Một thời vang bóng (2)
[COLOR="#A52A2A"][SIZE=5][CENTER]Ai giết Tạ Thu Thâu ?[/CENTER][/SIZE][/COLOR]
[COLOR="#800080"][I][CENTER]( Tạ Thu Thâu là một nhà cách mạng Việt Nam đầu thế kỷ 20, một lănh tụ Cộng sản Đệ Tứ thời sơ khai của các phong trào cộng sản tại Đông Dương.)[/CENTER][/I] [/COLOR]
[B]Tạ Thu Thâu
(1906-1945)[/B]
[B]Tiểu sử[/B]
Tạ Thu Thâu sinh tại xă Tân B́nh, tổng An Phú, huyện Lấp Ṿ, tỉnh Long Xuyên (nay thuộc xă Tân B́nh, huyện Thạnh Hưng, tỉnh Đồng Tháp), là con thứ tư trong một gia đ́nh đông con và nghèo khó. Cha ông là Tạ Văn Sóc làm nghề thợ mộc kiêm nghề bốc thuốc. Từ năm 11 tuổi, sau khi thân mẫu qua đời, ông đậu bằng tiểu học và trúng tuyển nhập học trường trung học Chasseloup Laubat.
Sau khi đậu bằng tú tài Bản xứ (Baccalauréat Franco-Indigène) ông dạy học ở trường tư thục Nguyễn Xích Hồng, Sài G̣n và tham gia những tổ nhóm thanh niên yêu nước, trong đó có đảng An Nam trẻ (Jeune Annam) năm 1925. Sau đó hội đoàn này bị nhà cầm quyền thuộc địa giải tán. Tạ Thu Thâu coi giai đoạn này trong đời ông là “giấc mộng liều mạng của tuổi trẻ”.
Năm 1926, Tạ Thu Thâu tham gia nhiều cuộc biểu t́nh phản đối chính phủ Pháp, đ̣i các quyền tự do, dân chủ cho dân Việt. Qua Pháp tháng 7 năm 1927 khi 21 tuổi, học Khoa học tại Đại học Paris, ông gia nhập An Nam Độc lập Đảng (tiếng Pháp: Parti Annamite de l'Indépendance, PAI) của Nguyễn Thế Truyền và đảm nhiệm điều khiển đảng này năm 1928 sau khi Nguyễn Thế Truyền về nước. Ông đứng tên cùng với Huỳnh Văn Phương xuất bản tờ La Résurrection chống chính phủ Thuộc địa. Chỉ được ít lâu báo bị đ́nh bản và đảng Độc lập bị giải tán.
Năm 1929, ông tham gia hội nghị Liên đoàn Phản Đế (Liên hiệp Chống Chủ nghĩa Đế quốc) ở Frankfurt, Đức. Cùng năm đó, ông bắt đầu tiếp xúc với các nhóm tả, chống chủ nghĩa thực dân tại Paris, như Felicien Challey, Francis Jourdain và nhà văn, nhà sử học Daniel Guérin. Ông được Alfred Rosmer - một người bạn, người đồng chí, học tṛ của Trotsky - giới thiệu vào tổ chức Trốt-kít tại Pháp. Từ đó, ông trở thành một lănh tụ Trốt-kít Việt Nam đầu tiên.
Ngày 20 tháng 5 năm 1930, Tạ Thu Thâu cùng một số kiều dân Việt ở Pháp tham gia cuộc biểu t́nh trước điện Elysée phản đối việc xử tử Nguyễn Thái Học và 12 đồng chí Việt Nam Quốc dân đảng ở Yên Bái. V́ vậy, ông bị bắt cùng 18 thành viên Tổng hội Sinh viên Đông Dương (Association Générale des Etudiants Indochinois) trong đó có Nguyễn Văn Tạo và Trần Văn Giàu) và bị trục xuất về Việt Nam vào cuối tháng 5.
Về nước, Tạ Thu Thâu là một lănh tụ ái quốc nổi bậc. Là người tổ chức và lănh đạo phong trào Tả Đối lập Trốt-kít (L'Opposition de Gauche), ông hoạt động cách mạng bằng nhiều phương tiện. Về báo chí, ông xuất bản tờ Vô sản (tháng 5 năm 1932), làm báo Pháp ngữ La Lutte (Tranh đấu; tháng 4 năm 1933); nhóm trí thức làm báo này được gọi là "Les Lutteurs" (nhóm Tranh đấu) theo tên tờ báo. Có tên trong đó c̣n có Nguyễn An Ninh, Phan Văn Hùm, Huỳnh Văn Phương, Trần Văn Thạch và Dương Bạch Mai. V́ những hoạt động này Tạ Thu Thâu bị kết án hai năm tù treo.
Đầu năm 1937, ông và các nhân vật trong nhóm Tranh đấu ứng cử vào Hội đồng Thành phố Sài G̣n nhân danh Sổ lao động cùng với Dương Bạch Mai, Nguyễn Văn Tạo, Phan Văn Hùm đắc cử vẻ vang. Tuy vậy Tạ Thu Thâu bị bắt giam, măi đến năm 1939 ông mới được thả.
