Một thời vang bóng 3

[B][COLOR="#A52A2A"][CENTER]
[SIZE=4]PHAN VĂN HÙM[/SIZE]
Người chiến sĩ cách mạng[/CENTER][/COLOR] [/B]




[B]Phan Văn Hùm
Bút danh : Phù Dao
(1902-1946)[/B]


[B]Tiểu sử[/B]

Phan Văn Hùm sinh tại ấp Búng, làng An Thạnh, Lái Thiêu, Thủ Dầu Một (nay là tỉnh Bình Dương). Vợ chính của ông là Dương Thị Lại (1905-1992), vợ thứ là Mai Huỳnh Hoa (1910-1987), cháu ngoại của nữ sĩ Sương Nguyệt Anh và là chắt ngoại nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu.

Sinh trong một gia đình nông dân, buổi đầu Phan Văn Hùm theo học ở Sài Gòn, đậu bằng Thành chung, dạy học một năm, ra Hà Nội học trường cao đẳng Công chính (1924-1925) rồi được bố trí làm tham tá công chính ở Huế. Đến năm 1927 bị buộc thôi việc vì ủng hộ nữ sinh trường Đồng Khánh bãi khóa nhân đám tang Phan Châu Trinh.

Ngày 28 tháng 9 năm 1928, Phan Văn Hùm cùng Nguyễn An Ninh đi Bến Lức (Long An), vô cớ bị cảnh sát xét hỏi giấy tờ tùy thân rồi còn bị đánh đòn. Ông đánh trả nên bị vu cáo tội cướp, phải vào ở Khám Lớn Sài Gòn.

Những ngày ở trong tù, Phan Văn Hùm viết tác phẩm Ngồi tù khám lớn, nhà in Bảo Tồn nhận ấn hành, nhưng sách mới ra thì bị cấm (1929).

Ngày 8 tháng 5 năm 1929, ông bị tòa tuyên phạt ba tháng tù treo và phạt tiền. Tháng 9 năm đó, Phan Văn Hùm sang Pháp học tại Đại học Sorbonne (Paris), đỗ Cử nhân và Cao học triết. Ra trường, ông đi dạy tiếng Việt ở Toulouse. Ở đây, ông chịu ảnh hưởng của phái Đệ tứ cộng sản Pháp, nên có những tư tưởng và hành động khiến nhà cầm quyền lưu ý, lùng bắt. Ông trốn sang Bỉ rồi về Sài Gòn vào tháng 7 năm 1933.

Về nước, Phan Văn Hùm hợp tác với Nguyễn An Ninh, Tạ Thu Thâu, Trần Văn Thạch, Lê Văn Thử, Hồ Hữu Tường ra báo La Lutte (Tranh đấu), làm chủ bút tờ Đồng Nai và viết cho nhiều báo khác... Ngoài việc viết báo, ông còn đi dạy học ở các trường trung học tư thục, trường Trung học Paul Doumer. Được ít lâu thì ông bị thôi việc vì tổ chức các giáo viên bãi khóa.

Năm 1936, Phan Văn Hùm với Tạ Thu Thâu, Nguyễn Văn Tạo, trúng cử vào Hội đồng thành phố Sài Gòn. Năm 1937, ông viết tác phẩm Nỗi lòng Đồ Chiểu và Biện chứng pháp phổ thông (tập hợp những bài diễn thuyết của ông về đề tài này tại Hội quán Khuyến học hội). Tháng Tư năm 1939, ông ứng cử vào Hội đồng Quản hạt Nam Kỳ trúng cử, nhưng bị nhà cầm quyền Pháp ở Nam Kỳ tìm cách loại bỏ ông.

Qua những bài viết nhằm tuyên truyền tư tưởng cách mạng vô sản, phản đối chính sách bất công của Pháp... khiến ông bị cáo buộc là làm mất an ninh chính trị, bị kết án 3 năm tù, đày đi Côn Đảo. Trong ngục ông bị bệnh phù thũng.

Năm 1942, Phan Văn Hùm được thả nhưng vẫn bị quản thúc tại Tân Uyên (Biên Hòa). Những ngày ở đây, ông viết bộ Phật giáo triết học.

