30 năm đó để cho đứa con kia lại muốn bỏ nhà ra đi ?

    Ở Cộng ḥa Síp, một bên là người Thổ-Nhĩ-Kỳ, một bên là người Hi-Lạp, khác nhau về văn tự, ngôn ngữ, chủng tộc, tôn giáo mà c̣n có thể sống chung được. Tại sao chúng ta, những người cùng huyết thống, cùng mặt mũi, cùng tổ tiên, cùng văn hóa, văn tự, ngôn ngữ, chỉ khác nhau có khu vực địa lư mà lại có thể xảy ra hiện tượng này ?

    Sự kiện trên khiến cho việc " làm một người Hoa " không những gian nan mà c̣n khổ nhục nữa. Ngay cả đối với những người Hoa sống tại Mỹ cũng vậy, nào cánh tả, cánh hữu, trung lập, độc lập, thiên tả trung, trung thiên hữu, hữu thiên trung, vân vân và vân vân, chẳng biết đường nào mà ṃ. Người này đối với kẻ nọ đều mang mối cừu thù như nó giết bố ḿnh. Thật không hiểu là thứ dân tộc ǵ ?

    Trên thế giới không có nước nào có lịch sử lâu đời như Trung Quốc, không có nước nào có một nền văn hóa không đứt đoạn như Trung Quốc, mà cái văn hóa đó lại đă từng đạt đến một nền văn minh cao độ. Người Hy-Lạp thời nay với người Hy-Lạp ngày xưa chẳng liên quan ǵ với nhau. Người Ai-Cập cũng vậy. Nhưng người Trung Quốc hôm nay th́ đúng là hậu duệ của người Trung Quốc cổ đại. Tại sao một nước khổng lồ như vậy, một dân tộc to lớn như vậy ngày nay lại ra nông nỗi xấu xa ấy ? Chẳng những bị người nước ngoài ức hiếp mà c̣n bị ngay dân ḿnh ức hiếp. Nào là vua bạo ngược, quan bạo nguợc, mà cả dân (quần chúng) cũng bạo ngược.

    Ở nước ngoài, có lúc tôi dừng lại trong công viên, nh́n trẻ con ngoại quốc, thấy sao chúng sung sướng thế. Trong ḷng tôi lúc ấy tự nhiên cảm thấy thèm thuồng quá. Chúng không phải mang gánh nặng, con đường chúng đi bằng phẳng, rộng răi quá, tâm lư khỏe mạnh, sung măn, sảng khoái. Con trẻ Đài Loan chúng ta đến trường học, đeo kính cận, mặt khó đăm đăm v́ phải đối phó với áp lực bài vở. Mẹ ngất ngă xuống đất, con đến đỡ mẹ dậy, mẹ kêu rống lên : " Mẹ có chết cũng chẳng sao, việc ǵ đến con ! Con đi học bài đi ! Đi học bài đi ! "

    Vợ tôi lúc dạy học ở Đài Loan, thỉnh thoảng cứ đề cập đến đạo đức làm người, tức th́ sinh viên nhao nhao phản đối : " Chúng tôi không cần học làm người, chỉ cần học để ứng phó với việc thi cử ". Lại nh́n về trẻ con ở Trung Quốc lục địa, từ nhỏ đă phải học đánh đấu nhau, lừa dối bịp bợm nhau, lại luyện tập cách lừa bạn, phản đồng chí, lại phải học cách bốc phét, bịa đặt. Một nền giáo dục đáng sợ thay! Một thế hệ nữa những đứa trẻ này lớn lên sẽ như thế nào ?

    Tôi sống ở Đài Loan hơn 30 năm, mười năm viết tiểu thuyết, mười năm viết tạp văn, mười năm ngồi tù, c̣n mười năm tới sẽ dùng để viết lịch sử. Một sự phân phối rất quân b́nh.

    Tại sao tôi không viết tiểu thuyết nữa ? Tôi cảm thấy rằng tiểu thuyết thông qua một số h́nh thức, nhân vật tương đối chỉ nói lên sự thật một cách gián tiếp. Cho nên tôi mới quay qua viết tạp văn. Tôi muốn dùng tạp văn như một lưỡi gươm ngắn trực tiếp đâm vào tim tội ác.

    Nhưng rồi viết tạp văn cũng giống như ngồi cạnh một anh lái xe. Cứ phải luôn nhắc nhở anh ta lúc nhầm đường, lúc rẽ phải, lúc rẽ trái, lúc đừng vượt, lúc có cầu trước mặt, lúc bớt ga, lúc gặp ngă tư, đèn xanh, đèn đỏ, v.v... không lúc nào ngưng nhắc nhở, ngưng kêu. Nhưng nếu kêu nhiều lại có thể bị đi tù. Những kẻ có quyền bính đều biết rằng chỉ cần không có người khám phá ra những sai lầm của ḿnh là ḿnh được xem như không bao giờ sai lầm cả.

    Ở trong tù, lúc trầm tư tôi đă tự hỏi : " Tại sao tôi ngồi tù ? Tôi phạm tội ǵ ? ". Ra khỏi ngục tôi không ngừng t́m hiểu về cảnh ngộ của tôi. Phải chăng đó là một trường hợp đặc biệt ? Đến lúc tới Iowa (Mỹ), chính thức cùng ở chung với những tác gia từ lục địa đến, tôi mới hiểu những người như tôi là Thượng Đế đă chủ định bắt ngồi tù, dù ở Đài Loan hay lục địa. Họ giải thích cho tôi rằng : " Tính nết của anh như vậy, làm sao sống nổi với Hồng Vệ Binh, làm sao chịu nổi Cách Mạng Văn Hóa ? Phong trào Phản Hữu sẽ đánh anh không c̣n manh giáp ".

    Tại sao một người Trung Quốc chỉ hơi bạo gan sơ xuất nói lên một ít sự thật, lại phải chịu số phận như vậy ? Tôi gặp không ít người đă ngồi tù ở lục địa. Tôi hỏi họ : " Tại sao anh bị ngồi tù? " Họ đáp : " Bởi v́ tôi đă nói lên một vài sự thật ! ". Th́ ra vậy. Tại sao nói lên vài câu về sự thật lại phải chịu một số phận như vậy ? Tôi cho rằng đấy không phải là một vấn đề cá nhân, mà là một vấn đề của văn hóa Trung Quốc.

    Mấy hôm trước, có một vị từ Bắc Kinh đến, Bí thư đảng ủy của Hiệp Hội Các Tác Gia Toàn Quốc. Lúc nói chuyện với ông ta, tôi tức đến nghẹn lời. Tôi biết tôi căi nhau cũng không đến nỗi tồi, nhưng lần ấy tôi đă bị đánh gục. Tuy nhiên tôi cũng chẳng trách anh ta được, mà thậm chí cả cái người đặc vụ đă bắt tôi ở Đài Bắc cũng thế. Bị đặt vào cái hoàn cảnh đó, đi vào quỹ đạo đó, ai cũng đều có phản ứng tương tự và cảm thấy rằng ḿnh làm đúng. Tôi có thể cũng vậy, v́ tôi nghĩ ḿnh làm đúng. Thậm chí tôi có thể c̣n tồi tệ hơn thế nữa. Người ta thường nói : " Ḿnh nắm tương lai ḿnh trong tay ḿnh ". Lúc đă luống tuổi, tôi thấy câu này không ổn; sự thực, có lẽ chỉ nắm được một nửa trong tay ḿnh, c̣n một nửa lại ở trong tay của kẻ khác.

    Kiếp người trên đời này giống như một cục sỏi trong một máy nhào xi-măng, sau khi bị nhào trộn, thân chẳng tự chủ được. Điều ấy khiến tôi cảm thấy đó không phải là một vấn đề của riêng một cá nhân nào, nhưng là một vấn đề xă hội, văn hóa.

    Lúc chết, chúa Giê-Su (Jesus) bảo : " Hăy tha thứ cho họ, họ đă làm những điều mà họ không hề hiểu ". Lúc trẻ, đọc câu này tôi cho rằng nó chỉ là một câu tầm thường. Lớn lên rồi lại vẫn thấy nó không có ǵ ghê gớm cả, nhưng đến cái tuổi này rồi tôi mới phát hiện rằng nó rất thâm thúy, thật đau ḷng thay ! Có khác nào người Trung Quốc sở dĩ trở thành xấu xí như ngày nay bởi chính v́ họ không hề biết rằng ḿnh xấu xí.

    V́ Mỹ và Đài Loan đă cắt đứt bang giao nên khi vợ chồng chúng tôi đi Iowa, kinh phí một nửa do Đại học Iowa đài thọ, nửa c̣n lại do một tư nhân tên Bùi Trúc Chương tiên sinh đài thọ. Ông Bùi là chủ tiệm ăn Yến Kinh, một người chưa hề biết Trung Quốc là ǵ. Chúng tôi cũng chưa hề gặp ông bao giờ nên rất cảm động khi biết ông đă gánh vác một nửa chi phí. Sau này, lúc nói chuyện, ông bảo tôi : " Trước khi đọc sách của ông, tôi vẫn tưởng người Trung Quốc là ghê gớm lắm, sau khi đọc sách của ông rồi mới thấy là không phải vậy, cho nên tôi càng muốn gặp mặt để nghe lời chỉ giáo ". Khi đă thấy văn hóa Trung Quốc là có vấn đề, ông Bùi Trúc Chương lại tự hỏi không hiểu phẩm chất người Trung Quốc có vấn đề không ?

    Lúc tôi ra nước ngoài lần đầu tiên, Giáo sư Tôn Quan Hán nói với tôi : " Sau khi trở về lại đây, anh đừng có mà nói với tôi rằng người Trung Quốc ở đâu cũng vẫn là người Trung Quốc nhé ! ". Tôi trả lời : " Được rồi, tôi sẽ không nói ! ". Sau khi trở về nước lần đó, lúc ông hỏi tôi : " Anh thấy thế nào ? " Tôi nói : " Ông bảo ông không cho tôi nói câu ấy, nhưng tôi vẫn phải nói : người Trung Quốc ở đâu cũng vẫn là người Trung Quốc ! ". Ông Tôn chắc hy vọng rằng với thời gian người Trung Quốc sẽ thay đổi mà không thể nào nghĩ được rằng chuyện đó đă không hề xảy ra.

    Thế có phải là phẩm chất của người Trung Quốc đúng là có vấn đề không ? Có phải chăng Thượng Đế đă phú cho chúng ta một cái nội tâm xấu xa ?

    Thật t́nh tôi không nghĩ rằng phẩm chất chúng ta có vấn đề, mà đấy cũng không phải là một điều an ủi. Người Trung Quốc là một trong những dân tộc thông minh nhất. Tại các đại học Mỹ, những người đứng đầu bảng thường là người Trung Quốc. Nhiều nhà khoa học lớn, gồm cả người cha đẻ của nền nguyên tử Trung Quốc Tôn Quan Hán, người được giải thưởng Nobel như Dương Chấn Ninh, Lư Chính Đạo đều là những bộ óc hạng nhất. Người Trung Quốc quả là không phải loại người có phẩm chất xấu. Phẩm chất này có thể đưa Trung Quốc đến được một thế giới lành mạnh và hạnh phúc.

    Chúng ta có đủ tư cách làm chuyện đó và chúng ta có lư do tin rằng Trung Quốc có thể trở thành một nước rất tốt đẹp. Chúng ta không cần cứ phải muốn có một quốc gia hùng mạnh. Quốc gia không hùng mạnh th́ có can hệ ǵ ? Chỉ cần sao cho nhân dân hạnh phúc rồi th́ đi t́m quốc gia hùng mạnh cũng chưa muộn.

    Tôi nghĩ người Trung Quốc chúng ta có phẩm chất cao quư. Nhưng tại sao cả trăm năm rồi, cái phẩm chất ấy thủy chung vẫn không làm cho người Trung Quốc thoát khỏi khổ nạn ? Nguyên do v́ sao ?

    Tôi muốn mạo muội đề xuất một câu trả lời có tính cách tổng hợp : Đó là v́ văn hóa truyền thống Trung Quốc có một loại siêu vi trùng, truyền nhiễm, làm cho con cháu chúng ta từ đời này sang đời nọ không khỏi được bệnh.

    Có người sẽ bảo : " Tự ḿnh không xứng đáng, lại đi trách tổ tiên ! ". Xét cho kỹ câu nói này có một sơ hở lớn. Trong vở kịch nổi tiếng "Quần ma" (Những con ma) của Ibsen (Íp-sen) có kể chuyện hai vợ chồng mắc bệnh giang mai sinh ra một đứa con cũng bị bệnh di truyền. Mỗi lần phát bệnh nó lại phải uống thuốc. Có lần tức quá nó kêu lên : " Con không uống thuốc này đâu ! Con thà chết đi thôi ! Bố mẹ đă cho con cái thân thể như thế này à !? " Trường hợp này th́ nên trách đứa bé hay trách bố mẹ nó ? Chúng ta không phải trách bố mẹ, cũng không phải trách tổ tiên chúng ta, nhưng nhất quyết phải trách cái thứ văn hóa họ đă truyền lại cho chúng ta.

    Một nước rộng ngần đó, một dân tộc lớn ngần đó, chiếm đến một phần tư dân số toàn cầu, lại là một vùng cát chảy của sự đói nghèo, ngu muội, đấu tố, tắm máu mà không tự thoát được. Tôi nh́n cách cư xử giữa con người với nhau ở những nước khác mà lại càng thèm. Cái văn hóa truyền thống kiểu nào để sinh ra hiện tượng này ? Nó đă khiến cho người Trung Quốc chúng ta mang sẵn trong ḿnh nhiều đặc tính rất đáng sợ !

    Một trong những đặc tính rơ nhất là dơ bẩn, hỗn loạn, ồn ào. Đài Loan đă từng có một dạo phải chống bẩn và chống hỗn loạn, nhưng chỉ được mấy ngày. Cái bếp của chúng ta vừa bẩn vừa lộn xộn. Nhà cửa chúng ta cũng vậy. Có nhiều nơi hễ người Trung Quốc đến ở là những người khác phải dọn đi. Tôi có một cô bạn trẻ tốt nghiệp đại học chính trị. Cô này lấy một người Pháp rồi sang Pa-ri sinh sống. Rất nhiều bạn bè đi du lịch Âu châu đều ghé nhà cô trú chân. Cô ta bảo với tôi : " Trong ṭa nhà tôi ở, người Pháp đều dọn đi cả, bây giờ toàn người Á đông nhảy vào ! " (Người Á đông có khi chỉ người châu Á nói chung, có khi lại chỉ người Trung Quốc). Tôi nghe nói vậy rất buồn, nhưng khi đi xem xét tận mắt mới thấy là chỗ nào cũng đầy giấy kem, vỏ hộp, giầy dép bừa băi, trẻ con chạy lung tung, vẽ bậy lên tường, không khí trong khu bốc lên một mùi ẩm mốc. Tôi hỏi : " Các người không thể tổ chức quét dọn được hay sao ? " Cô ta đáp : " Làm sao nổi ! "

    Không những người nước ngoài thấy chúng ta là bẩn, loạn, mà qua những điều họ nhắc nhở chúng ta cũng tự thấy ḿnh là bẩn, loạn.

    C̣n như nói đến ồn ào, cái mồm người Trung Quốc th́ to không ai b́ kịp, và trong lĩnh vực này người Quảng Đông phải chiếm giải quán quân. Ở bên Mỹ có một câu chuyện tiếu lâm như sau : Có hai người Quảng Đông lặng lẽ nói chuyện với nhau, người Mỹ lại tưởng họ đánh nhau, bèn gọi điện báo cảnh sát. Khi cảnh sát tới, hỏi họ đang làm ǵ, họ bảo : " Chúng tôi đang th́ thầm với nhau ".

    Tại sao tiếng nói người Trung Quốc lại to ? Bởi tâm không yên ổn. Cứ tưởng lên cao giọng, to tiếng là lư lẽ ḿnh mạnh. Cho nên lúc nào cũng chỉ cốt nói to, lên giọng, mong lư lẽ đến với ḿnh. Nếu không, tại sao họ cứ phải gân cổ lên như thế ?

    Tôi nghĩ những điểm này cũng đủ để làm cho h́nh ảnh của người Trung Quốc bị tàn phá và làm cho nội tâm ḿnh không yên ổn. V́ ồn ào, dơ bẩn, hỗn loạn dĩ nhiên có thể ảnh hưởng tới nội tâm, cũng như sáng sủa, sạch sẽ với lộn xộn, dơ bẩn là hai thế giới hoàn toàn khác xa nhau.

    C̣n về việc xâu xé nhau th́ mọi người đều cho đó là một đặc tính nổi bật của người Trung Quốc. Một người Nhật đơn độc trông chẳng khác nào một con lợn, nhưng ba người Nhật hợp lại lại thành một con rồng. Tinh thần đoàn kết của người Nhật làm cho họ trở thành vô địch. Bởi vậy trong lĩnh vực quân sự cũng như thương mại người Trung Quốc không thể nào qua mặt được người Nhật. Ngay tại Đài Loan, ba người Nhật cùng buôn bán th́ lần này phiên anh, lần sau đến lượt tôi. Người Trung Quốc mà buôn bán th́ tính cách xấu xa tức th́ lộ ra bên ngoài theo kiểu : Nếu anh bán 50 tôi sẽ bán 40. Anh bán 30 tôi chỉ bán 20.

    Cho nên, có thể nói, mỗi người Trung Quốc đều là một con rồng, nói năng vanh vách, cứ như là ở bên trên th́ chỉ cần thổi một cái là tắt được mặt trời, ở dưới th́ tài trị quốc b́nh thiên hạ có dư. Người Trung Quốc ở một vị trí đơn độc như trong pḥng nghiên cứu, trong trường thi - nơi không cần quan hệ với người khác - th́ lại có thể phát triển tốt. Nhưng nếu ba người Trung Quốc họp lại với nhau, ba con rồng này lại biến thành một con heo, một con gịi, hoặc thậm chí không bằng cả một con gịi nữa. Bởi v́ người Trung Quốc có biệt tài đấu đá lẫn nhau.

    Chỗ nào có người Trung Quốc là có đấu đá, người Trung Quốc vĩnh viễn không đoàn kết được, tựa hồ trên thân thể họ có những tế bào thiếu đoàn kết. V́ vậy khi người nước ngoài phê phán người Trung Quốc không biết đoàn kết th́ tôi chỉ xin thưa : " Anh có biết người Trung Quốc v́ sao không đoàn kết không ? V́ Thượng đế muốn thế. Bởi v́ nếu một tỷ người Hoa đoàn kết lại, vạn người một ḷng, anh có chịu nổi không ? Chính ra Thượng Đế thương các anh nên mới dạy cho người Hoa mất đoàn kết ! " Tôi tuy nói thế nhưng rất đau ḷng.

    Người Trung Quốc không chỉ không đoàn kết, mà mỗi người lại c̣n có đầy đủ lư do để có thể viết một quyển sách nói tại sao họ lại không đoàn kết. Cái điều này thấy rơ nhất tại nước Mỹ với những h́nh mẫu ngay trước mắt. Bất cứ một xă hội người Hoa nào ít nhất cũng phải có 365 phe phái t́m cách tiêu diệt lẫn nhau.

    Ở Trung Quốc có câu : " Một ḥa thượng gánh nước uống, hai ḥa thượng khiêng nước uống, ba ḥa thượng không có nước uống ". Người đông th́ dùng để làm ǵ ? Người Trung Quốc trong thâm tâm căn bản chưa biết được tầm quan trọng của sự hợp tác. Nhưng nếu anh bảo họ chưa biết, họ lại có thể viết ngay cho anh xem một quyển sách nói tại sao cần phải đoàn kết.

    Lần trước (năm 1981) tôi sang Mỹ ở tại nhà một người bạn làm giáo sư đại học - anh này nói chuyện th́ đâu ra đấy; thiên văn, địa lư; nào là làm sao để cứu nước... - Ngày hôm sau tôi bảo : " Tôi phải đi đến đằng anh A một tư ! ". Vừa nghe đến tên anh A kia, anh bạn tôi trừng mắt giận dữ. Tôi lại bảo : " Anh đưa tôi đi một lát nhé ! ". Anh ta bảo : " Tôi không đưa, anh tự đi cũng được rồi ! ".

    Họ cùng dạy học tại Mỹ, lại cùng quê với nhau mà tại sao không thể cùng đội trời chung ? Có thể nào nói như vậy là hợp lư được ? Bởi vậy việc người Hoa cắn xé nhau là một đặc trưng nghiêm trọng.

    Những người sống tại Mỹ đều thấy rơ điều này : đối xử với người Trung Quốc tệ hại nhất không phải là người nước ngoài, mà chính lại là người Trung Quốc với nhau. Bán rẻ người Trung Quốc, hăm dọa người Trung Quốc lại cũng không phải là người Mỹ mà là người Hoa. Tại Ma-lai-xi-a có một chuyện thế này. Một ông bạn tôi làm nghề khai thác mỏ khoáng sản. Anh ta bỗng nhiên bị tố cáo một chuyện rất nghiêm trọng. Sau khi t́m hiểu mới biết rằng người tố cáo ḿnh lại là một bạn thân của anh ta, một người cùng quê, cùng đến Ma-lai-xi-a tha phương cầu thực với nhau. Người bạn tôi chất vấn anh kia : " Tại sao anh lại đi làm cái việc đê tiện đó ? ". Người kia bảo : " Cùng đi xây dựng cơ đồ, bây giờ anh giàu có, tôi vẫn hai tay trắng. Tôi không tố cáo anh th́ tố ai bây giờ ? "

    Cho nên kẻ thù của người Trung Quốc lại là người Trung Quốc.

    Nói ví dụ tại Mỹ, một nước rộng mênh mông, con người như hạt cát trong sa mạc, ai biết anh là người nhập cảnh không hợp pháp ? Nếu có người tố cáo anh, th́ đó là ai ? Là ai, nếu không phải là một người Trung Quốc khác, không phải là bầu bạn gần gũi anh ?

    Nhiều bạn ở Mỹ c̣n bảo tôi : " Nếu sếp của anh là người Trung Quốc anh hăy chú ư ! Đặc biệt phải coi chừng ! Không những anh không được giúp đỡ mà lúc cần anh lại c̣n có thể là người đầu tiên bị tống cổ đi để cho người chủ " biểu thị " tinh thần chí công vô tư nữa ".

    Không hiểu v́ sao người ta lại so sánh người Trung Quốc với người Do Thái được ? Tôi thường nghe nói " người Trung Quốc và người Do Thái giống nhau ở chỗ cần cù ". Điều này phải chia làm hai phần :

    Phần thứ nhất : cái đức tính cần cù từ mấy ngh́n năm nay cũng chẳng c̣n tồn tại nữa, nó đă bị thời kỳ " Tứ nhân bang " (bè lũ bốn tên) phá tan tại lục địa rồi.

