Nếu đồng USD suy yếu so với đồng tiền Trung Quốc, điều này sẽ giúp Mỹ cắt giảm thâm hụt thương mại hiệu quả hơn các biện pháp thuế quan, nhưng đây là việc khó xảy ra trong thực tế.
Cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh đă có bước ngoặt bất ngờ trong tuần này khi Trung Quốc để đồng nhân dân tệ giảm giá mạnh và Mỹ đáp trả bằng cách chính thức tuyên bố Bắc Kinh thao túng tiền tệ.
Theo New York Times, cuộc đối đầu nhấn mạnh sự tập trung của chính quyền Tổng thống Donald Trump vào sự yếu kém của ngoại tệ và sức mạnh tương ứng của đồng USD như một lực cản đối với nền kinh tế Mỹ.
Giờ đây, các nhà đầu tư đang đánh cược vào triển vọng rằng Mỹ có thể chủ động can thiệp vào thị trường tài chính và từ bỏ cam kết đă được duy tŕ qua hàng thập kỷ về việc thả nổi tiền tệ.
"Đó là một vấn đề lớn v́ tôi nghĩ nó sẽ đánh dấu giai đoạn mới trong cách Mỹ tiếp cận nền kinh tế quốc tế", Michael Feroli, nhà kinh tế trưởng của JPMorgan Chase, nói.
Tuy nhiên, trong khi tổng thống Mỹ có thể muốn đồng USD yếu hơn, quy tŕnh thực hiện lại tương đối phức tạp.
V́ sao Mỹ được hưởng lợi nếu đồng USD yếu hơn?
Đồng tiền yếu hơn khiến hàng xuất khẩu của một quốc gia rẻ hơn cho người mua nước ngoài, tạo lợi thế cạnh tranh cho quốc gia đó. Trong nhiều năm, việc can thiệp để đồng nhân dân tệ yếu đă tạo nền móng cho sự tăng trưởng của Trung Quốc như một cơ sở sản xuất cho phần c̣n lại của thế giới.
Việc chính quyền Trump đánh thuế đối với hàng nhập khẩu do Trung Quốc sản xuất có nghĩa là các sản phẩm đó sẽ tăng giá khi chúng đặt chân đến Mỹ, không khuyến khích người Mỹ mua chúng.
Thế nhưng, một cách để Trung Quốc đáp trả là làm suy yếu đồng nhân dân tệ, cũng tức là làm suy yếu tác động của các biện pháp thuế quan đó bằng cách làm cho sản phẩm của họ rẻ hơn.
Làm giảm thâm hụt thương mại với Trung Quốc là một trọng tâm bức thiết đối với chính quyền của Tổng thống Trump. Ảnh: AFP/Getty.
Đó là lư do khi Trung Quốc cho phép đồng nhân dân tệ được kiểm soát chặt chẽ giảm giá mạnh so với đồng USD hôm 5/8, nó được coi là dấu hiệu cho thấy cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang trở nên tồi tệ hơn.
Đồng tiền Trung Quốc sau đó đă tăng giá trở lại, giảm bớt căng thẳng này phần nào, nhưng Trung Quốc không phải là đối tác thương mại duy nhất mà tổng thống thấy có vấn đề.
Chẳng hạn, vào tháng 6, sau khi Ngân hàng Trung ương châu Âu cho biết họ có thể khởi động lại các chương tŕnh kích cầu để thúc đẩy nền kinh tế, ông Trump đă cáo buộc họ đẩy giá trị đồng euro đi xuống, "khiến cho việc cạnh tranh không công bằng chống lại Mỹ dễ dàng hơn".
"Họ đă thoát khỏi chuyện này trong nhiều năm, cùng với Trung Quốc và các nước khác", ông viết trên Twitter.
Một đồng USD yếu hơn có những lợi ích khác. Ví dụ, nó cũng có thể tăng doanh thu của doanh nghiệp. Khoảng 40% doanh thu của các công ty lớn nhất Mỹ hiện nay đến từ nước ngoài.
Đồng USD yếu hơn có nghĩa là doanh số bán hàng nước ngoài đó đóng góp lớn hơn vào tổng doanh thu. Những khoản thu nhập cao hơn có thể giúp thị trường chứng khoán tăng điểm.