Năm 1939, ông cùng nhóm Tranh đấu ứng cử vào Hội đồng Quản hạt (Hội đồng Thuộc địa Nam Kỳ). Cho rằng cuộc bầu cử tổ chức gian lận, ông phản đối với Toàn quyền Đông Dương và Quốc hội Pháp. Trong khi đó có nhiều cuộc biểu t́nh chống bầu cử gian lận. Pháp bắt hết cả liên danh đưa ra ṭa với tội "phá rối trị an". Từ năm 1932 đến 1940, Tạ Thu Thâu bị bắt 6 lần và bị kết án 5 lần. Nếu cộng hết các án ông lănh, ông bị tất cả 13 năm tù và 10 năm biệt xứ.
Cuối năm 1944, sau khi được phóng thích từ tù Côn Đảo, ông dự định thành lập đảng Xă hội Thợ thuyền. Ông ra Bắc bắt liên lạc với một số đồng chí nhằm xuất bản tờ báo Chiến Đấu, để làm cơ quan ngôn luận của đảng Xă hội Thợ thuyền miền Bắc. Ông cũng tham gia nhiều cuộc mít tinh của thợ mỏ tại Hải Pḥng, Nam Định, Hải Dương.
[COLOR="#A52A2A"][I]Tháng 9 năm 1945, sau khi Nhật đảo chính Pháp, ông về Nam Kỳ. Trên đường về, ông bị Việt Minh bắt và sau đó xử tử tại Quảng Ngăi . Nhưng hiện c̣n nhiều nghi vấn về người trực tiếp ra lệnh thủ tiêu ông.[/I][/COLOR]
[B]
Đánh giá[/B]
Nhà văn, nhà phê b́nh Thiếu Sơn viết:
[I]Không ai phủ nhận được tấm ḷng yêu nước của ông, chẳng những yêu nước mà c̣n hy sinh cho nước. Chỉ có điều khác là nói tới nước, ông liền nghĩ tới dân, thứ nhất là dân vô sản. C̣n những ông XY th́ chỉ nói tới giang sơn gấm vóc, để nghĩ ngay đến những gấm vóc che phủ nơi nhà các ông, mà không cần biết tới những kẻ khố rách, áo ôm là đa số đồng bào ruột thịt của ḿnh... [/I]
[B]Tưởng niệm[/B]
Trước 1975, tại Sài G̣n ở quận 1 có một đường phố được đặt tên Tạ Thu Thâu; sau 1975, Ủy ban quân quản Sài G̣n đổi tên đường thành Lưu Văn Lang. Trước đây ở thành phố Mỹ Tho tỉnh Tiền Giang có một con đường mang tên ông ở phường 8 nhưng hiện nay đă đổi thành đường Nguyễn Văn Nguyễn
Năm 1989, nhân dịp kỷ niệm 200 năm cách mạng Pháp, “Ủy ban nước Pháp của di dân, nước Pháp của tự do” (France Des Immigrés, France Des Libertés) chọn đăng ảnh và tiểu sử họ Tạ trong một cuộc triển lăm tại Grande Arche tại khu La Défense, Paris.
[B]Việc bị sát hại[/B
[I]
Tới nay, tuy không có tranh căi về việc mặt trận Việt Minh sát hại Tạ Thu Thâu, vẫn c̣n nghi vấn về lệnh giết từ đâu đến. Nhà sử học Robert J. Alexander nêu ra một số giả thuyết:
Giả thuyết của nhà sử học Daniel Hémery cho rằng các cấp chỉ huy địa phương đă ra lệnh giết.
Rodolphe Prager, một lănh tụ cộng sản đệ tứ của Pháp, cho rằng v́ Tạ Thu Thâu hoạt động tại Nam Kỳ, nên nếu bị giết tại Trung Kỳ th́ phải qua một cấp chỉ huy cao hơn. [/I]
[COLOR="#A52A2A"][I]Trong buổi phỏng vấn ngày 25 tháng 6 năm 1946, Hồ Chí Minh đă trả lời đảng viên Xă hội Daniel Guérin về cái chết của Tạ Thu Thâu như sau:[/I][/COLOR][COLOR="#A52A2A"] [B][I] Ce fut un patriote et nous le pleurons... Mais tous ceux qui ne suivent pas la ligne tracée par moi seront brisés. (Tạ Thu Thâu là một nhà ái quốc, chúng tôi đau buồn khi hay tin ông mất... Nhưng tất cả những ai không theo con đường tôi đă vạch đều sẽ bị tiêu diệt). [/I] [/B][/COLOR]
[B]Chú thích[/B]
^ Robert J. Alexander (1991). International Trotskyism 1929-1985: A Documented Analysis of the Movement. Duke University Press.
^ Những Văn nhân Chính khách một thời, NXB Công an nhân dân, 2006, tr.156
^ “The First Pedestrian Street”. Ủy Ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh. Truy cập 12 tháng 4 năm 2008.
^ “Tổng quan về Thành phố Mỹ Tho”. UBND Thành phố Mỹ Tho. Truy cập 12 tháng 4 năm 2008.
^ Daniel Hémery (1975). Révolutionnaires vietnamiens et pouvoir colonial en Indochine: communistes, trotskystes, nationalistes à Saigon de 1932 à 1937. F. Maspero (Paris).
^ The Anti-Colonial Movement in Vietnam
[B]Tài liệu tham khảo[/B]
Đặng Văn Long (1997). Người Việt ở Pháp 1940 – 1954. Tủ sách Nghiên cứu (Paris).
Daniel Guérin. Au Service des Colonies. Paris: Editions du Minuit.
[url]http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%A1_Thu_Th%C3%A2u[/url]