    Phần thứ hai : chúng ta c̣n ǵ để có thể đem so sánh với người Do Thái được ? Báo chí Trung Quốc thường đăng : " Quốc hội Do Thái (Knesset) tranh luận mănh liệt, ba đại biểu là ba ư kiến trái ngược nhau ", nhưng cố ư bỏ sót một sự kiện quan trọng là sau khi họ đă quyết định với nhau th́ h́nh thành một phương hướng chung. Tuy bên trong quốc hội tranh căi tơi bời, bên ngoài đang giao chiến, bốn phía địch bao vây, nhưng I-xra-en vẫn tổ chức bầu cử.

    Ai cũng biết cái ư nghĩa của bầu cử là v́ có đảng đối lập. Không có đảng đối lập th́ bầu cử chỉ là một tṛ hề rẻ tiền.

    Tại Trung Quốc chúng ta, hễ có ba người sẽ cũng có ba ư kiến, nhưng cái khác nhau là : sau khi đă quyết định xong, ba người đó vẫn làm theo ba phương hướng khác nhau. Giống như nói hôm nay có người đề nghị đi New York, người đề nghị đi San Francisco. Biểu quyết, quyết định đi New York, nếu ở I-xra-en cả hai người sẽ cùng đi New York, nhưng ở Trung Quốc th́ một người sẽ bảo : " Anh đi New York đi, tôi có tự do của tôi, tôi đi San Francisco ! "

    Có một lần coi một phim Anh, tôi thấy mấy đứa trẻ căi nhau xem cùng leo cây hay bơi lội. Sau khi đă biểu quyết leo cây th́ tất cả đều đi leo cây. Chuyện này đối với tôi có ấn tượng rất sâu sắc. Bởi v́ dân chủ không phải là vấn đề h́nh thức, mà là một phần của sự sống. Cái dân chủ của chúng ta là dân chủ bề ngoài. Trong lúc bỏ phiếu, các quan lớn cũng cần được chụp ảnh với lá phiếu trên tay ra điều ta đây cũng bơ công tham gia vào cái cuộc chơi bầu cử này đấy. Dân chủ thật ra có là cái quái ǵ trong sinh hoạt của họ đâu, chẳng qua chỉ là một hành vi để biểu diễn !

    Người Trung Quốc không thể đoàn kết, hay cắn xé nhau, những thói xấu đó đă thâm căn cố đế. Không phải v́ phẩm chất của họ không đủ tốt. Nhưng v́ con siêu vi trùng trong văn hóa Trung Quốc ấy làm cho chúng ta không thể đè nén, khống chế hành vi của chúng ta được. Biết rơ rành rành là xâu xé nhau, nhưng vẫn xâu xé nhau. Nếu nồi vỡ th́ chẳng ai có ăn, nhưng nếu trời sụp th́ người nào cao hơn người đó phải chống đỡ.

    Cái loại triết học xâu xé nhau đó lại đẻ ra nơi chúng ta một hành vi đặc thù khác : " Chết cũng không chịu nhận lỗi ". Có ai nghe thấy người Trung Quốc nhận lỗi bao giờ chưa ? Giả sử anh nghe một người Trung Quốc nói : " Việc này tôi đă sai lầm rồi ! " Lúc đó anh phải v́ chúng tôi mà uống rượu chúc mừng.

    Con gái tôi hồi bé có một lần bị tôi đánh, nhưng cuối cùng hóa ra là nó bị oan. Nó khóc rất dữ, c̣n tâm can tôi th́ đau đớn. Tôi biết rằng đứa con thơ dại và vô tội của tôi chỉ biết trông cậy vào bố mẹ, mà bố mẹ bỗng nhiên trở mặt th́ nó phải sợ hăi biết nhường nào. Tôi ôm con vào ḷng rồi nói với nó : " Bố xin lỗi con. Bố không đúng. Bố làm sai. Bố hứa lần sau bố không làm như vậy nữa. Con gái ngoan của bố, con tha thứ cho bố nhé ! " Nó khóc măi không thôi. Cái sự việc này qua rồi mà ḷng tôi vẫn c̣n đau khổ. Nhưng đồng thời tôi lại cảm thấy vô cùng kiêu hănh bởi tôi đă dám tự nhận lỗi của ḿnh đối với nó.

    Người Trung Quốc không quen nhận lỗi và có thể đưa ra hàng vạn lư do để che dấu cái sai trái của ḿnh. Có một câu tục ngữ : " Đóng cửa suy gẫm lỗi lầm " (Bế môn tư quá). Nghĩ về lỗi của ai ? Dĩ nhiên của đối phương.

    Lúc tôi đi dạy học, học sinh hàng tuần phải viết tuần kư để kiểm thảo hành vi trong tuần. Kết quả kiểm thảo thường là : " Hôm nay tôi bị người này người nọ lừa tôi. Cái người lừa tôi ấy đă được tôi đối xử mới tốt làm sao, cũng bởi v́ tôi quá trung hậu ! ". Lúc đọc đến kiểm thảo của đối phương, lại cũng thấy anh học tṛ kia nói ḿnh quá trung hậu. Mỗi người trong kiểm thảo của ḿnh đều là người quá trung hậu. Thế c̣n ai là người không trung hậu ?

    Người Trung Quốc không thể nhận lỗi, nhưng cái lỗi vẫn c̣n đó, đâu phải v́ không nhận mà nó biến mất.

    Để che đậy một lỗi của ḿnh người Trung Quốc không nề hà sức lực tạo nên càng nhiều lỗi khác ḥng chứng minh rằng cái đầu tiên không phải là lỗi. Cho nên có thể nói người Trung Quốc thích nói khoác, nói suông, nói dối, nói láo, nói những lời độc địa.

    Họ liên miên khoa trương về dân Trung Quốc, về tộc Đại Hán, huyên thuyên về truyền thống văn hóa Trung Quốc, nào là có thể khuếch trương thế giới,v.v...Nhưng bởi v́ không thể đưa ra chứng cớ thực tế nào nên tất cả chỉ toàn là những điều bốc phét.

    Tôi chẳng cần nêu ví dụ về chuyện nói khoác, láo toét làm ǵ. Nhưng về chuyện nói độc của người Trung Quốc th́ không thể không nói được. Ngay như chuyện pḥng the, người phương Tây vốn rất khác chúng ta, họ thường tŕu mến gọi nhau kiểu " Em yêu, em cưng " [Bá Dương dùng chữ " đường mật " và " ta linh " để dịch chữ Honey, Darling của tiếng Anh -ND] th́ người Trung Quốc gọi nhau là " kẻ đáng băm vằm làm trăm khúc " (sát thiên đao đích).

    Hễ cứ có dính đến lập trường chính trị hoặc tranh quyền đoạt lợi là những lời nói độc địa sẽ được tuôn ra vô hạn định, khiến cho ai nấy nghe thấy cũng phải tự hỏi : " Tại sao người Trung Quốc lại độc ác và hạ lưu đến thế ? "

    Tôi có một người bạn viết tiểu thuyết kiếm hiệp sau bỏ nghề đi buôn bán. Một lần gặp anh tôi hỏi thế nào, làm ăn có phát tài không ?

    Anh bảo : " Tài ǵ, hiện đang muốn treo cổ tự tử đây ! " Tôi hỏi làm sao mà bị thua lỗ ? Anh đáp : " Anh không hiểu chứ nói chuyện với thương nhân Trung Quốc cả ngày cũng chả hiểu họ muốn ǵ ! "


    (c̣n tiếp)

  5. #5
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    (tiếp theo)


    Nhiều người nước ngoài cũng nói với tôi là giao thiệp với người Hoa rất khó, nói chuyện cả ngày cũng chẳng hiểu trong thâm tâm họ nghĩ ǵ. Tôi bảo : " Cái đó th́ có ǵ mà kỳ quặc ? Không phải chỉ người Tây phương các anh, mà ngay cả người Trung Quốc chúng tôi cũng gặp vấn đề đó ".

    Nói chuyện với người Trung Quốc anh phải biết quan sát sắc mặt, điệu bộ, cử chỉ, phải biết quanh co úp mở. Hỏi người nào " Anh ăn cơm chưa? ", anh sẽ nghe người đó đáp " Tôi ăn rồi ! " nhưng ḱ thực anh ta chưa ăn, cứ để ư nghe th́ thấy bụng anh ta hiện đang sôi lên sùng sục.

    Lại nói ví dụ về chuyện tuyển cử. Nếu là người phương Tây th́ tác phong như sau : " Tôi cảm thấy tôi có khả năng giữ chức vụ đó, xin mọi người hăy bầu cho tôi ! ". C̣n người Trung Quốc sẽ xử sự như Gia Cát Lượng lúc Lưu Bị tới cầu hiền (tam cố thảo lư). Nghĩa là nếu được mời, anh ta sẽ năm lần bảy lượt từ chối, nào là " Không được đâu ! Tôi làm ǵ có đủ tư cách ! " Kỳ thực, nếu anh tưởng thật mà đi mời người khác th́ anh ta sẽ hận anh suốt đời.

    Chẳng khác nào nếu anh mời tôi diễn giảng, tôi sẽ nói : " Không được đâu, tôi chẳng quen nói chuyện trước công chúng ! " Nhưng nếu anh thật sự không mời tôi nữa, sau này nếu nhỡ lại gặp nhau ở Đài Bắc, có thể tôi sẽ phang cho anh một cục gạch vào đầu.

    Một dân tộc hành xử theo kiểu này không biết đến bao giờ mới có thể sửa đổi được lầm lỗi của ḿnh ; sẽ c̣n phải dùng mười cái lỗi khác để khỏa lấp cái lỗi đầu tiên, rồi lại dùng thêm trăm cái khác để che đậy mười cái kia thôi.

    Có lần tôi đến một trường đại học ở Đài Trung để thăm một vị giáo sư người Anh. Một anh bạn tôi cũng dạy cùng đại học đó chợt đến. Thấy tôi, anh nói : " Tối nay đến đằng tôi ăn cơm ". Tôi đáp : " Xin lỗi, tôi c̣n có hẹn ". Anh bảo : " Không được, nhất định phải đến ". Tôi trả lời : " Được rồi, ta bàn sau ". Anh lại bảo : " Nhất định phải đến đấy, xin chào ! " Giữa người Trung Quốc với nhau chúng tôi hiểu rơ tâm lư của nhau. Nhưng người Tây phương lại hoàn toàn mù tịt.

    Đến lúc làm việc xong, khoảng giờ cơm tối, tôi bảo : " Thôi, tôi phải về đây ! " Người giáo sư Anh nói : " Ê ! vừa rồi chẳng phải anh vừa hẹn với anh kia sao ? Anh phải tới nhà anh ta chứ ! " Tôi bảo : " Làm ǵ có chuyện ấy ? ". Ông giáo sư nói : " Anh ấy nhất định là đă làm cơm chờ anh đấy ! " Người nước ngoài thật khó mà biết được cái kiểu " tâm khẩu bất đồng " này của người Trung Quốc.

    T́nh trạng nói trên khiến người Trung Quốc ngay từ thủa lọt ḷng đă rất khốn khổ. Bởi v́ mỗi ngày đều phải t́m hiểu ư tứ người khác. Nếu là bạn bè đồng lứa th́ c̣n đỡ, nhưng nếu phải tiếp cận với những kẻ quyền thế, quan trên, kẻ có tiền, anh sẽ phải từng giây từng phút khổ công t́m hiểu đến nơi đến chốn, xem họ nghĩ ǵ. Cái việc này là một sự lăng phí tinh thần kinh khủng.

    Cho nên có câu tục ngữ : " Tại Trung Quốc làm việc dễ, làm người khó ".

    Nghệ thuật " làm người " thuộc về cái " văn hóa thân mềm " (để dễ uốn cong, chui luồn, nghĩa bóng đến từ động vật thân mềm). Các vị ở nước ngoài lâu năm về lại Trung Quốc chắc biết cái sức nặng của câu này như thế nào. Làm việc th́ dễ như 2 + 2 = 4, nhưng làm người khó bởi v́ có khi 2 + 2 = 5 , hoặc cũng có khi = 1, hay = 853. Anh nói sự thật, nhưng người ta lại cho rằng anh công kích và muốn lật đổ chính quyền. Đây là một vấn đề nghiêm trọng, nó làm cho chúng ta không thể nào thoát khỏi sự nói khoác, nói suông, nói dối, nói độc.

    Cái bản lĩnh ghê gớm của tôi là có thể ngủ trong hội nghị. Ngủ xong tỉnh dậy th́ hội nghị cũng vừa kết thúc. Tại sao thế ? V́ trong hội nghị mọi người đều nói những chuyện mà chính bản thân họ không hề tin, nghe hay không nghe đều như nhau.

    Không chỉ ở Đài Loan mới như vậy, ở lục địa c̣n nghiêm trọng hơn nhiều. Năm nay (1984) trong " Chương tŕnh các tác gia quốc tế tại Đại học Iowa " có một nữ tác gia nổi danh của lục địa tên là Trầm Dung tham gia. Cô có một tác phẩm mang tên " Chân chân giả giả " (Thật thật giả giả) mà tôi muốn thành thật giới thiệu với quư vị.

    Hoàn cảnh bắt chúng ta nói láo, bắt chúng ta không thành thật, nhưng ít nhất chúng ta phải biết cái xấu là cái xấu. Nếu một khi cái xấu lại được chúng ta xem là điều vẻ vang, hoặc vô thưởng vô phạt, th́ đó là lúc mà cái " văn hóa thân mềm " của chúng ta đang bắt đầu xuống cấp.

    Nói thí dụ việc ăn cắp, nếu được coi là chuyện vô thưởng vô phạt, hoặc chẳng phải chuyện quang vinh hay không quang vinh, thậm chí có thể xem là chuyện quang vinh nữa, th́ đây là một nguy cơ, nguy cơ mà người Trung Quốc chúng ta đang phải đối đầu hiện nay.V́ người Trung Quốc vẫn liên tục dấu diếm những lỗi lầm của ḿnh, vẫn nói khoác, nói suông, nói dối, nói láo, nói độc, thành thử tâm linh người Trung Quốc hoàn toàn bị phong tỏa, không mở rộng được.

    Trung Quốc diện tích rộng thế, văn hóa lâu đời thế, đường đường là một nước lớn. Thế mà, thay v́ có một tấm ḷng bao la, người Trung Quốc lại có một tâm địa thật hẹp ḥi.

    Cái tấm ḷng bao la đáng lẽ chúng ta phải có ấy chỉ đọc thấy được trong sách vở, nh́n thấy được trên màn ảnh. Có ai bao giờ thấy một người Trung Quốc có ḷng dạ, chí khí sánh ngang được với tầm vóc nước Trung Quốc không ? Nếu chỉ cần bị ai lườm một cái màø đă có thể rút dao ra rồi, thử hỏi nếu có người không đồng ư với ḿnh th́ sự thể sẽ ra sao?

    Người Tây phương có thể đánh nhau vỡ đầu rồi vẫn lại bắt tay nhau, nhưng người Trung Quốc đă đánh nhau rồi th́ cừu hận một đời, thậm chí có khi báo thù đến ba đời cũng chưa hết. Tại sao chúng ta có thể thiếu ḷng bao dung đến như vậy ?

    Không có ḷng bao dung, bụng dạ hẹp ḥi đưa đến hai điều cực đoan và mất cân đối như sau :

    Một đằng tuyệt đối tự ty, một đằng tuyệt đối tự kiêu. Lúc tự ty th́ thành ra tôi tớ, nghĩ ḿnh không bằng đống phân chó. Lúc tự kiêu th́ thành ra ông chủ, xem mọi người đều là cứt chó hết, chẳng đáng cho ḿnh ngó ngàng đến. Riêng bản thân ḿnh lại không hề biết tự tôn là ǵ.

    Sự phân biệt nhân cách kiểu đó biến người Trung Quốc thành một loại động vật kỳ dị.

    Tại Trung Quốc nếu muốn làm một kỳ công th́ rất dễ, trong một chốc có thể xuất hiện những thành tích làm mọi người kinh dị. Nhưng người Trung Quốc lại không có khả năng để giữ cho cái kỳ công này bền vững.

    Một người có được một thành tựu nho nhỏ đă hoa mắt, ù tai, đứng không vững, v́ lên cơn sốt. Viết được dăm ba bài văn là đă thành văn hào. Đóng được hai bộ phim đă là ngôi sao sáng của nền điện ảnh. Hai năm có được ít chức quyền nghiễm nhiên có thể cho ḿnh là cứu tinh của nhân dân. Qua Mỹ học được hai năm đă trở thành một học giả chuyên gia. Mấy thứ đó đều là kiểu tự thổi phồng ḿnh.

    Ở Đài Loan có xảy ra một tai nạn xe cộ như sau : Trong xe ca sinh viên Đại học Sư phạm vừa tốt nghiệp đi du lịch, cô hướng dẫn tán dương : " Người cầm lái vĩ đại của chúng ta là tay lái số một, vừa tài giỏi, vừa đẹp trai, vừa trẻ tuổi ". Nghe thấy thế, anh tài hứng chí liền bỏ tay lái ra quay về phía mọi người gương hai tay chào đáp lễ. Tiếp theo đó sự thể thế nào tôi không cần phải kể. Đây là một cách tự phô trương, chắc cho rằng kỹ thuật lái xe của ḿnh cao đến độ không cần cầm tay lái cũng có thể lái được xe.

    Chẳng khác nào chuyện 1.000 năm trước trong một bộ phim :

    Hoàng đế La Mă một lần mời một người đến biểu diễn bay lượn. Để bay, người này chế ra một cặp cánh. Trước khi leo lên tháp anh giơ cặp cánh cho mọi người xem, tức th́ toàn đấu trường tiếng reo ḥ hoan hô vang dội như sấm. Anh bỗng không kiềm chế nổi sự tinh tướng của ḿnh, cảm thấy ḿnh quá vĩ đại đến độ có thể không cần cánh cũng có thể bay được, v́ vậy vứt cánh leo lên thang. Vợ anh níu anh bảo : " Không có cái đó làm sao anh bay được ? Anh tưởng anh là ǵ ? ". Anh ta bảo : " Em th́ biết ǵ ! ". Vợ anh ta đuổi theo lên, anh ta xéo lên tay người vợ rồi tiếp tục lên thang, đóng nắp tháp, với vẻ kiêu hùng anh nhẩy xuống.

    Chỉ nghe phụp một phát rồi không thấy ǵ nữa. Quần chúng nổi khùng hét : " Trả tiền để xem bay lượn chứ có phải để xem ngă chết đâu, bắt vợ nó bay đi ! " Người vợ nh́n lên trời như nói với linh hồn của chồng một cách thê thảm : " Chỉ v́ anh tinh tướng mới ra nông nỗi này, tự hại bản thân ḿnh mà hại cả vợ con nữa ! ".

    Cái ǵ đă làm cho người Trung Quốc tinh tướng một cách quá dễ dàng như thế ? Bởi v́ người Trung Quốc " bụng dạ nhỏ hẹp nên dễ đầy " (khí tiểu dị doanh), kiến thức thấp kém, ḷng dạ hẹp ḥi, chỉ cần có một tư ǵ đó đă tưởng trời đất dẫu to nhưng không chứa nổi ḿnh nữa. Nếu chỉ có vài người như thế, chắc cũng không quan trọng ǵ, nhưng toàn dân tộc, đại đa số, hoặc một số lớn người Trung Quốc như vậy sẽ h́nh thành một nguy cơ cho dân tộc.

    Người Trung Quốc tựa hồ không có tự tôn nên đối với nhau rất khó có được một quan niệm b́nh đẳng. Nếu anh không phải là chủ nhân của tôi th́ tôi là chủ nhân của anh. T́nh h́nh này đưa đến một tâm trạng vừa bế tắc vừa không thể nhận sai lầm của ḿnh. Mà sai lầm vẫn tiếp diễn hoài lại gây ra một năo trạng sợ sệt.

    Hăy lấy một ví dụ :

    Tôi có một người bạn ở Đài loan mắc bệnh nặng phải đem vào nhà thương trung tâm, bác sĩ tiếp bao nhiêu ống thuốc mới cứu sống được. Hai ba hôm sau người nhà thấy tiền nhà thương này quá đắt muốn chuyển anh sang một bệnh viện b́nh dân, đến nói chuyệân với bác sĩ điều trị. Ông này nghe thế nổi trận lôi đ́nh la : " Cứu sống ông ấy chẳng phải là chuyện dễ, bây giờ lại muốn đổi bệnh viện à ? ". Nói xong sai người rút hết các ống thuốc ra làm bệnh nhân suưt nữa toi mạng.

    Anh bạn lúc kể với tôi chuyện này trong ḷng vẫn c̣n đầy bi hận. Tôi nói với anh : " Anh cho tôi biết tên tay bác sĩ ấy đi, tôi viết một bài vạch mặt nó ra ". Anh ta giật bắn ḿnh, vội nói : " Ấy ! Anh đừng bộp chộp, hiếu sự. Nếu biết thế này tôi đă chẳng kể cho anh nghe làm ǵ ! ". Nghe thế tôi muốn điên lên. Tôi bảo : " Anh sợ cái ǵ ? Nó giỏi lắm th́ cũng chỉ là bác sĩ thôi. Nếu anh bị bệnh lại, anh không gọi nó đến th́ thôi chứ chả nhẽ nó lại cứ đến trị bệnh cho anh để báo thù à ? Nếu có chuyện ǵ th́ tôi đối phó với nó chứ can dự ǵ anh. Bài viết là do tôi, tôi không sợ th́ anh sợ ǵ ? ".

    Bạn tôi bảo : " Anh là đồ bạt mạng ! ".

    Tôi tưởng thế nào ! Thay v́ khen ngợi sự can đảm của tôi th́ anh lại đi chê trách tôi. Tôi nghĩ đây không phải là vấn đề của riêng ḿnh anh, anh lại là bạn rất thân của tôi, anh cũng là người rất tốt, anh nói thế chỉ v́ anh muốn bảo vệ tôi, không muốn cho tôi đi chuốc họa vào thân.

    Đấy chính là cái năo trạng sợ sệt, sợ sệt đủ mọi thứ trên đời mà tôi muốn nói.

    Nhớ lại lần đầu tôi đi Mỹ, ở New York có một vụ án, một người Hoa bị bắn thọ thương, hung thủ bị bắt, nhưng nạn nhân lại không dám nhận diện.

    Mọi người Trung Quốc đều sợ sệt đến độ không c̣n biết quyền lợi ḿnh là ǵ th́ làm sao c̣n biết đấu tranh, ǵn giữ nó được ? Mỗi khi gặp một chuyện ǵ xảy ra y nhiên lại nói : " Bỏ qua cho rồi ! "

    Mấy chữ " bỏ qua cho rồi " này đă giết hại không biết bao nhiêu người Trung Quốc và đă biến dân tộc Trung Quốc thành một dân tộc hèn mọn.

    Giả sử tôi là một người nước ngoài hoặc một bạo chúa, đối với loại dân tộc như thế, nếu tôi không ngược đăi nó th́ trời cũng không dung tôi.

    Cái năo trạng hăi sợ này đă nuôi dưỡng bao nhiêu bạo chúa, làm tổ ấm cho bao nhiêu bạo quan. V́ vậy bạo chúa bạo quan ở Trung Quốc không bao giờ bị tiêu diệt.