Tuy nhiên, trong quá khứ, các chính phủ tránh xa việc làm suy yếu đồng tiền của họ, một phần v́ lo sợ dẫn đến lạm phát, vốn được coi là rủi ro lớn của đồng tiền yếu. Ngày nay, lạm phát trên toàn thế giới là cực kỳ thấp và có dấu hiệu tăng ít.
"Chúng ta gần như có một nền tảng vĩ mô hoàn hảo cho các nhà hoạch định chính sách khuyến khích sự yếu kém về tiền tệ", ông Alan Ruskin, chiến lược gia trưởng quốc tế tại Deutsche Bank, New York, cho biết.
V́ sao điều này trở thành một vấn đề chính trị?
Thị trường ngoại hối là một tṛ chơi có tổng bằng 0: Nếu đồng tiền của Trung Quốc suy yếu so với đồng USD, th́ có nghĩa là đồng USD mạnh lên.
V́ vậy, cho dù Trung Quốc đang cố t́nh hạ thấp giá trị của đồng nhân dân tệ, hay đồng euro đang sụt giảm v́ các nhà giao dịch tiền tệ lo lắng về sự tăng trưởng của khu vực này, tác động cuối cùng là đồng USD mạnh hơn.
Các đồng tiền mạnh có xu hướng làm suy yếu xuất khẩu của một nước và thúc đẩy việc tiêu thụ các sản phẩm nước ngoài. Điều đó có thể dẫn đến thâm hụt thương mại lớn hơn.
Về lư thuyết, nếu đồng USD yếu so với đồng tiền Trung Quốc, nó có thể mang lại hiệu quả lớn hơn trong việc cắt giảm thâm hụt thương mại so với biện pháp thuế quan. Ảnh: New York Times.
Tổng thống Trump đă coi việc giảm thâm hụt thương mại với Trung Quốc là một trọng tâm bức thiết của chính quyền ông và là mục tiêu quan trọng của cuộc chiến thuế quan bắt đầu vào năm 2018.
Song nỗ lực đó đă tạo ra kết quả hỗn hợp. Thâm hụt hàng hóa của Mỹ với Trung Quốc ban đầu đă tăng lên mức kỷ lục 43 tỷ USD vào tháng 10/2018 trước khi thu hẹp đáng kể sau đó. Nó hiện dao động ở mức khoảng 30 tỷ USD mỗi tháng.
Về lư thuyết, nếu đồng USD yếu so với đồng tiền Trung Quốc, nó có thể mang lại hiệu quả lớn hơn trong việc cắt giảm thâm hụt thương mại so với biện pháp thuế quan, có khả năng mang lại cho tổng thống cơ hội chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2020.
V́ sao Mỹ khó làm suy yếu đồng tiền như các nước khác?
Về lư thuyết, Mỹ có thể làm suy yếu đồng tiền của ḿnh, nhưng trong thực tế th́ không dễ, một phần là v́ các thị trường tiền tệ quá lớn. Mỗi ngày, hơn 5.000 tỷ USD được giao dịch trong các thị trường đó và hơn 4.000 tỷ USD trong số các giao dịch đó liên quan đến đồng USD.
Trung Quốc kiểm soát đồng nhân dân tệ v́ họ có thể sử dụng sức mua không đáy của ngân hàng trung ương, nơi công bố giá chính thức cho loại tiền này mỗi ngày và cho phép một lượng giao dịch nhất định được thực hiện xung quanh mức giá đó.
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc có khả năng in tiền nhân dân tệ để làm suy yếu đồng tiền nếu tỷ giá quá cao. Mặt khác, Bắc Kinh có 3.000 tỷ USD dự trữ mà họ có thể tung ra để giữ cho đồng tiền không bị quá yếu.
Hiện tại, Mỹ không hoạt động theo cách đó.
Họ có một số khả năng can thiệp vào thị trường tài chính bằng cách sử dụng Quỹ Ổn định Hối đoái, một phương tiện nằm dưới sự kiểm soát của bộ trưởng tài chính Mỹ, với sức mua khoảng 100 tỷ USD.
