BIẾN THÁI
thái san

Sau biến cố bảy lăm.
Suy nghĩ nhiều ngày, hai vợ chồng đồng thuận làm một cái sạp báo để cứu đói. Việc đầu tiên mua gỗ. Khu doanh trại quân đội tổng hợp xưa. Ôi th́ trăm ngàn thứ phế thải.
Lúc này trong căn cứ Long b́nh gần đấy có nhiều đồ phế thải mang ra bán, thường là do các anh chàng bộ đội bán để có chút tiền mua đài, đổng, đạp. Thực tế chúng cũng chẳng mấy hợp pháp nhưng là đồ phế thải tuy nhiên theo cách sống miền bắc th́ cái ǵ cũng là tiền cả lại khác, v́ bước ra từ chốn khó khăn keo kiết bị xiết cổ nên bên ngoài có nhiều thứ thế này đă quá quư hóa, nói chung có được ǵ cũng quư vậy.
Mà gom góp bao nhiêu cho cam cao lắm chỉ dăm mười đồng bạc việt nam là đă quư hóa rồi. Nhất là vào lúc này, năm vừa sau biến cố.
Tự đóng lấy xong cái sạp báo th́ có kẻ đến đúng là cán bộ cỡ lớn của huyện nh́n và nói:
-Đại diện cho huyện luôn nhé.
-Thế các anh cho cho lương lậu chi không?
-Làm cho TTVH huyện c̣n đ̣i chi nữa. C̣n phải đóng nguyệt liễm bằng sách để thiết lập tủ sách của xă nữa đó.
-Vậy sao đủ sống.
-Th́ cứ làm đi đă, vội ǵ.
-Nhưng đói mà phải chờ cho gạo ư.
-Đúng là XHCN th́ không đ̣i ăn ư.
-Đ̣i là quyền của ông bà c̣n cho hay không là chuyện của đám đông và chính sách.
Vài tuần sau tôi buôn bán báo, th́ ḿnh tự túc đạp xe từ nơi ở đến sạp báo của tỉnh Biên Ḥa khá xa, tập tọe cũng từ từ có vẻ dễ chịu ra, th́ đứa con đầu tiên bước vào tổng hợp. Cán bộ khuyên chúng tôi nhưng suy nghĩ măi tôi cho là không thiện ư:
-Đó thấy chưa. Thấy bản mặt quá bất nhân tôi nói nh́n trừng vào mắt hắn:
-Thấy cái ǵ, làm hộc máu tháo tiết ra chưa kể công đạp xe hàng ngày mấy chục cây số, thôi chứ mỵ dân quá lại c̣n sai khiến chứ, ai coi. Hắn nói thản nhiên:
-Mấy chục cây c̣n gần.
Hai vợ chồng thấy trước mắt cho cuộc sống cũng hé mở do chính ḿnh, v́ nghề nghiệp chính chưa dám và chưa cho phép mở, là chính tôi là thầy sửa đài nhưng bóp nghẹp bằng năm nơi quản lư: TTVH nhạc, CA nghe đài, QLTT buôn bán, và thuế vụ, điện đóm, làm sao gia đ́nh ḿnh sống dược trước đă.
Bao nhiêu ngày suy nghĩ với cách đối phó với giá bán sách. Nghĩ nếu mua và bán cùng giá b́a làm sao sống. Tôi bèn đánh máy giá in vào giấy, tính bán nào có lời sẽ dán vào chỗ giá của cuốn và che lấp rồi bán. Tôi tự nhủ, sự việc này do chính nhà nước làm cho chúng tôi phải đối phó và gọi là biến thái, và những ngày sau chẳng thể nào kiểm soát được cả. Buôn bán để sống chứ lấy ǵ ăn và sống. Đêm về tôi nghĩ là bóc lột.
Cái này sự sinh tồn, chẳng thể nào chống lại cái đói của nhân dân được.
Bằng chứng sống là chị ba Thy đă cứu đói toàn quốc chẳng dám hỏi tội.
Tuy nhiên cũng chẳng qua những tên nhọ mơm, chúng làm phiền gia đ́nh tôi quá như thỉnh thoảng đến xin những tờ báo bán ế. Đúng ra những việc nhỏ nhoi này chúng tôi bán kư như gom rác vậy mà cũng bị chúng thu gom mất.
Khoảng vào năm một ngàn chín trăm chín tư, tôi tự thoát lấy khỏi ban của huyện, từ đó gia đ́nh dễ chịu hẳn.
Một tên từ huyện xuống nói:
-Vậy gia đ́nh bỏ cái bảng xuống chứ, cái bảng trạm sách báo huyện Thống nhất, tôi cáu nói:
-Vậy lúc mày đến nhờ vả làm cái bảng để trạm cho huyện th́ chúng mày hỗ trợ ǵ mà ăn cháo đá bát quên ơn ngay vậy?
-Nhưng nay đă qua năm hai ngh́n rồi.