    Trong truyền thống văn hóa Trung Quốc, các vị có thể xem ở " Tư trị thông giám " (Một pho sử của Tư Mă Quang tóm hết chuyện hơn 2.000 năm để làm gương cho người đời sau), cái việc bo bo giữ ḿnh đă được xem là kim chỉ nam và nhấn mạnh năm lần bảy lượt. Bạo chúa, bạo quan cũng chỉ cần dân chúng cứ bo bo giữ ḿnh là được, cho nên người Trung Quốc mới càng ngày càng khốn đốn đến như thế.

    Văn hóa Trung Quốc cực kỳ rực rỡ ở thời Xuân Thu Chiến Quốc (770 - 221 trước Tây lịch), nhưng từ thời kỳ này về sau, văn hóa Trung Quốc đă bị các Nho gia khống chế. Đến đời Đông Hán (25 - 220 sau Tây lịch), chính phủ có quy định là tất cả những phần tử trí thức khi phát ngôn, biện luận, viết văn đều không thể vượt qua phạm vi những ǵ đă được dậy ở trường, việc này gọi là " sư thừa " (thừa hưởng của thầy học). Nếu vượt quá chuyện " sư thừa " này, không những học thuyết của ḿnh không được công nhận mà c̣n là một việc phạm pháp.

    Cứ như vậy mà tiếp tục xuống các đời sau làm cho sức tưởng tượng, óc suy xét, tư duy của giới trí thức bị bóp chết, xơ cứng hoàn toàn, chẳng khác nào lấy một cái túi nhựa bịt kín bộ năo lại, không cho một cái ǵ lọt vào nữa.

    Thế nào là không c̣n khả năng suy xét nữa ?

    Cứ đọc báo Trung Quốc là phát ngán. Suy xét là một cái ǵ không phải chỉ có một mặt, hai mặt, mà nhiều mặt. Tôn Quan Hán thường dùng một ví dụ : Có một quả cầu một nửa trắng một nửa đen. Người thấy phía trắêng bảo nó trắng, người thấy mặt đen bảo nó đen. Cả hai người đều không sai, cái sai là không nh́n được đến mặt bên kia của nó. Để có thể nh́n được đến mặt bên kia của nó th́ phải có trí tưởng tượng, khả năng suy xét. Cho nên lúc tư duy một vấn đề cần phải nghĩ đến nhiều mặt của nó.

    Có một chuyện hài hước ngắn của Mỹ kể chuyện một thầy giáo tổ chức thi, đưa cho sinh viên một máy đo khí áp và bảo dùng nó để đo chiều cao của một ṭa nhà, đương nhiên ư muốn dùng khí áp để đo độ cao ở chỗ cao nhất và chỗ thấp nhất của ṭa nhà. Nhưng có một sinh viên lại dùng nhiều phương pháp khác nhau song tuyệt nhiên không sử dụng " khí áp ". Thầy giáo tức ḿnh bèn đánh trượt anh này. Anh ta kháng tố lên hội đồng giám khảo. Hội đồng giám khảo hỏi th́ anh này nói : " Thầy giáo muốn tôi dùng máy đo khí áp đo chiều cao ṭa nhà, nhưng không bảo sử dụng khí áp, đương nhiên tôi được phép dùng những cách đơn giản hơn ". Hội đồng hỏi : " Ngoài phương pháp đó c̣n có phương pháp nào nữa ? " Anh này đáp : " C̣n rất nhiều, ví dụ tôi có thể buộc dây vào máy tḥng xuống rồi đo chiều dài của dây để biết chiều cao ṭa nhà ". " Thế c̣n phương pháp nào khác không ? " " Vẫn c̣n nhiều, ví dụ tôi có thể t́m người quản lư nhà đưa máy cho anh ấy để anh ấy cho tôi biết chiều cao của ṭa nhà ".

    Người sinh viên này rơ ràng không có ǵ là ngược đời.

    Ư nghĩ của anh ta biểu hiện một thứ trí tưởng tượng và tư duy thường làm cho những bộ óc bă đậu điên lên.

    C̣n có một loại " Nghệ thuật mua dưa " như chuyện một người chủ bảo nhân viên : " Anh ra cửa, đi về phía Tây, đến một cái cầu th́ có chỗ bán dưa hấu, mua cho tôi hai cân dưa hấu ". Anh người làm ra cửa, rẽ hướng Tây, đi măi không thấy cầu, cũng chẳng thấy ai bán dưa hấu lại tay không quay về. Người chủ mắng anh là đồ lú lẫn, chẳng có đầu óc ǵ cả. Anh ta liền bảo : " Ở phía Đông mới có chỗ bán dưa ". Người chủ nói : " Thế tại sao không đi sang hướng Đông mà mua ? " Anh ta đáp : " Ông có bảo tôi đi về hướng Đông đâu ? " Người chủ lại chửi anh ta là đồ ngu. Kỳ thực người chủ biết anh ta là loại người chỉ biết phục tùng, không có năng lực suy nghĩ, hoàn toàn có thể tin cậy được. Giá như người này biết phía Tây không có bèn qua phía Đông mua, dưa vừa ngọt vừa rẻ, thể nào lúc về nhà người chủ cũng khen : " Anh rất thông minh, lanh lợi ! Làm người phải như thế chứ ! Tôi rất cần có được người như anh ". Nhưng trong thâm tâm người chủ sẽ nghĩ cái người làm này không thể tin cậy được, có thể tráo trở lúc nào không biết. Đối với những kẻ nô lệ kiểu này, chủ nhân không giết th́ cũng đuổi đi.

    Cái văn hóa thai nghén ra những thứ người này làm sao có thể chủ trương được một tư duy độc lập. V́ vậy người Trung Quốc chúng ta do không được huấn luyện suy nghĩ độc lập nên rất sợ suy nghĩ độc lập, thiếu năng lực thưởng thức và đánh giá, không có cái ǵ là không ba phải, chẳng có cái ǵ là tiêu chuẩn cả. Trung Quốc ra nông nỗi này tất phải t́m ra nguyên nhân trong chính cái văn hóa của nó.

    Cái văn hóa này trong 4.000 năm - từ Khổng Khâu (Khổng Tử) trở đi - không c̣n có được một nhà tư tưởng nào lớn nữa. Những kẻ biết chữ đều chỉ luẩn quẩn ở học thuyết Khổng Khâu đă giảng hoặc môn đồ ông giảng lại chứ không hề có ư kiến độc lập của riêng ḿnh. Bởi v́ cái văn hóa chúng ta không cho phép làm như vậy. Cho nên mọi người chỉ cầu sống ở cái vũng nước ao tù ấy thôi. Cái ao nước tù hăm này chính là cái hũ tương văn hóa Trung Quốc, cái hũ tương thối làm cho người Trung Quốc trở nên xấu xí.

    Cũng chính v́ cái hũ tương sâu không lường được này nên đối với biết bao vấn đề người Trung Quốc đều không thể dùng tư duy của ḿnh để tự giải quyết, mà phải bắt chước, phải dùng cái tư duy của kẻ khác.

    Nhưng cái vũng nước ao tù này, cái hũ tương này dẫu có vứt mứt đào vào rồi cũng sẽ biến thành cứt khô.V́ những thứ ngoại lai một khi vào Trung Quốc đều nhanh chóng biến chất.

    Người ta có dân chủ, chúng ta cũng có dân chủ. Dân chủ của chúng ta là " mày là dân, tao là chủ ". Người ta có pháp chế, chúng ta cũng có pháp chế. Người ta có tự do, ta cũng có tự do. Người ta có ǵ, ta có nấy. Anh có chỗ dành riêng cho bộ hành sang đường, tôi cũng có, dĩ nhiên ! nhưng chỗ dành cho bộ hành của chúng tôi là chỗ để dụ dỗ họ đến cho xe cán chết.

    Để biến cải cái h́nh tượng xấu xí của người Trung Quốc, chúng ta chỉ có thể bắt đầu từ bây giờ, mỗi cá nhân đều phải nghĩ cách bồi dưỡng năng lực thưởng thức và đánh giá của bản thân ḿnh.

    Chúng ta dù không biết diễn kịch, nhưng lại cần xem được kịch. Người biết ít th́ xem ít, người biết thưởng thức nhiều xem nhiều. Người biết thưởng thức sẽ là một sự thành tựu không bao giờ có giới hạn.

    Nhớ thời kỳ vừa đến Đài Loan, tôi có một người bạn. Anh này sưu tập rất nhiều đĩa hát của Beethoven (Bít-tô-ven). Anh phải có đến bảy, tám bộ đĩa. Tôi nằn ń xin anh cho hoặc bán lại tôi một bộ. Anh từ chối ngay tại trận. Bởi v́ mỗi một bộ đều do một nhạc trưởng và một dàn nhạc khác nhau tŕnh tấu, không bộ nào giống bộ nào. Sau khi biết thế tôi rất lấy làm hổ thẹn, anh quả t́nh là một người biết thưởng thức.

    Lần tranh cử Tổng thống Mỹ trước, chúng ta được xem trên ti-vi Đài Loan cuộc tranh luận của các ứng cử viên. Không hề có việc lật tẩy các bí mật đời tư của đối phương, bởi v́ dân chúng không ưa những người có tŕnh độ tranh cử như vậy, và nếu làm thế, thể nào họ cũng mất phiếu.

    Nhưng cách làm của người Trung Quốc sẽ không như vậy. Không những chuyên môn đi bới móc đời tư của đối phương, họ lại c̣n bịa đặt thêm, dùng những ngôn từ rất ác độc. Không hiểu cái loại thổ nhưỡng ǵ đă nuôi dưỡng các loại cỏ như vậy, cái loại xă hội ǵ mà sinh ra những thứ người như thế ?

    Nếu người dân không tự nuôi dưỡng được cho ḿnh cái tŕnh độ phán đoán đánh giá những lănh đạo của ḿnh th́

    chẳng có lư do ǵ để trách ai cả.

    Đi tôn thờ một kẻ không thể tôn thờ được th́ c̣n trách ai một khi kẻ đó cưỡi lên đầu lên cổ ḿnh ?

    Cái việc tung tiền ra mua cử tri là một việc chẳng ra ǵ, thế mà khi xếp hàng đi bầu thấy người tḥ tiền ra mua lá phiếu ḿnh cũng ch́a tay ra hỏi : " Tiền đâu ? "

    Cái loại người như vậy mà cũng đ̣i thực thi dân chủ hay sao ?

    Dân chủ là một cái ǵ phải tự ḿnh giành giật được, chẳng ai ban phát cho cả.

    Bây giờ thường có kẻ bảo : " Chính phủ lỏng lẻo quá ! ". Đây là một suy nghĩ rất đáng sợ. Bởi v́ tự do, quyền lợi là của chúng ta, không phải anh cho th́ tôi mới được. Cho dù anh không cho th́ tôi cũng vẫn có.

    Nếu chúng ta có khả năng thưởng thức th́ nhất định cần tranh thủ lựa chọn, nghiêm chỉnh lựa chọn đối tượng, nếu không biết đánh giá th́ giữa một người đẹp và người mặt rỗ cũng không thể nào phân biệt được, c̣n đi trách ai nữa ?

    Nếu Bá Dương tôi vẽ giả một tranh Picasso, có người bảo : " Tranh tuyệt thật ! " và trả cho tôi 50 vạn Mỹ kim th́ người mua tranh giả đó phải trách ai trước ? Ai là kẻ có mắt như mù, không biết phân biệt, thưởng thức ?

    Trong những t́nh huống như thế, tranh giả sẽ tràn ngập thị trường v́ chẳng c̣n ai phân biệt được thật giả nữa. Lúc đó những nhà danh họa chỉ có chết đói mà thôi. Nếu mua phải tranh giả th́ đừng nên trách người khác, phải tự trách ḿnh trước.

    Chẳng khác nào đi thuê một anh thợ may để chữa cửa cho ḿnh, đến khi cửa bị ngược, lại đi mắng anh thợ may : " Ông mù à ? " Thợ may có thể sẽ trả lời : " Không biết ai mù ! Ai bảo anh đi thuê thợ may để chữa cửa ?" Cái chuyện xưa này đáng để chúng ta suy ngẫm. Không biết thưởng thức th́ chẳng khác nào người mù.

    Có quá nhiều người Trung Quốc mang khuôn mặt xấu xí. Chỉ có nhân tài Trung Quốc mới cải tạo được người Trung Quốc. Nếu người nước ngoài có nghĩa vụ giúp đỡ chúng ta th́ sự giúp đỡ ấy không phải là giúp đỡ về kinh tế mà phải về văn hóa. V́ con tàu quốc gia Trung Quốc quá lớn, người quá nhiều, một khi ch́m xuống có thể sẽ cuốn theo trong ṿng xoáy nước của nó những kẻ khác.

    Tôi xin tất cả những người bạn Mỹ có mặt tại đây hôm nay, các bạn hăy tiếp nhận hai bàn tay chúng tôi đang giơ ra !

    C̣n một điểm cuối cùng.

    Tôi có cảm tưởng là người Trung Quốc quá đông, mười ức những cái mồm đó mở to ra th́ ngay cả rặng Hy-ma-la-ya cũng có thể bị nuốt chửng. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng khổ nạn của người Trung Quốc rất phức tạp, nó kêu gọi sự thức tỉnh của từng cá nhân chúng ta.

    Nếu mỗi người đều trở thành kẻ biết thưởng thức, chúng ta sẽ có thể biết tự đánh giá ḿnh, hiểu rơ giá trị bạn bè, thấy rơ được mặt thật những nhân vật lănh đạo nước nhà.

    Đó là con đường trước mặt chúng ta phải đi, mà cũng chẳng c̣n con đường nào khác nữa.

    Xin cảm tạ.
    Last edited by FatDuck; 04-05-2011 at 10:55 PM.

  6. #6
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    PHẦN I - CÁC BÀI NÓI CHUYỆN


    NGƯỜI TRUNG QUỐC VÀ CÁI VẠI TƯƠNG

    Bài nói tại New York ngày 16-08-1981, do kư giả tờ báo tiếng Hoa " Bắc Mỹ nhật báo " ghi lại


    Vừa rồi ông Chủ tịch nói cuộc họp mặt hôm nay là một vinh hạnh của Hội " Tùng Xă ", đúng ra vinh hạnh này là của tôi. Tôi xin cảm tạ quư vị đă cho tôi dịp được gặp mặt các vị ở nơi xa quê hương này để xin chỉ giáo.

    Thực ra Chủ tịch và Chủ báo " Tân Sĩ Tạp Chí ", ông Trần Tiến Trung nói với tôi đây là một cuộc tọa đàm, nên tôi rất vui được đến dự. Nhưng hôm qua từ Bo-xton đến tôi mới rơ là một buổi diễn giảng, việc này làm cho tôi rất lo v́ New York là một đô thị lớn bậc nhất thế giới, đầy " rồng núp, hổ nằm ".

    Cho nên tôi chỉ dám nêu lên đây một ít cảm tưởng tản mạn và đó hoàn toàn là ư kiến riêng tư chứ không dám kết luận ǵ cả. Xin các vị chỉ giáo và chúng ta cùng trao đổi với nhau.

    Chủ đề hôm nay ông Chủ tịch giao cho tôi là " Người Trung Quốc và cái vại tương ". Nếu buổi hôm nay là một buổi thảo luận về học thuật th́ trước tiên chúng ta phải định nghĩa người Trung Quốc là ǵ ? Cái vại tương là ǵ ? Tôi nghĩ tôi không phải định nghĩa nữa, sợ thành vẽ rắn thêm chân. Bởi v́ có một hiện tượng trên đời là cái ǵ mọi người đều đă biết mà lại đi thêm cho nó một định nghĩa, việc này vô t́nh có thể biến nội dung và h́nh thức của nó trở thành mơ hồ, biến chân tướng của nó thành khó hiểu, và do đó c̣n khó bắt đầu thảo luận hơn.

    Phật giáo vốn cho rằng con người phải qua ṿng luân hồi. Việc này làm tôi nhớ đến một tích xưa.

    Có người đến hỏi một vị cao tăng đă đạt đạo :

    "Đời tôi bây giờ là do tiền kiếp mà tái sinh, thế th́ kiếp trước tôi là người thế nào ? Nếu c̣n phải đầu thai một lần nữa, ngài có thể cho tôi biết kiếp sau tôi sẽ trở thành người ra sao không ? ".

    Vị cao tăngï trả lời anh nọ bằng bốn câu thơ sau :

    Dục tri tiền thế nhân
    Kim sinh thụ giả thị
    Dục tri hậu thế quả
    Kim sinh tác giả thị

    (Muốn biết cái nguyên nhân của kiếp trước
    Cứ xem những ǵ ḿnh nhận được ở kiếp này
    Muốn biết cái hậu quả ở kiếp sau
    Cứ xem những ǵ ḿnh đang làm ở kiếp này)

    (Tạm dịch thơ :
    Muốn biết kiếp trước thế nào
    Cứ xem ḿnh sống ra sao kiếp này
    Đầu thai rồi thế nào đây
    Hăy nh́n vào việc hiện nay đang làm
    Nguyễn Hồi Thủ)

    Giả sử kiếp này anh được sung sướng, kiếp trước nhất định anh là một người chính trực, độ lượng. Nếu kiếp này anh gặp nhiều khổ nạn th́ phải suy ra rằng kiếp trước anh đă làm những điều ác. Cái tích xưa này gợi cho chúng ta rất nhiều ư nghĩa. Các vị ở đây, nếu là con nhà Phật hẳn cảm thụ dễ dàng, nếu không phải là người theo đạo Phật chắc không tin vào tiền oan nghiệp chướng, nhưng có thể xin các vị cứ suy nghĩ về cái triết lư của nó.

    Ư tôi muốn nói chuyện này làm chúng ta liên tuởng đến văn hóa Trung Quốc.

    Các vị ở đây, bất kể quốc tịch ǵ, đại đa số đều có ḍng máu Trung Quốc, các vị thích hay không thích nó vẫn vậy, chẳng làm sao thay đổi được. Tôi nói người Trung Quốc là theo nghĩa rộng, theo nghĩa huyết thống chứ không phải nghĩa địa lư.

    Người Trung Quốc từ 200 năm gần đây, lúc nào cũng có một ước mong cho đất nước hùng cường, ước mong cho dân tộc chúng ta trở thành một dân tộc ưu tú trong thế giới. Nhưng đă bao nhiêu năm nay, chúng ta luôn luôn yếu kém, măi bị ngoại nhân khinh thị, nguyên nhân tại đâu ?

    Đương nhiên trách nhiệm là do nơi chúng ta. Nhưng nh́n dưới góc độ văn hóa mà đặt câu hỏi đó th́ có thể nghĩ đến cái tích xưa vừa kể trên. Tại sao có ngày hôm nay ? V́ sao nước nhà vẫn chưa lớn mạnh ? Nhân dân vẫn c̣n biết bao khổ nạn ? Từ kẻ cùng đinh không quyền thế đến kẻ phú quư với đặc quyền đặc lợi đều có một nguyện vọng tha thiết như nhau cho đất nước, cũng như đều có cùng một đau buồn sâu sắc.

    Tôi nhớ thuở bé thầy học bảo chúng tôi : " Hy vọng của nước nhà đặt nơi các em ". Nhưng rồi chúng ta bây giờ th́ sao ? Lại đến lượt chúng ta hướng về đám thanh niên bảo : " Các em là hy vọng của tương lai Trung Quốc ". Cái kiểu cứ đùn đẩy trách nhiệm từ đời này xuống đời khác sẽ c̣n kéo dài cho đến bao giờ ?

    Những người Trung Quốc ở nước ngoài đối với vấn đề này lại càng nhậy cảm và kỳ vọng của họ lại càng sâu nặng. Ngoài việc tự thân chúng ta đă không thể mang hết được cái trọng trách về chuyện nước nhà rơi xuống một mức độ tồi tệ với những khổ nạn như vậy, chúng ta lại c̣n phải è cổ vác cái gánh văn hóa truyền thống nặng nề kia.

    Đấy là nghiệp báo như đă nói ở trên.

    Hôm trước, lúc đi thăm Viện bảo tàng Boston, tôi thấy bên trong có bầy đôi giày cho phụ nữ bó chân của thời đại các bà nội chúng ta. Kinh nghiệm bản thân cho tôi biết những người phụ nữ khoảng tuổi tôi thời ấy đều phải bó chân. Ngày nay những người trẻ tuổi nghe đến chắc không thể nào tưởng tượng nổi. Tại sao trong văn hóa chúng ta lại có thể sinh ra một cái tập quán tàn khốc thế ? Lại có thể áp đặt nó lên trên một nửa dân số trong hàng ngh́n năm, làm cho những người bị bức hại phải tàn phế cả hai chân, thậm chí có khi c̣n găy cả xương, thối cả thịt, không thể đi đứng được. Tại sao văn hóa Trung Quốc lại có thể kéo dài cả hàng ngh́n năm trong lịch sử một yếu tố dă man như vậy ? Tại sao lại cho phép trường tồn qua một thời gian dài như thế mà không có một người nào đứng lên bảo nó phản tự nhiên, hại sức khỏe ? Ngược lại, đại đa số nam nhi c̣n xem bó chân là hay ho, đẹp đẽ.

    C̣n nói đến việc bách hại nam nhi th́ thế nào ? Đó không phải chỉ riêng chuyện các hoạn quan. Theo ghi chép của lịch sử, từ các triều vua Tống trở về trước, các nhà có quyền và có tiền đều có thể tự do thiến các nô bộc của ḿnh. Sự việc kinh rợn này kéo dài cho đến triều Tống - thế kỷ XI - mới bị cấm. Chỉ căn cứ vào hai việc trong biết bao nhiêu việc không hợp lư và vô nhân đạo của văn hóa Trung Quốc suốt quá tŕnh lịch sử của nước này, ta cũng có thể thấy là những thành phần không hợp lư của nó đă lên đến một mức độ không thể nào khống chế được.

    Bất kỳ văn hóa của một dân tộc nào đều như một ḍng sông lớn, thao thao bất tuyệt trôi đi. Và với thời gian dần dần biết bao thứ nhơ nhớp bẩn thỉu trong ḍng sông lớn ấy, - như cá chết, mèo chết, chuột chết - sẽ bắt đầu ch́m lắng. Lắng đọng quá nhiều sẽ làm ḍng sông không thể chảy nữa, biến thành một cái đầm nước chết, càng sâu càng nhiều, càng lâu càng thối, lâu dần thành một cái vại tương, một cái đầm bùn bẩn phát chua, phát thối.

