Kỹ Thuật Thơ Việt Nam Hiện Đại
[CENTER][B][COLOR=#3300ff]Kỹ Thuật Thơ Việt Nam Hiện Đại[/COLOR][/B]
[B][COLOR=#3300ff]VÀ TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ MỘT BÀI THƠ[/COLOR][COLOR=#ff00cc]
[/COLOR][/B][COLOR=#3300ff]Bài của Nguyễn Vũ Văn [/COLOR]
[B][COLOR=#6600cc]LỜI NÓI ĐẦU[/COLOR][/B][/CENTER]
[B][COLOR=#6600cc][/COLOR][/B]
[COLOR=#0000ff]Đây là những nhận xét của tôi sau nhiều năm làm thơ và xem thơ, tuy rằng tôi làm thơ rất ít. Những nhận xét này không tránh khỏi c̣n nhiều thiếu sót và sai lầm, nhưng tôi không thể ḱm ḷng mà không viết ra một vấn đề mà từ xưa đến nay có lẽ chưa có ai làm, đó là kỹ thuật thơ Việt Nam hiện đại, và nhân tiện đó đi t́m những tiêu chuẩn cho một bài thơ hay.
Nếu bài viết này khơi lên được những lời phê b́nh hay bổ khuyết cho để vấn đề nêu ra được sáng tỏ, đó là điều làm tôi măn nguyện.
Ngoài ra, v́ thiếu sót tài liệu, tôi mạn phép trích dẫn một số câu thơ của tôi, mong độc giả lượng thứ.
Tôi cũng xin cảm tạ các bạn Bồ Tùng Linh, Mai Ninh, Bùi Tiến Hoàng và Mai Anh Tuấn trong nhóm Siliconband đă góp ư kiến và tài liệu cho bài này.
Nguyễn Vũ Văn
[EMAIL="vanvung@teleport.com"][COLOR=#0000ff]vanvung@teleport.com[/COLOR][/EMAIL]
[URL="http://www.teleport.com/~vanvung/"][COLOR=#0000ff]http://www.teleport.com/~vanvung/[/COLOR][/URL]
Kể từ khi đất nước bị chia cắt vào năm 1954, thi ca miền Nam với những đỉnh cao như Vũ Hoàng Chương và Đinh Hùng c̣n mang đậm nhiều nét cổ điển. Cho tới năm 1956, khi tạp chí Sáng Tạo ra đời cùng với sự xuất hiện của một số nhà thơ ngoài nhóm Sáng Tạo, văn thơ miền Nam đă có một sắc thái tân kỳ về nội dung cũng như kỹ thuật. Từ đó kỹ thuật thơ Việt Nam càng ngày càng đổi mới, tiến triển, nhưng cũng mang lại không ít ngỡ ngàng cho số đông độc giả. Một số bài thơ có vẻ khó hiểu khiến người ta không chấp nhận được. Và những bài thơ hay không được thưởng thức. Bởi v́ không có tác giả nào nói ra kỹ thuật của ḿnh và có lẽ cũng không có ai khác đề cập đến.
Ngược lại, người ta vẫn ca tụng một số bài thơ mà không chú ư đến kỹ thuật kém cỏi. Vàng thau lẫn lộn.
Bởi vậy bài này được viết nhằm mục đích nêu lên một số đặc điểm của thơ hiện đại, về h́nh thức cũng như nội dung và kỹ thuật, đồng thời đề nghị những tiêu chuẩn của một bài thơ hay.
Trước hết, chúng tôi cố gắng xác định cách hợp vận mà nhiều người c̣n lầm lẫn, sau đó sẽ nêu lên các đặc điểm khác về thơ.
[B][COLOR=#ff0099]Đoạn 1. CÁCH HỢP VẬN [/COLOR][/B]
Nguyên tắc : vần bằng hợp với vần bằng, vần trắc hợp với vần trắc. (Trong âm nhạc, bằng có thể hợp vận với trắc, thí dụ: nhà hợp vận với nhá).
