HỒI KƯ CỦA MỘT NGƯỜI HÀ NỘI
HỒI KƯ CỦA MỘT NGƯỜI HÀ NỘI
(Với bút hiệu tự do (chữ thường, viết liền) ông Nguyễn Văn Luận là tác giả bài "Người t́m tự do và tượng thần tự do" đă được b́nh chọn trúng giải chính thức trong giải sơ kết 3 tháng ỹ. Tác giả sinh năm 1937, hiện cư ngụ tại Worcester, Massachusetts . Công việc: Technician hăng điện tử ở Mass. Sau đây là bài viết mới nhất của ông.)
Ông Ḥa là cựu sĩ quan Việt Nam Cộng Ḥa, bị Cộng sản bắt đi tù năm 1975, sang Mỹ theo diện HO. Tôi gặp ông tại một tiệc cưới, trở thành bạn, thường gặp nhau bởi cùng sở thích, nói chuyện văn chương, thời thế, dù trong quá khứ ông sống tại miền Nam , tôi ở xứ Bắc.
Một lần tới thăm, cháu Thu Lan, con ông Ḥa, hỏi tôi:
"Bác ở Hànội mà cũng đi tị nạn à...?"
Nghe hỏi tự nhiên nên tôi chỉ cười:
"Cái cột đèn mà biết đi, nó cũng đi, nữa là bác!"
Thực ra tôi đă không trốn thoát được từ lần đầu "vượt tuyến" vào miền Nam . Rồi thêm nhiều lần nữa và 2 lần "vượt biển", vẫn không thoát. Chịu đủ các "nạn" của chế độ cộng sản trong 27 năm ở lại miền Bắc, tôi không "tị nạn", mà đi t́m Tự Do , trở thành "thuyền nhân ", đến nước Mỹ năm 1982.
Sinh trưởng tại Hànội, những năm đầu sống ở Mỹ, tôi đă gặp nhiều câu hỏi như cháu Thu Lan, có người v́ ṭ ṃ, có người giễu cợt . Thời gian rồi cũng hiểu nhau.
Hànội di cư.
Người dân sống ở miền Nam trù phú, Tôi hằng suy nghĩ và muốn viết những gịng hồi tưởng, vẽ lại bức tranh Hànội xưa, tặng thế hệ trẻ, và riêng cho những người kể cả hàng triệu người di cư từ miền Bắc, đă không biết được những ǵ xảy ra tại Hànội, thời người Cộng sản chưa vận com-lê, đeo cà-vạt, phụ nữ không mặc áo dài.
Hiệp định Geneve chia đôi nước Việt. Cộng sản, chưa lộ mặt là Cộng sản, tràn vào miền Bắc tháng 10 năm 1954. Người Hànội đă "di cư" vào miền Nam, bỏ lại Hànội hoang vắng, tiêu điều, với chính quyền mới là Việt Minh, đọc tắt lại thành Vẹm. V́ chưa trưởng thành, tôi đă không hiểu thế nào là ...Vẹm!
Khi họ "tiếp quản" Hànội, tôi đang ở Hải pḥng. Dân đông nghịt thành phố, chờ "tầu há mồm" để di cư. Trước Nhà Hát Lớn, vali, ḥm gỗ, bao gói xếp la liệt. Lang thang chợ trời, tôi chờ cha tôi quyết định đi Nam hay ở lại. Hiệp định Geneve ghi nước Việt Nam chỉ tạm thời chia cắt, hai năm sau sẽ "Tổng tuyển cử” thống nhất. Ai ngờ Cộng sản miền Bắc "tổng tấn công" miền Nam !
Gia đ́nh lớn của tôi, không ai làm cho Pháp, cũng không ai theo Việt Minh. Cha tôi làm chủ một hăng thầu, nghĩ đơn giản là dân thường nên ở lại. Tôi phải về Hànội học.
Chuyến xe lửa Hànội "tăng bo" tại ga Phạm Xá, nghĩa là hai chính quyền, hai chế độ, ngăn cách bởi một đoạn đường vài trăm mét , phải đi bộ hoặc xe ngựa. Người xuống Hải pḥng ùn ùn với hành lư để đi Nam , người đi Hànội là con buôn, mang "xăng" về bán. Những toa tầu chật cứng người và chất cháy, từ chai lọ đến can chứa nhà binh, leo lên nóc tầu, bíu vào thành toa, liều lĩnh, hỗn loạn ...