    Nói đến cái hũ tương có lẽ những bạn trẻ không thể hiểu, tôi vốn sinh ra ở phương Bắc, nơi quê tôi cái thứ này rất nhiều. Tôi không thể nói chính xác cái chất tương trong vại ấy làm bằng những chất liệu ǵ (chất chính là đậu tương và bột ḿ), nhưng các vị nếu đă ăn qua vịt quay tại các tiệm ăn Trung Quốc th́ chính là loại tương đó. Nó là một chất đặc không chảy được, không giống nước sông Hoàng hà từ trên trời chảy xuống một tư nào. (Hoàng hà chi thủy thiên thượng lai, bôn lưu đáo hải bất phục hồi - thơ Lư Bạch). Nó là một thứ nước ao tù, lại được để cho bốc hơi, cho lắng đọng nên nồng độ càng ngày càng đông đặc. Cái văn hóa của chúng ta, cái tiền oan nghiệp chướng như đă nói cũng là như thế.

    Trong văn hóa Trung Quốc, cái có thể gọi là điển h́nh nhất cho cái đặc sắc này là chế độ " quan trường ". Thời xưa mục đích học hành của các phần tử trí thức là làm quan. Cái chữ " trường " nh́n không thấy, sờ không đụng này được h́nh thành qua chế độ khoa cử. Một khi người đọc sách đă lọt vào được chốn quan trường liền ở vào trạng thái đối nghịch với người thường, với nhân gian.

    Dưới chế độ đó người đi học cốt chỉ được làm quan, v́ có câu nói rằng trong sách có nhà vàng, có nhan sắc như ngọc. Đọc sách để có thể làm quan, làm quan ắt có mỹ nữ, kim tiền.

    Thời xưa có người nói : " Hàng hàng xuất trạng nguyên ", kỳ thực chỉ trong số những người đi học mới có trạng nguyên, c̣n những người khác cũng chỉ là thợ thuyền không đáng một đồng trinh. Thời đó những người của các giai tầng khác bị rất nhiều giới hạn, nào là không được mặc loại áo quần nào đó, không được đi thứ xe nào đó, ở loại nhà nào đó.

    Xă hội phong kiến đặt cái lợi ích của những người làm quan lên trên hết, và v́ nó đă khống chế Trung Quốc quá lâu, nên tạo thành một lực lượng và một ảnh hưởng vô cùng lớn.

    Về mặt kinh tế không có ǵ thay đổi đáng kể, nhưng về mặt chính trị nó đă ḱm hăm chúng ta lâu dài trong cái hũ tương văn hóa đó. Một trong những cái đặc trưng của nó là đặt tiêu chuẩn của giới quan lại thành một cái chuẩn cho xă hội, biến lợi ích các quan thành cái lợi chung. V́ vậy nó đẻ ra một thứ ngày nay gọi là " Chính trị thống soái " theo kiểu nói của Mao, làm cho cái hũ tương văn hóa của chúng ta càng thêm sâu đậm, càng thêm nồng nặc.

    Ch́m đắm lâu dài trong cái hũ tương đó, người Trung Quốc trở thành ích kỷ, nghi kị.

    Tôi tuy đến Mỹ chỉ là du lịch ngắn ngày, nhưng nh́n bề ngoài tôi thấy người Mỹ khá thân thiện, hạnh phúc, lúc nào cũng tươi cười.

    Tôi cũng đă gặp con em các bạn bè người Hoa ở đây, trông tuy có vẻ sung sướng, nhưng rất ít cười. Có phải là các bắp thịt ở mặt của người Trung Quốc chúng ta cấu tạo không giống họ ? Hay là v́ dân tộc chúng ta mang một cái ǵ vốn quá u ám ?

    Chúng ta có nghĩ được rằng dân tộc chúng ta sở dĩ như vậy v́ thiếu sức sống trẻ, mà điều đó lại là do chính trách nhiệm của chúng ta không? Giữa chúng ta, chúng ta chèn ép lẫn nhau, không hề hợp tác.

    Tôi nghĩ đến chuyện một người cảnh sát trưởng Nhật Bản, khi huấn luyện các học viên của ḿnh, bảo thuộc hạ phải nghi ngờ tất cả mọi người, v́ họ đều có thể là đạo tặc. Cái trạng thái tâm lư này dùng để huấn luyện cảnh sát h́nh sự th́ được, nhưng tâm lư phổ biến của người Trung Quốc lúc b́nh thường lại cũng như thế, lúc nào cũng nghĩ kẻ khác có thể làm hại ḿnh, nó h́nh thành một nỗi lo sợ về bất cứ một cái ǵ. Cái nỗi lo sợ này làm người Trung Quốc biến thành " một đống cát rời " năm bè, bảy mảng (như lời của Tôn Dật Tiên).

    Một nước lớn như Trung Quốc, có tài nguyên, có nhân khẩu hơn một tỷ người nếu đồng tâm hiệp lực, trong Á châu này chẳng lẽ không bằng được Nhật bản ?

    Ṃn mỏi dưới chế độ xă hội phong kiến chuyên chế tự bao đời, đắm ch́m ngụp lặn trong cái hũ tương đó, óc phán đoán cùng tầm nh́n của người Trung Quốc đă bị tương làm ô nhiễm nặng, không vượt ra nổi cái phạm vi ảnh hưởng của nó.

    Qua bao nhiêu niên đại, đa số chúng ta mất dần năng lực phán đoán cái ǵ đúng cái ǵ sai, mất khả năng phân biệt cái ǵ là đạo đức, chỉ phản ứng bằng t́nh cảm và trực giác mà không biết suy nghĩ. Tất cả giá trị của hành động rồi đều bị cái tiêu chuẩn chính trị và đạo đức của cái hũ tương đó chi phối. V́ vậy thị phi, phải trái, đen trắng không c̣n có vẻ đối nghịch nữa. Trong hoàn cảnh này, khi t́m hiểu sự vật, chẳng ai c̣n đi đến chỗ phân tích cặn kẽ. Cứ qua loa lấy lệ một cách lâu dài rốt cuộc sẽ đưa đến cái quả báo nhăn tiền, đó là " Chiến tranh Nha phiến " (1840).

    Chiến tranh Nha phiến là sự đột nhập của văn hóa nước ngoài theo chiều ngang. Đối với người Trung Quốc nó đánh dấu một kỷ niệm " quốc sỉ " (cái nhục của một nước), nhưng nh́n từ một góc độ khác nó lại là một lần thức tỉnh lớn không thể tránh được.

    Nhật Bản trên mặt này đă phản ứng hoàn toàn khác chúng ta. Ở thế kỷ XVIII khi Mỹ đánh ch́m hai tàu Nhật, nước Nhật đă mở cửa. Đối với người Nhật sự kiện này mang lại một cơ hội tốt, họ biết biến sự sỉ nhụïc thành một sự thức tỉnh.

    Thực ra chúng ta phải cảm ơn Chiến tranh Nha phiến, nếu không có nó th́ t́nh cảnh hiện tại sẽ như thế nào ? Có lẽ các vị ngồi đây không chừng trên đầu vẫn c̣n cái đuôi sam, phụ nữ vẫn c̣n bó chân, c̣n mặc áo dài, áo ngắn (Áo kiểu ngày xưa của người Trung Quốc), trên bộ c̣n ngồi kiệu do người khiêng, dưới nước c̣n ngồi thuyền tam bản.

    Ví thử Chiến tranh Nha phiến xảy ra sớm hơn 300 năm, có lẽ Trung Quốc đă biến đổi sớm hơn một tư; nếu nó xảy ra sớm hơn 1.000 năm th́ lịch sử đă hoàn toàn chẳng như ngày nay. Tôi cho rằng cái " kỷ niệm quốc sỉ " này là một cú đập mạnh vào cái hũ tương văn hóa của chúng ta. Không có nó người Trung Quốc vẫn c̣n ch́m đắm dưới đáy, có khi c̣n ngạt thở mà chết rồi.

    Sự đột nhập của văn hóa ngoại lai trong Chiến tranh Nha phiến làm cho chúng ta có thể nghĩ rằng nhà Thanh là một thời đại quan trọng nhất trong lịch sử Trung Quốc. Nếu chiến tranh này xảy ra vào thời nhà Minh chưa chắc Trung Quốc chịu nổi cú sốc và t́nh h́nh đă khác. Văn minh hiện đại phương Tây đối với nước Trung Quốc già nua thật ra càng đột nhập sớm càng tốt. Cái sự xung kích lớn lao này chắc hẳn là một sự kiện khiêu chiến nghiêm trọng đối với lịch sử và văn hóa, nhưng đem lại cho chúng ta cái văn minh vật chất và văn minh tinh thần mới.

    Cái gọi là văn minh vật chất Tây phương như máy bay, trọng pháo, xe hỏa, tàu điện ngầm, v.v...làm cho chúng ta bỗng nhiên thấy thế giới bên ngoài mới mẻ làm sao, có biết bao nhiêu thứ không giống chúng ta, làm cho chúng ta có một nhận thức biết coi trọng cái mới, cái văn minh vật chất. C̣n nói đến văn minh tinh thần, những ư thức hệ chính trị Tây phương cùng các tư tưởng học thuật cũng cho chúng ta bao nhiêu quan niệm và gợi ư mới mẻ. Xưa nay chúng ta nào biết dân chủ, tự do, nhân quyền, pháp trị là ǵ. Tất cả những thứ này đều là các sản phẩm lấy giống từ phương Tây.

    Trước đây người Trung Quốc chỉ biết câu : " Nhân mệnh quan thiên " (số mệnh con người là do nơi trời). Thực ra số mệnh một con người có phải là do trời hay không cũng c̣n tùy. Nếu tôi giết chết một người, có lẽ sẽ do trời thật, nhưng nếu hung thủ là một kẻ quyền thế th́ đă chắc ǵ ? V́ vậy c̣n phải xem vấn đề là dính dáng đến ai.

    Có một nhân vật cổ quái c̣n nói một câu : " Dân vi quư, quân vi khinh " (Dân là quư, vua là thường). Đấy chỉ là một thứ lư tưởng mà Trung Quốc chưa bao giờ thực hiện. Thời phong kiến xưa, sau một triều vua lại đến một triều vua, chẳng có ǵ thay đổi. Lật đổ triều đại trước, thiết lập triều đại mới, cách biểu thị duy nhất về sự bất đồng của ḿnh với triều vua trước là đốt phá các cung vàng điện ngọc mà triều trước đă xây để làm cung điện mới của ḿnh.

    Lư do viện dẫn để đốt phá vẫn được đưa ra là v́ triều trước chính sách bạo tàn, triều đại của ḿnh mới là nhân hậu. Nhân hậu nên mới phải làm cái việc đem chính sách nhân hậu của ḿnh để tàn phá nhà cửa của chính sách hung tàn.

    Cứ đời này sang đời khác như thế, về mặt tư tưởng chính trị chẳng có xây dựng được ǵ, nhưng nhà cửa th́ cứ tiếp tục đốt phá để biểu lộ sự khác nhau. Chẳng trách ở một nước lâu đời như Trung Quốc sau mấy ngh́n năm các kiến trúc cổ chẳng c̣n được là bao !

    Trong hệ tư tưởng chính trị Trung Quốc, có vài khái niệm lư tưởng gần với Tây phương như " Vua phạm pháp cũng bị tội như thứ dân " (Vương tử phạm pháp dữ thứ dân đồng tội). Nhưng điều này chẳng qua cũng chỉ là một hy vọng và ảo tưởng mà thôi. Sự thực cái điều vua và dân cùng tội này trên căn bản tuyệt đối không thể có.

    Người Trung Quốc xưa nay có bao giờ biết dân chủ, tự do, pháp trị là ǵ. Tuy có người bảo chúng ta cũng có tự do, có thể chửi cả hoàng đế, song thật ra quyền tự do của chúng ta rất có hạn, bị kẻ thống trị khống chế trong phạm vi cho phép. Nhân dân nếu được phép chửi hoàng đế chắc cũng chỉ dám lén lút chửi sau lưng. Phạm vi của tự do rất hẹp ḥi. Đương nhiên có thể có cái tự do suy nghĩ vớ vẩn chứ các khái niệm dân chủ, pháp trị th́ hoàn toàn chẳng có.

    Dân tộc chúng ta là một trong những dân tộc lớn, đương nhiên trong vấn đề t́nh cảm không nói thế th́ không xong. Nhưng trên thế giới này c̣n có một dân tộc vĩ đại khác là dân Anglosaxon (Ăng-glô-sắc-xân).

    Dân tộc này đă thiết lập cho văn minh thế giới những khuôn khổ như chế độ quốc hội, tuyển cử, tư pháp độc lập, tư pháp bồi thẩm, v.v..., cống hiến cho cộng đồng nhân loại những cơ cấu văn minh tốt đẹp như vậy, và đó cũng là một nguyên nhân cho phép những xă hội Tây phương về mặt chính trị hướng đến công b́nh, hợp lư.

    Cái việc tuyển cử dù lăng phí thế nào đi nữa so với việc giết người như núi, máu chảy thành sông vẫn c̣n tốt hơn. Đối với những thứ tốt đẹp này của Tây phương chúng ta phải có can đảm mà tiếp nhận.

    Có người bảo tuyển cử kiểu Tây phương không phải tuyển cử nhân tài, chỉ bầu cử tiền, mà cái loại tiền này th́ không phải người b́nh thường nào cũng có thể bỏ ra được. Dù có thế chăng nữa, lăng phí tiền bạc vẫn tốt hơn lăng phí đầu người.

    Hết thảy những điều tốt chúng ta phải tự đấu tranh mới có được, không giống trong vườn Eden (Ê-đen) của Thượng đế nơi cái ǵ cũng đă được an bài một cách tốt đẹp.

    Người Trung Quốc sống trường kỳ trong cái hũ tương, lâu ngày quá tự nhiên sinh ra một tâm lư cẩu thả. Một mặt tự đại khoe khoang, c̣n mặt khác tự ti, ích kỷ.

    Tôi nhớ có xem một bộ phim - mà đă quên mất tên - trong đó một phụ nữ quư phái có hai nhân cách : một mặt đẹp đẽ, đáng quư làm cho người ta có thể sùng bái, mặt khác lại hoang dâm, vô liêm sỉ. Cô ta không làm sao hợp nhất được hai nhân cách này lại với nhau. Khi bị bác sĩ tâm thần bắt phải đối diện với thực tại, cô ta đă tự sát.

    Khi tự kiểm hồ sơ bệnh của ḿnh chúng ta có dám đối diện với thực tại không ? Có dám dùng cái tâm lư khỏe mạnh để xử lư bệnh t́nh của ḿnh một cách hợp lư không ?

    Chúng ta cần học tự nhận xét ḿnh. Người Trung Quốc thường không có tập quán dùng lư trí để tự t́m hiểu ḿnh mà chỉ dùng cảm tính. Ví như vợ chồng căi nhau, chồng bảo vợ : " Bà đối với tôi không tốt ". Vợ bèn vứt thức ăn lên bàn căi : " Tôi đối với ông không tốt thế nào ? Không tốt mà tôi c̣n nấu cơm cho ông ăn à ? " Cái động tác này cũng đủ nói lên sự đối xử không tốt của bà ta rồi. Tự xét ḿnh như thế th́ thà không tự xét c̣n hơn.

    Từ khi văn hóa Tây phương được du nhập vào (Trung Quốc) dĩ nhiên về mặt tư tưởng chính trị có thay đổi dần, mặt quan niệm đạo đức cũng vậy. Ngày trước chồng đánh vợ là chuyện cơm bữa. Bây giờ cứ thử đánh một tư xem sao !

    Tuổi trẻ thời nay thật may mắn, rất nhiều thứ văn hóa hủ lậu đă bị đào thải. Không kể đến vấn đề chính trị và đạo đức, ngay cả trên các lĩnh vực nghệ thuật, thi ca, văn học, tuồng kịch, vũ điệu đều có ảnh hưởng của sự thay đổi này.

    Hễ nói đến văn hóa, văn minh phương Tây, thế nào cũng có người chụp mũ, bảo tôi " sùng bái Tây phương, nịnh hót nước ngoài ".

    Theo ư tôi tại sao không thể sùng bái Tây phương ? Cái lễ nghĩa của người ta đúng là hơn hẳn cái thô lậu của ḿnh. Súng ống của người ta đích thực là hơn hẳn cung tên của ḿnh. Nếu như giữa bạn bè với nhau có người đạo đức, học vấn hơn hẳn ḿnh tại sao lại không có thể không hâm mộ được ?

    Người Trung Quốc không có cái can đảm dám khen người khác, chỉ có cái dũng khí dùng để đả kích kẻ khác. Cũng bởi cái " văn hóa hũ tương " của chúng ta quảng đại tinh thông quá mới làm cho người Trung Quốc thành " cây quưt bên sông Hoài " tất cả (tích Án Tử và vua Sở). Cây quưt này vốn mọc ở một địa phương nọ th́ rất to và ngọt, đem trồng ở một nơi khác, không hợp thủy thổ, th́ vừa nhỏ vừa chua.

    Ông Tôn Quan Hán, một người bạn đă t́m cách cứu tôi suốt trong thời gian 10 năm tôi ở tù, từng đem một thứ cải trắng gốc Sơn Đông trồng tại Pittsburg (Pít-xbơ), nhưng ở đây nó lại thành một thứ cải hoàn toàn khác.

    Người Nhật có biệt tài bắt chước cái ǵ là giống cái đó, c̣n người Trung Quốc th́ học cái ǵ cũng chả giống cái ǵ. Cái tinh thần này ghê gớm lắm, nó cho phép người Nhật học được những ưu điểm mà học giống hệt. Người Trung Quốc thường chỉ giỏi t́m lối tránh né, viện cớ " không hợp với hoàn cảnh nước nhà " để bào chữa cho lư do tại sao ḿnh lại cự tuyệt nó.

    Trước chiến tranh Giáp Ngọ (1895) người Nhật đến thăm hải quân Trung Quốc, thấy binh sĩ đem phơi quần áo la liệt trùm cả lên súng cà-nông, bèn xác định rằng cái loại quân đội này không thể tác chiến được. Chúng ta căn bản không tính đến chuyện xây dựng và làm mới các quan niệm, nên khi chúng ta không muốn làm một cái ǵ, ngay cả như chuyện đừng phơi quần áo trên trọng pháo, th́ chúng ta t́m cách thoái thác, bảo : " Cái đó không hợp với hoàn cảnh đất nước ".

    Cũng như vấn đề giao thông ở Đài Bắc, có thể là một vấn đề rất đơn giản, thế mà bấy nhiêu năm nay vẫn không dứt điểm được. Theo tôi cứ phạt nặng những kẻ phạm luật là xong. Nhưng có người lại đề xuất nào là phải dậy dỗ sự " lịch thiệp " cho những kẻ phạm luật, bởi v́ như vậy mới hợp lẽ với Trung Quốc. Chúng ta đă lịch thiệp quá lâu rồi, bị giỡn mặt hoài không chịu nổi nữa, lại c̣n nhường nhịn đến bao giờ ? Chúng ta làm những chỗ qua đường cho người đi bộ để bảo vệ họ, nhưng kết quả là biết bao người đă bỏ mạng ở đó.

    Tôi có một người bạn lúc ở Đài Bắc là loại hay phóng nhanh vượt ẩu, đến lúc sang Mỹ bị phạt tơi bời, phạt đến đầu tối mắt hoa, cuối cùng không thể không chú ư được. Có mỗi luật đi đường, một việc thật đơn giản mà tại Trung Quốc vẫn c̣n là một vấn đề.

    Cứ nói đến cái hay của các nước khác là lại bị nghe câu " Sùng bái Tây phương, nịnh hót nước ngoài " ( Sùng dương, mị ngoại ). Sự thực nếu các nước Mỹ, Pháp, Anh, Nhật có điều ǵ tốt th́ chúng ta phải học, cái xấu th́ không học, chỉ đơn giản thế thôi !

    Có một người Mỹ viết một quyển sách : " Người Nhật làm được tại sao chúng ta lại không thể làm được ? " Thế mà chẳng có ai bảo ông giáo sư này là " sùng bái Đông phương, nịnh nọt nước ngoài ". V́ vậy mới biết cái hũ tương văn hóa đă sâu đậm làm người Trung Quốc mất hết khả năng hấp thụ và tiêu hóa, chỉ một mực trầm luân trong cái cảm tính của ḿnh.

    Một anh bạn tôi lúc lái xe cứ thỉnh thoảng lại đột nhiên bóp c̣i một cái. Tôi hỏi tại sao. Anh đùa bảo : " Để cho thấy rằng tôi không mất gốc đấy ! ". Chúng ta hy vọng chúng ta có đầy trí tuệ để nhận rơ những khuyết điểm của ḿnh, có đủ năng lực phán đoán phân biệt phải trái, làm cho, cái hũ tương kia nhạt đi, mỏng đi, thậm chí biến thành một hũ nước trong, hoặc một hồ nước mênh mông.

    Người Trung Quốc bị cảm tính chi phối, chủ quan thái quá, đối với việc ǵ cũng chỉ nhận thức, phán đoán bằng các tiêu chuẩn của những ǵ ḿnh vốn thấy. Chúng ta nên nuôi dưỡng được cái con mắt nh́n sự vật một cách toàn diện, toàn thể. Rất nhiều sự t́nh phát sinh từ những góc độ không giống nhau, nên từ một góc độ càng phải xem xét một cách toàn diện. Từ hai điểm, đường ngắn nhất là một đường thẳng, đó là theo vật lư. Nhưng trong cuộc đời, cái cự ly ngắn nhất thường lại là cái quanh co nhất.

    Cho nên để trở thành một người biết thưởng thức, chúng ta phải t́m ṭi được mục tiêu. Xă hội có tŕnh độ thưởng thức sẽ đề cao được tài năng và phân biệt được cái tốt, cái xấu.

    Trước đây tôi từng được xem Khương Diệu Hương diễn kịch, lúc ấy bà đă ngoài 60, mặt đầy vết nhăn, chẳng c̣n cái đẹp của thủa nào, nhưng việc ấy không hề ảnh hưởng đến những thành tựu của bà. Đương lúc bà hát khúc " Em bé chăn trâu ", anh có thể hoàn toàn quên mất cái h́nh tượng già nua của bà. Một khi mọi người đều có tŕnh độ thưởng thức cao, những điều ác sẽ tránh xa.

    Chẳng khác nào tranh tôi vẽ và tranh của Van Gogh để cùng một chỗ, có người không phân biệt được lại bảo : " Tranh của Bá Dương và Van-Gogh cũng như nhau ! " Nếu thế th́ các nhà nghệ thuật chân chính phải chết hết và xă hội sẽ vĩnh viễn chẳng bao giờ có được những tác phẩm nghệ thuật giá trị nữa.

    Trung Quốc là một nước lớn, nhưng người Trung Quốc thật nhỏ mọn và hẹp ḥi.

    Hôm kia tôi đáp máy bay tại phi trường Kennedy ở New York, lên phi cơ ngồi chợp mắt một tiếng, tỉnh lại vẫn chưa thấy máy bay bay, sau khi nghe ngóng mới biết họ đang đ́nh công. Tôi rất kinh dị khi thấy hành khách vẫn trật tự b́nh thường, nói năng cười đùa như không có ǵ xảy ra.