Âm vận : Cách hợp vận trong thơ không có căn bản ngữ âm (phonetics) nào cả, ở đây tôi chỉ dựa theo cách hợp vận cổ truyền mà phân biệt như sau.
Âm vận có 2 loại toàn vận và bán vận.
Toàn vận : 2 từ chỉ khác nhau về phụ âm đầu. Thí dụ: a) t́nh, ḿnh, khinh, linh. b) ta, mà, la, tha.
Bán vận : 2 từ khác nhau trong nguyên âm hay trong nguyên âm và phụ âm cuối.
A.- Bán vận trong nguyên âm : Những âm họp thành nhóm sau đây hợp vận với nhau:
1/ a, ă, â, o, ơ, ô, u, ư, oa, ua, ưa. Thí dụ: a) tha, mo, lu, thư, thoa, qùa, cua, thưa. b) lạ, thố, thụ, thóa, qụa, thủa, thửa, lựa. c) chang, rằng, nằm, lầm. d) thôn, mun,
2/ i, e, ê, oe, ue, uê, uy. Thí dụ: a) thi, me, ve, que, quy. b) thí, lẹ, thế, nhuệ. c) thịt, khét, chết. d) em, quen, đêm.
3/ ai, ay, ây, oi, ôi, ơi, oai, ui, ưi, ươi, uôi. Thí dụ: a) thai, chay, khoai, ṃi, thôi, lơi, thui, người, nguôi. b) thái, cậy, mọi, đổi, củi, ngửi, lưới, đuối.
4/ i, uy, uya
5/ ia, uya.
6/ i, e, ê, iê, uyê. Thí dụ: a) tin, men, lên, thiên, thuyền. b) tịt, lét, tết, khiết, khuyết, tuyệt, tiếc, tích.
7/ a (+phụ âm), o (+phụ âm), ô (+phụ âm), u (+phụ âm), ư (+phụ âm), ươ (+phụ âm). Thí dụ: chang, trong, nung, lưng, chương, chuông; trọng, chúng, thượng, chuộng, nướng; nóc, được.
8/ oa (+phụ âm), uâ (+phụ âm), uô (+phụ âm). Thí dụ: a) loan, luân. b) thoát, khoác, luật, thuốc. c) loang, khuôn, chuông, khuân, khuâng.
9/ ao, âu.
10/ eo, oeo, êu, iêu, yêu, iu.
Tóm tắt, nguyên âm chia làm 2 nhóm chính có âm phân biệt: (a, ă, â, o, ô, ơ, u, ư ) và (i, y, e, ê) . Nếu 2 nhóm này mà hợp vận với nhau th́ bằng cách bắc cầu từ âm nọ qua âm kia, th́ bất cứ 2 âm (2 nguyên âm hay 2 nhóm nguyên âm trong một từ) nào cũng có thể hợp vận với nhau.
B. Bán vận trong nguyên âm và phụ âm cuối . Nguyên âm th́ theo nguyên tắc trên. Phụ âm cuối có thể thay đổi như sau:
1/ c, ch, t, p. Thí dụ: lắc, trách, tát, chập.
2/ n, nh, m. Thí dụ: a) than, cành, chàm. B) cận, thánh, cám.
3/ n, ng. Thí dụ: a) than, thong, không, thằng. B) cận, thắng, cống.
Thơ tự do rất hợp với bán vận. Trong thể thơ này, vần hợp nhau chan chát (thí dụ: h́nh, t́nh) làm câu thơ kém hay.
Điều tối kỵ trong âm vận : dùng 2 chữ giống nhau trong 2 vần kế tiếp hay trong 3 câu lục bát kế tiếp, ngoại trừ trường hợp nhắc đi nhắc lại để nhấn mạnh. (Nguyên tắc chung là tránh điệp ngữ). Thí dụ:
Nhà em mái tranh
Trắng giàn dây mơ
Bây giờ hoa cũ
Rụng hoài trong mơ (Phạm thiên Thư - Giàn mơ)
Tôi phải dỗ như là tôi đă lớn
Phải thẹn tḥ như sắp cưới hay vừa yêu
Phải nói vơ vào, rất vội: người yêu
Nếu ai có hỏi thầm: ai thế (Nguyên Sa - Tuổi 13)
Những câu thơ lạc vận :
Thơ lạc vận có rất nhiều trong các tạp chí và Web sites, không tiện trích dẫn ra đây.
