Ngày thứ 2 đi làm đập, toán của Tôi đến phiên đào và xúc đất vào “ki” cho các toán khác khiêng. Lúc phát quang các bụi rậm trước khi đào đất, Tôi may mắn gặp một ổ 4 chú Cúi con (trông giống như sóc, nhưng mặt mơm giống như lợn, lông đen, đuôi ngắn). Mỗi chú Cúi to bằng nắm tay.
Tôi đưa cho anh Đại tá Dương Hiếu Nghiă cùng một Tổ với Tôi, biến chế làm món Cúi bỏ ḷ trong lon Gô, để 2 anh em chia nhau thưởng thức lộc của Chúa Sơn Lâm “bồi dưỡng” cho Tù nghèo. Tôi tự làm lấy cũng được, nhưng v́ đồ tiếp tế của Tôi đă hết không c̣n gia vị để ngâm ướp, nên phải đưa cho anh Nghiă lo toan.
Sau này, qua 5 trại khác nhau trong suốt 13 năm cải tạo, lúc nào anh Nghĩa và Tôi cũng ở chung một Đội. Chỉ có thời gian ngắn khoảng 1 năm ở K5 Trại Tân Lập, Vĩnh Phú, anh Nghiă ra làm Đội trưởng Đội Gạch gồm toàn các Linh mục, Thượng tọa, Đại đức Tuyên úy QLVNCH (cũng phải đi cải tạo như chúng tôi) th́ 2 anh em chúng tôi mới không ở chung Đội. Tới tháng 1 năm 1980, bị chuyển vào trại Thanh Phong, Thanh Hoá, anh Nghĩa và Tôi lại được “biên chế “ vào chung một Đội. Cuối tháng 4 năm 1982, chúng tôi cùng được đưa trở về Nam một lượt. Sau cùng, anh Nghĩa được tha trước Tôi 6 tháng vào dịp 2 tháng 9 năm 1987, kỷ niệm Lễ Độc Lập của Cộng sản Việt Nam.
Những ngày nghỉ lao động trong đợt “thi đua muà Xuân 1977”, Ban chỉ huy Phân trại K2 cho phép anh em nấu nướng biến chế thực phẩm “bồi dưỡng”, không cấm đoán như hồi mới ra. Nhờ thế, các món thực phẩm khô do gia đ́nh gửi lén trong các bưu kiện tiếp tế quần áo lạnh, được Tù đem ra trổ tài biến chế. Không theo sách vở nào cả, thế mà mùi vị thức ăn biến chế xông ngào ngạt thơm phức cả một vùng, tưởng như đang đứng trong khu phố tiệm ăn Tầu Chợ Lớn vậy. Chỉ tội cho các bạn không được tiếp tế, phải vào xạp nằm chùm chăn kín mít t́m khuây khoả trong giấc ngủ.
Từ khi “đợt thi đua mùa Xuân 1977” được “phát động”, tất cả Tù và Cán bộ đều bận rộn. Ngày nào cũng xuất trại lao động rất sớm, và đi đến tối mịt mới trở về. Nhóm đi đắp hồ cá K3. Nhóm đi hạ cây bồ đề trên sườn núi cao gần ngay bên Bệnh xá Liên trại, thả xuống đường xếp thành đống để Công ty khai thác Lâm sản đến đo, tính tiền công theo thước khối rồi chở đi. Nhóm đi làm thuê cho các Hợp Tác Xă, trồng hoa mầu … Sau khi đắp đập hồ cá K3 xong, Đội chúng tôi được đưa đi đắp đập thuê cho một Hợp Tác Xă, ở cách xa trại khoảng hơn 10 cây số về phiá Tây. Ra đi từ sáng sớm, trước khi kiểng tập họp các Đội xuất trại lao động. Đến chiều, trở về đến trại trời đă nhá nhem, mọi người ở nhà đă nghỉ và dùng bữa tối xong xuôi.
Gần Tết tại vùng này, sáng nào sương cũng mịt mù đến 10 giờ mới tan, nên lúc ra đi phải dùng đường cái lớn, qua BCH Liên trại 1, qua K ḷ gạch, qua một công trường làm đường, rồi rẽ vào con đường nhỏ ngoằn ngoèo theo các sườn đồi lên một vùng b́nh nguyên của Hợp tác xă (không biết tên) có khoảng vài chục căn nhà. Từ trại đến nơi lao động, lúc nào chúng tôi cũng phải đi nhanh như chạy Marathon, thế mà thời gian di chuyển tính ra cũng mất khoảng 2 tiếng đồng hồ.
Buổi chiều, lao động xong chúng tôi không trở về trại theo đường cái lớn, mà đi theo một con đường ṃn tắt băng rừng. Phải leo lên tụt xuống qua 3, 4 đỉnh đèo, qua đập nước K3 (Trại Cốc), rồi thêm một đoạn sườn núi chừng 1 cây số nữa mới về tới K2 (Trại Cây Khế) của chúng tôi.
