"Nói ǵ th́ nói, đời sống của người nông dân phải được đảm bảo"
Tôi cũng sinh ra và lớn lên ở một làng quê ở tỉnh Nam Định (cùng làng với Nhà thơ Nguyễn Bính). V́ thế, tôi rất thích bài “Hạt gạo làng ta” của ông. Và có lẽ, hai câu thơ “Nước như ai nấu, chết cả cá cờ/ Cua ngoi lên bờ, mẹ em xuống cấy” cũng đă lột tả hết cái sự chịu đựng đến vô tận của người nông dân rồi… Rồi tới ngày tôi học đại học, cô giáo chủ nhiệm hỏi tôi sau này có ước mơ ǵ. Tôi trả lời: Ước sẽ làm được một điều ǵ đó cho người nông dân bớt khổ. Trong tâm thức, cái h́nh ảnh những người nông dân với đôi chân trần lội ruộng vào những ngày rét buốt tới cắt da cắt thịt khiến tôi bị ám ảnh cho đến tận bây giờ. V́ lẽ đó, tôi mong có thể làm được một điều ǵ cho họ… Mà nói vui một chút th́ nếu không có người nông dân, chắc ǵ đă có những tác phẩm kinh điển như “Hạt gạo làng ta”…
Nhà thơ Trần Đăng Khoa: Nh́n vào các làng quê, nhất là vùng sâu, vùng xa, vẫn không ít những nông dân c̣n trong cảnh bần cùng. Phần lớn những người này đang bám đồng ruộng. Không thể phủ nhận là hiện nay đời sống nói chung của chúng ta là có khởi sắc, nhưng cũng c̣n rất nhiều vấn đề nan giải. Cái nan giải nhất hiện nay là nông dân mất đất. Trọn đời, Cụ Hồ chỉ có một mong muốn, “mong muốn tột bậc là ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”. Cụ đă làm hết sức ḿnh để “người cày có ruộng”. Bây giờ, người cày lại đang mất ruộng. Ở một số vùng nông thôn ven đường lớn, hay ven đô thị, bị thu hồi đất rất nhiều để làm khu công nghiệp, cả khu vui chơi giải trí mà ta quen gọi là du lịch sinh thái.
Người nông dân th́ mất đất, trong khi nhiều đất thu hồi th́ lại để bỏ hoang. Bần cùng th́ tất biến. Vụ Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lăng, Hải Pḥng là một bài học chua xót. Sẽ c̣n thê thảm hơn, nếu các nhà quản lư không chịu coi đó là một bài học cần phải rút kinh nghiệm một cách cay đắng. Đă thế, người nông dân c̣n bán đất hương hỏa đi. Họ bán với giá rất rẻ. Anh phố thị nào cũng muốn có cái nhà nghỉ hay trang trại ở quê. Chỉ bỏ ra chừng non tỉ bạc là đă có thể có cả ngh́n mét vuông đất quê. Người phố đổ về quê để được sống. C̣n anh nhà quê th́ lại phải nhao về thành phố để kiếm sống.
Nhà thơ Trần Nhuận Minh có bài thơ viết về thảm cảnh này của người nông dân chỉ có bốn câu, mà lần nào nhớ đến, tôi cũng bị ám ảnh: “Những nông dân không c̣n ruộng đất/ Táp về thành phố/ Bán ḿnh trong các chợ người/ Định nói một điều/ Nhưng rồi tôi im lặng”.
Cái im lặng của nhà thơ, chúng ta có thể hiểu được. Đấy là một bộ phận. C̣n một bộ phận khác may mắn hơn, có nhà, có đất, có việc làm, có chức vụ. Anh nhà quê ra phố, mang những luộm thuộm, nhơm nhếch của làng quê đi “khai hoá” thành phố. C̣n anh thành phố th́ lại mang xi măng sắt thép về bê tông hóa làng quê. Thế là tất cả nháo nhào. Rốt cuộc là hỏng ráo cả.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa: Nông dân thời nào cũng khổ
Nghe ông nói vậy, tôi chợt nhớ ra, cách đây ít lâu có đọc được một thông tin: Việt Nam là đất nước hạnh phúc nhất châu Á. Thông tin này được công bố bởi một công ty ở nước Anh. Nghiên cứu ấy của họ xếp Việt Nam đứng thứ 12 trong 178 nước và lănh thổ. Bảng chỉ số này gồm có sự hài ḷng với cuộc sống, tuổi thọ và dấu ấn môi trường - tức diện tích đất cần có để người dân sống tốt và khả năng tiêu thụ năng lượng. Đọc thông tin ấy, thấy vui v́ họ đánh giá cao đời sống của dân ta, nhưng cũng buồn, v́ thực chất nó chưa được như vậy...
Nhà thơ Trần Đăng Khoa: Chỉ riêng nghĩa của hai chữ “hạnh phúc” thôi cũng đă rộng lớn lắm rồi: Người nào đói th́ được ăn no đă cảm thấy hạnh phúc; người không có nhà th́ cần nơi để ngủ; người lại nghĩ phải nhiều tiền mới sướng, mới là hạnh phúc, nhưng cũng có nhiều người khác th́ đơn giản là họ hài ḷng với cuộc sống đang có, không gặp phải những ǵ bất chắc quá lớn th́ là hạnh phúc; đôi khi hạnh phúc chỉ là những cảm giác tưởng chừng rất nhỏ nhoi, đó là được nghe giọng nói của người thân, được chăm sóc người ḿnh thương yêu…
Tuy nhiên, nói ǵ th́ nói, đời sống của người dân (trong đó phần lớn là nông dân) phải được nâng tầm, phải được đảm bảo th́ mới có thể tạm yên tâm, chứ chưa thể khẳng định là hạnh phúc. Hạnh phúc làm sao được khi mà c̣n quá nhiều người nông dân dân chịu cảnh bần hàn; hạnh phúc sao được khi mà c̣n biết bao em nhỏ đến trường mà không đủ ăn đủ mặc; hạnh phúc sao được khi mà vẫn c̣n quá nhiều gia đ́nh phải chịu đựng những nỗi đau từ tột cùng từ đâu đó ập đến (như kẻ giết người Lê Văn Luyện đă tiêu diệt cả một gia đ́nh, đem đến nỗi bất an cho cả mấy ḍng họ, rồi sự lo lắng cho cả một xă hội sau này)… V́ thế mà những thông tin kia cũng chỉ như một quan điểm cá nhân mà thôi, chúng ta không nên tự huyễn hoặc ḿnh.
Trước đây, đă khá lâu rồi, tôi có dịp được tṛ chuyện với một lănh đạo cao cấp của nước ta, khi ông đi công tác từ Nga, Pháp… về. Ông bảo rằng, đi công tác mới biết dân ḿnh sướng, v́ đang đứng trên đỉnh của cái chóp nón. Và lúc đó, tôi có nói vui với ông rằng, điều ấy th́ hẳn đúng rồi, nhưng không biết là đỉnh của cái nón úp, hay ngửa (Cười).
Nhà thơ Trần Đăng Khoa có nhiều năm tháng gắn liền với đời sống nông dân-nông thôn, v́ thế mà ông có những góc nh́n khá thú vị về sự việc liên quan tới Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lăng (Hải Pḥng). Ông gọi đó là “Chị Dậu, Anh Pha” của thời hiện đại…
C̣n tiếp...
Bookmarks