Tới cầu Long Biên tức là vào Hànội. Tầu lắc lư, người va chạm người. Thằng bé ù chạc 15 tuổi, quắc mắt nh́n tôi:
"Đề nghị đồng chí xác định lại thái độ, lập trường tư tưởng..!".
Tôi bàng hoàng v́ thứ ngoại ngữ Trung quốc, phiên âm thành tiếng Việt, nghe lần đầu không hiểu, để rồi phải "học tập" suốt 20 năm, "ngoại ngữ cộng sản": đấu tranh, cảnh giác, căm thù và ...tiêu diệt giai cấp! (Thứ ngôn ngữ này ghi trong ngoặc kép).
Hànội im ĺm trong tiết đông lạnh giá, người Hànội e dè nghe ngóng từng "chính sách "mới ban hành. "Cán bộ" và "bộ đội" chỉ khác nhau có ngôi sao trên mũ bằng nan tre, phủ lớp vải mầu cỏ úa, gọi là "mũ bộ đội", sau này có tên là "nón cối". Hànội "xuất hiện" đôi dép "B́nh Trị Thiên", người Bắc gọi là "dép lốp", ghi vào lịch sử thành "dép râu". Chiếc áo dài duyên dáng, thướt tha của thiếu nữ Hànội được coi là "biểu hiện" của "tư sản, phong kiến", biến mất trong mười mấy năm sau, v́ "triệt để cách mạng". Lần đầu tiên, "toàn thể chị em phụ nữ" đều mặc giống nhau: áo "sơ mi", quần đen. Hăn hữu, như đám cưới mới mặc sơ mi trắng v́ "cả nước" không có xà pḥng.
Chơi vơi trong Hànội, tôi đi t́m thầy xưa, bạn cũ, hầu hết đă đi Nam . Tôi phải học năm cuối cùng, Tú tài 2, cùng một số "lớp Chín hậu phương", năm sau sẽ sát nhập thành "hệ mười năm". Số học sinh "lớp Chín" này vào lớp không phải để học, mà là "tổ chức Hiệu đoàn", nhận "chỉ thị của Thành đoàn" rồi "phát động phong trào chống văn hóa nô dịch!". Họ truy lùng...đốt sách! Tôi đă phải nhồi nhét đầy ba bao tải, Hiệu đoàn "kiểm tra", lục lọi, từ quyển vở chép thơ, nhạc, đến tiểu thuyết và sách quư, mang "tập trung" tại Thư viện phố Tràng Thi, để đốt. Lửa cháy bập bùng mấy ngày, trong niềm "phấn khởi", lời hô khẩu hiệu "quyết tâm", và "phát biểu của bí thư Thành đoàn": tiểu thuyết của Tự Lực Văn Đoàn là ..."cực kỳ phản động!". Vào lớp học với những "phê b́nh, kiểm thảo...cảnh giác, lập trường", tôi đành bỏ học. Chiếc radio Philip, "tự nguyện “mang ra "đồn công an", thế là hết, gia tài của tôi!
Mất đời học sinh , tôi bắt đầu cuộc sống đọa đày v́ "thành phần giai cấp", "sổ hộ khẩu", "tem, phiếu thực phẩm" , "lao động nghĩa vụ hàng tháng". Đây là chính sách dồn ép thanh niên Hànội đi "lao động công trường", miền rừng núi xa xôi. Tôi chỉ bám Hànôi được 2 năm là bị "cắt hộ khẩu", ...đi tù!
Tết đầu tiên sau "tiếp quản", c̣n được gọi là" sau ḥa b́nh lập lại", Hànội mơ hồ. Những bộ mặt vàng vơ , áo quần nhầu nát, xám xịt, thái độ "ít cởi mở", từ "nông thôn" kéo về chiếm nhà người Hànội di cư. Người Hànội ở lại bắt đầu hoang mang v́ những tin dồn và "chỉ thị": ăn Tết "đơn giản, tiết kiệm". Hàng hóa hiếm dần, "hàng nội" thay cho "hàng ngoại".