Trong chuyến đi làm xa này, một ấn tượng vô cùng chua chát đă hằn sâu vào bộ năo của chúng tôi không bao giờ quên được, sau khi được thấy tận mắt cái quang cảnh Công trường làm đường và nơi ăn chốn ở của những Công dân Xă hội chủ nghiă miền cao nguyên Hoàng Liên Sơn.
Theo lời rêu rao của Bác Hồ, của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà Nước Xă hội Chủ nghiă th́, những người vô sản lao động thuộc giai cấp lănh đạo Cách mạng kiến thiết đất nước. Thế mà hoàn cảnh sống “thực tế” của họ, đem so sánh với cảnh sống của vợ con các Chủ nhiệm Hợp Tác Xă hoặc Cán bộ Cộng sản lănh đạo các cấp Địa phương mà chúng tôi cũng đă được tận mắt trông thấy th́ quả là khác xa nhau một trời một vực.
Giá trị cuộc sống của giới lao động công dân trung kiên Xă hội Chủ nghiă từ hồi Cách mạng mùa Thu 1945 thành công đến nay c̣n như vậy, huống chi ḿnh đă từng cầm súng chống đối chế độ đang phải cải tạo để được trở thành công dân Xă hội Chủ nghiă, th́ tương lai sẽ như thế nào?
Một tấm bảng to tướng ghi chữ “Công trường làm đường Công ty…” được dựng ngay bên đường, mà chỉ thấy khoảng vài ba chục người, dùng cuốc, xẻng, xà beng, búa tạ, đầm cầm tay, “ki” làm bằng “chổm” khiêng đá, đất cuốc ở sườn núi ra, để h́ hục giặm vá lấp các lỗ ổ gà xâu hoắm trên mặt đường. Trông chẳng khác nào đám phu làm đường miền thượng du thời Thực dân Pháp đô hộ mấy chục năm về trước, mà Tôi đă từng thấy ở miền Lạng Sơn, Thất Khê.
Nhân công gồm toàn người lớn tuổi và nam nữ thanh thiếu niên trạc 15 đến 17. Người nào trông cũng phong sương, đen xạm, làm việc không ngơi tay dưới sự ḥ hét thúc giục “thi đua” của Giám đốc Công trường và các Trưởng toán
.
Gần ngay nơi Công trường có 2 dẫy nhà ở, một khu nhà bếp, và dẫy nhà ăn tập thể. Tất cả các nhà đều lợp mái tôn, vách phên, sườn khung nhà bằng gỗ. Trong khi người lớn đi lao động, mấy đứa trẻ trên dưới 10 tuổi, áo quần rách rưới, lem luốc bẩn thỉu, mắt mũi đầy ghèn, đùa giỡn bên lề đường trước sân nhà ăn.
Khi đi ngang, trong số anh em Tù chúng tôi có người lên tiếng thân thiện hỏi: “-Các cháu không đi học à?” Lập tức có em lớn hơn cả trả lời ngay, không cần suy nghĩ: “-Ông nội của chúng mày, chớ cháu chắt ǵ, đồ ngụy bán nước.”
Thật ngỡ ngàng. Từ đó về sau, anh em rút kinh nghiệm không bao giờ c̣n dại dột t́m cách làm quen xă giao với quần chúng địa phương nữa.
Đến nơi làm thuê, mới biết công việc của chúng tôi là phá đất đỉnh đồi, ban ra để nâng cao mặt đập đă có sẵn từ trước và nèn đập cho thật chắc. Đập dài cả trăm mét, mặt đập rộng 50 mét, sườn đập phiá ngoài từ mặt đến chân khe ước chừng cũng khoảng 100 mét. Đây là đập của hồ thủy lợi, vừa dùng tích trữ nước trong mùa mưa để vào mùa nắng khô cạn có nước tưới ruộng trong b́nh nguyên, vừa lợi dụng thả cá “làm kinh tế” cho Hợp Tác Xă.
Ngoài Đội chúng tôi từ K2 (Trại Cây Khế) đến, thấy c̣n nhiều Đội khác ở trại nào không rơ, đang làm ở đây trước chúng tôi. Họ lấy đất đỉnh đồi ở đầu đập bên phiá Bắc, khiêng ra mặt đập, ban, nèn, đầm mặt và sườn đập cho chắc. Đội chúng tôi đến sau, được giao việc phạt sườn đồi ở đầu phiá Nam của đập, tạo một mặt bằng thật rộng để sau này xây dựng cơ sở ǵ đó không biết.
Đất đồi nơi chúng tôi phá vỡ ra, phải dùng “xe ban” hất trôi xuống chân đập. “Chỉ tiêu” quy định mỗi người phải làm 1 mét khối đất một ngày, tức là gấp đôi “chỉ tiêu” làm tại đập hồ cá K3 (Trại Cốc).
Sau khi Cán bộ quản giáo và các anh Tổ trưởng đi đo đất, đóng cọc mốc diện tích riêng cho từng Tổ theo “chỉ tiêu” quy định xong, các Tổ bắt đầu “thi đua khởi công”. Tổ nào xong trước được nghỉ sớm, ngồi chờ các Tổ khác làm xong mới cùng tập họp rời “hiện trường lao động” trở về Trại.