    Nếu sự việc này mà xảy ra ở đất nước chúng ta cục diện sẽ hoàn toàn khác hẳn. Hành khách tất nhao nhao nhảy xổ ra ḥ hét : " Tại sao vẫn chưa bay ? ". Nhưng hành khách Mỹ lại nh́n từ một góc độ khác; v́ họ nghĩ : Nếu tôi là nhân viên hàng không, không chừng tôi cũng tham gia cuộc đ́nh công này. Nh́n vào đó người ta có thể thấy được khí độ của một nước lớn.

    Ở Mỹ tính khoan dung rất lớn. Không những nước Mỹ có thể khoan dung được các màu da và chủng tộc, lại c̣n chứa chấp được cả những ngôn ngữ, phong tục, tập quán khác nhau; thậm chí c̣n chịu đựng được cả những người Trung Quốc thô lỗ như chúng ta. Thái độ này nói lên tính bao dung của một nước lớn.

    Cứ nh́n lúc Reagan và Carter tranh luận trên ti-vi, bên này bên kia phát biểu chính kiến của ḿnh, nhưng không ai dùng những lời lẽ thô lỗ để công kích nhau. Ri-gân không hề nói ông làm tổng thống mấy năm toàn chỉ dùng những người thân tín của ḿnh. Các-tơ cũng không hề nói từ trước đến nay ông chưa hề có kinh nghiệm chính trị, làm sao có thể lèo lái được một quốc gia. Hai bên đều biểu lộ một thái độ cực tốt. Đó cũng là phẩm chất của một nền dân chủ cao độ.

    Đối với chính trị, cá nhân tôi không mấy quan tâm. Tôi cũng không khích lệ mọi người làm chính trị. Nhưng nếu ai thích thú th́ phải tham dự, bất kể đang làm nghề ǵ, bởi v́ chính trị thật quan trọng. Chỉ cần một điều luật được ban hành, có thể gia sản, tự do và ngay cả sinh mạng anh cũng có thể bị nó làm tiêu tan.

    Chúng ta không nhất thiết ai cũng phải làm chính trị, nhưng đều phải có khả năng đánh giá. Việc này không kém tầm quan trọng. Đánh giá không phải chỉ trong lĩnh vực chính trị, mà cả trong văn học nghệ thuật. Chẳng hạn như về tranh vẽ th́ tŕnh độ thưởng thức cực kỳ quan trọng. Nó sẽ bắt những người vẽ tranh như Bá Dương tôi phải thu ḿnh vào một xó. Bởi nếu bày tranh ḿnh ra người ta chỉ nh́n thoáng một cái đă biết giá trị, có thể nói : " Anh gọi thế này là vẽ à ? Thế mà c̣n dám đem cho người ta xem ư ? "

    Một xă hội có tŕnh độ thưởng thức tức biết cái hay cái dở, tức không hồ đồ trước bất cứ một sự việc ǵ; chứ mọi người cứ ù ù cạc cạc như ở trong hũ tương, bẩn sạch, cao thấp cũng không phân biệt th́ làm sao tiến bộ và phát triển được ?

    Tôi chỉ có vài ư kiến này đưa ra xin các vị thảo luận và chỉ giáo cho.

    Xin đa tạ !
    Last edited by FatDuck; 03-05-2011 at 04:36 AM.

  7. #7
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    PHẦN I - CÁC BÀI NÓI CHUYỆN


    ĐỜI SỐNG, VĂN HỌC VÀ LỊCH SỬ

    Diễn văn đọc tại Phân khoa Sử, Đại học Stanford, San Francisco, ngày 22-08-1981


    Cái chủ đề tôi được giao phó hôm nay đối với tôi quá lớn, tôi cảm thấy hầu như không đảm đương nổi và sợï không đủ tư cách để đề cập đến một chủ đề lớn như thế. Tôi chỉ t́nh nguyện cố gắng đóng góp cảm tưởng riêng tư về những ǵ mà 5.000 năm lịch sử Trung Quốc gợi ư cho tôi.

    Trước khi bắt đầu, tôi xin nói đến một cảm tưởng khác về người da đỏ châu Mỹ (chủ nhân nước Mỹ, cư dân nguyên thủy và chân chính của châu Mỹ).

    Tôi đă được đi tham quan những vùng đất hoang phế của dân da đỏ ở Mỹ. Tôi cũng đă đến thăm những khu biệt lập dành riêng cho người da đỏ và gặp một số người da đỏ. Thời gian tuy rất ngắn, không nói được nhiều chuyện, nhưng ấn tượng đối với tôi rất sâu sắc. Tôi khám phá ra rằng các sản phẩm thủ công của người da đỏ ngày nay so với các sản phẩm của người da đỏ sáu trăm năm trước, không nói về h́nh thức và hoa văn, chỉ nói về những thủ pháp đan dệt và chất liệu sử dụng th́ không có ǵ thay đổi. Chỉ từ cái sự kiện nhỏ đó, tôi suy nghĩ và tự hỏi rồi không biết số mệnh của dân tộc này sẽ đi về đâu ?

    Chúng ta không thể tưởng tượng được một dân tộc lớn với lịch sử lâu đời như thế lại có thể đang thoi thóp, ngắc ngoải trong các khu biệt lập tại Mỹ hiện nay. Cảnh ngộ của chính những người da đỏ này sau khi bị lừa gạt, tàn sát và sỉ nhục, so với cái lịch sử bi thương của người Trung Quốc chúng ta th́ nên nghĩ thế nào cho phải ?

    Riêng tôi có một ư nghĩ và nó làm cho tôi rất chán nản. Đó là vấn đề trước mắt của người da đỏ chẳng phải vấn đề đạo đức hoặc kinh tế ǵ cả nhưng đơn thuần là một đe dọa diệt chủng. Tôi không phải là một nhà tiên tri hoặc tướng số, tôi chỉ dùng sự suy đoán riêng tư và căn cứ trên những điều bạn bè cho tôi biết. Chúng ta có thể đoán rằng 100, 500, 1.000 năm sau, có thể sớm hơn hoặc chậm hơn, một ngày nào đó người da đỏ có thể hoàn toàn bị diệt chủng. Bởi v́ họ không tiếp thu được văn minh hiện đại.

    Đương nhiên trước mắt, họ vẫn có những khu vực riêng họ không xâm phạm người khác, người ngoài cũng không xâm phạm họ. Nhưng những khu này lại là đất của nước Mỹ, có thể nói là do những người da trắng ban phát cho. Dĩ nhiên, trên vấn đề lư luận hoặc t́nh cảm chúng ta có thể nói không phải là ban phát cho, mà do họ tự tranh đấu mới có được một ít đất cũ vốn của họ. Nhưng nếu cái t́nh cảm của ta không dính dáng ǵ đến văn học, thơ ca nhưng đơn thuần về lư tính th́ chúng ta sẽ thấy rằng vài vùng đất riêng này là do ân huệ của nước Mỹ da trắng. Cho nên, nếu có một ngày nào đó, nước Mỹ đông dân hơn cần lấy lại những khu vực này th́ cái kết cục của người da đỏ sẽ vô cùng thê thảm.

    Phải chăng chúng ta cần phải có cách nh́n như thế này : Sự hủy diệt của một dân tộc là một điều vô cùng lớn lao, nhưng không phải không có thể xảy ra ?

    Những lúc tôi nh́n thấy những khu hoang phế của dân da đỏ, và cái sự tŕ trệ về văn hóa của chúng ta là trong ḷng tôi như dao cắt; không thể nào không nghĩ rằng một ngày nào đó dân tộc Trung Quốc cũng chẳng khác ǵ dân tộc da đỏ.

    Có một người bạn bảo tôi : " Không thể thế được, dân tộc Trung Quốc có một lịch sử lâu đời, dân lại đông như thế ". Tôi nghĩ đấy chẳng qua chỉ là một cách an ủi về mặt tinh thần. V́ đem 5.000 năm lịch sử ra để bảo chứng cho sự bất diệt của một dân tộc th́ không hiểu căn cứ trên cơ sở nào ? Vũ trụ mênh mông, 5.000 năm chỉ là một khoảnh khắc, nhân loại sẽ c̣n tồn tại đến cả 5.000 ức năm nữa là ít. So với 5.000 ức năm th́ 5.000 năm có là bao ! C̣n nói về dân số nhiều ít, đó là một điều chẳng quyết định ǵ trong vấn đề hưng vong của một dân tộc. Thời đầu, lúc người châu Âu đổ bộ lên châu Mỹ, dân số người da đỏ c̣n rất lớn, lớn hơn nhiều so với người da trắng.

    Cái ư nghĩ hồ đồ này làm tôi rất buồn và thấy rằng người Trung Quốc chúng ta đang gặêp rất nhiều vấn đề. Một vấn đề nổi bật thật khó hiểu là tại sao đến bây giờ người Trung Quốc không thể hùng mạnh ? Trong khi chúng ta thật ra có đủ các điều kiện để trở nên hùng mạnh. Thế th́ nhất định các điều kiện cản trở sự hùng mạnh của ta phải vượt xa các điều kiện giúp chúng ta hùng mạnh.

    Tôi xin nói trước tôi nghiên cứu lịch sử không có bài bản ǵ cả, cũng giống kiểu luyện thép thô sơ mà người Trung Quốc làm trong " Bước nhảy vọt lớn ", nhưng luyện rất chuyên cần nên bây giờ rất tâm đắc, xin đóng góp một ít suy nghĩ sau đây để mọi người tham khảo.

    Tôi bắt đầu bằng một câu chuyện thế này : Ở Mỹ có một công ty phái nhân viên của ḿnh đi Âu châu khảo sát. Sau mấy tháng người ấy trở về làm báo cáo dầy cả 200 trang cho công ty, nói rằng về phương diện kỹ thuật cũng như quản lư châu Âu đều lạc hậu kinh khủng, không thể nào b́ được với Mỹ.

    Khi ban giám đốc đọc xong bản báo cáo liền ra lệnh khai trừ nhân viên này. Tổng Giám đốc nói : " Chúng tôi gửi anh đi châu Âu để tận mắt khai thác những sở trường của họ chứ không phải t́m những sở đoản của họ. Chúng tôi không cần anh phát hiện những ǵ ḿnh đă làm tốt rồi. Chúng tôi cần biết những điểm họ mạnh hơn ḿnh và thấy được những khuyết điểm của ḿnh để sửa chữa. Chúng tôi không cần nghe những lời tự ca tụng, cái đó nghe nhiều sẽ bị ru ngủ, làm cho phẩm chất sản phẩm của chúng ta xuống thấp, công ty chẳng mấy lúc mà đóng cửa ".

    Câu chuyện này có thể xem là một chuyện ngụ ngôn v́ từ nó chúng ta rút ra được một bài học lớn. Cái chúng ta cần hôm nay không phải là phát hiện những thứ hay ho của ḿnh mà t́m ra những cái ngăn chặn sự tiến bộ của dân tộc Trung Quốc, cho chúng ta thấy được nguyên nhân đang cản trở sự hùng mạnh của đất nước.

    Lúc năy ăn cơm trưa, có vài người bạn quan tâm đến việc học tập của con cháu chúng ta, sự tốn kém của học phí đại học. Tôi cũng thấy được rằng người Trung Quốc dù khổ sở nghèo khó thế nào đi nữa cũng đều cố gắng cho con cháu ḿnh được học hành. Đó là một điểm mạnh, một ưu điểm của dân tộc Trung Quốc, tôi không cần các bạn nhắc lại quá nhiều nữa. Cái tôi muốn nói hôm nay là những khuyết điểm của dân tộc chúng ta. V́ chỉ nói ưu điểm th́ không thể tự cứu được ḿnh, muốn tự cứu được ḿnh phải biết nói lên những khuyết điểm của ḿnh.


    Điểm thứ nhất :

    Trung Quốc có lịch sử 5.000 năm. Trong 5.000 năm ấy, lực lượng phong kiến chà đạp lên phẩm giá, nhân tính con người không phải ngày càng giảm thiểu mà ngày một gia tăng.

    Thời Xuân Thu Chiến Quốc, vua và quan c̣n gần như cùng ngồi ngang hàng nhau, có thể nói nằm cùng gường ăn cùng mâm. Đến thời Tây Hán, thế kỷ thứ II trước Công nguyên (206 BC-AD 25), Thúc Tôn Thông đặt ra nghi lễ triều đ́nh dưới triều hoàng đế Lưu Triệt vào lúc học phái Nho gia đang nắm quyền. Nghi thức này biến đế vương thành một thứ quyền uy, không những rất trang nghiêm, cung kính mà c̣n làm cho mọi người khiếp sợ.

    Khi Đại thần vào triều kiến Hoàng đế có vệ sĩ kè kè bên cạnh, bất kỳ ai có thái độ không hợp quy cách, như kiểu vô t́nh ngẩng đầu lên nh́n một cái cũng có thể bị xử phạt. Những thay đổi này làm cho vua chúa xa cách nhân dân, lúc nào cũng giữ một khoảng cách, nhưng dưới trướng Hoàng đế các Đại thần vẫn c̣n có chỗ ngồi.

    Đến thế kỷ thứ X dưới triều Tống (960- 1279) th́ cái địa vị này cũng không c̣n nữa. Việc Tể tướng cùng ngồi với Hoàng đế để luận đạo đă vĩnh viễn mất. Cái cải cách rất nhỏ này nhưng ư nghĩa rất lớn. Nghĩa là giữa vua tôi, quan dân khoảng cách càng ngày càng lớn.

    Đến thế kỷ XIV dưới triều Minh (1368 - 1644), cái nhân phẩm c̣n bị chà đạp đến độ không tưởng tượng được. Nhà vua đối với thần dân của ḿnh khinh thị như cừu thù. Triều Minh này lập ra cái quan niệm " vua cha ". Vua là cha, Hoàng đế là bố của tất cả mọi người trong nước. Cái quan niệâm này khi được thiết lập rồi lại sinh ra các hủ tục khác không kể xiết. Trong những thứ ấy, cái đáng sợ nhất là " đ́nh trượng ". Từ Tể tướng đến tiểu quan, chỉ cần bị xem là phạm pháp đều có thể bị nọc ra giữa cung điện, giữa công đường, hoặc ngay tại một chỗ công cộng, dùng gậy đánh cho đến thịt rơi máu văi. Cái chế độ " đ́nh trượng " kết hợp với tư tưởng " vua cha " làm cho ḷng tự trọng của người Trung Quốc gần như mất hẳn, làm cho nhân cách của họ hầu như không c̣n ǵ . Cách duy nhất để giữ được ḷng tự trọng là cố gắng không kêu la khi bị đánh. Để khỏi kêu la thường những viên quan kiên cường đă chà xát mặt xuống đất mạnh đến nỗi sau đó râu rụng không c̣n sợi nào. Thời đó, phản ứng duy nhất có thể làm được là như vậy, không có cách phản kháng nào khác.

    Chúng ta thường bảo rằng dân Trung Quốc là một dân tộc có sức đồng hóa phi thường, và cho đến ngày nay vẫn đúng như vậy. Chúng ta có thể thấy bao lần trong lịch sử, sau khi chiếm được Trung Quốc, những dân tộc ngoại xâm cuối cùng cũng đều bị đồng hóa. Sớm nhất là thời Bắc Ngụy (368 - 534), Hiếu Văn Đế Thác Bạt Hoành (Hoằng) sau khi chiếm được Trung Quốc lại sử dụng hệ thống chính trị của Trung Quốc để cải cách, canh tân. Triều Măn Thanh cũng thế. Hai lần bị xâm lược lớn nhất này lại là hai lần thắng lợi lớn nhất của văn hóa Trung Quốc.

    Nhưng ta phải chú ư điều này : Những kẻ xâm lược cố nhiên đều hấp thụ và kế thừa văn hóa Trung Quốc, nhưng lại tiếp thu cái phần kém nhất của văn hóa Trung Quốc, nên kết cục cũng chẳng ra ǵ. Thay v́ trở nên hùng mạnh th́ cả dân tộc họ lẫn dân tộc Trung Quốc lại càng suy thoái. Ví dụ như hoàng đế Bắc Ngụy là Thác Bạt Hoành tuyên bố cấm người Tiên Bi (Ty) nói tiếng Tiên Bi, nhất loạt đều dùng tiếng Trung Quốc, ngoài ra lại đổi tên họ ḿnh thành tên họ Trung Quốc, áp dụng chế độ cung đ́nh phong kiến, chế độ gia thế, quư tộc Trung Quốc mà họ không hề có. Trước kia họ là dân du mục trên các thảo nguyên, đầu óc khoáng đạt. Tôn ty trật tự, khoảng cách giữa các giai tầng xă hội không lớn lắm. Những thứ tốt đẹp đó đều bị phá hoại cả.

    Thính giả : - Xin hỏi " đ́nh trượng " là thế nào ?

    " Đ́nh trượng " là " đánh đít ". Người bị đánh nằm sấp, bốn hoạn quan giữ tay chân buộc chặt vào cọc, sau đó dùng bao tải trùm đầu, hai hoạn quan đè đùi sát xuống đất. Vua ra lệnh đánh 100 trượng là đánh 100. Thông thường không đánh quá 100 trượng, v́ 100 là cũng đủ chết rồi. Bọn tay sai chấp hành lệnh quan sát sắc mặt vua. Nếu vua chỉ ghét thôi mà không muốn giết, th́ đánh xong 100 trượng, kẻ bị đánh vẫn c̣n có thể sống được. Nhưng nếu ư ông con trời kia lại muốn giết, th́ chỉ cần ba bốn mươi trượng là đủ toi mạng.

    Nói chung các quan viên hay người có chức phận khi bị đánh phải đút lót cho bọn hoạn quan, bọn này sẽ dùng thủ pháp đánh kêu rất to, trông rất đau, máu thịt tơi bời, nhưng lại không phạm vào gân cốt, không chết người. Bọn này đều được huấn luyện đến độ có thể dùng giấy bọc một bó rơm, đánh cho rơm bên trong nát mà tờ giấy không hề rách. Ngược lại họ có thể đánh làm sao không để lại thương tích ǵ trên da thịt mà bên trong gân cốt đều nát bấy. Chế độ đánh đ̣n này làm nhân phẩm hoàn toàn bị phá sản. Thế kỷ XIV, XV tại châu Âu đă là thời Phục Hưng nhưng tại Trung Quốc, hỡi ôi ! vẫn c̣n là thời kỳ đánh đít.

    Xin quay lại vấn đề. Dân Mông Cổ là một dân tộc rất kỳ quái, sau khi đă xâm nhập vào Trung Quốc vẫn giữ một thái độ chống đối văn hóa Trung Quốc. Trong ṿng 180 năm, lúc đến thế nào th́ ra đi thế ấy, không hề bị nhiễm văn hóa Trung Quốc.

    C̣n nhà Thanh, sau khi được thành lập lại thừa kế cấu trúc xă hội và hệ thống chính trị của triều Minh, thời kỳ hắc ám nhất, làm cho chính quyền mới đă có mầm mống bị đục ruỗng để cuối cùng không thể nào cứu văn được nữa.

    Nhân quyền bị chế độ phong kiến, xă hội phong kiến chà đạp trong một thời gian lâu dài như vậy cơ hồ chẳng c̣n ǵ. Cái ảnh hưởng của việc này rất lớn đối với người Trung Quốc, nó làm người Trung Quốc không giữ được ḷng tự trọng nữa.

    Cái tự trọng c̣n lại chẳng qua cũng chỉ là cái tinh thần tự dối ḿnh như A Q trong truyện của Lỗ Tấn. Cái tinh thần đó và cái ḷng tự trọng chân chính khác nhau một trời một vực. Ví dụ tôi đến thăm anh, thấy anh nhà cao cửa rộng, học vấn uyên bác, trong ḷng tôi kính phục, hâm mộ anh. Trên đường về đáng lẽ tôi nghĩ phải cố gắng phấn đấu, làm việc, học hành để có thể được như anh. Đằng này lúc ra khỏi nhà anh tôi lại bảo : Ở nhà đẹp thế ! Không biết ăn cắp hay ăn cướp ở đâu ra lắm tiền ! Cầu trời cho ngày mai có đám cháy thiêu trụi cái nhà nó đi cho rồi !

    Tâm lư dân tộc ta bị ức chế lâu ngày chỉ biết dùng cái tinh thần đó để tự thỏa măn.


    Điểm thứ hai :

    Trong suốt 5.000 năm lịch sử, Trung Quốc chỉ có ba thời đại hoàng kim. Thời đại đầu là Xuân Thu Chiến Quốc (770 - 476 trước Công nguyên) - thời này có rất nhiều trường phái tư tưởng, nhiều lối sống khác nhau cùng xuất hiện. Thời đại thứ hai phải là đời Đường (618 - 907) - từ Đường Thái tông Lư Thế Dân đến Đường Minh Hoàng Lư Long Cơ khoảng 100 năm (650 - 756). Thời kỳ thứ ba là 100 năm đầu của nhà Thanh (1644 - 1911).

    Trong 5.000 năm lịch sử Trung Quốc chỉ có ba thời đại hoàng kim này. C̣n hơn 4.000 năm kia, cơ hồ mỗi năm, thậm chí mỗi ngày đều có chiến tranh.

    Một học giả Tây phương đă làm thống kê chứng minh rằng từ khi nhân loại có lịch sử đến giờ, không năm nào không có chiến tranh. Hiện tượng này đối với lịch sử Trung Quốc cũng chẳng khác.

    Riêng tôi cũng đă làm qua thống kê, lại c̣n viết thành một bộ sơ cảo : " Lịch biên niên những thời đại chiến loạn của sử Trung Quốc " (Trung Quốc sử đại chiến loạn biên niên lịch) cho thấy ở Trung Quốc năm nào cũng có chiến tranh. Nhưng không thể đem Trung Quốc so sánh với thế giới được. Thế giới là một đơn vị quá lớn so với Trung Quốc, nhất là vào đời nhà Minh th́ bản đồ Trung Quốc chỉ bằng thời Tần ở thế kỷ thứ II trước Tây lịch, nghĩa là bằng khoảng một nửa bản đồ hiện nay.

    Thế mà trong một bản đồ nhỏ như thế, mỗi năm đều có chiến tranh ! Chỉ căn cứ trên những chiến tranh lớn được ghi chép lại, các chiến sự nhỏ không thuộc phạm vi thống kê này, th́ cũng có thể thấy rằng loạn lạc, chiến tranh ở Trung Quốc đáng sợ vô cùng.

    Khi một triều vua này thay thế một triều vua khác, cái thời kỳ quá độ đầy hỗn loạn có thể kéo dài từ 30 đến 50 năm. Từ lúc đoạt chính quyền đến lúc ổn định, lại cần khoảng 20 năm nữa. Rồi tiếp đó là cái ṿng luẩn quẩn bắt đầu bằng sự thối nát của chính quyền vừa đoạt được, các lực lượng phản kháng lại trỗi dậy, rồi kéo đến những hỗn loạn lớn. Chiến tranh lại bắt đầu, rồi cái ṿng trị loạn, tranh giành, chém giết cứ tiếp diễn.

    Có thể nói rằng người Trung Quốc trường kỳ, thậm chí vĩnh viễn, sinh ra và lớn lên trong tham ô, hỗn loạn, chiến tranh, giết chóc, bần cùng, cho nên chẳng bao giờ có cảm giác được an toàn, lúc nào cũng hoảng hốt, lo âu.

