Một góc nhỏ cuả cảnh thảm sát
Thủ Tướng Trung Quốc Triệu Tử Dương vén màn bí mật sau khi chết.

Từ cuộc gặp gỡ những người sinh viên trở về, Tổng bí thư Triệu Tử Dương đă cố gắng thuyết phục các đồng chí của ḿnh rằng, những người biểu t́nh không hề muốn lật đổ chế độ mà chỉ muốn thực hiện những thay đổi. Không ai nghe ông. Người ta đă quyết định ban hành t́nh trạng chiến tranh, không có biểu quyết, có nghĩa là bất hợp pháp. Và thảm kịch làm rung động toàn thế giới đă không c̣n cứu văn được nữa!
Những ḍng hồi kư của nhà lănh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, người đă muốn ngăn ngừa thảm kịch Thiên An Môn (Tiananmen), đă làm xáo động dư luận.


Một người thanh niên đơn độc đứng chặn đoàn xe tăng. Sau anh ta bị cán chết. Hôm đó là ngày 5/06/1989, vài giờ trước đă kết thúc một cuộc sát sinh.


Tổng Bí Thư Triệu Tử Dương (bao bọc xung quanh là những sinh viên
viên phản kháng) nói với họ qua magaphone:

“Các bạn c̣n trẻ, c̣n biết bao thời gian trước mặt, không giống như chúng tôi, những người già nua. Các bạn dễ dàng bỏ mạng sống như thế sao? T́nh h́nh rất nghiêm trọng, đảng và quần chúng đă hết chịu nổi. Nếu các bạn từ bỏ tuyệt thực, chính phủ sẵn sàng đối thoại với các bạn..."

Buổi sáng ấy, ngày 19/05/1989, ông Triệu, tuổi 70, vừa mới ra khỏi cuộc họp đêm của các nhân vật chóp bu, mà trong đó quyết định ban hành t́nh trạng chiến tranh được đưa ra. Chỉ một ḿnh ông Triệu chống lại.
Đến với những người sinh viên, nhà cựu chiến binh 70 tuổi của đảng trở thành một người anh hùng và là kẻ tự sát, giống như con người vô danh mà hai tuần sau đă đứng ngay chỗ của ông để chặn xe tăng. Dĩ nhiên không nh́n thấy điều đó trên tấm h́nh, khoảnh khắc bi kịch và chủ nghĩa anh hùng của con người cầm megaphone kia nằm sâu kín ở tận phía trong, những người sinh viên đă không hiểu ra, nhiếp ảnh gia không hiểu được, có lẽ chỉ duy nhất một người hiểu – chính bản thân ông Triệu.


Hongkong tổ chức lễ tang cho Triệu Tử Dương tại Công viên Victoria - Ảnh: Reuters

Đây là tấm h́nh cuối cùng của ông, và cuộc gặp gỡ sinh viên cũng là lần chót ông xuất hiện trước công chúng. Các đồng chí của ông đă gạt ông ra khỏi chính quyền và quản chế ông tại gia.

Ngày 17 tháng 1 năm 2005, khi ông qua đời, tất cả báo chí chính thức của nhà nước chỉ thông báo một ḍng vắn tắt “Đồng chí Triệu Tử Dương đă ra đi”. Không một lời nhắc đến, rằng ông đă từng nhiều năm là Thủ tướng Quốc vụ Viện Trung Quốc, Tổng Bí thư Đảng, một trong những nhà tư tưởng của cuộc cải cách mà nhờ nó suốt 30 năm nay, từ một đất nước lạc hậu, Trung Quốc trở thành cường quốc kinh tế. Có vẻ như đảng đă thành công trong việc không bị phê phán và kết tội v́ lăng quên.

Nhưng ông Triệu đă cho đảng cú đá hậu. Tại các nhà sách của Hoa Kỳ và Hongkong xuất hiện một cuốn sách hấp dẫn với tựa đề:
“Người tù nhà nước: Nhật kư mật của Thủ tướng Triệu Tử Dương” (Prisoner of the State: The Secret Journal of Premier Zhao Ziyang)

Triệu phản công sau khi chết
Trong những năm 1999-2000 cựu Bí thư Triệu, bấy giờ đă trên 80 tuổi, vẫn đang bị quản chế tại gia, đă bí mật ghi âm lại các trải nghiệm của ḿnh và chuyển các cuộn băng cho bạn bè. Vài ngày trước khi cuốn sách xuất hiện, thậm chí con gái của ông cũng không biết đến.
30 cuộn băng ghi âm nằm trong tay con trai ông Bảo Đồng, bí thư của ông Triệu, người bị kết án 6 năm tù sau vụ thảm sát Thiên An Môn. Ông Bảo đă chuyển nó cho phương Tây và cuốn sách ra đời – diễn tiến các cuộc ghi âm được công bố cùng cuốn sách.

