Trần Vàng Sao (tên thật là Nguyễn Đính), một người làm thơ ở miền Nam, nhưng vào những năm 60 của thế kỷ trước, đứng lên chống lại chế độ chính trị của miền Nam lúc đó để cuối cùng “đi về phía bên kia” và chính ở đây anh đă vướng phải một tai hoạ rất tệ hại cho bản thân.
Anh được đưa ra miền Bắc trị bệnh: ở nơi đây, sau một thời gian quan sát, anh đă ghi lại những suy nghĩ của ḿnh về cái gọi là “hậu phương xă hội chủ nghĩa” đó bằng nhật kư và chính v́ những suy nghĩ ghi thành chữ viết này anh bị các đồng chí của ḿnh tố cáo, truy bức, nguyền rủa, phỉ nhổ, cô lập, đến chỗ như anh cho biết anh không c̣n được coi là con người nữa ... mà đă thành “một con vật, một con chó " !
.................... ..
Ông ta bảo tôi đọc cho ông ta nghe. Tôi đọc và không cần để ư đến thái độ của ông ta. Thỉnh thoảng ông ta ngắt tôi và góp ư thêm bớt. Ngay ở đoạn đầu phần kiểm điểm: “Từ ngày ra Bắc, bằng nhật kư, những ghi chép khi đọc sách, thư từ và thơ văn, tôi đă biểu lộ những tư tưởng và suy nghĩ chống đảng…”, ông ta lắc đầu nói to:
– Tôi đă ghi chú ở ngoài lề là anh phải ghi thêm hai chữ “hành động” vào, “biểu lộ những tư tưởng, suy nghĩ và hành động” nữa chứ.
Tôi nói liền:
– Tôi chỉ có tư tưởng, lập trường chống đảng, chứ không có hành động chống đảng.
Tôi nhất định không làm theo ông ta.
Ông Thanh nói:
– Bản kiểm điểm của anh vẫn chưa đầy đủ. Những điều anh đă nói th́ anh không nói hết, và c̣n nhiều vấn đề anh chưa nói. Sự thành khẩn của anh chỉ có mức độ. Chúng tôi chấp nhận ngang đó đă. Không phải anh kiểm điểm như thế là hết đâu. Đó mới chỉ là một bước. Và anh c̣n tiếp tục làm việc với chúng tôi.
Có người đứng ngoài hành lang. Ông ta đứng dậy đi ra. Hai người to nhỏ một lúc. Ông kia nghiêng đầu nh́n tôi, rồi đi xuống cầu thang. Ông Thanh trở vào:
– Chiều nay anh tạm nghỉ cái đă. Tôi cũng thông cảm cho anh, kể ra anh cũng căng thẳng. Sáng mai tám giờ anh lại đến gặp tôi.
Tôi nói:
– Bây giờ c̣n sớm, anh cho tôi đi ra mua ít tờ báo.
– Được, anh cứ đi, nhưng không được gặp bất cứ một người nào và không được nói chuyện của anh cho họ biết. Kể từ nay, những ngày ở đây, anh đi đâu, làm ǵ, quan hệ với ai đều phải báo cho chúng tôi biết. Tốt hơn hết là anh không nên giao thiệp với bất cứ người nào ở Hà Nội. Chúng tôi luôn luôn theo dơi sát những hành động và việc làm của anh. Tôi nói thẳng cho biết. Bây giờ anh cứ đi.
Tôi vừa bước ra khỏi pḥng, ông ta nói theo:
– Anh nhận đầy đủ các tiêu chuẩn và sinh hoạt phí rồi chứ?
Tôi nói rồi, rồi xuống cầu thang. Trời tạnh, nhưng c̣n lạnh.