Với chỉ tiêu nặng như vậy, chả có Tổ nào có cơ may nghỉ sớm cả. Ngày nào cũng phải làm khoảng hơn 10 tiếng đồng hồ mới xong, vào đúng lúc mặt trời đang tụt xuống ngang đỉnh dẫy núi phiá Tây của b́nh nguyên.
Để “triển khai thi công”, Tổ chúng tôi phải chia thành 3 toán làm việc: 2 toán kéo “xe ban” hết 6 người, toán 4 người c̣n lại hiệp lực vừa phá đất vừa gom vun thành đống cho “xe ban” kéo đi.
Nghe chữ “xe ban” ai cũng tưởng là một loại cơ giới nào đặc biệt lắm. Thực ra nó chỉ là một miếng ván dầy 5 phân, dài 1 mét rưỡi, mặt rộng 50 phân, có một khung càng gồm 3 thanh gỗ tṛn đóng vào khoảng gần 2 đầu miếng ván, và 2 sợi dây kéo. H́nh dáng “xe ban” trông y như chiếc bừa nhà nông vẫn thường dùng để làm tơi đất, sau khi đă cầy lật thành từng hàng dài trên ruộng.
Xử dụng “xe ban”, có thể di chuyển được lượng đất nhiều và nhanh hơn dùng “ki” khiêng, nhưng phải cần tới 3 người. Một người cầm càng điều khiển, 2 người cầm dây kéo dài khoảng 3 mét cột ở 2 đầu miếng ván, y như dùng 2 con trâu kéo 1 cái bừa vậy. Người điều khiển phải biết kỹ thuật cầm càng và phụ đẩy, xe mới trượt đi suông sẻ nhẹ nhàng. Nếu không, xe sẽ khựng lại không kéo đất trơn đi, mà người cầm càng c̣n bị sức kéo lôi cả người lẫn xe ngă chúi về phiá trước, rất nguy hiểm.
Ngày nào, Tôi cũng bị anh em trong toán đùn cho việc lái “xe ban”. Qua kinh nghiệm học được, muốn “xe ban” chạy được suông sẻ, người cầm càng phải đứng ở khoảng đúng giữa “xe ban”, chân trái đưa ra phiá trước để phần 3 ḷng bàn chân lên cạnh trên của miếng gỗ thân xe, chân phải đứng trên đất soạc ra phiá sau, làm sao cho sức nặng của toàn thân được chia đều trên cả 2 chân. Hai tay dang rộng nắm chặt đà ngang càng xe, và giữ cho càng xe nghiêng khoảng 30 độ góc hướng vào ngang rốn của ḿnh. Khi hô 2 bạn kéo tới, ḿnh phải vừa đè càng cho thân xe sát mặt đất vừa phụ đẩy, xe sẽ chạy nhẹ nhàng và rất nhanh. Sơ ư là cả 3 cùng lăn tuột theo sườn đập đến chân khe luôn.
Kinh nghiệm phá vỡ đất cho nhanh, chúng tôi được Trung úy Khảm Quản giáo Đội tiếp tay hướng dẫn thật tận t́nh. Ông ta vốn người lanh lợi, tháo vát và có chút “t́nh người” đối với anh em trong Đội. Qua những lúc chuyện văn trong giờ giải lao, ông ta thường khoe trước kia đă từng nhiều lần tham dự các cuộc “thi đua lao động” do các Đại đơn vị Quân đội Nhân dân tổ chức, và lần nào cũng đoạt giải “Anh hùng lao động”.
Sở dĩ chúng tôi phá vỡ đất được nhanh, là nhờ phần sườn đồi nơi chúng tôi làm đă được vạt thẳng đứng từ trước, cao khoảng 4 mét. Nên trước nhất, phải cuốc khoét đoạn dưới chân sát mặt đập sâu vào khoảng 70 phân, cao 1 mét. Sau đó lên phiá trên, cuốc một rănh dài sâu rộng chừng 3, 4 chục phân và những lỗ xâu cách nhau 50 phân, rồi dùng xà beng bẩy mạnh là từng mảng đất lớn sẽ lở ra tụt xuống.
Thật rơ ràng “trăm hay không bằng tay quen” là thế. Nhưng “thực tế”, khi bắt tay vào việc mới thấy chẳng đơn giản như vậy đâu. Lẫn trong đất núi c̣n gặp những tảng đá to tướng, phải dùng búa tạ đục đẽo phá cho nó vỡ lần lần ra, cũng trần ai lắm. V́ thế mà chẳng ngày nào hy vọng làm ít hơn 10 tiếng đồng hồ cả.
Muốn cố gắng lột bỏ cái áo “Giai cấp Tư sản” của ḿnh bằng “Lao động Cải tạo Tư tưởng” để trở thành người “Công dân Xă hội chủ nghiă”, thật không đơn giản dễ dàng ǵ.
Cái giá phải trả luôn luôn bằng máu, mồ hôi và nước mắt, không chỉ của riêng bản thân ḿnh trong các trại cải tạo mà c̣n phải cộng chung của cả Vợ Con ḿnh tại địa phương đang cư ngụ nữa.
Xem tiếp chương 17...
Reply With Quote
Bookmarks