    Chúng ta có lịch sử lâu đời, lại có đất nước mênh mông, đầu óc tất phải khoáng đạt, lớn lao, cởi mở, tự tin. Thế mà ngược lại chỉ v́ bần cùng, giết chóc, đố kỵ một cách lâu dài thành ra ḷng dạ chúng ta thành hẹp ḥi.

    Chỉ cần ngày hôm nay có thể qua đi là được rồi, ngày mai thế nào không cần biết. Chiến tranh sẽ c̣n kéo dài đến mức độ nào, ai mà thấy trước được ! Chiến tranh ảnh hưởng đến thủy lợi, thủy lợi bị phá hủy rồi th́ đến hạn hán lớn, sau hạn hán là đến nạn châu chấu.

    Những tai họa này, hạn hán, ngập lụt, châu chấu, rồi đất hoang ngh́n dặm. Trong lịch sử, cái câu " Người ăn thịt lẫn nhau " không biết đă xuất hiện đến mấy chục lần hay mấy trăm lần. Nếu chúng ta nghĩ rằng chúng ta là một dân tộc có văn minh cao, sao lại có thể có cái hành vi dă man ấy ? Cũng chỉ v́ những tai nạn đối với chúng ta quá nhiều, lại bị tai nạn quá lâu !

    Chẳng cần nói quốc gia dân tộc ǵ cả, chỉ nói từng cá nhân, một con người nếu bần cùng quá lâu ngày, quá ư khổ sở, người ấy rồi đối với bất cứ sự việc ǵ cũng đều sinh ra cái tâm lư nghi ngờ.

    Mấy hôm trước khi ra tù, một quan chức kêu tôi ra bảo : " Tôi báo cho anh một tin mừng, anh sắp được thả rồi ! ". Tôi nói : " Tôi chán thịt thỏ lắm rồi ! ". Anh ta bảo : " Anh không tin tôi à ? Tôi nói dối anh làm ǵ ? ". Tôi phải yêu cầu anh ta đem giấy đến cho tôi xem.

    Bởi v́ tôi đă từng quá tin, từng bị gạt quá nhiều, mỗi lần như vậy đều thất vọng. Một người bị nạn quá lâu có quyền không tin vào những tin tức tốt. Một dân tộc cũng vậy. Bị đày đọa lâu ngày, mọi người cho rằng sang một triều đại mới có thể rồi sẽ như thế này, thế nọ. Kết quả gần như không có một lần nào là không hụt hẫng.

    Có người hỏi : tại sao Trung Quốc không có kiến trúc lớn mà nước ngoài lại có ? - Ấy là v́ các kiến trúc Trung Quốc thường làm bằng gỗ, dễ bị mục. Tôi cho rằng đó không phải là câu trả lời đúng mà nguyên nhân là v́ cứ sau mỗi một triều đại mới lên là chúng lại bị đem đốt đi.

    Nhà Tần để lại những cung A Pḥng đẹp như thế, nhưng Hạng Vũ cho rằng đó là mồ hôi nưới mắt của dân, do chính trị bạo ngược làm ra, bèn cho một mồi lửa. Chỉ mấy hôm sau, Hạng Vũ lại cho xây một cung điện khác. Rồi qua mấy hôm nữa sẽ có một kẻ khác phê b́nh cho rằng đấy là bạo chính, là mồ hôi nước mắt nhân dân, lại thiêu rụi đi. Cứ như thế mà đi đến chỗ măi măi nghèo xơ xác, không có cách nào mở mang được đầu óc, xây dựng được ḷng tự tôn.

    Lại có câu cách ngôn " Đa nạn hưng bang " (nhiều nạn th́ dựng được nước). Trước tiên chúng ta cần hiểu rằng cách ngôn thuộc về cảm tính, trong một điều kiện đặc biệt nào đó, nó là chân lư, nhưng nó không hề có tính khoa học. Nếu " nạn " mà quá nhiều th́ làm cách nào " hưng bang " được ? Đối với cách ngôn nhất định cần có nhận thức.

    Lại lấy một ví dụ nói " Ai binh tất thắng " (Quân lính đau buồn th́ sẽ thắng trận), điều này có thể không có ǵ là chắc chắn. Ai binh chẳng đă từng thất bại đầy rẫy ! Một đội quân dù lớn mà rốt cuộc bị tiêu diệt, lúc đó không phải thànhø ai binh th́ là ǵ ? Giống như khi Carthage (Các-ta-giơ ở Bắc Phi) chống lại La-Mă, đến lúc cuối cùng cơ hồ cả nước đều là quân binh, có thể nói " vừa khóc vừa đánh ", kết cục vẫn bị La-Mă tiêu diệt. " Ai binh " chưa chắc đă thắêng. " Nạn " mà quá nhiều chắc ǵ đă dựng được nước ? Phải nói rằng " nạn " nhiều đúng mức, đúng thời may ra mới có thể " hưng bang " được.

    C̣n Trung Quốc th́ sao ? Dường như cái " nạn " lại quá nhiều. Cũng may là cái quá nhiều đó chưa đạt đến độ tiêu diệt cả chúng ta, nhưng cũng đă đến cái chỗ đủ nhiều để làm cho chúng ta mất cả linh tính.


    Điểm thứ ba :

    Chúng ta phát hiện được trong lịch sử Trung Quốc một hiện tượng kỳ quái mà các nước khác không có, đó là chế độ khoa cử, hay gọi tắt là " Quan trường ".

    Nhật Bản hấp thụ văn hóa Trung Quốc một cách toàn diện. Không cái ǵ Trung Quốc có mà họ không từng tiếp nhận, từ cái nhỏ như manh chiếu (Tatami), đôi guốc (Geta), đến cái lớn như chế độ, tổ chức chính trị, v.v.., nhưng chỉ có một điểm mà họ không tiếp nhận, mà điểm này đă giúp họ trở thành một nước hùng cường rất nhanh chóng trong thời Minh Trị Duy Tân, đó là chế độ khoa cử.

    Chế độ khoa cử Trung Quốc cũng có những tác dụng tốt, nhưng lại đẻ ra " vấn đề quan trường ". Quan trường là một cái mạng nhện kỳ quái, nh́n th́ không thấy, sờ không đụng, nhưng lúc bị rơi vào rồi mới biết. Ta không thể dùng chữ Bureaucrats tiếng Anh để dịch chữ " quan liêu " trong tiếng Trung Quốc được, bởi chữ này không lột tả hết được cái đặc trưng của nó. Quan liêu chẳng trung thành với quốc gia, lănh tụ ǵ cả, chỉ tận tâm tận lực với kẻ cất nhắc nó lên làm quan. Các triều đại Trung Quốc có thể thay đổi, song quan trường vẫn thế.

    Người Măn Thanh sở dĩ thống trị được người Tây Tạng, người Mông Cổ, người Hán v́ biết nhắm vào nhược điểm của các dân tộc này.

    Đối với người Tây Tạng họ dùng đạo Lạt-ma, mời những tăng lữ lạt-ma đến Bắc Kinh và đối xử với họ cực kỳ cung kính.

    Đối với người Mông Cổ th́ họ dùng thủ đoạn hôn nhân, gả những công chúa cho những hoàng tử Mông Cổ, con cái lai sinh ra thành ra con cháu của ḿnh, đem chúng nuôi dưỡng ở cung đ́nh nhà Thanh. Các vương tử đó một khi lớn lên không thể nào phản lại chú bác cô d́ của chúng.

    Trong khi đó công chúa Măn Châu không bao giờ lấy người Hán. Người Măn Châu trị người Hán bằng phương pháp khoa cử. Họ biết người Trung Quốc có cái khuyết điểm là thích làm quan. Nếu tôi cho anh cái hy vọng được làm quan th́ anh có thể ngoan ngoăn đem giao ngay hết cả ư thức dân tộc lẫn phẩm giá con người.

    Sở dĩ " Quan trường " có cái bộ mặt của các xă hội thần bí v́ nó mang những tiêu chuẩn cư xử và những quan niệm về giá trị rất đặc thù.

    Nó không trung thành với vua, vua thay th́ nó vẫn làm quan. Nó cũng không sợ mất nước, nước mất, chỉ cần nó vẫn được làm quan th́ nó vẫn làm. Cái xă hội ăn chơi, phù hoa là nơi các quan ra oai, tự nhiên h́nh thành một hệ thống tương hỗ bao che giữa các quan với nhau - một quan hệ vô cùng phức tạp.

    Quyển sách " Quan trường hiện h́nh kư " là một quyển sách phân tích cái cấu trúc của chế độ quan trường Trung Quốc dưới cặp mắt nghiên cứu những vấn đề xă hội. Bởi v́ từ khi quan trường được thiết lập, những quan hệ giữa người với người tại Trung Quốc càng trở nên tinh xảo. Các vị ở Mỹ lâu năm có thấy rằng cái quan hệ giữa con người ở Mỹ so với Trung Quốc th́ quá đơn thuần không ?

    Ở Trung Quốc có một câu nói : " Làm việc th́ dễ, làm người th́ khó ! ". Làm người là thế nào nhỉ ? Tức là làm sao cho cái quan hệ giữa con người với nhau được tốt đẹp.

    Có một vở Kinh kịch (kịch Bắc Kinh) nhan đề " Thẩm đầu thích thang " (khám đầu t́m kẻ giết ông Thang) trong đó có một quan ṭa, một vị bồi thẩm và một góa phụ nhan sắc xinh đẹp mà chồng vừa bị mưu sát. Trong phiên ṭa người đàn bà góa ôm một đầu người đứng khóc. Nhiệm vụ của ṭa là phải xác minh xem đấy là đầu của ai. Nếu đúng là đầu của chồng bà ta th́ vụ án xem như có thể kết thúc. Nhưng nếu là đầu của một người khác th́ vụ án này c̣n liên quan đến rất nhiều người, và có thể sẽ c̣n nhiều người khác sẽ chết. Ông bồi thẩm có ư thích người đàn bà góa trẻ đẹp này, và bà này cũng ra ám hiệu cho ông ta biết là bà ta sẽ ưng thuận tái giá với ông ấy, nên ông này một mực rằng đấy là đầu của chồng bà ta. Nhưng sau khi xem chừng vụ án có vẻ xong xuôi, bà góa bèn tỏ ư không muốn lấy ông bồi thẩm nữa. Ông này cũng lập tức quay phắt ra nhất quyết bảo cái đầu ấy lại không phải là của chồng bà ta nữa. Vở kịch này tiêu biểu cho cái phản phúc trong quan hệ quan trường của người Trung Quốc chúng ta. Đầu thật, đầu giả cho đến phút cuối cùng cũng không ai có thể biết như thế nào.

    Tôi nghĩ rằng trong chúng ta nhiều người đă về làm việc ở Trung Quốc hoặc sẽ về làm việc trong tương lai, tôi tin chắc khó khăn các vị gặp phải thường không dính dáng đến bản thân công việc, mà dính đến những người cùng làm việc với các vị.

    Nói ví dụ anh làm việc ở một ḷ nguyên tử. Anh có biết ǵ về nguyên tử hay không, đó là một vấn đề thuộc công việc. Nhưng sẽ rầy rà to nếu một hôm anh cần một đinh ốc cho ḷ phản ứng mà người quản lư ốc vít lại nghỉ việc. Anh ta bị ốm, đương nhiên xin nghỉ, anh không thể cấm người ta ốm được. Nhưng sự thật anh ta lại không hề cảm cúm ǵ cả, chỉ nghỉ để đi đánh mà chược ? Tại sao ?

    Bởi v́ quan hệ giữa anh và người ấy không được tốt đẹp. Cái ḷ nguyên tử của anh có hoạt động được hay không, thậm chí có bị nổ tung đi nữa, cái việc ấy người đó cũng cóc cần. Nếu anh bảo nước nhà bị thiệt hại th́ cũng kệ, tôi cứ việc quan tôi làm.

    Đó là cái đầu óc quan trường tích lũy từ mấy ngh́n năm, một chứng bệnh vẫn c̣n duy tŕ đến cuộc Bắc Phạt của quân Cách mạng Quốc dân năm 1928.

    Về mặt quân sự, trong khi quân đội đánh dẹp các sứ quân ở miền Bắc, th́ về mặt chính trị cái chất độc của quan trường lại tràn xuống miền Nam. Trước kia giữa những đồng chí cách mạng t́nh cảm rất trong sáng, nhưng khi đă bị cuốn hút vào giới quan trường bỗng trở thành phức tạp ghê gớm, phức tạp đến độ một người lành mạnh không thể nào chịu nổi.

    Cái quan hệ giữa con người với nhau trở thành một loại keo dính đến độ hễ dán vào rồi là không thể nào gỡ ra được nữa. Có ai trong các vị thấy điều đó khi về nước không?

    Lấy một ví dụ khi anh về nước, bạn bè mời anh đi ăn cơm, anh dám cả gan từ chối th́ t́nh bạn sẽ từ đó bị sổ toẹt ngay. Đó là đặc tính của quan trường, nó làm cho quan hệ con người trở nên khúc mắc ghê gớm. Tại sao lại như thế ? Tại sao anh ta phải xử sự như vậy ? Bởi v́ làm như thế th́ cái địa vị của anh ta mới càng thêm vững chắc.

    Tôi có một người bạn về Đài Loan được một người chưa hề quen mời ăn cơm. Sau khi ăn xong, người này mới nhờ anh đem dùm về Mỹ một món đồ. Người này làm ra vẻ nhờ vả rất tự nhiên, như thể bạn bè vẫn thường giúp đỡ nhau chứ không phải đánh đổi một bữa cơm để lấy chuyện đưa đồ.

    Cái hiện tượng quan trường là như vậy, giống kiểu anh làm ḷ nguyên tử, cái ḷ phản ứng hạt nhân này rất nguy hiểm không phải ai cũng mó vào được. Nhưng người nọ lại cho rằng đă là bạn bè với nhau cho anh ta sờ đến một cái th́ đă sao.

    Thường thường một người trước khi làm quan và sau khi được làm quan là hai loại người khác nhau. Thật ra nói như vậy không lô-gíc. Chỉ có thể nói rằng hễ cái " quan tính " của một người càng hưng thịnh th́ cái nhân tính của người đó càng biến mất đi. Không c̣n nhân tính nữa, chỉ c̣n cái quan tính lúc làm quan. Cho đến một ngày tất phải về hưu, lúc đó cái nhân tính may ra mới hồi phục.

    Sự tồn tại của quan trường làm cho cách làm việc tại Trung Quốc trở thành rất đặc biệt, khiến cho quỹ đạo của sự phát triển văn hóa đi lệch hướng.


    Điểm thứ tư :

    Tôi cho rằng Khổng Khâu (Khổng Tử) là một nhân vật vĩ đại, tri thức uyên bác, lại có một tấm ḷng nhân hậu và những cống hiến lớn đối với xă hội. Cái Nho giáo do Khổng Khâu cùng những học phái Nho gia sau này lập ra đều đă ảnh hưởng đến người Trung Quốc một cách sâu rộng, và c̣n ảnh hưởng ngay cả đến chúng ta ngày nay. Nhưng tinh thần nhà Nho là một tinh thần bảo thủ, nói một cách nghiêm túc hơn th́ nhà Nho không những rất bảo thủ mà c̣n phản tiến bộ.

    Chữ " Nho " này vào thời Xuân Thu Chiến Quốc chỉ được dùng theo nghĩa sử dụng trong nghi lễ cúng tế. Một nhà Nho là một người hiểu biết cái tŕnh tự cúng tế. Gặp lúc quốc gia cần các nghi lễ mới cần loại người này đóng góp ư kiến. Bản chất loại người này vốn nệ cổ. Thời đó chưa có lễ nhạc mới, phải dùng lễ nhạc thời cổ. Để có miếng cơm nhà Nho phải giữ ǵn sao cho nghề nghiệp của họ được ổn định nên sinh ra thói nệ cổ. Nếu chúng ta không dùng từ nệ cổ, sùng bái những cái cũ, v́ cho rằng nó có nghĩa xấu th́ cũng phải bảo là họ rất bảo thủ.

    Cái tinh thần bảo thủ này ở Trung Quốc đă trở thành một ư thức bền bỉ, làm cho xă hội mất hết sức sáng tạo, mất tập quán tự t́m hiểu, tự phê phán.

    Bạn bè lúc nói chuyện về nước Mỹ (xin lỗi, tôi cứ múa búa trước cửa Lỗ Ban, tôi muốn nói chơi thôi, xin quư vị cứ nghe chơi chứ đừng tin thật !), có người nói về việc đàn áp chủng tộc, nào tàn sát dân da đỏ, ngược đăi da đen, kỳ thị da vàng. Tôi đă từng đi tham quan đảo Angel (En-giơn), đă được nh́n thấy chữ và những ḍng thơ người Trung Quốc để lại nói lên những sầu thảm và đau khổ của đời họ.

    Những khuyết điểm này của nước Mỹ có thật không ? Dĩ nhiên là có thật, thậm chí c̣n hơn sự tưởng tượng của chúng ta nữa. Nhưng chúng ta phải lưu ư thêm một vấn đề khác, đó là đối với các khuyết điểm kia họ có khả năng sửa đổi không ? Tự họ có ư thức được vấn đề không ? T́nh h́nh hiện nay so với trước có khá hơn không ? Nếu không th́ tiền đồ của nước này chắc chắn cũng không sáng sủa ǵ. Nếu có th́ chúng ta phải thấy rằng đấy là một quốc gia vĩ đại, có một sức sống dồi dào.

    Trước kia nước Mỹ có " cây treo cổ người ", bây giờ không c̣n nữa. Xưa kia nước Mỹ đối với tù nhân có dùng " nhà lao nước ". Bây giờ khi bắêt bớ người, họ phải đọc điều thứ 9 của Hiến pháp cho người ấy. Nước Mỹ đă có những điều sai lạc, nhưng lại có năng lực sửa sai.

    Nhưng dân tộc Trung Quốc chúng ta lại hoàn toàn không có năng lực này. T́nh trạng nệ cổ lâu dài, không cầu tiến, bảo thủ, đă làm cho cái năng lực này tiêu tan.

    Nh́n lại lịch sử chúng ta sẽ thấy Thương Ưởng - một nhà tư tưởng đời Tần - đă dùng luật pháp biến đổi nước Tần như thế nào. Trước đó dân chúng sinh hoạt trong gia đ́nh, bố mẹ, con cái, anh chị em, lớn nhỏ đều nằm chung trên một giường gạch lớn ( cái kháng, một loại giường xây bằng gạch hoặc đất, ở dưới có bếp lửa vừa để nấu ăn vừa sưởi ấm vào mùa đông).

    Thương Ưởng dạy họ cách sống văn minh bằng cách bắt bố mẹ, con cái không được ngủ chung pḥng, anh trai, em gái cũng vậy. Điều này cho thấy vào thời đó chúng ta là một quốc gia man rợ và lạc hậu đến dường nào.

    Thương Ưởng chẳng phải đă phát minh ra bom nguyên tử, cũng không phải đă cải cách về mặt vật chất, nhưng đă dùng pháp chế để tạo ra một chế độ mới, một xă hội mới, giáo dục con người về mặt văn hóa. Và cải cách đó của ông cơ bản đă thành công.

    Thương Ưởng là người của thế kỷ thứ IV trước Tây lịch. Hơn 2.000 năm sau đó chưa có ai đột phá thêm một lần nữa, làm được những cải cách cơ bản như vậy. Cứ mỗi lần có người muốn đột phá, cuối cùng đều thân bại danh liệt, cửa nhà tan nát, tính mạng không c̣n. Chính số phận Thương Ưởng rồi cuối cùng cũng bị ngũ mă phân thây. Nho gia học phái thường thường vẫn lấy cái kết cục bi thảm của Thương Ưởng để răn đe những kẻ muốn cải cách và uy hiếp sự tiến bộ của người Trung Quốc.

    Trong lịch sử Trung Quốc c̣n có một nhà cải cách lớn nữa là Vương An Thạch, một người mà đạo đức, học lực cùng sức làm việc đều không có chỗ nào có thể chê được. Nhưng những cải cách của ông toàn gặp trắc trở lớn. Trương Cư Chính cũng vậy, ông cũng gặp một kết cục thê thảm như Thương Ưởng, lúc vừa mất th́ nhà bị niêm phong, con bị bỏ đói cho chết. Rồi đến cuộc cải cách năm Mậu Tuất (1898) của Khang Hữu Vi cũng chẳng khác ǵ, tất cả đều thất bại !

    Nho gia học phái có một cách nói : " Nếu không có lợi mười phần th́ không cần cải cách ! " (Lợi bất thập, bất biến pháp). Đại ư muốn nói rằng nếu lợi ích không đạt 100 % th́ không nên cải cách. Cái quan niệm này là một nguyên nhân lớn nhất làm cho dân tộc Trung Quốc chúng ta không thể tiến bộ, không thể hùng mạnh được. V́ bất cứ một cải cách nào cũng không thể đem lại mười phần mười lợi ích cả. Chỉ cần đạt lợi ích lấy năm phần rưỡi của mười phần cũng là lớn lắm rồi.

    Tối hôm qua có vài vị nói chuyện về vấn đề phiên âm tiếng Hán, có người đề cập đến khuyết điểm này, có người nói đến khuyết điểm khác, nhưng trên đời này thử hỏi có cái cải cách nào mà không có khuyết điểm ? Cái th́ có vấn đề về mặt t́nh cảm, cái th́ về mặt lư luận. Nếu anh muốn 100 % không có vấn đề th́ trên đời này làm ǵ có được cái chuyện quái dị đó.

    V́ tinh thần nhà Nho vốn bảo thủ nên có lần một vị hoàng đế triều Tống hỏi Tư Mă Quang : " Có nhất định cần cải cách không ? Ví như cứ giữ được luật pháp của Tiêu Hà từ triều Tây Hán mà không thay đổi ǵ có được không ? " Tư Mă Quang đáp : " Đương nhiên là được, bởi v́ có quá nhiều kẻ ngông cuồng, bọn hiếu sự cứ muốn sửa đổi lăng nhăng chỉ tổ tạo dịp may cho đạo tặc hoành hành. Nếu không muốn thay đổi ǵ th́ những phong tục tốt đẹp từ thời Nghiêu Thuấn cũng có thể giữ đến ngày nay ".

    Tư Mă Quang là một kiện tướng trong giới quan trường thời bấy giờ. Cái loại sâu mọt hại nước, hại dân này là một trở lực cực lớn cho sự tiến bộ của Trung Quốc.

    Lúc vừa lên Tể tướng, việc đầu tiên Tư Mă Quang làm là xóa sạch toàn bộ những luật pháp mới của Vương An Thạch, gồm cả đạo luật rơ ràng mười phần hiệu quả về cách tuyển người (Mộ dịch pháp). Tô Đông Pha và con của Phạm Trọng Yêm là Phạm Thuần Nhân đều đứng ra phản đối. Tư Mă Quang liền trở mặt ngay với họ.