Cái nhà khách mà tôi ở trong những ngày bị khảo tra thường chỉ có một ḿnh tôi. Lâu lắm mới có một cán bộ miền Nam đến ngủ qua đêm. Chắc tôi là người đầu tiên và duy nhất ở đây lâu ngày. Một buổi chiều khoảng 3 giờ, lúc đó tôi đang ngồi đọc báo ở trên giường, một ông bước vào.
– Chào anh.
Ông ta trạc năm mươi tuổi, người cao gầy, hơi đen. Ông ta mặc một bộ đồng phục, áo bốn túi màu vàng đất, đội mũ phớt Liên Xô màu xám. Ông ta là người trong đoàn khảo tra tôi ở K65 và cách đây mấy hôm ông cũng có mặt trong pḥng của ông Thanh nọ. Sau tiếng chào, ông ta nói liền:
– Tôi đến gặp anh và nói chuyện cho vui, không phải đến làm việc với anh đâu, anh đừng ngại. Tôi biết anh ở Huế và biết nhiều về Huế nên tôi đến hỏi anh một vài chuyện.
Ông ta tỏ vẻ thành thật. Nhưng đối với tôi lúc này tất cả những người thuộc loại này đều không tin. Ông ta nói ông là người Thừa Thiên, có bà con ở Huế. Chắc ông ta muốn biết tin tức người thân mà biết đâu tôi biết. Ông hỏi tôi về Huế, về cầu Trường Tiền, chợ Đông Ba, chợ Bến Ngự, chợ An Cựu…, về sinh hoạt ở Huế, về mức sống của người Huế. Ông nói:
– Tôi nói thật , tôi tiếc cho anh lắm, anh Đính ạ. Những người như anh, có nhiều điều kiện tiến bộ, tiếc là anh lại vấp vào những chuyện như thế.
Nói chuyện một hồi, ông ta đứng dậy nh́n cái pḥng to dài chỉ có một ḿnh tôi và một dăy giường trống không có chiếu. Ông nói:
– Ở đây, anh dễ tự tử lắm. Nhưng anh đừng có dại. Ông bước ra ngoài:
– Tôi đến nói chuyện với anh cho vui, chứ không có ư ǵ hết. Khi khác sẽ gặp lại anh.
Ông ngập ngừng ở ngoài cửa dưới mái hiên:
– Kể ra ở đây một ḿnh cũng buồn thật.
Tôi ra 11A Hoàng Hoa Thám ăn cơm. Cơm ở đây khác với các K điều dưỡng cho cán bộ miền Nam là có độn ḿ sợi. Lúc này tôi ăn rất nhiều và rất ngon, nhiều khi không thấy no và có vẻ thèm ăn nữa.
Tôi ăn cơm một ḿnh như mọi người khác. Ai đến trước ăn trước. Người ăn không đông, độ trên mười người, trừ những ngày có khách, nhưng khách lại không đều, trưa năm, sáu người, chiều c̣n một hai, hoặc không có ai, hoặc đông hơn, bất chừng. Tôi là người khách duy nhất thường trực ở đây. Có khi tôi ngồi ăn chung bàn với người gác cổng. Sau bửa ăn, thỉnh thoảng ông mời tôi ra pḥng trực cũng là nhà ở của ông, uống trà hút thuốc nói chuyện.
Tôi nói với ông:
– Nếu tôi ở đây th́ vui biết mấy. Có khi thèm uống trà, ở trong đó cũng chịu. Khi có dịp uống nước với ông, thường bao giờ cũng vào buổi chiều, tôi ngồi ở đây cho đến sập tối. Tôi ngồi uống nước, c̣n ông ta th́ lục đục làm một việc ǵ đó.
– Anh ở đây c̣n lâu không? Ông hỏi tôi.
– Tôi cũng không biết nữa.
– Gần Tết rồi. Anh có đi phép không?
Tôi lắc đầu. Ông nói:
– Có mấy người quen ở quê ra nhắn tôi gặp nhau một bữa, nhưng chắc là sau tết.
Ông ta nói giọng Nam bộ hơi pha Bắc.
