Việt Nam – Mỹ: Từ “leo thang chiến tranh” sang “leo thang đối thoại”
[B][COLOR="#0000FF"]Người Mỹ thích rượu Gin, người Anh thích Whisky, người Pháp thích rượu Cognac, c̣n người Việt lại thích rượu nút lá chuối. Khác nhau thật đấy, nhưng vẫn cùng là rượu, và mọi người đều muốn uống rượu hết, chả trừ dân tộc nào cả.Giá trị chung th́ vẫn có, nhưng bản sắc lại rất riêng.- nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan nói[/COLOR][/B]
Thể chế Mỹ có nhiều phe phái, nhiều lực lượng có tiếng nói như nhau. Bên hành pháp khác, lập pháp khác, tư pháp khác, tam quyền phân lập rơ ràng. Chính v́ vậy bên hành pháp nhiều khi phải tranh thủ bên lập pháp, hay bên lập pháp có thể áp đặt rất nhiều cho bên hành pháp… Nói chuyện với họ, anh phải biết đang nói chuyện với ai, là người như thế nào, gia đ́nh, hoàn cảnh ra sao - nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan nói
[B]“Vẫn c̣n những khác biệt, nhưng vẫn là một đối tác”[/B]
[I][COLOR="#A52A2A"]- Ông đánh giá thế nào về sự can dự của Mỹ tại khu vực này? Chẳng hạn, năm ngoái tại Thượng đỉnh Đông Á ở Hà Nội, mới có Ngoại trưởng Hilary Clinton tham dự, nhưng đến năm nay ở Bali cấp tham dự là Tổng thống Barrack Obama, người đă có những tuyên bố khá mạnh mẽ về vai tṛ của sự can dự của Mỹ đối với việc đảm bảo an ninh khu vực?[/COLOR][/I]
Thực ra, chuyện Mỹ can dự vào châu Á – Thái B́nh Dương không phải mới. Có điều, vị trí của châu Á – Thái B́nh Dương đă nổi lên vào cuối thế kỷ trước, vào những năm ’90 đă lộ rơ rồi, trong bối cảnh hiện nay càng nổi bật hơn nữa.
[CENTER][IMG]http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/giangvttk/20111231/ctn-apec1.jpg[/IMG]
[I]Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và phu nhân chụp ảnh cùng vợ chồng Tổng thống
Barack Obama bên lề hội nghị APEC 2011 tại Hawaii (Mỹ)[/I][/CENTER]
[I][COLOR="#A52A2A"]- V́ sao?[/COLOR][/I]
Thứ nhất, kinh tế cả thế giới đều khó khăn, riêng châu Á – Thái B́nh Dương vẫn giữ được mức tăng trưởng ổn định, tuy có giảm đôi chút.
Thứ hai, những nền kinh tế mới nổi tập trung ở đây. Vào những năm ’80-90’ của thế kỷ trước, đó là những “con rồng”, “con hổ” châu Á, như Hàn Quốc, Hồng Công, Singapore, hay Malaysia, Thái Lan.
Và đặc biệt có con rồng to là Trung Quốc. Rồi bây giờ lại đến Ấn Độ. Hay Indonesia cũng được xếp vào loại cường quốc bậc trung, có trong nhóm G20. Việt Nam ta cũng được đánh giá là nước có tiềm năng.
Cái thứ hai đă làm rơ nét cái thứ nhất về tiềm năng kinh tế.
Thứ ba, nhiều nước lớn đều qui tụ ở đây. Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga, Ấn Độ, c̣n Tây Âu mới hiện diện ít thôi. Khi mấy ông lớn tụm lại với nhau th́ thành quan trọng thôi. Đó là địa chính trị.
C̣n địa kinh tế, th́ ngoài chuyện đă nói ở trên, đây là ngă ba đường của vận chuyển quốc tế, qua eo Malacca. Trong t́nh h́nh phát triển kinh tế thế này, vấn đề nguyên liệu và năng lượng trở thành vấn đề rất lớn.
Bây giờ, người ta mới nhấn mạnh chuyện Mỹ quay lại, chứ thực ra người Mỹ chưa bao giờ rời bỏ khu vực này. Không phải ngẫu nhiên mà Mỹ đă tiến hành 3 cuộc chiến tranh ở đây: chiến tranh Thái B́nh Dương; chiến tranh Triều Tiên và chiến tranh Việt Nam – Đông Dương.
[I][COLOR="#A52A2A"]- Nhưng có một thời gian họ xao lăng…[/COLOR][/I]
Bởi họ sa lầy vào những chuyện khác. Họ thất bại ở Việt Nam nên phải rút ra, rồi sa lầy ở Trung Cận Đông trong một thời gian rất dài. Rồi những biến động ở châu Âu cũng thu hút sự quan tâm của Mỹ. Nên nói theo cách nói của ta là Mỹ đă “lực bất ṭng tâm”, muốn quay lại cũng chẳng quay lại được.