    Điều này cho thấy ở thời đại Bạn Cước Thạch bọn quan trường chẳng kể thị phi, chẳng nghĩ đến lợi ích nhân dân, chẳng trung thành ǵ với nguyên thủ quốc gia, mà chỉ trung thành với lợi ích bản thân.

    Tư Mă Quang thật ra cũng chẳng phải là một nhà chính trị ǵ cả, bất quá chỉ là một tên quan trường dơ bẩn thế thôi.


    Điểm thứ năm :

    Vấn đề cuối cùng tôi muốn nói là cái tác hại của nạn dân số quá đông. Cứ sau các cuộc nội chiến, thay đổi triều đại là dân số nổ bùng. Thế rồi cái ṿng luẩn quẩn bi thảm lại bắt đầu : chiến tranh, tàn sát, tử vong.

    Có người bảo cái đất Mỹ sướng quá, mức sống cao thế ! Không biết các vị có chú ư một điều là dân số Mỹ chỉ có 260 triệu người. Giả sử dân số Mỹ tăng lên một tỷ người hoặc tất cả dân Trung Quốc lại dọn sang Mỹ ở th́ t́nh h́nh sẽ ra sao ?

    Vấn đề dân số là một vấn đề nguy ngập. Nếu Trung Quốc muốn trở nên giàu mạnh tất phải liều mạng giảm dân số.

    Có câu nói " Nhiều người th́ làm băng băng, ít người th́ ăn bánh ḿ hấp " (một loại bánh rẻ nhất). Thời xưa th́ có thể như thế thật nhưng thời nay th́ không. Người nhiều quá chỉ tổ thất nghiệp. Một trăm người làm chẳng bằng một cái điện năo (máy vi tính).

    Câu " Ít người th́ ăn bánh ḿ hấp " là một chân lư đă lỗi thời. Thu nhập gia đ́nh nuôi hai, ba đứa con th́ c̣n đủ để duy tŕ một mức sống tương đối khá. Nhưng nếu chẳng may không để ư mà có 200 đứa, th́ lấy ǵ mà nuôi chúng nó ? Tiền ăn, ở, tiền học, tiền quần áo,... lấy đâu ra ?

    Trung Quốc người quá đông, nghèo khổ quá lớn, quan trường quá mạnh, cạnh tranh quá khắc nghiệt, những lư do này sinh ra nơi người Trung Quốc cái hiện tượng bẩn, loạn , ồn, xâu xé lẫn nhau. Người Trung Quốc có câu " Khí thế hung hăng " (lai thế hung hung) để nói việc chúng ta không biết đối xử với nhau một cách có lễ độ.

    Lúc tôi ở Los Angeles (Los Angeles) có người hỏi tôi cảm tưởng về nước Mỹ. Tôi bảo nước Mỹ là một nước trọng lễ nghĩa. Lại hỏi thế Trung Quốc có phải là một nước trọng lễ nghĩa không ? Tôi cho là Trung Quốc là một nước tuyệt đối không trọng lễ nghĩa. Người Trung Quốc thật thô lỗ, hầu như lúc nào cũng chuẩn bị sẵn một đ̣n để đánh phủ đầu đối phương.

    Các vị chắc chắn có thể thấy người Trung Quốc rất ít cười. Phải chăng v́ quá nhiều hoạn nạn, đau khổ, sầu năo quá lâu làm cho họ không thể cười nổi nữa ? Cho nên tôi mới thấy dân Mỹ thật là rất vui sướng, ít nhất đó là nước Mỹ mà tôi gặp, tôi tiếp xúc. Một nước rất hạnh phúc, lương thiện, hay giúp đỡ người khác. So sánh với người Mỹ th́ người Trung Quốc lúc nào cũng lo âu, ḷng đầy những ư tưởng hận thù, chỉ sợ người khác làm cho ḿnh thiệt hại. Trong cuộc sống lúc nào cũng lo ngay ngáy, đôi mắt để tự vệ lúc nào cũng sẵn sàng long lên ṣng sọc.

    Có người nói ở Mỹ người ta kỳ thị chủng tộc. Dĩ nhiên là có, nhưng sự thật là không phải chỉ riêng ở Mỹ. Ở nước nào mà không có kỳ thị chủng tộc ? Nhưng ít nhất nước Mỹ cũng c̣n bao dung chúng ta, không những bao dung con người mà c̣n dung túng cả những cái bất lịch sự, dơ bẩn, hỗn loạn, ồn ào và sự xâu xé lẫn nhau của chúng ta nữa.

    Đấy là những điều tôi đă " khảo sát " được khi đến Mỹ. Tôi rất tâm đắc và nói ra thành thực không dấu diếm. C̣n những ưu điểm của chúng ta, không cần nhắc lại làm ǵ, v́ có nói đi nói lại nó vẫn c̣n đó, không nói nó cũng chẳng đi đâu mất. Tôi chỉ nhắc đến khuyết điểm để chúng ta có thể tự phản tỉnh. Những khuyết điểm này vô cùng nghiêm trọng. Cái hũ tương văn hóa của chúng ta chứa đựng biết bao vấn đề phức tạp. Phải làm sao bây giờ ?

    Tôi xin có vài ư kiến sau đây :

    Những vấn đề này - nếu là vấn đề - th́ đối với chúng ta cái phản ứng đầu tiên như một con người là phải tự ḿnh t́m ṭi, suy nghĩ. Từ mấy ngh́n năm nay, toàn những người khác - thánh nhân, các quan lớn hoặc những loại người như thế - đă thay chúng ta suy nghĩ. Tự ḿnh, chúng ta thấy không cần suy nghĩ hoặc không dám suy nghĩ xem nên làm thế nào mới đúng. Người Trung Quốc tựa hồ cứ như kẻ có nhu cầu luyện tập cho ḿnh thành người ngốc đi.

    Sau khi báo chí Đài Bắc đăng tin con trai tỷ phú Rockefeller (Rốc-cơ-phê-lơ) đi thám hiểm New Guinea (Tân Ghi-ne)â bị thổ dân ăn thịt, tức th́ có nhiều người bảo : " Có phúc mà không biết hưởng, ḿnh mà như nó th́ đi Ghi-nê làm khỉ ǵ ! "

    Khi ở Phoenix (Phê-nic) tôi trú chân lại nhà một gia đ́nh Mỹ khoảng năm, sáu ngày. Con gái chủ nhà tên là Margaret (Ma-ga-rét), 16 tuổi đă đi Honduras (Ôn-đu-rát) để dậy cho người bản xứ hiểu được cách giữ ǵn đôi mắt. Tŕnh độ vệ sinh ở nước này c̣n tệ hơn ở Trung Quốc nữa, nghĩa là một nơi rất bẩn. Thế mà đúng lúc tôi ở đó th́ cô ta về nhà, kể chuyện cho mẹ nghe, mặt mày hớn hở bảo rằng sang năm cô sẽ lại đi nữa, v́ cô thấy cần giúp đỡ những người nghèo và lạc hậu ở nơi đó. Mẹ cô không những đồng ư mà c̣n khích lệ cô.

    Người Trung Quốc chúng ta có lẽ sẽ nghĩ rằng nếu là ḿnh chắc chẳng cần đi đến cái nơi khỉ ho c̣ gáy đó làm ǵ. Nhưng người mẹ ở nước Mỹ kia lại ca ngợi con gái ḿnh, cho rằng con gái ḿnh có ư thức, có ḷng tốt, biết tỏ ra có thể xả thân v́ người khác, và v́ vậy rất lấy làm hănh diện. Thật ra đối với tôi bà ta cũng chẳng có nhu cầu khoe khoang cái ḷng tốt của cô con gái làm ǵ. Mà tôi cũng không thể cho cô ta làm quan hay tiền bạc ǵ cả. Dưới mắt của bà ta chẳng qua tôi cũng chỉ là thành viên của một dân tộc lạc hậu mà thôi. Cái động cơ trong thâm tâm người mẹ ấy chỉ là ḷng chân thành.

    Trong những hoàn cảnh tương tự người Trung Quốc lúc nào cũng sẽ quá thông minh. Bởi tôi nghĩ rằng trên thế giới này không dân tộc nào, kể cả dân tộc Do Thái, có thể thông minh như kiểu người Trung Quốc được. Nếu một đối một, người Trung Quốc tất phải thắng. Nhưng nếu từ hai trở đi, người Trung Quốc không thể nào không thua, bởi tựa hồ như thiên tính của người Trung Quốc là không đoàn kết được với nhau. YÙ nghĩa của đoàn kết là mỗi người đều phải hy sinh một phần quyền và lợi của ḿnh. Ví dụ, có hai vật h́nh tṛn muốn dính sát lại với nhau th́ phải gọt ra thành hai h́nh vuông bé hơn một tư. Nhưng chả ai muốn ḿnh bị gọt cả, chỉ muốn người khác bị gọt thôi, kết cục làm sao đoàn kết được ?

    Người Trung Quốc thông minh đến mức nào ? Đến độ khi bị đem đến ḷ sát sinh, c̣n cố c̣ kè về giá cả của ḿnh, nếu kiếm thêm được vài đồng th́ chết rất hả hê.

    Cái kiểu thông minh quá cỡ này nhất định sẽ thành kiểu ích kỷ quá cỡ. Ở Trung Quốc người nào mà không suy nghĩ một cách ích kỷ, cư xử một cách ích kỷ đều bị chế diễu là ngu ngốc.

    Người Trung Quốc không khoan dung, hễ ai có tâm địa tốt, rộng lượng với người khác, tán dương người khác đều bị chửi là đồ ngốc. Có người tát anh mà anh lại phản kháng, có người phạm pháp mà anh lại can ngăn th́ anh đúng là ngốc. Hễ cứ làm một việc mạo hiểm để sau đó không thể làm quan, hoặc không thể phát tài, là mọi người đương nhiên cho anh là thằng ngốc.

    Tôi cho rằng để cứu dân tộc ḿnh, mỗi người Trung Quốc cần có ít nhiều cái ngốc đó, nếu không rồi cũng sẽ dần ṃn suy đồi như dân da đỏ.

    Tục ngữ có câu : " Người không ích kỷ th́ trời tru đất diệt " (nhân bất tự tư, thiên tru địa diệt), nghĩa là ai mà không ích kỷ th́ bị người khác xem là không có cách ǵ cứu chữa được. Chúng ta không thể nào tự ḿnh bắt đầu, không cần dựa vào chính phủ hoặc người khác mà vào chính bản thân ḿnh để làm một vài điều mà mọi người cho là ngốc nghếch chăng ?

    Để kết luận, tôi cho rằng chúng ta đừng nên làm cho cái quan hệ con người trở thành phức tạp. Phải bắt đầu bằng sự rèn luyện bản thân ḿnh, con cái ḿnh. Ví dụ trẻ con ở Mỹ được mẹ chúng dạy cách thu dọn, lau chùi bàn ăn, vứt rác vào thùng sau khi ăn xong. Những thứ giáo dục đó phải bắt đầu từ bản thân, bắt đầu từ tấm bé. Sự huấn luyện này phải bắt đầu như một khởi điểm cũng như một lịch tŕnh.

    Người Trung Quốc có rất nhiều đức tính, nhưng đáng tiếc chúng chỉ ở trên sách vở. Bây giờ chúng ta mong rằng chúng sẽ xuất hiện trên hành động. Hăy thử xem chúng ta có làm nổi hay không ?

    Tôi xin dứt lời v́ đă lạm dụng quá nhiều th́ giờ của quư vị, xin thứ lỗi và xin chỉ giáo.


    ?@


    (c̣n tiếp)
    Last edited by FatDuck; 04-05-2011 at 11:05 PM.

  8. #8
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    (tiếp theo)



    Phần thảo luận



    Thính giả : Ông vừa nói đến chế độ phong kiến dày xéo nhân quyền, cụ thể trong thời nhà Minh. Thực ra t́nh h́nh phương Tây th́ có khác ǵ ? Tôi nghĩ văn hóa hóa Tây phương cũng trải qua những thử thách của thời đại quân chủ chuyên chế như vậy, nhưng tại sao họ lại có thể đẻ ra được quan niệm nhân quyền và chủ nghĩa tự do mà Trung Quốc cho đến ngày nay vẫn không làm được ?

    Bá Dương : Rất tiếc tôi không thể trả lời vấn đề này. Cứ cho rằng chúng ta không thể hiểu được v́ sao người phương Tây lại ăn bằng dao nĩa mà người Trung Quốc lại ăn bằng đũa. Văn hóa phát triển dần từng bước, hai nền văn hóa này từ thuở xa xưa không có ǵ dính dáng với nhau, không có khả năng ảnh hưởng lẫn nhau, mỗi cái phát triển theo mô h́nh riêng của nó. Sinh hoạt của từng cá nhân và vận mệnh của mỗi dân tộc thường bị những yếu tố rất lớn hoặc đôi khi rất nhỏ làm chuyển đổi phương hướng. Nhưng chúng ta lại không hiểu cái nhân tố lớn, nhỏ ấy là cái ǵ và ở đâu.

    Thính giả : Những điều ông vừa nói làm chúng tôi cảm thấy buồn về cái thời trẻ tuổi lạc quan của chúng tôi. Tôi thuộc vào thế hệ những người lớn lên sau chiến tranh, và từ trước đến giờ tôi vẫn cho rằng thế hệ chúng tôi từ cách suy nghĩ cho đến nếp sống xă hội đều nhất nhất không giống thế hệ đàn anh.

    Nói ví dụ, hiện giờ tôi không làm quan chức ǵ, nhưng biết đâu có một ngày nào đó tôi lại chẳng có một chức vị, để rồi chỉ có quan tính mà mất nhân tính. Nhưng dù có rơi vào trường hợp đó, tôi tin rằng cái quan tính của tôi so sánh với quá khứ vẫn ít hơn một tư, mà nhân tính nhiều hơn một tư. Tuy nhiên hôm nay ông nói vậy, tôi lại thấy không giống cách nghĩ của tôi.

    Bá Dương : Tôi nghĩ tôi chỉ nói lên sự thực lịch sử. Nhưng v́ thời đại và hoàn cảnh vẫn đổi thay, giáo dục tiến triển, có thể ngày nay rồi sẽ không như thế nữa. Vả lại tôi tin tưởng vào sự thành tâm của anh và tin rằng anh sẽ làm được chuyện ấy.

    Thính giả : Tôi vẫn thấy cách giải thích của ông khác tôi.

    Bá Dương : Tôi cần nhấn mạnh thêm rằng cái chuyên chế chính trị ở Trung Quốc với cái chuyên chế chính trị của Tây phương về nồng độ và kích thước hoàn toàn không giống nhau.

    Tôi học sử phương Tây không nhiều, nhưng nếu đem so sánh th́ chuyên chế Trung Quốc rất cực đoan.

    Ở cung đ́nh phương Tây chỉ quỳ một gối, trừ phi đối với thượng đế th́ mới quỳ hai gối. Ở Trung Quốc không những phải quỳ cả hai gối mà c̣n phải khấu đầu, thậm chí đập đầu xuống đất cho kêu thành tiếng (Khải hưởng đầu).

    Cuối đời nhà Thanh có câu : " Đập đầu nhiều, nói ít " (Đa khải đầu, thiểu thuyết thoại). Cái khái niệm nội tại cùng tŕnh độ của chuyên chế Trung Quốc e rằng Tây phương không thể so sánh nổi.

    Tôi được thấy một bức tranh sơn dầu vẽ Louis XIV (Lu-is XIV) của Pháp. Ông này ngồi giữa, các đại thần và hoàng hậu ngồi chung quanh. Cái cảnh này không thể nào có ở Trung Quốc được, các đại thần ở Trung Quốc nhất định phải nơm nớp lo sợ, lấm la lấm lét quỳ mọp chung quanh.

    Thính giả : Xin ông cho biết ư kiến về chữ giản thể (chữ Hán đơn giản hóa, dùng ở lục địa, so với chữ cũ nhiều nét vẫn dùng ở Đài Loan).

    Bá Dương : Tôi tán thành chữ giản thể, lại càng tán thành việc phải phiên âm tiếng Trung Quốc. Tối hôm qua nhiều bạn tụ tập nói chuyện về vấn đề này, đại khái không ai nhất trí. Cái tâm lư bị bế tắc của những người phản đối chữ phiên âm cần phải được giải tỏa.

    Lấy ví dụ, lúc gọi điện tôi hỏi anh họ ǵ ? - Tôi họ Lưu ! Chữ Lưu này viết thế nào có lẽ trên điện thoại khó mà giải thích cho rơ ràng được. Nếu tôi bảo anh đi tra từ điển, dĩ nhiên không phải tra được ngay, tra đến lần thứ hai, thứ ba vẫn không thấy chắc phải nổi điên lên.

    Ngày xưa chúng ta trách cứ cổ văn không có dấu chấm câu, không biết ngắt câu thế nào và hiểu làm sao. Có ai đọc qua " Sử đời Nguyên " chưa ? Tên Mông Cổ như mớ ḅng bong, dài ḷng tḥng không biết là mấy người. Ngày nay tuy đă có dấu chấm câu, nhưng những khuyết điểm lớn của cái loại chữ vuông này lại càng lộ rơ.

    Vấn đề đầu tiên là tách chữ. V́ tiếng Trung Quốc có nhiều từ ghép, dù biết hết các chữ đơn ở trong câu cũng chưa chắc đă hiểu.

    Sau đó là không thể phiên âm. Loại chữ vuông này thông thường chữ nào đọc riêng chữ đó, không thể dính liền âm tiết lại với nhau, nên phải phí rất nhiều sức lực để tập trung mới hiểu được ư từ những âm tiết rời rạc đó. Ví dụ tôi nói " Tôi từ Mă-lai-xi-a đến " (Ngă ṭng mă lai tây á lai), ở đây chữ Malaisia phải liên âm và cách âm với chữ lai sau đó. Nếu không " Mă lai " (ngựa đến), " Tây Á lai " (Tây Á đến), và nếu có em bé nào lại lấy tên là Tây Á th́ câu nói này lại thành vấn đề lớn.

    Ngày nay máy chữ, điện năo (máy tính điện tử) đánh nhanh biết bao, tôi chỉ sợ rằng cái thứ chữ vuông này không thể nào bắt kịp bước tiến. Tôi chỉ mơ ước có được một cái máy đánh chữ tiếng Trung Quốc để khỏi phải ngày ngày làm cái loại động vật ḅ lên trang giấy.

    Nhưng phiên âm tiếng Trung Quốc không phải dễ, chủ yếu v́ cái trở ngại tâm lư nơi chúng ta, v́ chúng ta cho rằng dùng ABCD là dùng mẫu tự tiếng Anh, chữ phiên ra là tiếng Anh. Kỳ thực không phải như vậy. Chúng ta phải hiểu là chữ ABCD này là mẫu tự Trung văn. Chữ phiên ra là chữ Hoa, không đến nỗi có cảm giác nhục nhă v́ bị đồng hóa. Đúng vậy, nó là tiếng Trung Quốc, tiếng Hoa chứ không phải tiếng Anh, tiếng Đức. Nếu dùng ABCD mà lại thành tiếng Anh th́ người Đức, người Pháp có thể tức chết được.

    Văn tự hoàn toàn là công cụ, giống như cái xe, anh mua nó th́ nó là của anh, ai mua nó th́ nó là của người đó. Kỳ thực nếu chúng ta dùng văn tự phiên âm ngay hôm nay, người chết đói đầu tiên sẽ là tôi v́ tôi đang dùng cái loại chữ vuông này để kiếm cơm. Nhưng tôi cảm thấy sinh mệnh của riêng ḿnh rất ngắn ngủi, những lư do chính trị cũng rất ngắn ngủi, chỉ có văn hóa dân tộc là quan trọng, rất quan trọng. Nhất là các vị tại Mỹ, các vị có thể thấy con cháu đời thứ hai nói được tiếng Trung Quốc mà không viết được. Khó như thế th́ làm sao mà dậy chúng ?

    Cứ như chữ Quốc (國 ) [ nước ] viết thế nào ? Muốn biết nó chỉ có cách học thuộc ḷng, không có phương pháp nào khác. Ngay cả lúc trẻ con gào lên : " Tôi ghét tiếng Trung Quốc ! " mà chúng ta vẫn c̣n chưa thức tỉnh sao ? Chúng ta không thể làm cho những khó khăn trên đường tiến bước của Trung Quốc tăng thêm, không thể tự xích tay, cùm chân được.

    Tại sao lại phải sống cho quá khứ, cho tổ tiên thay v́ sống cho con cháu ḿnh ? Nếu chỉ v́ phiên âm mà rồi không đọc được sách cổ nữa th́ cũng chả sao. Hiện giờ chưa phiên âm mà anh đọc cũng đă chẳng hiểu rồi c̣n ǵ !

    Việc quá khứ, việc tổ tiên, chúng ta có thể nhờ một số người để chuyên đi quét dọn miếu đường. Chúng ta phải v́ con cháu, v́ thế hệ sau này, v́ tương lai của nước nhà và dân tộc. Một ngày nào đó, nếu tiếng Trung Quốc bỗng nhiên trở thành tiếng quốc tế, chắc chắn nó không thể phổ cập được trừ phi dùng phiên âm.

    Hôm nay tôi nhai đi nhai lại những khuyết điểm của Trung Quốc chắc có người nghe bị mất tinh thần. Nhưng tôi thấy rằng cần như vậy, v́ nếu cứ lải nhải khoe khoang những ưu điểm, đức hạnh, sự thông minh của ḿnh, rồi sẽ chẳng c̣n ai tôn trọng ḿnh nữa, v́ chính ḿnh đă không tôn trọng ḿnh ǵ cả.

    Các bạn nên biết, những hoạn nạn của người Trung Quốc, không phải là chỉ của riêng người Trung Quốc mà c̣n là của cả thế giới. Một chiếc thuyền nhỏ ch́m th́ không sao, một chiếc tầu lớn bị ch́m có thể cuốn theo vào ṿng xoáy nước của nó những chiếc thuyền nhỏ xung quanh.

    Tại sao Nhật Bản lại đến xâm lược chúng ta ?

    Chính v́ sự yếu đuối của chúng ta đă dụ dỗ họ ra tay. Chúng ta phải tự cứu lấy ḿnh. Điều đầu tiên để tự cứu là phải biết được những khuyết điểm của ḿnh. Nếu không tự biết những khuyết điểm của ḿnh th́ chẳng khác ǵ suốt ngày chỉ nghĩ đến những chuyện đắc ư, chỉ sợ rồi cũng như Giả Bảo Ngọc (một nhân vật trong Hồng Lâu Mộng) suốt ngày luẩn quẩn với những ư tưởng dâm dật.

    Thính giả : Tôi thường nghe được hai câu này - " Dĩ bất biến ứng vạn biến " (Lấy sự không thay đổi để ứng phó với mọi thay đổi), và câu " Báo thiện bất báo ưu " (Đáp lại bằng điều thiện, không đáp lại bằng sự lo buồn).

    Bá Dương : Đối với câu " Dĩ bất biến ứng vạn biến " th́ tôi không dám có ư kiến ǵ, c̣n câu " Báo thiện bất báo ưu " tôi cho rằng đấy chỉ là một đặc trưng của giới quan trường.