Đầu năm 1946, khi Pháp đánh chiếm lại Nam Bộ, Phan Văn Hùm bị giết chết tại miền Đông Nam Bộ, nguyên nhân vẫn còn đang tranh cãi


[B]Tác phẩm tiêu biểu[/B]

[I]Ngồi tù khám lớn
Nỗi lòng Đồ Chiểu

Ngoài những tác phẩm đã kể trên, Phan Văn Hùm còn sưu tập và chú giải Dương Từ Hà Mậu, Ngư tiều y thuật vấn đáp của Nguyễn Đình Chiểu; Nghiên cứu về Vương Dương Minh, viết nhiều bài khảo cứu về các vấn đề triết học, y học cổ truyền, Phật giáo, lịch sử trên các báo.[/I]

[B]Đánh giá[/B]

Phan Văn Hùm được đánh giá "là người có kiến thức uyên bác và văn phong giản dị, lôi cuốn, biết biến các vấn đề trừu tượng thành dễ hiểu", là "một giáo học, một chuyên viên Trường Tiền, sau bỏ nghề tiếp tục con đường học vấn rồi trở thành một nhà yêu nước, một học giả, được nhiều người trong học giới xem ông là một học giả sắc nét nhất của Nam Kỳ."

Nguồn: Wikipedia

[url]http://sachxua.net/forum/index.php?topic=1813.0;wap2[/url]

[COLOR="#A52A2A"][CENTER][B][SIZE=4]Một số chi tiết về Phan Văn Hùm [/SIZE] [/B] [/CENTER] [/COLOR]


[B][COLOR="#0000CD"]Trần Nguơn Phiêu[/COLOR][/B]
[B]
LTS.- [/B] [COLOR="#0000CD"][I]Ðây là một đoạn trích thuật từ cuốn hồi ký của Bác sĩ Trần Nguơn Phiêu viết về một nhà cách mạng nổi danh là Phan Văn Hùm. Ký ức này là di sản quí báu và hàm chứa những dữ kiện khá mới là cho tới nay mới được tiết lộ về Phan Văn Hùm[/I].[/COLOR]


1.

MIỀN NAM TRONG KHÓI LỬA

Ðầu năm 1945, không quân Mỹ đã bắt đầu gia tăng đánh phá thiết lộ xuyên Ðông Dương. Ngay cả thành phố Sài Gòn cũng đã nhiều lần bị giội bom, nhất là về phía thương cảng Khánh Hội. Tất cả sự kiện trên là những báo hiệu có thể quân đội Ðồng Minh sẽ đổ bộ lên bán đảo Ðông Dương, hậu cần quan trọng của quân đội Nhật.

Ở về phía Bắc, Việt Minh đã thiết lập được các khu du kích và an toàn khu. Tháng 5 năm 1945, Hồ Chí Minh đã về hẳn trong an toàn khu do Chu Văn Tấn bảo vệ. Việt Minh đã nhận được sự trợ giúp của cơ quan tình báo OSS của Mỹ. Về phía Trung Hoa, Tướng Trương Phát Khuê cũng đã yểm trợ Hồ Chí Minh phần nào để chuẩn bị cho kế hoạch Hoa quân nhập Việt. Trước việc Ðồng Minh đang chuẩn bị tấn công Nhật trên bán đảo Ðông Dương, Hồ Chí Minh đã phái hai đại biểu đến Côn Minh để gặp lãnh sự Pháp và đề nghị sự hợp tác với “người Pháp mới, tự do”.

Chánh quyền Decoux đã ra lệnh đánh trả đũa quân du kích Việt Minh từ tháng 11, 1944. Họ đã triệt hạ, đốt phá nhiều làng có tham gia du kích chiến, thiêu hủy các kho lương thực, kết án tử hình nhiều người bị tình nghi. Bộ chỉ huy quân sự Pháp định tổ chức một chiến dịch mới vào ngày 12 tháng 3 năm 1945, nhưng 3 ngày trước đó, ngày 9 tháng 3 năm 1945, toàn bộ chánh quyền thực dân Pháp ở Ðông Dương đã bị quân đội Nhật đảo chánh!

Chỉ trong một đêm, tám mươi năm chánh quyền thực dân sụp đổ hoàn toàn. Tướng Tsuchihashi chỉ huy quân đội Nhật thay thế toàn quyền Decoux. Minoda được chỉ định làm thống đốc Nam Kỳ. Ngày 11-3-1945, Bảo Ðại tuyên bố hủy bỏ các hiệp ước bảo hộ của Pháp và “đất nước lấy lại quyền độc lập” và ủy nhiệm cho học giả Trần Trọng Kim thành lập nội các với các nhà trí thức và chuyên viên ở Nam, Trung, Bắc.

