ĐỨC GIÁO CHỦ: HUỲNH PHÚ SỔ
Hôm nay có thể là huư nhật của Đức Huỳnh Giáo chủ, xin post lên đây, để tưởng niệm về người. Ngoài ra mong mỏi những vị tín đồ Phật Giáo Hoà Hảo, nếu thấy thiếu sót, xin vui ḷng chỉ giáo, để bổ khuyết cho cuốn “Sử Việt - Đất Việt” khi tái bản lần tới được hoàn hảo hơn. Cảm ơn. (NLY)
ĐỨC GIÁO CHỦ: HUỲNH PHÚ SỔ (1920-1947)
Đức Giáo Chủ Huỳnh Phú Sổ, quê làng Ḥa Hảo, quận Tân Châu, tỉnh Châu Đốc (nay tỉnh An Giang) gần biên giới Việt - Miên, phụ thân là ông Huỳnh Công Bộ và mẫu thân là bà Lê Thị Nhậm, gia đ́nh khá giả. Huỳnh Phú Sổ là người sáng lập đạo Hoà Hảo, hay c̣n gọi là Phật giáo Ḥa Hảo.
Sau khi ông đậu bằng Tiểu học tại Tân Châu, th́ đau yếu liên miên, nên thôi học. Từ khi ông lên núi Sam, tiếp xúc với phái Phật giáo Bửu Sơn Kỳ Hương, ông được trị bệnh và quyết chí tu hành. Năm 1937, Huỳnh Phú Sổ về làng, bắt đầu chữa bệnh cho dân chúng, viết kinh, giảng sấm, nhân dân gọi ông là Phật thầy.
Ngày 18 tháng 5 năm Kỷ Măo (4-7-1939) ông đứng ra cử hành lễ “đền linh Khứu Sơn trung thọ mạng” khai đạo, lấy tên là Ḥa Hảo, tên đạo là tên quê hương của ông, vừa có ư nghĩa là “hiếu ḥa” và “giao hảo”. Từ đó ông đi chữa bệnh cho dân chúng ở khắp nơi, nói nhiều lời tiên tri, thuyết pháp và sáng tác thơ văn, kệ giảng.
Văn thơ của ông b́nh dân. nên dễ đi vào ḷng người. Chỉ trong một thời gian ngắn số tín đồ càng ngày càng đông đảo, thành một phong trào tín ngưỡng mạnh mẽ, khiến Pháp lo ngại. Ngày 18-8-1940, ông bị đưa đi quản thúc tại Sa Đéc. Ngày 23-5-1940, chuyển ông sang quản thúc ở làng Nhơn Nghĩa, tỉnh Cần Thơ. Mặc dù bị quản thúc, nhưng hai nơi đó đều được đông đảo quần chúng đến xin nghe thuyết pháp và quy y Phật giáo Ḥa Hảo. Nhà cầm quyền Pháp, càng lo ngại và bối rối, nên ngày 28-7-1940, đưa Huỳnh Phú Sổ vào bệnh viện Cần Thơ và sau đó chuyển lên nhà thương điên Chợ Quán tại Sài G̣n.
Tháng 6 năm 1941, ông bị đưa đi quản thúc tại Bạc Liêu. cấm ông trị bệnh và thuyết pháp. Tháng 10 năm 1942, trước tin người Pháp sẽ đày ông sang Ai Lao, các tín đồ Phật giáo Ḥa Hảo và Hiến binh Nhật đă giải cứu ông đưa về Sài G̣n.
Từ tháng 6 đến tháng 8 năm 1945, Huỳnh Phú Sổ đi thuyết pháp và khuyến nông (khuyến khích phát triển nông nghiệp) nhiều nơi ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Ngày 14-8-1945, Huỳnh Phú Sổ cùng Hồ Văn Ngà, Trần văn Thạch, Trần Văn Ân, Nguyễn Văn Sâm... thành lập Mặt trận Quốc gia Thống nhất.
Ngày 25-8-1945, Việt Minh tổ chức biểu t́nh và cướp chính quyền tại Sài G̣n. Ngày 9-9-1945, Việt Minh bao vây trụ sở Phật Giáo Ḥa Hảo ở số 8, góc đường Miche và Sohier để bắt Huỳnh Phú Sổ, nhưng ông trốn thoát. Ngày 7-10-1945, để chống lại t́nh trạng độc tài của Việt Minh, tín đồ Phật Giáo Ḥa Hảo các vùng lân cận tỉnh Cần Thơ, rầm rộ kéo về biểu t́nh với tay không và biểu ngữ. Cầm đầu cuộc biểu t́nh, là các ông Huỳnh Thạnh Mậu (bào đệ Giáo chủ), Nguyễn Xuân Thiếp (tức nhà thơ Việt Châu, anh họ nhà văn Nguyễn Hiến Lê) và Trần Văn Hoành (con trai ông Năm Lửa) đến thương thuyết nhưng thất bại. Bị Việt Minh cho là âm mưu cướp chính quyền và đưa ra xử tử h́nh tại sân vận động Cần Thơ.