Âm thầm, tôi dạo bước bên bờ Hồ Gươm, tối 30 Tết. Tháp Rùa, Cầu Thê Húc nhạt nḥa, ảm đạm, đền Ngọc Sơn vắng lặng. Chỉ có Nhà Thủy Tạ, đêm nay có ca nhạc, lần cuối cùng của nghệ sĩ Hànội. Đoàn Chuẩn nhớ thương hát “Gửi người em gái miền Nam ", để rồi bị đấu tố là tư sản, rạp xinê Đại Đồng phố Hàng Cót bị "tịch thu". Hoàng Giác ca bài "Bóng ngày qua", thành "tề ngụy", hiệu đàn nhỏ phố Cầu Gỗ phải dẹp, vào tổ đan mũ nan, làn mây, sống "tiêu cực" hết đời trong đói nghèo, khốn khổ. Danh ca Minh Đỗ, Ngọc Bảo, nhạc sĩ Tạ Tấn, sau này làm ǵ, sống ra sao, "phân tán", chẳng ai c̣n gặp nhau, sợ thành "phản động tụ tập".
"Chỉ thị Đảng và Ủy ban Thành" "phổ biến rộng răi trong quần chúng" là diệt chó. "Toàn dân diệt chó", từ thành thị đến "nông thôn". Gậy gộc, giây thừng, đ̣n gánh, nện chết hoặc bắt trói, rồi đầu làng, góc phố "liên hoan tập thể". Lư do giết chó, nói là trừ bệnh chó dại, nhưng đó là "chủ trương”, chuẩn bị cho đấu tố "cải tạo tư sản" và "cải cách ruộng đất". Du kích, công an ŕnh ṃ, "theo dơi", “nắm vững t́nh h́nh" không bị lộ bởi chó sủa. Mọi nơi im phăng phắc ban đêm, mọi người nín thở đợi chờ thảm họa.
Hànội đói và rách, khoai sắn chiếm 2 phần tem gạo, 3 mét vải "cung cấp" một năm theo "từng người trong hộ". Mẹ may thêm chiếc quần "đi lao động” th́ con nít cởi truồng. Người thành thị, làm cật lực, xây dựng cơ ngơi, có ai ngờ bị quy là "tư sản bóc lột"? Nhẹ hơn là "tiểu tư sản", vẫn là "đối tượng của cách mạng".
Nông dân có dăm sào ruộng đất gia truyền vẫn bị quy là "địa chủ cường hào"! Giáo sư Trương văn Minh, hiệu trưởng trường Tây Sơn, ngày đầu "học tập", đă nhẩy lầu, tự tử.
"Tư sản Hànội" di cư hết, chẳng c̣n bao nhiêu, nên "công tác cải tạo được làm "gọn nhẹ" và "thành công vượt mức", nghĩa là mang bắn một, hai người "điển h́nh", coi là "bọn đầu xỏ" "đầu cơ tích trữ", c̣n th́ "kiểm kê", đánh "thuế hàng hóa", "truy thu", rồi "tịch thu" v́ "ngoan cố, chống lại cách mạng!".
Báo, đài hàng ngày tường thuật chuyện đấu tố, kể tội ác địa chủ, theo bài bản của "đội cải cách" về làng, "bắt rễ" "bần cố nông", "chuẩn bị thật tốt", nghĩa là bắt học thuộc ḷng "từng điểm" : tội ác địa chủ th́ phải có hiếp dâm, đánh đập, bắt con ở đợ, "điển h́nh" th́ mang thai nhi cho vào cối giă, nấu cho lợn ăn, đánh chết tá điền, hiếp vợ sặc máu ...! Một vài vụ, do "Đảng lănh đạo", "vận động tốt", con gái, con dâu địa chủ, "thoát ly giai cấp", "tích cực" "tố cáo tội ác" của cha mẹ . Cảnh tượng này thật năo nùng ! Lời Bác dạy suốt mấy mươi năm: "Trung với Đảng, hiếu với dân ..." là vậy!
"Bần cố nông" cắm biển nhận ruộng được chia, chưa cấy xong hai vụ th́ "vào hợp tác", "làm ăn tập thể", ruộng đất lại thu hồi về "cộng sản" .
"Toàn miền Bắc" biết được điều "cơ bản" về Xă hội chủ nghĩa là... nói dối! Mọi người, mọi nhà "thi đua nói dối", nói những ǵ Đảng nói. Nói dối để sống c̣n, tránh "đàn áp", lâu rồi thành "nếp sống", cả một thế hệ hoặc lặng câm, hoặc nói dối, v́ được "rèn luyện" trong xă hội ngục tù, lấy "công an" làm "ṇng cốt" chế độ.