Tại Sài Gòn, giáo sư Hồ Văn Ngà thành lập đảng Việt Nam Quốc Gia Ðộc Lập. Ðể vận động quần chúng, đánh dấu ngày lịch sử chánh quyền thực dân Pháp sụp đổ trên dải đất Việt Nam, đảng Phục Quốc của Kỳ ngoại hầu Cường Ðể, các tổ chức Cao Ðài, Hòa Hảo, Liên đoàn Công chức, Tịnh Ðộ Cư Sĩ... tổ chức một cuộc biểu tình công khai đầu tiên gồm trên 50 ngàn người ở sân Vườn Ông Thượng ngày 16 tháng 3-1945.

Trong chính sách tập họp thanh niên, thừa kế việc làm trước kia của phong trào “Thanh niên Khỏe” của Ducoroy, Thống đốc Minoda đồng ý cho lãnh sự Iida đứng ra tạo phong trào này, với chủ tâm có thể điều động thanh niên Việt vào phụ trợ cho quân đội Nhật về sau nếu thấy cần. Hồ Văn Ngà được Iida tiếp xúc đề nghị thực hiện tổ chức. Hồ Văn Ngà đã giao lại việc này cho bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, Tổng Thư Ký của đảng Việt Nam Quốc Gia Ðộc Lập cùng với những người trước kia đã từng tổ chức thanh niên thể thao trong thời Decoux để thành lập Thanh Niên Tiền Phong. Phong trào này đã được dân chúng ủng hộ rầm rộ trong sự náo nức của một dân tộc vừa chớm thấy chân trời một quốc gia đã thu hồi phần nào nền độc lập.

Các hoạt động náo nhiệt của Thanh Niên Tiền Phong, sự hăng say của giới báo chí nay được tự do hô hào dân chúng đoàn kết giữ vững nền độc lập... đã đem đến một luồng sinh khí mới trong không khí chính trị miền Nam.

Trong bầu không khí náo nức đó, cả nhà Phan Văn Hùm đều vội rời bỏ Tân Uyên để về Sài Gòn. Phan Văn Hùm chỉ trở lại Búng có vài ngày thôi, sau đó trở lại Ðô thành để gặp lại các đồng chí cũ: Tạ Thu Thâu tìm cách thoát vòng kiểm soát của Hiến binh Nhật từ Long Xuyên lên; Trần Văn Thạch từ Cần Thơ về. Phan Văn Chánh, Nguyễn Văn Số, Lê Văn Thử... nay cũng trở lại Sài Gòn. Chỉ có Hồ Hữu Tường là chủ trương phải đi ra Bắc, để tìm hiểu tình hình và cũng có thể để tìm cơ hội xuất ngoại. Các nhân vật Ðệ Tứ ở miền Nam đều đồng ý trong việc phải gấp rút tổ chức thành lập đảng “Thợ thuyền Cách mạng” để ứng phó với tình thế mới. Việc tiếp xúc nối lại liên lạc với các nhóm đồng chí hướng ở Bắc và Trung cần phải thực hiện. Trách nhiệm đó đã được Tạ Thu Thâu tuyên bố tự đảm trách và khởi hành ra Bắc với một đồng chí thanh niên là Ðỗ Bá Thế, người về sau đã tường thuật chuyến công tác đó trong quyển tiểu thuyết “Thím Bảy giỏi”.

Phan Văn Hùm có trách nhiệm tập họp các anh em trong nhóm Tranh Ðấu để lo việc tái bản báo Tranh Ðấu. Các Ủy ban hành động thời Mặt trận Bình dân cần được khôi phục lại. Lê Văn Vững và thầy giáo Nguyễn Thi Lợi lãnh nhiệm vụ đặc biệt đó cho vùng Sài Gòn - Chợ Lớn. Khi tái bản trở lại vào tháng 8, 1945 báo Tranh Ðấu đã thường được phát hành từ 15.000 đến 20.000 số.