-Nhưng muốn bỏ cũng nên nói với nhau một tiếng chứ thế TTVH là như thế ư?
Hắn mặt sịu lơ bước đi nhanh.
Vài tháng sau chúng tôi gặp lại ở tập đoàn công nghiệp của trên huyện cách đó khoảng gần chục cây số, đề nghị với tôi thành lập tổ sửa chữa. Học được bài học qua tôi nói:
-Bây giờ lấy tên là ǵ đây?
-“Mậu dịch quốc doanh” sửa chữa đài và thu h́nh trắng đen và màu.
-Vậy ai là trưởng ban.
-Tôi giao cho anh trưởng ban nhận và trả máy. Nh́n kỹ vào thẳng mặt hắn và tôi nói:
-Nhưng thời này ở nước ḿnh chưa cho bán và mua đồ sửa thay thế th́ lấy cái ǵ thay thế cho người.
Thời này phần đông sửa chữa là chính không có đồ đạc thay thế. Muốn thay đều lấy những đồ phế thải trong khu đào bới Long b́nh ra mà thay vào và ăn may. Liếc cho qua và nói:
-Thế này vậy, thay đồ đạc ǵ th́ đưa xác và lấy lại tiền. Tự hỏi lấy đâu ra, lại nữa là mầm mống cho lừa đảo cho những thợ sửa chữa đă mang bao nhiêu tai tiếng về thay đồ hoặc đổi đồ. Tôi bèn nói:
-Ai coi, đă vất vả c̣n bị bóc lột ư. Tôi nói thế hắn đâm cáu nhưng chẳng làm được ǵ, v́ tôi thường bị các xếp lớn kêu đến tận nhà sửa chữa, nên từ đó hắn ngại, phải nói là hắn sợ hăi mới đúng, tuy nhiên v́ quá đói, những cái tính cách tem phiếu và câu nói làm theo năm suất hưởng theo nhu cầu đă ló những cái sai.
Bên ngoài đường những trạm thu mua, nói là thu mua nhưng thực tế là lấy hết của dân chúng, bao ca thán, chửi bới chúng vẫn cứ nghe và làm theo của cấp trên. Dân chúng càng biến đổi tính nết và gần như chống lại.
Thực ra bao cán bộ từ bắc vào miền nam thường đến nhà ai là đi từ trên nhà đi thẳng xuống bếp. Để làm ǵ, nh́n xem có cái ǵ dễ và có vẻ thừa thăi hay vừa ư ḿnh th́ xin. Câu chuyện này cũng thể hiện nỗi những ông lớn hiện nay bao gồm “tứ trụ” cột cái trong nhà khi có dịp bất kỳ xuất khẩu, chẳng khác là mấy, những cái đó đáng nể là v́ nhiều:
Can đảm.
V́ chất sống mới của gia đ́nh.
Vai tṛ của ḿnh với xă hội và con cái.
4-Can đảm làm được dù mặt dầy hẳn lên, v́ chính con cái cũng đang phản ứng cha mẹ.
Và đến thời giờ này đa số các cán bộ không c̣n phải lo lắng và thiếu thốn như lúc mới đầu nữa do nhiều công việc từ đó do không có người đủ tài làm những công việc như cấp giấy sử dụng đất chẳng hạn hoá ra lại phả nhờ người này nọ lo cho thêm việc và sẽ hậu tạ bằng phong b́ đă thành phong tục lệ của dân ḿnh mất rồi, những việc này và c̣n biết bao chuyện không thể diễn tả nổi bằng lời nói chẳng hạn như đờng hầm qua sông Sài g̣n là hầm Thủ thiêm, tiêu phí bao nhiêu bây giờ chẳng mấy dùng, và c̣n bao nhiêu nữa v.v…
Những ngày tháng cùng khổ làm cho cả gia đ́nh thấu hiểu và chấp nhận cuốc sống tại quê nhà dù có thể xuất ngoại hai phương diện cũng chẳng đi, tuy nhiên với cái đói vào những năm ăn với bo bo mà chính gia đ́nh ăn bằng ḿ sợi chính nhà làm lấy, nên cũng chẳng nuối tiếc dù lúc đó lại đang làm trên công ty xây lắp một biên ḥa.
Cho đến những ngày tháng thoái hóa. Báo bị chúng ăn cắp mỗi khi đến mua thuốc là chẳng hạn hoặc vào giữa trưa lúc buồn ngủ mấy tên mới lớn nhà bên cạnh không dậy tới nơi tới chốn chôm bán, từ đó hủy bỏ luôn sạp báo và khai tử luôn. Lúc đó các con bắt đầu cũng lớn và vào các công ty ngoậi quốc đầu tư trong nước. Gia đ́nh cũng dễ chịu hơn. Và cũng có lẽ bắt đầu từ đây các cán bộ cũng bắt đầu biết tham nhũng, hối lộ, các công việc đă được mở cửa hàng tư nhân.


thái san