Sau tạm ước ngày 6-3-1946, giữa Pháp và Việt Minh. Việt Minh cải thiện quan hệ với Ḥa Hảo. Huỳnh Phú Sổ v́ t́nh tự dân tộc, tạm gác thù nhà (bào đệ bị Việt Minh giết) tham gia Ủy ban Hành chánh Kháng chiến Nam Bộ Việt Minh, với chức vụ Ủy viên Đặc biệt của uỷ Ban hành chánh Nam Bộ và là người lănh đạo cao nhất của Hoà Hảo, đă về miền Tây theo thư mời của ông Trần Văn Nguyên, thanh tra Quân Khu 8 miền Tây, để cùng t́m cách giải quyết xung đột giữa Hoà Hảo và Việt Minh.
Ngày 21-9-1946, Huỳnh Phú Sổ và một số trí thức có khuynh hướng dân tộc, dân chủ, thành lập Việt Nam Dân chủ Xă hội đảng, gọi tắt là Dân Xă đảng. Ngày 27-2-1947, đại diện của Giáo chủ Huỳnh Phú Sổ là Nguyễn Bảo Toàn cùng với lănh tụ các đảng quốc gia khác như: Nguyễn Hải Thần (Việt Nam Cách mạng Đồng minh hội), Nguyễn Tường Tam (Việt Nam Quốc dân đảng) thành lập Mặt trận Quốc gia thống nhất toàn quốc.
Cuộc ḥa giải sự xung đột giữa Việt Minh và Phật Giáo Ḥa Hảo, vào khoảng 9 giờ đêm của ngày 16-4-1947 (tức ngày 25 tháng 2 năm Đinh Hợi), tại ngọn rạch Đốc Vàng Hạ, nay thuộc xă Tân Phú, tỉnh Đồng Tháp. Chi đội trưởng Vệ quốc quân Bửu Vinh và viên Chánh trị miền Tây Nam Bộ Trần Văn Nguyên, âm mưu mời Giáo chủ đến họp để ám hại. Và cũng từ đấy Giáo chủ Huỳnh Phú Sổ không c̣n xuất hiện nữa. Theo tài liệu của Tây phương và Việt Nam Cộng ḥa, th́ cũng xác nhận là Giáo chủ Huỳnh Phú Sổ bị Việt Minh thủ tiêu.
Nơi sinh sống của Giáo chủ Huỳnh Phú Sổ, nay là Tổ đ́nh Phật giáo Ḥa Hảo. (Phú Mỹ, Phú Tân, An Giang). Tín đồ Đạo Ḥa Hảo do Huỳnh Phú Sổ sáng lập, hiện nay có khoảng trên 2 triệu người, phần đông ở các tỉnh miền Tây Nam bộ.
Bài thơ “T́nh yêu” của Giáo chủ, thể hiện t́nh thương bao la:
Ta có t́nh yêu rất đượm nồng
Yêu đời yêu lẫn cả non sông
T́nh yêu chan chứa trên hoàn vũ
Không thể yêu riêng khách má hồng
Nếu khách má hồng muốn được yêu
Th́ trong tâm trí hăy xoay chiều
Hướng về phụng sự cho nhơn loại
Sẽ gặp t́nh Ta trong khối yêu
Ta đă đa mang một khối t́nh
Dường như thệ hải với sơn minh
T́nh yêu mà chẳng riêng ai cả
Yêu khắp muôn loài lẫn chúng sinh
Về văn thơ, kệ thi, Huỳnh Giáo chủ đă để lại:
Sấm giản khuyên người tu niệm, thể lục bát, dài 910 câu. Sấm giảng thể lục bát dài 612 câu. Khuyến thân, thể lục bát, và thất ngôn, dài 756 câu. Tôn chỉ hành đạo thể văn xuôi...Và một số bài thơ, bài văn đă gom lại in thành quyển: “Sưu Tập Thi Văn Giáo Lư của Đức Huỳnh Giáo Chủ”.
Cảm niệm: Đức Huỳnh Giáo Chủ
Sông núi điêu linh, quá xót xa
Lo đời, lo đạo, mới bôn ba
V́ dân, v́ nước không ngơi nghỉ
Giáo chủ, muôn đời luôn thiết tha