Riêng về phần các anh em của Liên minh Cộng sản, Lư Sanh Hạnh đứng ra tái lập lại và cổ động thành lập các Ủy ban Nhân dân. Hồ Hữu Tường, sau những ngày sống ở Côn Ðảo, đã tuyên bố không còn đi theo con đường cách mạng Mác nên không còn liên lạc gì với nhóm Liên Minh Cộng Sản nữa và đang dự định chuẩn bị lên đường đi ra Bắc. Liên minh lúc đó đã được tổ chức mạnh mẽ ở Ðề Pô xe điện Gò Vấp với hơn 400 công nhân. Nhà thơ Nguyễn Hải Âu thuộc nhóm Tia Sáng ở miền Bắc đã vào đây và gia nhập nhóm ở Gò Vấp. Anh đã anh dũng cùng anh em công nhân xe điện Gò Vấp cầm súng chống Pháp khi quân Pháp trở lại tấn chiếm cơ sở này!

Ông Huỳnh Phú Sổ sau ngày Nhật đảo chánh Pháp, nay mới có cơ hội trở lại các tỉnh để vừa phổ biến giáo lý Phật giáo Hòa Hảo, vừa đi khuyến nông vì lúc đó nạn đói đã hoành hành ở Bắc và Trung. Cách thức thực hành Phật pháp một cách bình dân, thực tiễn và cách mạng của Ông đã được những người nông dân Nam bộ hưởng ứng nhiệt liệt. Tín đồ càng ngày càng đông. Một phần rất lớn những nông dân đã hưởng ứng phong trào Nam Kỳ Khởi Nghĩa trước kia và đã may mắn thoát qua được sự đàn áp dữ dội của thực dân Pháp, nay theo về Ðức Thầy cũng rất nhiều vì cảm kích lối hành đạo cách mạng và yêu nước của ông Huỳnh Phú Sổ.

Phan Văn Hùm, trong thời gian bị an trí ở Tân Uyên, đã có thời gian suy ngẫm, nghiên cứu để viết tác phẩm “Phật Giáo Triết Lý”. Ông đã đặc biệt lưu tâm đến sự phát triển Phật giáo Hòa Hảo và tính cách thời đại của pháp môn hành đạo cách mạng này.

Người viết bài chỉ là một học sinh mới lớn lên trong thời gian Phan Văn Hùm trở lại hoạt động ở Sài Gòn nhưng đã được cơ hội gặp gỡ ông vì thường đi theo một bạn học ở Pétrus Ký tên Phan Phục Hổ, con trai của Phan Văn Hùm. Nhờ cơ hội đó, người viết bài thường được nghe những lời bàn luận của các bác, các chú lớn trong nhóm Tranh Ðấu. Những người trong nhóm đã đồng ý với Phan Văn Hùm là nhóm có chân đứng vững vàng trong giới thợ thuyền và trí thức ở các đô thị lớn nhưng chưa có tổ chức rộng và vững ở nông thôn. Trong thời hoạt động cách mạng thời bấy giờ, chỉ có Nguyễn An Ninh và Phan Văn Hùm là những người đã có các nghiên cứu sâu xa về Phật giáo. Hai nhà cách mạng này đã từng len lỏi vào các vùng nông thôn Nam Bộ, dưới hình thức đi bán “dầu cù là Nguyễn An Ninh”, nhưng kỳ thực là để tìm hiểu nguyện vọng dân chúng và tổ chức đảng Thanh Niên Cao Vọng. Nguyễn An Ninh đã bỏ mình ở Côn Ðảo, nay chỉ còn Phan Văn Hùm là người có nhiều lưu tâm đến tổ chức nông dân và các hoạt động của Phật giáo Hòa Hảo.

Phan Văn Hùm vì thế sau khi thoát vùng quản chế Tân Uyên về Sài Gòn, đã có được dịp tiếp xúc, bàn luận, góp ý kiến với ông Huỳnh Phú Sổ, giáo chủ Phật giáo Hòa Hảo. Ông Huỳnh Phú Sổ, người chủ trương một nền Phật giáo Thời đại cho giới cư sĩ, nông dân miền Nam, một nền Phật giáo không tăng ni, chùa chiền, chuông mõ... lúc đó đã có được một số tín đồ khoảng hai triệu. So với dân số miền Nam vào thời đó vào khoảng năm triệu thì Phật giáo Hòa Hảo phải được coi là một lực lượng nông dân đáng kể. Người viết bài đã chứng kiến việc Tạ Thu Thâu đã có nói với Phan Văn Hùm: “Cho tôi gặp ông Thầy trước ngày tôi ra Bắc”.