"Nếu quốc hội không cho phép Bộ Tài chính tăng cường Quỹ Ổn định Hối đoái th́ họ không đủ khả năng", ông Joseph Gagnon, thành viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, cho biết.
Tháng trước, Larry Kudlow, giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia, cho biết Nhà Trắng đă cân nhắc biện pháp can thiệp để làm suy yếu đồng USD trước khi quyết định chống lại biện pháp này. Tuy nhiên, cùng ngày, ông Trump đă mâu thuẫn với ông Kudlow, nói với các phóng viên rằng tất cả lựa chọn đều đang được xem xét.
Trong quá khứ, khi các chính trị gia Mỹ muốn thay đổi giá trị của đồng USD, họ phải phối hợp các nỗ lực liên quan đến một số quốc gia. Đó là những ǵ đă xảy ra vào năm 1985, khi Mỹ thiết kế thỏa thuận làm suy yếu đồng USD như một phần của Hiệp định Plaza.
Tất nhiên, những quốc gia đó đều là đồng minh chiến lược của Mỹ. Thuyết phục Trung Quốc để cho đồng tiền của họ mạnh lên nhằm giúp Mỹ là một t́nh huống hoàn toàn khác.
Phá giá đồng tệ - 'con dao' sắc bén nhưng hai lưỡi đối với Trung Quốc
Trung Quốc vừa trả đũa Mỹ bằng cách phá giá đồng tiền, đe dọa gây thêm bất lợi cho các nhà sản xuất Mỹ trước hàng Trung Quốc nhưng cũng nhận về phía họ nhiều rủi ro.
7,05 nhân dân tệ đổi được 1 USD vào ngày 5/8, tức đồng nhân dân tệ vừa bị yếu đi, hạ xuống mức thấp nhất trong 11 năm. Sau "phát đạn đầu tiên" đó từ Bắc Kinh, Bộ Tài chính Mỹ trả đũa chiều 5/8 bằng cách liệt Trung Quốc vào diện “thao túng tiền tệ”. Chứng khoán ở các thị trường Mỹ và châu Âu chao đảo với mức giảm điểm sâu ở mức từ 2-3%.
Lần cuối tỷ giá vượt quá 7 là vào tháng 5/2008, khi thế giới chuẩn bị rơi vào cuộc khủng hoảng tài chính.
Theo hăng tin AP, việc điều chỉnh tỉ giá so với đồng đô la Mỹ một lần nữa cho thấy Bắc Kinh có thể sử dụng đồng nội tệ làm vũ khí thương mại chống lại các biện pháp trừng phạt của Washington. Việc phá giá đồng nhân dân tệ sẽ tạo điều kiện cho hàng xuất khẩu Trung Quốc và có thể làm giảm tác động của việc Mỹ tăng thuế đối với hàng Trung Quốc.
Trung Quốc gây bất ngờ với tổng khối lượng hàng xuất khẩu tăng thêm 3,3% trong tháng Bẩy và cao hơn cả kết quả hồi tháng Ba. Theo đánh giá của một số nhà phân tích với Reuters, thành tích này có thể chỉ là tạm thời v́ kể từ đầu tháng 09/2019, Washington sẽ áp thuế đối với những mặt hàng Trung Quốc chưa bị đánh thuế.
Chính quyền Trump luôn bất măn khi Bắc Kinh để đồng tệ yếu đi, tạo cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc lợi thế mà Mỹ coi là không công bằng: hàng hóa Trung Quốc sẽ rẻ hơn đối với người mua nước ngoài.
Theo New York Times, trong tranh chấp thương mại, phá giá đồng tiền có thể là một vũ khí nguy hiểm, nhưng lại là một con dao hai lưỡi có thể khiến chính nước sử dụng nó “đứt tay”. Trung Quốc có lư do để không “quá tay” và không có gan để đồng tệ rớt giá thêm.
Trung Quốc hưởng lợi thế nào từ đồng tệ rớt giá?
Trên thực tế, vấn đề không nằm ở con số tỷ giá. Bản thân việc 7 nhân dân tệ đổi 1 USD không gây hại cho ai. Tỷ giá dù là 7,002:1 hay 6,998:1 không mấy khác biệt.