Các cuộc ghi âm không dễ dàng, bởi v́ ông Triệu phải qua mặt đám an ninh suốt ngày đêm theo dơi. Thoạt đầu ông ghi lại vào những lúc hiếm hoi khi an ninh cho phép đi ra ngoài nhà. Sau đó ông ghi trong nhà ḿnh, bởi v́ ở ngoài an ninh c̣n nhiều và nhạy bén hơn. Tuy vậy chưa bao giờ ông để lộ.

Có thể điều thú vị nhất trong cuốn hồi kư chính là, sau những năm bị quản chế tại gia, cựu Tổng Bí thư trở nên cương quyết hơn cả những người sinh viên mà ông định cứu trong năm 1989. Ông Triệu cho rằng, Trung Quốc cần phải trở thành một nhà nước dân chủ theo mô h́nh phương Tây, thực hiện tự do ngôn luận, toà án độc lập và loại bỏ sự độc quyền lănh đạo của Đảng.

Trong các cuốn băng ghi âm ông Triệu giải thích rằng, không có hệ thống trên, đất nước sẽ bị cai quản bởi các giới chính trị, kinh tế và trí thức tinh hoa liên kết và thoả hiệp với nhau trong các quyền lợi, đứng trên cả lợi ích của đất nước, cản trở sự phát triển. Đảng tức là maphia

Thế nhưng, đa phần nội dung cuốn hồi kư, như nhà phê b́nh của tờ “Washington Post” viết, bao gồm những sự kiện nóng của mùa xuân 1989. Ông Triệu nhấn mạnh rằng, lúc ấy đảng có thể dễ dàng thoả thuận với sinh viên, nhưng đă quyết định đè bẹp họ bằng xe tăng.
Ông ghi lại diễn biến đi đến quyết định dập tắt cuộc nổi loạn. Đặng Tiểu B́nh (Dèng Xiaopíng), nhà lănh đạo không chính thức lúc bấy giờ, theo ông Triệu, như một Bố Già mà các phe nhóm trong Đảng được ban ân huệ để giành ưu thế. Ông ta không trực tiếp lănh đạo mà chỉ giải quyết các mâu thuẫn và lựa chọn các ư tưởng của thuộc cấp.

Cho nên, không phải Đặng, như được hiểu một cách phổ cập, là tác giả và là nhà tư tưởng của cuộc cải cách ở Trung Quốc, mà là chính ông – Triệu Tử Dương. Tuy nhiên, ông Triệu thừa nhận rằng, không có sự đồng ư của Đặng, cuộc cải cách không thể nào thực hiện được.
Mặc dù có vẻ như những lời tự khen, nhưng có nhiều yếu tố chứng minh cho nhận định của ông Triệu. Những cải cách của ông tại Tứ Xuyên (Sichuan) những năm 70 trong ba năm ông làm bí thư tỉnh uỷ đă nâng mức sản xuất tăng gần gấp đôi, kích động các nhà lănh đạo Trung Quốc xúc tiến xây dựng chủ nghĩa tư bản Trung Quốc với bộ mặt của chủ nghĩa cộng sản.

Bố Già Đặng Tiểu B́nh, thích h́nh tượng Mao trong những năm 80, vào lúc khủng hoảng trên quảng trường Thiên An Môn đă ngả theo nhóm ôn hoà dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng Lư Bằng (Li Peng). Nhưng những người cứng rắn đă lợi dụng chuyến đi thăm Nam Hàn của ông Triệu để lôi kéo Đặng ủng hộ biện pháp sử dụng bạo lực.

Từ cuộc gặp gỡ sinh viên trở về, ông Triệu thuyết phục các đồng chí của ḿnh rằng, những người biểu t́nh không hề muốn lật đổ chế độ mà chỉ muốn thực hiện những thay đổi. Không ai nghe ông. Người ta đă quyết định ban hành t́nh trạng chiến tranh, như ông Triệu khẳng định, không có biểu quyết, có nghĩa là bất hợp pháp.

Những sinh viên, thay v́ sợ hăi, như mong đợi của những người cứng rắn, đă trở nên táo bạo và bất tuân hơn. Cuộc đối đầu không thể không xảy ra – Những cuốn băng ghi lời của ông Triệu – "Vào đêm ngày 3 sang ngày 4 tháng 6, khi đang ngồi cùng gia đ́nh ở nhà, tôi nghe tiếng súng nổ. Thảm kịch làm rung động toàn thế giới đă không c̣n cữu văn được nữa”.

Lê Diễn Đức (Dịch từ bài báo "Thủ Tướng Trung Quốc vén màn bí mật sau khi chết" cuả nhà báo Ba Lan Mariusz Zawadzki