Savani, một đại tá Chánh sở Mật thám, phụ trách tình báo ở Nam Kỳ đã có báo cáo, nghi ngờ Phan Văn Hùm đã giúp ý cho ông Huỳnh Phú Sổ viết những văn bản Hòa Hảo chống thực dân Pháp, khuyên dân chúng không nên tòng quân giúp Pháp v.. v... Ngoài ra, Nguyễn Văn Trấn, người của Dương Bạch Mai chỉ định cho làm Giám đốc Quốc gia Tự vệ cuộc cũng đã có đoạn viết trong sách “Viết cho Mẹ và Quốc hội”, nghi ngờ về vai trò này của Phan Văn Hùm trong hoạt động của ông Huỳnh Phú Sổ. Nguyễn Văn Trấn viết: “Ðặc biệt là Phan Văn Hùm đã thảo lời hịch và chương trình cho Dân chủ Xã hội đảng, gọi tắt là Dân Xã đảng, cho đức Chí Tôn làm chủ miền Tây và Tây Ðô” (Viết cho Mẹ và Quốc hội, trang 110, Văn Nghệ xuất bản, 1995).

Không khí chánh trị thời bấy giờ rất sôi động ở miền Nam. Các đảng phái ái quốc từng hoạt động bí mật trước kia, nay đã ồ ạt công khai sinh hoạt. Ông Trần Văn Ân, trước kia đã được Nhật đưa qua Singapore lánh nạn cùng với ông Trần Trọng Kim và Dương Bá Trạc nay đã trở về Long Xuyên, chỉ kịp thăm gia đình sau bao năm xa cách được một ngày thôi và phải lên ngay Sài Gòn hội họp cùng các nhà hoạt động chính trị khác. Ông Hồ Văn Ngà, người sáng lập đảng Quốc gia Ðộc lập với bác sĩ Phạm Ngọc Thạch nay thành lập ngay “Mặt trận Quốc gia Thống nhất”. Mặt trận này gồm, ngoài đảng Quốc gia Ðộc lập còn có sáu tổ chức khác: Thanh Niên Tiền Phong, giáo phái Cao Ðài, Hòa Hảo, Liên đoàn Công chức, nhóm Trí thức và phái Tịnh độ Cư sĩ.

Nhóm Ðệ Tứ không có tham gia trong Mặt Trận Thống Nhất này, mặc dầu có việc tiếp xúc thường xuyên với Hồ Văn Ngà. Bản Tuyên Ngôn của Mặt Trận (Xem: Phóng ảnh, Trang 326, quyển Việt Nam 1920 - 1945, của Ngô Văn, nhà xuất bản Chuông Rè, tháng 7 năm 2000) đã ghi rõ các thành phần của Mặt Trận gồm có: Việt Nam Quốc gia Ðộc lập đảng, Thanh Niên Tiền Phong, Nhóm Trí Thức, Liên Ðoàn Công Chức, Tịnh Ðộ Cư Sĩ, Phật Giáo Hòa Hảo, Cao Ðài Giáo. Trong các văn bản của Mặt Trận, không bao giờ có ghi tên Nhóm Ðệ Tứ. Sự nhầm lẫn này có lẽ một phần do ký giả Nam Ðình đã ghi trong Hồi ký của ông là nhóm Ðệ Tứ đã có chân tham gia trong Mặt Trận. Những người trong nhóm Ðệ Tam có lẽ đã vin vào Hồi Ký của Nam Ðình để vu cáo là nhóm Ðệ Tứ đã “thân Nhật” vì Ðệ Tứ đã gia nhập Mặt Trận này.

Ngày 21 tháng 8 năm 1945, Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất tổ chức một cuộc biểu tình rộng lớn gồm trên 200.000 người với các biểu ngữ: Việt Nam Ðộc Lập, Ðả đảo Ðế quốc Pháp, Ðộc Lập hay là Chết... Ðoàn biểu tình đã diễn hành trong trật tự, từ Sở Thú đến Dinh Norodom, qua các trục lộ chính, đến khu bình dân Chợ Cầu Ông Lãnh... Những người xu hướng Ðệ Tứ tuy không trực thuộc Mặt Trận vẫn diễn hành tham gia dưới cờ của Ðệ Tứ Quốc Tế, ánh chớp Cách mạng trên quả Ðịa cầu.