Nhưng vượt quá con số đó lại có tính biểu tượng lớn. Nó thể hiện Trung Quốc sẵn sàng để đồng tiền rớt giá lớn, như một chiến thuật nhắm vào Mỹ. Theo đà này, nhà sản xuất Trung Quốc sẽ có lợi thế khi bán hàng sang Mỹ. Lệnh đánh thuế hàng Trung Quốc của Tổng thống Trump, vốn nhằm chặn bớt hàng Trung Quốc sang Mỹ, sẽ bớt tác dụng.
Sáng 5/8 (giờ Mỹ), tỷ giá ở mức 7,05 nhân dân tệ đổi 1 USD - được cho là mức thấp nhất trong 11 năm. Ảnh: Reuters.
Giả sử bạn làm chủ một nhà máy Trung Quốc, sản xuất đồ trang trí sân vườn, và bán rất nhiều con hạc nhựa màu hồng cho một siêu thị bán lẻ ở Mỹ. Bạn bán với giá 1 USD một con - tất nhiên, siêu thị bán lẻ xa xôi kia có thể bán với giá cao hơn nhiều, để chi trả chi phí vận chuyển.
Khi tỷ giá là 6 tệ đổi 1 USD, doanh thu mà bạn nhận được ở Trung Quốc là 6 tệ cho mỗi con hạc.
Nhưng khi tỷ giá hối đoái thay đổi thành 7 tệ đổi 1 USD, doanh thu bạn nhận được vẫn là 1 USD nay sẽ đổi ra 7 nhân dân tệ. Rơ ràng bạn có thể hạ giá bán với đối tác siêu thị Mỹ, từ 1 USD xuống 0,857 USD, để rồi khi đổi ra nhân dân tệ, bạn vẫn nhận được 6 tệ như trước.
Những công ty Mỹ cạnh tranh với bạn, mua và bán đều bằng đồng USD, sẽ miễn cưỡng phải hạ giá theo để cạnh tranh.
Thế giới thực phức tạp hơn vậy rất nhiều. Chẳng hạn, chính nguyên liệu cho con hạc (nhựa và kim loại) có thể được nhập từ nước khác vào Trung Quốc và định giá bằng USD. Nhưng ví dụ trên minh họa bản chất của lợi thế cạnh tranh mà nhà sản xuất Trung Quốc có được khi đồng tệ yếu đi.
Đồng tiền rớt giá cũng giúp nhà xuất khẩu Trung Quốc “phản đ̣n” lệnh tăng thuế của Tổng thống Trump. Mỹ áp thuế 25% với một loạt hàng Trung Quốc. Nhưng nếu đồng tệ yếu đi 10%, thuế tự khắc giảm đi 15%, theo New York Times.
V́ sao đồng tệ lại yếu đi?
Một số chính khách Mỹ và nhiều nước từ lâu nói Trung Quốc thao túng tiền tệ, dù họ chưa chính thức cáo buộc - cho đến tuyên bố ngày 5/8 của Bộ Tài chính Mỹ.
Tuy vậy, giá trị đồng tệ không hoàn toàn nằm trong tay Bắc Kinh, theo New York Times.
Hệ thống tài chính Trung Quốc do chính phủ kiểm soát chặt chẽ, trao cho lănh đạo đất nước khả năng định giá đồng nhân dân tệ theo ư họ muốn. Các quan chức định giá “chuẩn” mỗi ngày cho đồng tệ, và cho phép giá trị thực của nó biến động lên xuống một chút trên thị trường ngoại hối.
Các quan chức Trung Quốc nói hoạt động mua vào, bán ra mỗi ngày trên thị trường góp phần giúp họ định giá đồng tệ cho ngày hôm sau, nhưng không nói rơ quá tŕnh này hoạt động như thế nào.
Ngày 5/8, Bắc Kinh công bố tỷ giá 6,9225 (số đồng tệ đổi 1 USD), sát với mức 7 tệ đổi 1 USD. Điều quyết định khiến đồng tệ giảm giá (tỷ giá vượt 7:1) chính là những người buôn bán ngoại hối, vốn đang tin rằng giá trị thực của đồng nhân dân tệ thấp hơn hiện tại. Những người nắm giữ đồng nhân dân tệ trong tay có thể đă bán ra (khiến đồng tiền này hạ giá), v́ lo ngại cuộc thương chiến sẽ cản trở nền kinh tế Trung Quốc.