– Anh năm nay bao nhiêu tuổi?
– Dạ, ba mươi.
– Tết mà ở nhà khách th́ buồn chết.
Rồi tôi trở lại cái pḥng mà người ta đă sắp xếp cho tôi ở trong một cái hẻm vắng. Một hai ba bốn năm sáu ngày hay mấy nữa tôi cũng không nhớ, một ḿnh, không quen cũng không được, cứ ăn cơm xong tôi trở lại đó, một ḿnh, không buồn không vui, không ǵ hết.
Tôi cũng không nghĩ , ngày mai người ta sẽ làm ǵ tôi nữa. H́nh như những lúc này tôi không c̣n chán nản, mệt mỏi nữa. Tôi như một người bị liệt từ năo bộ đến cơ bắp. Tôi lừ đừ, một ḿnh, một cơi, ngày như đêm, đêm như ngày, không gặp ai, không thấy ai, không có ai nói chuyện. Chung quanh tôi, người lạ.
Tôi như chết rồi. Chỉ c̣n một bóng dáng ám ảnh, dày ṿ tôi, đó là mẹ tôi. Và tôi thấy ḿnh c̣n thở.
Nửa đêm thức giấc, tôi không nhớ ḿnh đâu. Tôi tưởng tôi cứ như thường, tôi thấy ḿnh b́nh yên. Tôi trở dậy, mở toang cửa ra ngồi ngoài thềm hút thuốc. Không biết mấy giờ rồi. Bây giờ mà có trăng, ánh sáng sẽ làm cho không khí bớt nặng và tôi có thể nh́n thấy mọi vật chung quanh, thấy ḿnh bớt vắng lạnh. Nhiều đêm như thế này, tôi bật đèn, mở toang cửa ra, tôi có cảm tưởng cái ánh sáng th́nh ĺnh ào ra ngoài đă làm cho đất đá và các vật ngổn ngang ngoài sân kia vụt thức dậy.
Tôi đứng sững trước cửa như trời trồng. Bây giờ tôi không c̣n ai nữa, ngoài đất đá và những thứ vô dụng người ta vất bỏ ngoài kia. Tôi cảm thấy chúng cần thiết và thân mật với tôi lúc này đây. Cái cảm giác trống không và không nhớ ǵ hết đă bắt đầu trong tôi từ đây, bây giờ. Rồi đây sẽ có những lúc tôi lang thang giữa phố, trên các đường làng, ngoài đồng, giữa chợ ở những nơi xa lạ, một ḿnh, đầu óc trống không, không nhớ ǵ hết. Chỉ có cơn đau dạ dày làm tôi đặt tay lên bụng và biết rằng ḿnh c̣n sống như thế này và chung quanh có người.
Tám giờ sáng hôm sau tôi lên pḥng ông Thanh. Tôi ngồi vào cái ghế ở vị trí hàng ngày tôi ngồi. 10, 15 phút, hai ba ông đến, trong đó có ông Lai. Bước vào pḥng họ kéo ghế ngồi liền. Ông Thanh rót nước. Họ nói qua nói lại với nhau những chuyện ǵ đó, coi như không có tôi. Tôi th́ tôi cứ hút thuốc, uống nước. Trà ở đây bao giờ cũng ngon, không Thanh Tâm th́ cũng Thanh Hương, Hồng Đào.
– Thôi, chúng ta làm việc, anh Lai nhạ!
Ông Thanh nói. Ông Lai xoa hai tay vào nhau:
– Trời vẫn c̣n lạnh, khó chịu thật.