Qua ngày 22 tháng 8, Kha Vạn Cân, Thị trưởng Sài Gòn - Chợ Lớn ra chỉ thị kéo sập các tượng đồng tượng trưng cho sự chiếm đóng của thực dân Pháp. Trong niềm hân hoan chung, dân chúng đã kéo ngã các tượng Giám mục D'Adran trước Nhà thờ Lớn thành phố Sài Gòn, tượng Francis Garnier trước Nhà hát Tây, tượng Rigaud de Genouilly ở bến Thủ Thiêm, tượng Năm hình ở Ngã Sáu, tượng Gambetta ở Vườn Ông Thượng...

Trong các ngày thành phố đang sôi sục này bỗng nhiên thấy sự xuất hiện của vài xe phóng thanh chạy trên đường phố, rải truyền đơn và hô hào: “Ủng hộ Việt Minh”. Một tổ chức xa lạ với dân chúng miền Nam đã tự xưng qua truyền đơn là một tổ chức có khả năng giải phóng Việt Nam.


Còn tiếp

[COLOR="#A52A2A"][B][SIZE=4][CENTER]Một số chi tiết về Phan Văn Hùm [/CENTER][/SIZE] [/B][/COLOR]



2.


[B]Truyền đơn viết:[/B]

[I]“Việt Minh đã từng sát cánh bên cạnh Ðồng Minh, đánh Tây chống Nhật. Ðối với Nga là bạn. Ðối với Tàu như răng với môi. Ðối với Mỹ, chủ trương thương mại, nên không có ý xâm lăng. Ðối với Anh, nội các Attlee mới lên nắm chính quyền và thiên tả. Vì vậy, bề ăn nói của chúng ta rất dễ dàng...”[/I]


Việt Minh kêu gọi tổ chức mít tinh ngày 28 tháng 8.

Ngày 22 tháng 8, Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất triệu tập các đại biểu, nhưng Phạm Ngọc Thạch, lãnh tụ Thanh Niên Tiền Phong không đến dự. Ðến chiều, truyền đơn và áp phích công bố là Thanh Niên Tiền Phong nay gia nhập Mặt Trận Việt Minh!. Việc Bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, người phụ trách Thanh Niên Tiền Phong thình lình trở cờ tuyên bố gia nhập Mặt trận Việt Minh vào thời đó đã được một số những nhà cách mạng miền Nam giải thích là vì Thạch bị Trần Văn Giàu chiêu dụ: Thạch đã mang tiếng thân Nhật, đứng ra phụ trách Thanh Niên Tiền Phong. Nay Nhật đã thua trần, đầu hàng Ðồng Minh. Nếu không theo Trần Văn Giàu và sớm trở cờ theo Việt Minh, ngày kia sẽ bị Ðồng Minh xét xử về tội theo Nhật?

Ngày 23, Hồ Văn Ngà lãnh tụ Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất, tiến hành thương lượng với Việt Minh. Ông tuyên bố sẵn sàng rút lui, lấy cớ là để tìm cách đối phó hữu hiệu với thời cuộc.

Ngày 24, tờ Hưng Việt đăng một Thông cáo:

“Sau một cuộc thương thuyết giữa Mặt trận Quốc gia Thống nhất cùng đại biểu của Việt Minh, hai bên đã thỏa thuận hợp tác cùng nhau. Ba khẩu hiệu sau này: Việt Nam hoàn toàn độc lập, dưới chính thể Cộng hòa Dân chủ, chính quyền về Việt Minh, được đại biểu Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất tuyên bố sát nhập vào Việt Minh. Những tổ chức của Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất sẽ tham gia vào cuộc biểu tình ngày 25 tháng 8”.

Trong tinh thần cộng tác vì lợi ích quốc gia, trước viễn ảnh Pháp có thể lăm le trở lại Ðông Dương, Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất đã lấy quyết định tăng cường cho Việt Minh. Việc làm này cũng phù hợp với lời kêu gọi của vua Bảo Ðại. Bức điện tín số 1855GT của Bảo Ðại gởi ngày 22 tháng 8 cho các Khâm sai ở Bắc và Nam Việt Nam đã chỉ thị các nơi nói trên nên tìm cách liên lạc với các đại biểu Việt Minh vì Bảo Ðại đã có lời yêu cầu hợp tác lập chính phủ mới thay thế chính phủ Trần Trọng Kim.

