Phần 1. Chương 4: CUỘC CHIẾN BẨN THỈU-
.
Dưới cái nh́n tổng quát, một số phân tích gia cho rằng cuộc chiến tranh ở Nga là cuộc nội chiến giữa phe Bônsêvich Đỏ và phe Bảo Hoàng Trắng.
Nhưng trên thực tế, ngoài các cuộc giao chiến giữa hai phe Hồng Quân và Bạch Quân ra, vấn đề quan trọng là những ǵ xảy ra ở hậu tuyến sau khi chiến tuyến di chuyển về phiá trước. Đặc điểm của những diễn biến ở hậu phương là các cuộc đàn áp bằng vũ lực tại những nơi mà Hồng quân hay Bạch quân chiếm đóng.
Tại các vùng do Hồng Quân kiểm soát, các cuộc đàn áp được tổ chức có phương pháp và rất quy mô. Đối tượng là quần chúng của mọi tầng lớp. Đặc biệt đối với lănh tụ của các đảng phái chính trị hay các đoàn thể chống đối, các công nhân đ́nh công đ̣i hỏi yêu sách, các người trốn quân dịch, lính đào ngũ. Đơn giản hơn nữa là các công dân thuộc các giai cấp xă hội bị t́nh nghi thù địch với cái tội là đă sinh ra và lớn lên trong các thành phố của phe đối nghịch nay được tái chiếm.
Điểm quan trọng của cuộc nội chiến là cuộc đương đầu của hai phe trước hàng triệu nông dân, lính đào ngũ, bất phục tùng. Họ là yếu tố quyết định thành hay bại của cuộc chiến cho cả Hồng Quân lẫn Bạch Quân.
Suốt trong mùa hè 1919, những người nông dân đă nhiều lần nổi lên chống chính quyền Bônsêvich ở các vùng trung lưu sông Volga , sông Don và trên toàn vùng Ukraine. Nhờ các cuộc nổi loạn này, Đô đốc Koltchak và Tướng Denikime đă phá vỡ hằng trăm cây số sâu vào chiến tuyến của Bônsêvich. Nhưng sau đó vài tháng, Koltchak đă tính toán sai lầm khi ông quyết định trao trả ruộng đất lại cho các địa chủ. Nhóm nông dân vùng Tây Bá Lợi Á kịch liệt chống lại quyết định của Koltchak. V́ thế Bạch quân dưới quyền chỉ huy của Đô Đốc Koltchak thất trận.
Các cuộc hành quân của Bạch lẫn Hồng quân chỉ diễn ra từ cuối năm 1918 đến đầu năm 1919, nghĩa là chỉ hơn một năm, trên thật tế không phải là cuộc nội chiến. Đó là các cuộc chiến vô cùng bẩn thiểu với mục đích là đè đẹp các thế lực của nông dân nổi dậy ở những vùng họ chiếm đóng. Ở các vùng đất do Bônsêvich kiểm soát, đă diễn ra các cuộc đău tranh giai cấp, chống lại lớp người giàu có, các phần tử mà họ cho là xa lạ với xă hội , truy lùng lănh tụ của các phe đối lập, đàn áp những người đ́nh công, tấn công những đơn vị Hồng quân bị nghi ngờ tiếp tay trong các cuộc nổi dậy của nông dân.
Trong các vùng do Bạch quân chiếm đóng, những người bị t́nh nghi gốc Do Thái thân Bônsêvich bi truy nă gắt gao. Không phải chỉ có Bônsêvich mới đàn áp. Các cuộc khủng bố trắng đă diễn ra ở vùng Ukraine để tàn sát những người Do Thái xảy ra vào mùa hè 1919 dưới quyền chỉ huy của Tướng Denikine và các lực lượng vỏ trang Petioura. Họ đă giết lối 150.000 người Do Thái. Những nhà nghiên cứu nhận định rằng không thể đánh giá các cuộc khủng bố đỏ cũng giống như đánh giá các cuộc khủng bố trắng. Cuộc khủng bố đỏ được tổ chức có hệ thống, có phương pháp, có suy tính kỹ lưỡng và được thi hành trước khi xày ra cuộc nội chiến. Nó được lư thuyết hóa để chống lại tất cả mọi tầng lớp trong xă hội.