    Thính giả (người Mỹ) : Hôm nay h́nh như ông chỉ nói về khuyết điểm của người Trung Quốc, tôi muốn xin ông cũng nói về những cái xấu của người Mỹ. Qua những sách ông đọc, những việc ông nh́n, ông thấy được những điều ǵ nước Mỹ cần phải học hỏi ở năm ngh́n năm lịch sử Trung Quốc ?

    Bá Dương : Về những điều xấu của nước Mỹ, chính người Mỹ đă nói lên nhiều rồi, đó là chỗ tôi rất khâm phục. V́ nước Mỹ có cái khả năng tự cân đối, tự phản tỉnh và tự điều chỉnh. Tự ḿnh có chỗ sai trái đều dám tự nói ra, tự ḿnh có thể tiếp thu, đánh giá. Đấy là những điểm mà người Trung Quốc chúng tôi không có được. Dĩ nhiên nước Mỹ không phải mười phần toàn mỹ, v́ trên thế giới này chưa có ǵ như vậy, mà nước Mỹ nếu như vậy chỉ sợ rồi nó sẽ xơ cứng mất.

    Thính giả : Lúc ở đại học tôi có đọc qua vài tác phẩm của ông, tôi rất thích cái ng̣i bút châm chọc, cay chua, mỉa mai những điều không hợp lư trong xă hội. Hôm nay, được nghe ông nói về những khuyết điểm của người Trung Quốc, tôi rất cảm động mà cũng rất khổ tâm, chán nản, buồn rầu. Nhưng tôi cho rằng cũng giống như một con bệnh, nếu đă biết ḿnh bị bệnh tất phải t́m cách cứu chữa, thuốc thang. Tôi không biết trong các tác phẩm của ông có những ǵ mách bảo chúng tôi làm chuyện đó ? Ngoài ra tôi muốn ông nói một tư về t́nh h́nh trên văn đàn Đài Loan, giới thiệu cho chúng tôi những tác giả và những tác phẩm hay.

    Bá Dương : Tôi xin nói về vấn đề thứ hai trước. Trần Ánh Chân, Vương Tháp, Tam Mao, Ai Quỳnh Quỳnh, Trần Minh Bàn, Dương Thanh toàn là những nhà văn hạng nhất. Tôi không đọc được nhiều v́ ngồi tù mắt bị yếu đi, đọc chữ bé quá không được, mà sách báo Đài Loan chữ quá bé. Vấn đề này có lẽ phải xin nhà tôi đáp hộ.

    Nói đến khuyết điểm, đến bệnh t́nh của người Trung Quốc, tôi biết các bạn rất buồn và tôi cũng rất buồn. Bởi v́ trước kia tôi toàn nghe nói đến những vinh quang của Trung Quốc, như kiểu Chu Nguyên Chương là một vị anh hùng dân tộc. Sau này tôi mới khám phá ra rằng không phải vậy. Trong lúc những người khác chiến đấu với quân Mông Cổ, th́ y ở tại hậu phương mở rộng địa bàn của ḿnh, đánh triệt hậu những người khác để chiếm đất, cuối cùng cướp chính quyền, hoàn toàn tính toán cho ư đồ riêng tư, chờ cho mọi người khác đánh xong quân Mông Cổ rồi y tọa hưởng kỳ thành.

    Phát hiện được chuyện này tôi rất lấy làm chán nản. Tôi nghĩ nếu muốn phục hưng dân tộc phải bắt đầu bằng việc thừa nhận các khuyết điểm, những sai trái của ḿnh. Nếu không thừa nhận th́ làm sao cải cách được ? Không cải cách th́ làm sao tiến được ? Thời trước ḿnh đă không thừa nhận v́ không biết phân biệt phải trái, dù có thấy khuyết điểm cũng không dám nói. Nếu có kiểm thảo th́ chỉ toàn thấy những điều hay. Cho nên chúng ta toàn bị người ta bắt nạt, lúc th́ người này, lúc người nọ.

    Mỗi người Trung Quốc phải tự xét ḿnh trước khi oán thán, kêu ca, trách cứ người khác. Tại Đài Bắc có cặp vợ chồng căi nhau t́m tôi phân bua. Người chồng hùng hổ bảo : - " Vợ tôi không yêu tôi ". Tôi nói rằng nếu muốn người khác yêu anh, điều kiện đầu tiên là tự anh phải là người khả ái. Nếu tự ḿnh không khả ái làm sao người khác có thể yêu ḿnh. Nếu ḿnh muốn người khác tôn trọng, th́ trước hết phải có cái điều kiện để được tôn trọng. Cái điều kiện này không thể cứ chửi bới hoặc hô khẩu hiệu là có được. Ví thử nơi này là nơi không thể tùy tiện khạc nhổ mà anh cứ khạc nhổ ; tiểu tiện phải vào nhà xí, anh lại cứ ở trên đại lộ mà làm, th́ hỏi rằng làm sao người ta tôn trọng anh được ? V́ vậy, để được tôn trọng chúng ta phải có những điều kiện tiên quyết, phải biết chúng ta khác người ở điểm nào, phải biết cái dở của ta, cái hay của người.

    Nếu anh bảo người Mỹ tốt, người ta sẽ bảo anh là sùng bái Tây phương. Sùng bái th́ đă sao ? Hệ tư tưởng của chúng ta ngày nay, về kinh tế, học thuật, dân chủ, chính trị, nhân quyền có cái nào là do cha ông chúng ta tryền lại không ? Chế độ xă hội, h́nh thái ư thức, phương thức sinh hoạt đều do từ nước ngoài đến, có cái nào là truyền thống không ? Những sinh hoạt vật chất của chúng ta như xe ô-tô, máy bay, kính mắt, cách cắt tóc, cạo râu, nhà ở, v.v... đều chẳng phải do người Trung Quốc phát minh ra. Cho nên tôi thấy không phải là vấn đề sùng bái mà là vấn đề học tập. Hiệân nay ở Đài Bắc người ta thích ăn gà ta, mà tôi cũng rất thích, không ai thích ăn gà tây, không ngon thành ra không ai ăn cả. Tóm lại cái ǵ hay th́ người ta thích.

    Cái tinh thần người Trung Quốc không hiểu thế nào mà hễ cứ tôn sùng Tây phương là họ nghĩ tất yếu phải nịnh bợ nước ngoài. Không hiểu v́ sao lại đưa đến cái kết luận đó ? Sùng bái ở đây chẳng qua là học những ưu điểm của họ. Ví dụ có một ngày nào đó người Mỹ đều hút thuốc phiện tự sát, chẳng nhẽ chúng ta cũng lại bắt chước họ sao ? Chúng ta phải có cái tiền đề là làm sao cho người ta tôn trọng ḿnh, phải có khả năng tự t́m hiểu ḿnh. Đó là điều kiện tối cần để dân tộc ḿnh có thể tồn tại và phát triển.

    Trách tới trách lui rồi chung quy cũng chỉ đi trách người khác th́ không thể nào cứu được dân tộc. Dân da đỏ nói măi là người da trắng giết hại họ, họ thù hận đến xương tủy, nhưng thù họ th́ làm được ǵ ? Phải tự ḿnh mạnh lên mới được. Không tự ngoi lên được, trong tương lai có thể c̣n bị giết nhiều hơn nữa. Không nên trách cứ oán thán ai cả, mà phải thấy được cái sai, khuyết điểm của ḿnh th́ mới có khả năng khá lên được.

    Thính giả : Trong quyển " Những con trùng dậy sớm " ông lên án những tiểu thuyết huyền ảo, khuyên mọi người không nên xem tiểu thuyết kiếm hiệp. Trên nguyên tắc tôi hoàn toàn đồng ư với ông. Nhưng Nghê-Khuông lại bảo : " Ở trên đời nếu không đọc tạp văn của Bá Dương đă là một sự mất mát lớn, nếu không xem được chuyện kiếm hiệp của Kim Dung lại là một sự mất mát lớn khác nữa ". Không hiểu ông nghĩ ǵ về câu nói này ? Vấn đề thứ hai là nghe nói lúc ở Lục Đảo ông đọc rất nhiều sách về tướng số. Tôi cho rằng môn tướng số là một bộ phận của văn hóa Trung Quốc rất thần bí, ông nghĩ sao ?

    Bá Dương : Khi tôi viết quyển sách đó tôi chưa đọc tác phẩm của Kim Dung, bởi v́ thời đó tiểu thuyết của Kim Dung chưa xâm nhập vào Đài Loan (từ Hồng Kông). Sau khi đọc Kim Dung rồi th́ không thể đọc các loại truyện kiếm hiệp khác. Tôi đọc qua Vương Độ Lư, Bất Tiêu Sinh và rất nhiều kiếm hiệp khác. Nhưng sau khi đọc Kim Dung rồi, thấy chẳng ai sánh kịp. Cái tŕnh độ văn tự, cảnh ư của Kim Dung đều cực giỏi, thêm nữa tiểu thuyết kiếm hiệp của ông ta lưu hành ở nước ngoài nên ư nghĩa lại càng lớn. Nó làm mọi người say mê, giúp phổ cập hóa tiếng Trung Quốc. Ông ta viết quả là hay, bút pháp thật tài t́nh, đúng là không tiền khoáng hậu, tôi rất khâm phục.

    Lúc ngồi tù tôi cũng đă đọc nhiều sách tướng số. V́ 12 năm vừa qua, thời cuộc đổi thay, có khả năng tôi không kiếm được cách sinh nhai, định ra ngồi lề đường bốc quẻ. Tôi đọc được hơn một năm. Sau đó có người bảo tôi là một chính trị phạm không được phép làm thầy bói, cho nên tôi cũng bỏ luôn. Nói đến vận mệnh th́ tôi tin là có. Các bạn trẻ thường không tin số mệnh, tôi thời trẻ cũng thế. Tăng Quốc Phiên có một lần nói với Lưu Thứ Thanh rằng : " Đừng tin sách, tin số mệnh ". Lưu Thứ Thanh bảo : " Lời nói đúng, truyền vạn thế ". Đời người có những thứ ḿnh không thể khống chế, nếu không dùng số mệnh để giải thích th́ dùng cái ǵ để giải thích được ? Những hiện tượng không thể điều khiển được, chúng ta gọi là vận mệnh, anh gọi là " bất vận mệnh " cũng được, miễn là đặt cho nó một cái tên. Tối hôm qua, phi cơ của Đài Bắc Viễn Đông Hàng Không bị nổ. Trước đó tôi có hay dùng phi cơ từ Đài Bắc đi Cao Hùng để khám mắt, nhưng b́nh thường vẫn chỉ ngồi viết bài tại ṭa soạn " Đài Loan thời báo ", c̣n chủ báo là Ngô Cơ Phúc và Tổng biên tập Tô Đăng Cơ rất hay đi đi về về giữa Cao Hùng và Đài Bắc bằng phi cơ, nên hiện nay tôi rất lo cho họ. Đấy chỉ là một dẫn chứng. Anh có thể cho phi cơ bay được, nhưng không thể làm cho phi cơ tránh được những chuyện xảy ra ngoài ư muốn.

    Thính giả : Hôm nay là lần đầu tôi được gặp ông tại nước ngoài sau những năm ông bị tù đày. Tôi có một chuyện nhỏ muốn hỏi là sau bao năm khổ ải ấy bây giờ đứng trước mọi người đây, cái tâm t́nh của ông như thế nào, ông có ǵ để nói về những gian truân ấy ?

    Bá Dương : Tôi cho rằng riêng tôi chẳng có ǵ thay đổi cả. Trong nhà lao cái ǵ phải khóc th́ tôi đă khóc, lúc phải cười th́ tôi cũng đă cười. Có người bảo ở trong tù th́ mặt ủ mày ê, đó là chưa thật ở tù. Nếu 10 năm mà lúc nào cũng sầu năo th́ sống thế nào được ? Lúc được vui th́ cứ vui, đó là cách nh́n của tôi. Nhất là đời người mà gặp hoạn nạn như tôi, thậm chí nghiêm trọng tưởng có thể bị tử h́nh, sau bị xử 12 năm tù.

    Mười hai năm là một khoảng thời gian rất dài chả lúc nào thích ứng được. Gia đ́nh lại xảy ra biến cố, nào vợ xa chồng, chồng xa vợ, dù hẹn biển thề non lúc này đều hoàn toàn thay đổi.

    Ngoài ra lại c̣n tác động đến t́nh bè bạn, đột nhiên rất nhiều bạn đâm ra sợ tôi. Có những bạn, b́nh thường có thể phó thác tài sản tính mạng được, bây giờ bỗng dưng thay đổi hẳn. Có những người chẳng thân thiết ǵ lại nhờ vả được. Cho nên tôi quan niệm rằng không thể khái quát hóa vấn đề này được, nó tùy theo mỗi trường hợp riêng.

    Tôi ngồi tù được hai tháng th́ vợ tôi bỏ tôi, chưa được hai năm sau th́ chính thức ly hôn. Tôi kư giấy ly hôn gửi cho vợ tôi, cô ta hỏi c̣n đồ đạc của anh th́ sao ? Tôi hỏi đồ đạc nào? Đồ đạc trong nhà vốn tất cả là của tôi. Tôi bảo cho cô ấy toàn quyền định đoạt, những cái ǵ thuộc về tôi th́ cứ vứt hết ra đường, v́ ở Đài Loan tôi không có người thân, chẳng có chỗ nào để cất giữ.

    Tôi nghĩ đấy là một trường hợp cá biệt, chẳng phải người đàn bà nào cũng như vậy. Đàn ông cũng thế, cũng có người thay ḷng đổi dạ, nhưng không phải tất cả đàn ông trong thiên hạ này đều như vậy.

    Bạn bè th́ cũng chẳng khác mấy, có bạn lại sợ tôi mượn tiền, có người th́ dậu đổ b́m leo, chờ người ngă xuống giếng để ném đá theo, có người chẳng đoái hoài đến ḿnh nữa, có người lại lên án kịch liệt, chỉ muốn tôi bị xử bắn đi cho rồi.

    Cái này cũng chỉ là vài trường hợp cá biệt và cũng chỉ có dăm ba người nào đó như vậy thôi. Vẫn c̣n những người khác sẵn sàng giúp đỡ ḿnh. Sự thật là như vậy.

    Tôi hoàn toàn không cảm thấy bị mất mát, có mất chăng, đó là những kẻ không phải là bè bạn.
    Last edited by FatDuck; 03-05-2011 at 05:08 AM.

  9. #9
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    Phần II - CÁC BÀI VIẾT
    Phô bầy bệnh già nua, lẩm cẩm



    Cái Triết học bắt đầu bằng KÍNH và SỢ



    Năm ngh́n năm văn hóa truyền thống của chúng ta lấy sự sùng bái làm nền tảng, làm cho cái quan hệ giữa người và người chỉ dựa trên sự kính sợ hơn là trên t́nh cảm yêu thương.

    Viết đến đây thế nào cũng có người gào lên : " C̣n cái chữ NHÂN của chúng ta th́ sao ? "

    Nếu nói đến chữ NHÂN phải phân biệt rơ hai mặt. Một mặt là nếu bảo có chữ nhân th́ tất nhiên là có, nhưng chỉ có trong sách vở, mà trên hành động th́ cái thành tố của nó quá nhỏ bé. Sở dĩ chúng ta hơi một tí là lôi cái chữ " nhân " này ra chỉ v́ có thể dễ dàng t́m nó trong sách vở mà khó t́m được nó trong hành động. Mặt khác, chữ " nhân " tựa hồ không phải là " ái " ; chữ " ái " tựa hồ không phải là " nhân ". " Nhân " là phe nắm quyền, đối với thứ dân ở dưới có một chút t́nh thương xót và thông cảm nên mới bố thí, ban phát cho để tỏ ra ḿnh độ lượng, khảng khái - như cô trông trẻ đối với trẻ con ở vườn trẻ.

    Sự thực là giữa người và người đầy những " cung kính " và " sợ sệt ". Có nhiều người v́ kính mà thành sợ, chẳng khác nào con đối với cha. Có nhiều người v́ sơï thành ra kính, giống gái đĩ đối với khách làng chơi, như đại thần đối với hoàng đế, tiện dân đối với quan lại, tù nhân với cai ngục.

    Anh không thấy Chu Toàn Trung tiên sinh làm cái tiết mục ǵ lúc hoàng đế mở quần thần đại yến sao ? (ông này mưu phản mà tên Toàn Trung - nhưng không trung- lại là tên vua ban) Anh ông ta là Chu Dục tiên Sinh mắng : " Lăo tam, mày làm phản như vậy không sợ diệt tộc à ? ", làm cho mọi người cụt hứng bỏ ra về. Sử sách lập tức xưng tụng anh ông ta là đại đại trung thần, kỳ thật anh ông ta chỉ v́ sợ " diệt tộc " mà thôi. Trong chính sử, cái loại tiết mục này nhiều lắm. Bất cứ sự kiện nào, nếu loại bỏ cái phần sợ hăi đi th́ những t́nh cảm c̣n lại chả có ư nghĩa ǵ nữa.

    Trong Hồng Lâu Mộng, Giả Bảo Ngọc tiên sinh viết cho Lâm Đại Ngọc nữ sĩ : " Trong ḷng tôi, ngoài bà nội, cha, mẹ tôi, th́ chỉ c̣n có cô thôi ! " Tôi bây giờ cũng đă nhiều tuổi, tôi nghi câu nói này là không thật. Nói rằng Giả Bảo Ngọc yêu bà nội, yêu mẹ th́ không có ǵ là giả tạo, chứ nói yêu ông bố th́ tôi e rằng vấn đề trở nên rất to tát. V́ có dùng kính hiển vi để soi toàn bộ tác phẩm cũng không thể t́m thấy được một tư vết tích nào của cái t́nh yêu đó, mà chỉ toàn thấy sự hăi sợ. Chỉ nghe bố gọi là Giả Bảo Ngọc đă rụng rời tay chân. T́nh cảm của con đối với cha như vậy th́ nơi tiềm thức chắc phải mong sao cho ông già anh ta chết phứt đi cho rồi.

    Cái triết học khởi từ kính, sợ làm cho khoảng cách giữa vua và tôi, giữa quan và dân, càng ngày càng thêm xa cách. Cái tôn nghiêm của hoàng đế tất phải " lên cao đến 33 thiên đường, để lợp ngói cho Ngọc Hoàng thượng đế ". C̣n thần dân thấp hèn tất phải " chết đến 18 từng địa ngục, thay Diêm vương đào than đá ".

    Trên thế giới này chưa hề có quốc gia nào lại cần đến cái phong cách xui xẻo đến như Trung Quốc vậy.

    Trích từ tập " Đập tan hũ tương "

  10. #10
    Member
    Join Date
    06-12-2010
    Posts
    555
    Chỉ trừ tôi ra



    Cái tinh túy trong nghĩa dân chủ là " Tôi không được ngoại lệ ". Mọi người đều không được vượt đèn đỏ th́ tôi cũng không được. Mọi người không được tùy tiện khạc nhổ th́ tôi cũng vậy. Mọi người tán thành pháp chế th́ tôi cũng không thể đ̣i có đặc quyền. Cái ǵ đă thành định chế rồi th́ tôi không được phá hoại.

    Nhưng cái của quư này một khi vào đến Trung Quốc rồi, th́ bỗng trở thành : " Riêng tôi là ngoại lệ " (Chỉ ngă lệ ngoại).

    Tôi chống việc vượt đèn đỏ, nhưng đó chỉ là chống những người khác vượt, c̣n riêng tôi th́ tha hồ. Tôi chống việc tùy tiện nhổ đờm, nhưng chỉ đối với những người khác thôi, c̣n tôi th́ vẫn có thể làm. Tôi tán thành chuyện mọi người đều b́nh đẳng trước pháp luật, nhưng bản thân tôi th́ không thể b́nh đẳng như những người khác được. Tôi tán thành việc xây dựng pháp chế, nhưng chỉ mong rằng các anh tuân thủ nó, c̣n tôi v́ thông minh và tài trí cao như thế, không thể nào vào cái tṛng đó được. Tôi đường đường một đấng như vậy mà lại không thể là một ngoại lệ, lại chịu mất mặt th́ sống c̣n có ǵ thú vị nữa.

    " Cái mặt " ở đây là cái ǵ vậy ?

    Người nước ngoài nghiên cứu măi mà vẫn không hiểu nổi nghĩa. Có người giải thích là " da mặt ", ư chỉ muốn chú ư đến bề mặt ngoài mà bỏ mặc không đếm xỉa đến nội dung thực của nó. Người th́ giải thích là " cái tôn nghiêm ", ư muốn đặt cái hư vinh của nó lên trên thực chất.

    Riêng phần ḿnh, tôi cho rằng " cái mặt " có lẽ là một sản phẩm của sự suy nhược thần kinh và của tính ích kỷ đời đời bền vững. V́ thần kinh suy nhược làm cho cái ḷng gian càng thêm hư hỏng, nên chỗ nào cũng phải đem cái kiêu ngạo mà bù đắp cho cái tự ti.

    V́ tính ích kỷ quá bền vững, chỉ sợ không chiếm được lợi thế, nên lúc nào cũng cầu : " được riêng ḿnh là ngoại lệ ".

    Cái ḷng ích kỷ con người ai cũng có, không những không thể chê trách là quá đáng mà c̣n có thể xem như một động lực thúc đẩy cho xă hội tiến. Nhưng một khi nó vượt quá mức độ lại thành một con bệnh nặng, chỉ đáng khiêng đến nhà xác chờ cho nó tắt thở thôi.

    Ôi ! Một kế hoạch, một phương pháp, một hội nghị, một quyết sách, thậm chí một vụ kiện cũng chỉ đều là cái cớ để cho đám người tham dự vào nghĩ ngay rằng : " trong việc này ḿnh có lợi ǵ không ? " hoặc " ta sẽ kiếm chác được bao nhiêu tiền đây ? ", nhờ nó ta " hưởng được những quyền hành ǵ ? ", ta sẽ " có được trách nhiệm lớn hay nhỏ ? ".

    Một câu một chữ, nhất cử nhất động đều ḷng ṿng trên những thứ đó. Bề trên cũng vậy, cấp dưới cũng thế. Cả anh và tôi cũng rứa, mọi người đều ôm lấy chúng đến chết cũng không buông.

    Trích từ tập " Đập tan hũ tương "

Thread Information

Users Browsing this Thread

There are currently 1 users browsing this thread. (0 members and 1 guests)

Similar Threads

  1. Replies: 30
    Last Post: 13-06-2017, 03:42 PM
  2. Replies: 0
    Last Post: 11-07-2012, 01:58 AM
  3. Replies: 0
    Last Post: 26-01-2012, 08:11 AM
  4. Replies: 0
    Last Post: 28-06-2011, 05:07 AM
  5. Replies: 0
    Last Post: 06-09-2010, 12:41 AM

Bookmarks

Posting Permissions

  • You may not post new threads
  • You may not post replies
  • You may not post attachments
  • You may not edit your posts
  •