Bộ phận đảng Cộng Sản ở Nam do Nguyễn Văn Tạo, Bùi Công Trừng phụ trách đã thảo luận gay go về việc có nên thừa cơ hội nắm chính quyền hay không vì e ngại nếu quân Nhật phản ứng, đảng có thể bị thiệt hại lớn vì lực lượng Việt Minh không mạnh như ở Bắc. Phạm Ngọc Thạch là người vẫn tiếp xúc với Nhật trước kia khi phụ trách phong trào Thanh Niên Tiền Phong được đảng giao cho việc thăm dò ý đồ của Thống chế Nhật Terauchi. Trong tình huống chán nản vì nước Nhật đã tuyên bố đầu hàng quân Ðồng Minh, Terauchi hứa sẽ không can thiệp.

Vì nay được Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất tăng cường, Việt Minh quyết định sẽ tổ chức cuộc biểu tình sớm hơn, vào ngày 25 tháng 8 thay vì 28 tháng 8. Bác sĩ Phạm Ngọc Thạch được chỉ định đi liên lạc với Thống chế Nhật Terauchi để thăm dò phản ứng của quân đội Nhật. Terauchi cầm quyền chỉ huy lực lượng Ðông Nam Á hứa sẽ không can thiệp. Ðể thử trước cho chắc ăn, trong đêm 22 rạng ngày 23, Việt Minh quyết định ra tay ở Tân An là tỉnh lỵ gần Sài Gòn. Sau khi dò hỏi và được toán quân Nhật đóng ở Tân An đồng ý, Việt Minh đã kêu gọi được tỉnh trưởng Tân An giao cho Tòa bố tỉnh một cách an toàn, không một phát súng nổ.

Thế là chiều ngày 24 tháng 8, Việt Minh đã cho Thanh Niên Tiền Phong, các đội tự vệ, công chức các sở chiếm đóng dinh Thống đốc Nam Kỳ, Bưu Ðiện Trung Ương, các Kho Bạc, các bót cảnh sát, sở Mật Thám, sở Cứu hỏa, nhà máy điện, nhà máy nước... Với sự đồng ý trước của Nhật, Việt Minh tránh đột nhập treo cờ ở phủ Toàn Quyền, Ðông Dương Ngân Hàng, Kho đạn, bến tàu, sân bay, Hải Quân Công Xưởng...

Dân chúng xung quanh Sài Gòn, Chợ Lớn, Gia Ðịnh như Gò Vấp, Hóc Môn, Bà Ðiểm, Chợ Ðệm, Bình Chánh, Khánh Hội, Thị Nghè... được khuyến khích rần rộ kéo về Sài Gòn để tham dự biểu tình vào sáng 25 tháng 8. Ngay trong đêm đó, kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát đã dựng lên một kỳ đài cao 15 thước, bọc vải đỏ ở Bồn Kèn, trước dinh Xã Tây, ở ngã tư đại lộ Charner và Bonard (đường Nguyễn Huệ và Lê Lợi thời VNCH). Huỳnh Tấn Phát, thuộc đảng Tân Dân Chủ nhưng đã được Trần Văn Giàu kết nạp vào đảng Cộng sản từ ngày 5-3-1945 đã nhường chức Ủy viên cho Huỳnh Văn Tiểng trong chính phủ lâm thời mới. Danh sách 9 người của Ủy ban Hành chính Lâm thời Nam Bộ, một ủy ban tự thiết lập, được ghi to bằng chữ vàng để ra mắt dân chúng:



Chủ tịch kiêm Ủy viên Quân sự: Trần Văn Giàu

Ngoại giao: Phạm Ngọc Thạch

Nội vụ: Nguyễn Văn Tạo

Lao động: Hoàng Ðôn Văn

Thanh tra Chính trị miền Tây: Nguyễn Văn Tây

Quốc gia Tự vệ cuộc, kiêm Thanh tra Chính trị miền Ðông: Dương Bạch Mai

Kinh tế: Ngô Tấn Nhơn

Tuyên truyền và Thanh niên: Huỳnh Văn Tiểng

Tài chánh: Từ Bá Ðước


Trần Văn Giàu sau này có cho biết là khi họp Hội nghị Xứ ủy mở rộng kỳ thứ ba ở Chợ Ðệm ngày 23-8-1945, Huỳnh Tấn Phát đã được đề cử làm Ủy viên trong Lâm ủy Hành chánh Nam Bộ nhưng Huỳnh Tấn Phát đã từ chối và xin nhường cho Huỳnh Văn Tiểng thay thế.