Nay t́nh h́nh thay đổi, trong đó có nhân tố Trung Quốc nổi lên mà người Mỹ cho rằng có thể cạnh tranh với họ. Chính v́ vậy họ phải rút dần chân khỏi những chỗ khác, xác định châu Á – Thái B́nh Dương là hướng chiến lược của họ.
Như vậy, cái mới ở đây là sự nhấn mạnh của họ thôi, chứ không phải là sự bắt đầu.
[I][COLOR="#A52A2A"]- Nhưng sự hiện diện của họ hiện nay khác với ngày xưa như thế nào?[/COLOR][/I]
Ngày xưa, sự hiện diện lớn hơn. Hai cuộc chiến tranh lớn đều tiến hành ở đây là Chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Việt Nam. Bao nhiêu căn cứ quân sự, rồi hạm đội 7 tập trung ở đây. Suốt từ Nhật Bản, Hàn Quốc, xuống tới Thái Lan, Philippines…
Sau chiến tranh Việt Nam họ đă giảm đi rất nhiều. Chính v́ vậy tôi muốn nói là sự quay lại của họ chưa trở lại được mức cũ đâu.
Nhưng cái nét mới là sự can dự của họ ở đây không chỉ bằng quân sự, mà can dự bằng quan hệ chính trị, bằng quan hệ kinh tế. Chẳng hạn, Hiệp định đối tác xuyên Thái B́nh Dương (TPP) chính là một sáng kiến nằm trong chiến lược can dự trở lại này.
Nói tóm lại, sự can dự lần này toàn diện hơn.
[I][COLOR="#A52A2A"]- Thế cách tiếp cận của họ có ǵ khác không? Cách đối xử với khu vực này có khác hơn không, tôn trọng hơn không?
Chẳng hạn, Thượng nghị sỹ Jim Webb, Chủ tịch tiểu ban Đông Á, thuộc Uỷ ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, sau chuyến đi 5 nước Đông Nam Á, trong đó có cả Myanmar và Việt Nam, vào tháng 8.2009, đă nói rằng mỗi nước Đông Nam Á có một lịch sử riêng, và họ cũng có một lịch sử riêng trong quan hệ với Mỹ, và mục đích của chuyến đi của ông cũng là lắng nghe quan điểm của lănh đạo các nước Đông Nam Á.[/COLOR][/I]
Cái khác lớn nhất là vị thế khu vực này đă khác trước.
Ngày xưa Việt Nam bị chia cắt, nay đă là nước thống nhất. Các nước ASEAN ngày xưa c̣n yếu, nay đă cứng cáp rồi. Hay Trung Quốc trước kia c̣n yếu, bị xâu xé bởi những bất ổn nội bộ, nay đă trở thành một cường quốc thứ hai trên thế giới về kinh tế rồi.
Các nước trong khu vực có vị thế cao hơn hẳn, trong khi Mỹ lại khó hơn trước. Sau khi Liên Xô sụp đổ, họ tưởng có thể làm mưa làm gió, cái ǵ cũng quyết định đơn phương. Nhưng cũng chỉ được một thời gian rất ngắn. Bây giờ họ cũng phải t́m cách tiếp cận đa phương. Chẳng hạn, kư TAC (Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác) với ASEAN, hay tham gia EAS (Cấp cao Đông Á).
Thế khác, lực khác, nên thái độ cũng phải khác là đúng thôi. Không phải đến để dạy bảo người ta nữa mà đến để t́m bạn, tranh thủ t́m đối tác.
[CENTER]
[IMG]http://media.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/giangvttk/20111231/vu-khoan450.jpg[/IMG]
[I]"Nhiều người chúng ta không hiểu cái thể chế của Mỹ. Thể chế của họ khác thể chế
của ta. Nếu chúng ta áp dụng cái thể chế của ta để đánh giá họ th́ không ổn. Và,
ngược lại, nếu họ làm vậy cũng không trúng", nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan phân tích.[/I][/CENTER]
[I][COLOR="#A52A2A"]
- Liệu sự thay đổi thái độ và cách tiếp cận của Mỹ với khu vực này cũng tác động đến thái độ và cách tiếp cận của Việt Nam với Mỹ?[/COLOR][/I]
Ngày xưa Mỹ là kẻ thù. C̣n bây giờ, tuy vẫn c̣n những khác biệt, nhưng vẫn là một đối tác.