Ở Mỹ, ai hỏi bạn: "How are you? ” bạn trả lời: "I'm fine, thank you". Ở miền Bắc, thời đại Hồ chí Minh, "cán bộ" hỏi: "công tác" thế nào?, dù làm nghề bơm xe, vá lốp, người ta trả lời: "...rất phấn khởi, ra sức thi đua, lập thành tích chào mừng... các nước anh em!"
Bị bắt bên bờ sông Bến Hải, giới tuyến chia hai miền Nam Bắc, năm 19 tuổi, tôi bị giong về Lệ Thủy bởi "bộ đội biên pḥng", được "tự do" ở trong nhà chị "du kích" hai ngày, đợi đ̣ về Đồng Hới. Trải 9 trại giam nữa th́ về tới Hỏa Ḷ Hànội, vào xà lim. Cảnh tù tội chẳng có ǵ tươi đẹp, xă hội cũng là một nhà tù, không như báo, đài hằng ngày kêu to "Chế độ ta tươi đẹp".
Cơ hàn thiết thân, bất cố liêm sỉ, người tù "biến chất", người tứ chiến kéo về, nhận là người Hànội, đói rét triền miên nên cũng "biến chất"! Đối xử lọc lừa, gia đ́nh, bè bạn, họ hàng, "tiếp xúc" với nhau phải "luôn luôn cảnh giác". Hànội đă mất nền lễ giáo cổ xưa, Hànội suy xụp tinh thần v́ danh từ "đồng chí"!
Nằm trong xà lim, không có ngày đêm, giờ giấc, nghe tiếng động mà suy đoán "t́nh h́nh" Ánh diện tù mù chiếu ô cửa sổ nhỏ song sắt, cao quá đầu, tôi đứng trên xà lim, dùng ngón tay vẽ chữ lên tường, "liên lạc" được với Thụy An ở xà lim phía trước.
Thụy An là người Hànội ở lại, "tham gia hoạt động” Nhân Văn Giai Phẩm, đ̣i tự do cho văn nghệ sĩ, sau chuyển lên rừng, không có ngày về Hànội. Bà đă dùng đũa tre chọc mù một mắt, nói câu khí phách truyền tụng: "Chế độ này chỉ đáng nh́n bằng nửa con mắt!"
Người du lịch Việt Nam , ít có ai lên vùng thượng du xứ Bắc, tỉnh Lào Cai, có trại tù Phong Quang hà khắc, có thung sâu heo hút, có tù chính trị chặt tre vầu theo "định mức chỉ tiêu". Rừng núi bao la, tiếng chim "bắt cô trói cột", nấc lên nức nở, tiếng gà gô, thức giấc, sương mù quanh năm.
Phố Hàng Đào Hànội, vốn là "con đường tư sản", có người trai trẻ tên Kim, học sinh Albert Sarreaut. Học trường Tây th́ phải chịu sự "căm thù đế quốc" của Đảng, "đế quốc Pháp" trước kia và "đế quốc Mỹ" sau này. Tù chính trị nhốt lẫn với lưu manh, chưa đủ một năm, Kim Hàng Đào "bất măn" trở thành Kim Cụt, bị chặt đứt cánh tay đến vai, không thuốc, không "nhà thương" mà vẫn không chết.
Phố Nguyễn công Trứ gần Nhà Rượu, phía Nam Hànội, người thanh niên đẹp trai, có biệt danh Phan Sữa, giỏi đàn guitar, mê nhạc Đoàn Chuẩn, đi tù Phong Quang v́ "lăng mạn". Không hành lư nhưng vẫn ôm theo cây đàn guitar. Chỉ v́ "tiểu tư sản", không "tiến bộ", không có ngày về...! Ba tháng "kỷ luật", Phan Sữa hấp hối, khiêng ra khỏi Cổng Trời cao vút, gió núi mây ngàn, th́ tiêu tan giấc mơ T́nh nghệ sỹ!
Người già Hànội chết dần, thế hệ thứ hai, "xung phong", "t́nh nguyện" hoặc bị "tập trung" xa rời Hànội. Bộ công an "quyết tâm quét sạch tàn dư đế quốc, phản động", nên chỉ c̣n người Hànội từ "kháng chiến" về, "nhất trí tán thành" những ǵ Đảng ...nói dối !