Thỉnh thoảng trong bài thơ có một hai chỗ lạc vận th́ c̣n có thể bỏ qua. Chứ cả đoạn lạc vận th́ bài thơ không c̣n giá trị.
Ngay cả những nhà thơ nổi tiếng cũng có những câu lạc vận, do vô t́nh hay cố ư. Thí dụ:
Từ ngày đàn rẽ đường tơ,
Sao tôi không biết hững hờ nàng đan .
Kéo dài một chiếc áo len ,
Tơ càng đứt mối, nàng càng nối dây.
Khánh ơi, c̣n hỏi ǵ anh?
Xưa t́nh đă vỡ, nay t́nh c̣n nguyên. (Thâm Tâm - Gửi T.T.Kh)
Buồm lên biển tím chênh vênh,
Một đêm gă bỏ t́nh nhân lại bờ.
Ḷng qùy nhớ mặt trời xa,
Vào quán biển hỏi thăm ngườ i xa xưa (Phạm thiên Thư - Quán rượu ven biển)
Con chim én cùng với thơ bay trong nắng
Trên môi anh dường có ngọn cỏ thơm
Là ngón tay nào trong mười ngón tay em
Có cả nụ hôn đầu quanh quất đó...
Tháng Giêng và anh rủ nhau ngồi dưới phố
Tô môi hồng xin nhớ cánh sen non
Tháng Giêng chờ một chút lượng xuân em
Nụ cười đó, anh chờ xuân vĩnh viễn (Nguyên Sa - Tháng giêng và anh)
Sao hương sắc lên mắt ḿnh t́nh tứ
Và đôi mắt nh́n tôi ngập nhừng chim sẻ (Nguyên Sa - Tuổi 13)
Em chưa nh́n mà đă rộng trời xanh
Anh đă trông lên bằng đôi mắt chung t́nh (Nguyên Sa-Áo lụa Hà Đông)
Có phải tôi chưa được quen
Làm sao buổi sáng đợi chờ em ?
Hay từng hơi thở là âm nhạc
Đàn xuống cung trầm mắt nhơ ?thương ? (Nguyên Sa - Tương Tư) [/COLOR][COLOR=#ccccf]
[/COLOR]
[COLOR=#ccccf][COLOR=blue]vdn_st
[/COLOR][COLOR=paleturquoise]< Sửa đổi bởi: [B]Viet duong nhan[/B] -- [B]14.1.2006 2:12:06 [/B]>[/COLOR] [/COLOR]
__________________
[COLOR=blue]"Giữa sỏi đá vút vươn niềm hy vọng
Trong tro tàn dào dạt nhựa hồi sinh
Hận nội thù trên máu ruột Tiên Rồng
Căm giặc cộng (BÁN) non sông Hồng Lạc"
(YTKCPQ)[/COLOR] [IMG]http://img.photobucket.com/albums/v224/trucle_90/microsoft/animation/CO_VANG_3_SOC_DO.gif[/IMG]
[CENTER][SIZE=3][COLOR=#ff0000]"Cộng sản c̣n thống trị trên quê hương - Ta c̣n phải đấu tranh"[/COLOR][/SIZE]
[URL="http://vietduongnhan.blogspot.com/"][COLOR=blue]Blog[/COLOR][/URL] - [URL="http://motgocpho.com/forums/forumdisplay.php?f=140"][COLOR=blue]MGP[/COLOR][/URL] - [URL="http://vinhdanhngilnhvitnamcngha.blogspot.com/"][COLOR=blue]VNCH[/COLOR][/URL] - [URL="http://www.viet.no/forum/viewforum.php?f=22"][COLOR=blue]Viet.no[/COLOR][/URL][/CENTER]