Nguyên nhân khác là từ năm ngoái, Bắc Kinh đă cố thúc đẩy nền kinh tế bằng cách chỉ đạo hệ thống ngân hàng do chính phủ kiểm soát tăng cường cho vay, khiến lượng cung tiền tăng lên. Khi có nhiều tiền lưu thông hơn trong nền kinh tế, mệnh giá của đồng tiền đó sẽ giảm.
Chiến tranh tiền tệ có những rủi ro nào?
Bốn năm trước, khi nền kinh tế Trung Quốc chậm lại, nước này phá giá đồng tệ để trợ giúp cho các nhà sản xuất, gây sốc cho thế giới tài chính. Thị trường chứng khoán toàn cầu giảm mạnh.
Trong khi các quan chức Trung Quốc c̣n đang t́m cách giải thích, các nhà đầu tư và doanh nghiệp bắt đầu chuyển tiền ra khỏi Trung Quốc - chính là ḍng tiền mà nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang cần. Gần 680 tỷ USD vốn chạy khỏi nước này năm 2015, CNN dẫn số liệu của Viện Tài chính Quốc tế.
Một năm sau, Trung Quốc lại phải bỏ ra 500 tỷ USD dự trữ ngoại hối để đẩy giá đồng tệ lên. Nước này cũng siết chặt hệ thống tài chính để chặn nhà đầu tư chuyển tiền ra nước ngoài, theo New York Times.
Đồng tệ yếu cũng gây ra các vấn đề khác. Đồng tiền Trung Quốc yếu hơn sẽ khiến hàng hóa đắt đỏ hơn với người tiêu dùng nước này. Mọi khoản nợ của công ty Trung Quốc tính bằng USD bỗng nhiên “ph́nh” ra một chút. Các hàng hóa thiết yếu như dầu mỏ, được tính giá bằng USD trên toàn cầu, bỗng đắt hơn.
Tóm lại, nếu cuộc chiến thương mại diễn biến xấu đi, Trung Quốc có thể táo bạo hơn với thứ vũ khí tiền tệ mới được “khai hỏa”. Nhưng như lịch sử đă chứng minh, thứ vũ khí đó đ̣i hỏi người chơi phải sẵn sàng trả giá khá đắt.
Mỹ công bố quy định cấm các tập đoàn công nghệ Trung Quốc
Chính quyền Mỹ tiếp tục tỏ ra cứng rắn đối với Trung Quốc trong bối cảnh cuộc chiến thương mại chưa có hồi kết. Ngày 07/08/2019, Washington đă công bố những quy tắc chính thức cấm các tập đoàn công nghệ có liên quan đến Hoa Vi hoặc các doanh nghiệp Trung Quốc kư hợp đồng đấu thầu tại Mỹ.
Cụ thể, mọi cơ quan liên bang Mỹ bị cấm mua từ các tập đoàn trên những trang thiết bị điện tử viễn thông hoặc công nghệ mà có thể được sử dụng làm « một thành phần phụ hoặc phần chính cho toàn bộ một hệ thống ».
Thực ra, theo AFP, quy định này là bước triển khai lệnh cấm đă được đưa vào luật quốc pḥng mà Quốc Hội Mỹ thông qua trước đó. Quy định mới có hiệu lực tạm thời trong ṿng 60 ngày kể từ ngày 13/08. Ngoài Hoa Vi, các công ty Trung Quốc như ZTE, Hytera Communications Corporation, Hangzhou Hikvision Digital Technology Company và Dahua Technology Company cũng nằm trong danh sách bị cấm đấu thầu tại Mỹ.
Hoa Vi hiện c̣n phải đối mặt với nhiều biện pháp trừng phạt khác, trong đó có lệnh cấm xuất khẩu công nghệ Mỹ cho doanh nghiệp Trung Quốc v́ lư do an ninh quốc gia.
ZingNews (New York Times), RFI
Bookmarks