Tôi may mắn sống sót, dù mang lư lịch "bôi đen chế độ", "âm mưu lật đổ chính quyền", trở thành người "Hànội di cư", 10 năm về Hànội đôi lần, khó khăn v́ "tŕnh báo hộ khẩu", "tạm trú tạm vắng". "Kinh nghiệm bản thân”, "phấn đấu vượt qua bao khó khăn , gian khổ", số lần tù đă quên trong trí nhớ, tôi sống tại Hải pḥng, vùng biển.
Hải pḥng là cơ hội "ngàn năm một thuở" cho người Hànội "vượt biên" khi chính quyền Hànội chống Tầu, xua đuổi "người Hoa" ra biển, khi nước Mỹ và thế giới đón nhận "thuyền nhân" tị nạn.
Năm 1980, tôi vào Sàig̣n, thành phố đă mất tên sau "ngày giải phóng miền Nam ". Vào Nam , tuy phải lén lút mà đi, nhưng vẫn c̣n dễ hơn "di chuyển" trong các tỉnh miền Bắc trước đây. Tôi bước trên đường Tự Do, hưởng chút dư hương của Sài g̣n cũ, cảnh tượng rồi cũng đổi thay như Hànội đă đổi thay sau 1954 v́ "cán ngố" cai trị.
Miền Nam "vượt biển" ào ạt, nghe nói dễ hơn nên tôi vào Sàig̣n, t́m manh mối. Gặp cha mẹ ca sĩ Thanh Lan tại nhà, đường Hồ Xuân Hương, gặp cựu sĩ quan Cộng Ḥa, anh Minh, anh Ngọc, đường Trần quốc Toản, tù từ miền Bắc trở về. Đường ra biển tính theo”cây", bảy, tám cây (vàng lá) mà dễ bị lừa. Chị Thanh Chi (mẹ Thanh Lan) nh́n "nón cối" "ngụy trang" của tôi, mỉm cười: "Trông anh như cán ngố, mà chẳng ngố chút nào!"
"Hànội, trí thức thời Tây, chứ bộ...!. Cả nước Việt Nam , ai cũng sẽ trở thành diễn viên, kịch sĩ giỏi!"
Về lại Hải pḥng với "giấy giới thiệu" của "Sở giao thông" do "móc ngoặc" với "cán bộ miền Nam" ở Saig̣n, tôi đă t́m ra "biện pháp tốt nhất" là những dân chài miền Bắc vùng ven biển. Đă đến lúc câu truyền tụng "Nếu cái cột điện mà biết đi....", dân Bắc "thấm nhuần" nên "nỗ lực" vượt biên.
Năm bốn mươi tư tuổi, tôi t́m được Tự Do, định cư tại Mỹ, học tiếng Anh ngày càng khá, nhưng nói tiếng Việt với đồng hương, vẫn c̣n pha chút "ngoại ngữ " năm xưa. Cuộc sống của tôi ở Việt Nam đă đến "mức độ" khốn cùng, nên tan nát, thương đau. Khi đă lang thang "đầu đường xó chợ" th́ mới đủ "tiêu chuẩn" "xuống thành phần", lư lịch có thể ghi là "dân nghèo thành thị", nhưng vẫn không bao giờ được vào "công nhân biên chế nhà nước". Tôi mang nhẫn nhục, "kiên tŕ" sang Mỹ, làm lại cuộc đời, nên "đạt kết quả vô cùng tốt đẹp", "đạt được nguyện vọng" hằng ước mơ!
Có người "kêu ca" về "chế độ tư bản" Mỹ tạo nên cuộc sống lo âu, tất bật hàng ngày, th́ xin "thông cảm" với tôi, ngợi ca nước Mỹ đă cho tôi nhân quyền, dân chủ, trở thành công dân Hoa kỳ gốc Việt, hưởng đầy đủ "phúc lợi xă hội", c̣n đẹp hơn tả trong sách Mác Lê về giấc mơ Cộng sản.
Chủ nghĩa Cộng sản xụp đổ rồi. Cộng sản Việt Nam bây giờ "đổi mới". Tiếng "đổi" và "đổ" chỉ khác một chữ "i". Người Việt Nam sẽ cắt đứt chữ "i" , dù phải từ từ, bằng "diễn biến ḥa b́nh". Chế độ Việt cộng "nhất định phải đổ", đó là "quy luật tất yếu của lịch sử nhân loại".
Ôi! "Đỉnh cao trí tuệ", một mớ danh từ...!