Vừa nói ông ta vừa kéo dịch cái ghế ra. Mấy ông kia, ông nào cũng mở cặp, túi xách lấy sổ sách để trước mặt. Mặt mày họ lạnh tanh. Và bây giờ họ mới nh́n tôi, tất cả đều bằng những cặp mắt chằm hăm; có cặp mắt cúi xuống, ngó trợn qua phía trên gọng kính; có cặp như lim dim theo cái đầu gật lên gật xuống; có cặp mở to ngó thẳng vào hai mắt tôi; trong lúc đó hai cái dùi dưới bàn rung rung… Tôi chẳng chờ đợi cái ǵ cả. Tất cả mọi sự rồi cũng chẳng tốt lành ǵ cho tôi hết. Tôi sẽ bị cải tạo lao động ở K3, bị giam ở Hỏa Ḷ… Ông Lai nói trước:
– Chúng tôi đă đọc bản kiểm điểm của anh.
Ông ta cầm chéo mấy tờ giấy kiểm điểm của tôi, ấn mạnh ngón tay cái ở một góc, dứ dứ trước mặt tôi, nói tiếp:
– Chúng tôi nói thẳng cho anh biết là chúng tôi vẫn chưa tin những điều anh nói ra đây đều là thành thật, nhất là những điều mà anh nhận là ḿnh sai lầm. Những tư tưởng phản động chống đảng của anh có hệ thống và không phải mới có đây, mà đă có từ lâu rồi; tôi chưa cần nói nguồn gốc. Chúng đă thấm sâu trong óc năo máu thịt của anh, và có thể coi như đó là máu thịt của anh, cũng được.
Cái nh́n của anh về miền Bắc, về chế độ xă hội chủ nghĩa, về đảng… đâu phải giản đơn là cái nh́n của một người lạc hậu, không có tŕnh độ nhận thức, cũng không hẳn là v́ bất măn mà xuyên tạc, nói xấu. Đó là một cách nh́n có hệ thống, có quan điểm lập trường hẳn hoi; nói rơ ra đó là quan điểm, lập trường của giai cấp tư sản, mà đă là tư sản tức là phản động, chống cộng, chống cách mạng, chống nhân dân, chống đảng.
Thế th́… không lư mới có mấy ngày mà anh lại từ bỏ những quan điểm, lập trường đó một cách dễ dàng và thú nhận chúng sai lầm và phản động. Ở đây, chúng tôi không dọa nạt, không ép buộc anh một điều ǵ cả. Anh cũng không bị tra tấn hoặc hành hung. Nhưng tôi biết anh sợ, anh sợ (những người chung quanh nh́n nhau gật đầu) và anh thú nhận, dù đó là cực chẳng đă.
Bởi v́ những điều anh thú nhận là ngược với cái lư tưởng phản động mà anh tôn thờ. Anh đă nói ra được một phần tư tưởng và suy nghĩ phản động, sai lầm của ḿnh, nhưng anh chưa nói hết và cũng c̣n thiếu thành thật.
Ngay từ đầu chúng tôi muốn tự anh nói ra những việc mà từ ngày ra Bắc đến nay anh đă làm. Anh đă hoạt động như thế nào, có bao nhiêu cơ sở, gồm những ai? Và… ai, ai đă giao cho anh nhiệm vụ này. Nói rơ ra CIA hay bọn ngụy Sài G̣n? Không phải chúng tôi không biết nhưng chúng tôi muốn cứu anh, muốn cứu những con người như anh. Chúng tôi muốn anh được hưởng lượng khoan hồng của đảng.
Nhưng anh vẫn không nói, anh giấu. Vô ích, điều đó chỉ làm cho anh lún sâu vào vũng bùn nhơ của tội lỗi. Đảng rất độ lượng và sẵn sàng khoan hồng, nhưng chỉ với những người biết ăn năn và hối cải, và, và… cũng phải trải qua một quá tŕnh giáo dục và cải tạo.
Vậy động cơ tham gia cách mạng của anh là ǵ? Anh không thể che mắt được quần chúng. Tập thể K65 đă cho anh một bài học. Họ căm phẫn, nhưng rất sáng suốt. Anh đă chui vào tổ chức của cách mạng để phá hoại.
Còn tiếp ...
Bookmarks