Như thế, trong 9 ủy viên của Lâm ủy Hành chánh, 4 người là đảng viên Cộng sản Ðệ Tam, 4 người thân Cộng, chỉ có Ngô Tấn Nhơn là độc lập! Các thành phần quốc gia thuộc Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất vừa mới nhượng bộ thỏa hiệp với Việt Minh đều bị gạt ra ngoài. Họ chưa bao giờ được Việt Minh tham khảo về việc thành lập Lâm ủy, mặc dầu chỉ mới vài ngày trước, để ứng phó hữu hiệu với thời cuộc, họ đã thỏa thuận gia nhập Việt Minh để có sự đoàn kết rộng rãi.

Cũng giống như cuộc biểu tình ngày 21-8-1945 trước đó vài ngày, dân chúng đã tham gia cuộc biểu tình ngày 25-8 trong vòng trật tự, hăng hái biểu dương ý chí quyết chấm dứt chế độ thực dân. Nhưng kỳ này, nếu có khác chăng thì chỉ là sự hiện diện của cờ đỏ sao vàng của Việt Minh thay vì cờ quẻ Ly.

Nhóm Tranh Ðấu dưới sự hướng dẫn của Phan Văn Hùm và Trần Văn Thạch đã tham dự cuộc biểu tình này giống như đã có mặt trong ngày biểu tình ngày 21-8 do Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất tổ chức. Nhóm tập hợp để khởi hành ở góc Massiges - Norodom (Mạc Ðỉnh Chi - Thống Nhất thời VNCH), dưới biểu hiện Ðệ Tứ, hình trái đất tròn có ánh sáng chớp hình số 4. Những người không biết rõ tình hình trong nhóm Ðệ Tứ ở miền Nam thời bấy giờ không được biết là thật ra trong nhóm vẫn có sự phân chia làm hai bộ phận. Sự phân chia đó là do kết quả của sự liên kết khi thành lập nhóm Tranh Ðấu dưới sự điều động của Nguyễn An Ninh. Trong thời kỳ Mặt trận Bình Dân ở Pháp, một đảng viên đảng Cộng sản Pháp là Gabriel Péri đã được gởi sang Ðông Dương để điều tra tình hình. Nguyễn An Ninh đã thuyết phục được Gabriel Péri về trình lại đảng để xin ủng hộ việc xuất bản một cơ quan báo chí tranh đấu cho công nhân Việt Nam, với sự cộng tác của hai nhóm Ðệ Tam và Ðệ Tứ ở miền Nam. Kết quả cuộc vận động này của Nguyễn An Ninh là việc tái bản báo Tranh Ðấu ngày 4 tháng 10 năm 1934. Ðợt phát hành này bắt đầu với tờ Tranh Ðấu mới mang số 5.

Những người cộng tác trong tờ Tranh Ðấu đợt mới này đã đồng thanh chấp thuận đề nghị của Nguyễn An Ninh là dẫu thuộc xu hướng Ðệ Tam hay Ðệ Tứ, các bài báo sẽ không được ký tên tác giả, không quảng cáo cá nhân, không biểu lộ xu hướng đảng phái. Tất cả các bài báo phải nhắm vào cuộc đấu tranh chung chống kẻ thù là chính quyền thực dân Pháp. Cuộc liên minh độc nhất trong lịch sử giữa Ðệ Tam và Ðệ Tứ này chỉ xảy ra ở Việt Nam và đã tồn tại được gần ba năm. Hồ Hữu Tường đã gọi liên minh này là “một quái thai lịch sử”, chỉ được thành hình ở Việt Nam mà thôi.

Vì sự giao ước đó nên những người xu hướng Ðệ Tứ hoạt động công khai trong liên minh không thể bình luận về việc Stalin ký hiệp ước hỗ tương với Pháp cũng như khi Ðại hội Quốc tế Cộng sản kỳ thứ 7 và cũng là kỳ họp cuối cùng, ra lệnh hủy bỏ các chỉ thị năm 1928 (Chính sách cấp thời lật đổ chế độ tư bản toàn thế giới).


Còn tiếp