Thế của ḿnh cũng khác, lực ḿnh cũng khác. Ngày xưa ḿnh bị bao vây cô lập, bây giờ ḿnh có chân khắp nơi, được tôn trọng ở mọi chốn.
V́ vậy, thái độ và cách tiếp cận mà hai bên dành cho nhau khác nhiều.
[I][COLOR="#A52A2A"]- Ông nh́n nhận mối quan hệ đối tác chiến lược mà hai bên đang hướng tới như thế nào?[/COLOR][/I]
Qua thông tin báo chí tôi thấy hai bên c̣n đang bàn bạc. Nhưng cũng phải nh́n nhận là mối quan hệ giữa hai nước, so với thời tôi c̣n làm việc, phát triển một trời một vực. Từ chỗ buôn bán chẳng có ǵ, đến chỗ Mỹ là thị trường lớn nhất của Việt Nam. Tôi không ngờ trước khi kư BTA, xuất khẩu dệt may có 50 triệu USD, nay đă lên 6-7 tỷ USD, tạo ra bao công ăn việc làm.
C̣n quan hệ chính trị trước đây làm ǵ có tiếp xúc cấp cao. Tôi là quan chức Việt Nam đầu tiên vào Nhà Trắng (tháng 7.2000), nhưng sau đó có biết bao nhiêu người vào Nhà Trắng nữa.
Rồi ngày trước làm ǵ tưởng tượng được Tổng thống Mỹ sẽ sang thăm Việt Nam. Thế mà ông Bill Clinton, rồi ông George Bush đều sang. C̣n các ngoại trưởng Mỹ, người nào cũng đều sang thăm Việt Nam cả.
Hai bên c̣n đối thoại với nhau cả về chiến lược nữa, quan hệ an ninh- quốc pḥng cũng đă có.
[I][COLOR="#A52A2A"]- Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Lê Văn Bàng có kể rằng Đại sứ Mỹ David Shear, khi mời cơm ông, đă nói rằng câu chuyện của Mỹ và Việt Nam bây giờ không phải là câu chuyện cá basa mà là câu chuyện chiến lược.[/COLOR][/I]
Tuy hai nước chưa chính thức thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, nhưng trong sự trao đổi ư kiến giữa ta với Mỹ chắc có nhiều chuyện mang tính chiến lược. Nhưng tôi thiết nghĩ phạm vi, mức độ và tính chất của quan hệ Việt Nam – Mỹ không thể nào bằng quan hệ Trung Quốc – Mỹ được.
[I][COLOR="#A52A2A"]- Tôi có nghe là sau khi Quốc hội hai bên phê chuẩn BTA, vào cuối 2001, Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng sang Mỹ trao đổi thư phê chuẩn. Trong cuộc nói chuyện với Cố vấn An ninh Quốc gia Condoleeza Rice, Phó Thủ tướng đă nêu vấn đề vụ kiện chống bán phá giá đối với cá basa Việt Nam tại thị trường Mỹ. Trong khi đó, bà này chỉ muốn bàn tới chuyện chiến lược, câu chuyện khu vực và toàn cầu.
Sau 10 năm, câu chuyện đă hoàn toàn khác, đúng không, thưa ông?[/COLOR][/I]
Lúc đó, tôi là Bộ trưởng Thương mại, từ trong nước sang để kư văn bản phê chuẩn, c̣n Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng từ Mexico sang chứng kiến và thăm Mỹ.
Mỗi thời nó một khác chứ. Quan hệ sau 10 năm thay đổi nhiều rồi.
Ngày xưa chỉ nói song phương, mà song phương cũng chủ yếu nói về kinh tế. Rồi tiến thêm là song phương nói cả chuyện chính trị, chuyện an ninh… Thế rồi, bên cạnh chuyện song phương th́ nói thêm chuyện đa phương, chuyện khu vực, chuyện toàn cầu.
Hay nói theo thuật ngữ thời chiến tranh là “leo thang”, nhưng có cái khác là “leo thang hoà b́nh”, hay “leo thang đối thoại”. Tức là từ thấp đến cao, từ hẹp đến rộng, với nước nào cũng vậy thôi. Nhưng nhất là với những nước là từng là thù địch, việc chuyển hoá quan hệ là cả một quá tŕnh, nhiều khi chật vật.
[B]Mỹ thích rượu Gin, Việt Nam quen rượu nút lá chuối… [/B]
[I][COLOR="#A52A2A"]
Ngay cả ở Mỹ cũng có những vấn đề của họ. Chẳng hạn, khi năm ngoái Ngoại trưởng Hilary Clinton sang Việt Nam có nêu vấn đề nhân quyền.
Thực ra, ngoài việc Mỹ giương cao ngọn cờ nhân quyền trong quan hệ với các nước khác, th́ bản thân bà Clinton cũng chịu sức ép của Quốc hội. V́ vậy, việc hiểu rơ chính trị nội bộ của nước Mỹ, để tránh việc quá định kiến với một nhân vật nào đó, cho người ta là “bad guy”, là không thể chơi được… Ông nghĩ sao ạ?[/COLOR][/I]
Nhiều người chúng ta không hiểu cái thể chế của Mỹ. Thể chế của họ khác thể chế của ta. Nếu chúng ta áp dụng cái thể chế của ta để đánh giá họ th́ không ổn. Và, ngược lại, nếu họ làm vậy cũng không trúng.
Theo tôi, điều quan trọng nhất là phải hiểu nhau. Nói chuyện với họ, anh phải biết đang nói chuyện với ai, là người như thế nào, gia đ́nh, hoàn cảnh ra sao…
Thể chế Mỹ có nhiều phe phái, nhiều lực lượng có tiếng nói như nhau. Bên hành pháp khác, lập pháp khác, tư pháp khác, tam quyền phân lập rơ ràng. Chính v́ vậy bên hành pháp nhiều khi phải tranh thủ bên lập pháp, hay bên lập pháp có thể áp đặt rất nhiều cho bên hành pháp.
Bên tư pháp th́ hoàn toàn độc lập. Trong các vụ kiện bên hành pháp và lập pháp không thể can thiệp.
Hay tiếng nói của truyền thông của họ rất lớn, thậm chí được coi là quyền lực thứ tư.
Ḿnh không hiểu rơ hệ thống của họ th́ làm sao mà nói chuyện được.
Chơi với các nước phải hiểu, mỗi nước có một thể chế khác, thậm chí văn hoá khác. Làm đối ngoại, hay thông tin đối ngoại, mà mang văn hoá Việt Nam áp dụng vào Mỹ th́ không vào đầu người ta. Trái lại, họ mang cái văn hoá của họ áp vào ḿnh, ḿnh cũng không hiểu nổi.
[I][COLOR="#A52A2A"]- Vừa rồi, tôi có dịp nói chuyện với Đại sứ Mỹ David Shear, khi tôi hỏi về sự khác nhau của ngươi phương Đông và người phương Tây, ông ấy có nói rằng bất chấp những khác biệt trong lối sống và tư duy, trong sâu thẳm con người hai bên vẫn có thể có những cái chung để nói chuyện với nhau. Ông c̣n nói nếu hai bên muốn hiểu nhau, cố t́m cách để hiểu nhau, th́ nhất định sẽ hiểu. Ông có chia sẻ nhận định này không?[/COLOR][/I]
Tôi th́ nói đơn giản hơn: Người Mỹ thích rượu Gin, người Anh thích Whisky, người Pháp thích rượu Cognac, c̣n người Việt lại thích rượu nút lá chuối.
Khác nhau thật đấy, nhưng vẫn cùng là rượu, và mọi người đều muốn uống rượu hết, chả trừ dân tộc nào cả.
Giá trị chung th́ vẫn có, nhưng bản sắc lại rất riêng.
Bây giờ người ta nói nhiều đến tương lai chung. Chẳng hạn, từ chuyện chống biến đổi khí hậu, đến câu chuyện xây dựng một môi trường hoà b́nh ổn định để phát triển…
Thực ra, lịch sử loài người có cái chung, rồi mỗi anh thêm cái bản sắc riêng của ḿnh. Nhưng cái chung vẫn là chung. Chẳng hạn, cái nhà về cơ bản vẫn giống nhau trên khắp thế giới, vẫn là mái với bốn bức tường, chỉ khác nhau kiểu kiến trúc, vật liệu xây dựng sao cho phù hợp với khí hậu, lối sống mà thôi.
Vẫn có cái chung, nhưng vẫn tồn tại cái bản sắc. Cái riêng không thể quyết định cái chung. Nhưng nếu cái chung mà không tính đến cái riêng th́ cũng không ổn, bởi cái riêng nó vẫn cứ âm ỷ rồi bung ra chỗ này, ph́nh ra chỗ kia…
[I][COLOR="#B22222"]- Xin cám ơn ông, và chúc ông cùng gia đ́nh một năm mới mạnh khoẻ và hạnh phúc.[/COLOR][/I]
[RIGHT][B][COLOR="#B22222"]Theo Huỳnh Phan (Tuần Việt Nam)[/COLOR][/B][/RIGHT]
[video]http://baodatviet.vn/Home/chinhtrixahoi/Viet-Nam--My-Tu-leo-thang-chien-tranh-sang-leo-thang-doi-thoai/201112/185623.datviet[/video]
