.
Một người khác kể lại:
'' Trên các toa xe đóng kín, người ta chết v́ đói và v́ thiếu không khí để thở. Người ta lăn ra chết như con ruồi v́ thiếu nước uống. Khi xe di chuyển qua các thôn làng, dân chúng chạy ra chửi bới chúng tôi. Họ gọi chúng tôi là những bọn phản quốc. Họ ném đá vào các toa xe, làm cho chúng tôi đâu đầu. Khi xe chúng tôi đến các cánh đồng cỏ ở Kazakhstan, họ mở cửa các toa xe và cho chúng tôi ăn các khẩu phần của quân đội nhưng không cho chúng tôi nước uống. Họ ra lịnh cho chúng tôi ném các xác người chết xuống lề đường, rồi cho xe chạy tiếp. Họ không cho chúng tôi chôn cất những người chết này..''
Khi đến các vùng Kazakhstan, Kirghizie, Oubekistan, Siberie, dân lưu đày được phân chia vào các trung tâm lao động tập thể, các xí nghiệp. Các chi tiết về lao động, nhà cửa, ăn uống của dân lưu đày c̣n lưu lại trong các văn khố về việc '' di dân đặc biệt '' của các Goulag.
Tháng 9 năm 1944, từ vùng Kirghizie cơ quan An Ninh gởi về trung ương một bản báo cáo cho biết trong số 31.000 gia đ́nh lưu đày chỉ có 5.000 gia đ́nh có được chỗ ở. Tại vùng Kameniski, chính quyền địa phương bắt ép 800 gia đ́nh vào ở trong 18 căn nhà. Tính ra 50 gia đ́nh phải sống lúc nhúc trong 1 căn nhà. Họ không nói kích thước của căn nhà. Ở nơi khác, như tại vùng Caucase, v́ không đủ chỗ, trẻ em phải thay phiên nhau, một toán ngủ trong nhà và toán kia ngủ ngoài trời giữa mùa Đông giá lạnh.
Tháng 11 năm 1944, một năm sau chiến dịch lưu đày dân Kalmouk, ông Beria gởi một văn thư đến Mikoian, thừa nhận: '' Các người Kalmouk sống trong điều kiện vệ sinh thiếu thốn và sự sinh sống cũng vô cùng khó khăn. Họ không có quần áo, giày dép..''
Hai năm sau, một bản phúc tŕnh khác ghi nhận chỉ c̣n có 30% dân Kalmouk c̣n có thể lao động được. Nhưng họ không thể đi làm việc v́ thiếu giày dép. V́ không thích nghi được với khí hậu khắc nghiệt, thiếu ăn, không nói và hiểu tiếng địa phương, cho nên lưu dân Kalmouk sống trong đau khổ. V́ xa nhà, v́ đói kém, v́ bệnh tật, v́ không được huấn nghệ.. những người Kalmouk được coi như là những công nhân hạng tồi. T́nh trạng dân lưu đày Kalmouk ở Siberie quá thê thảm. Đó là lời nhận xét của ông D.P. Piourveriev, cựu lănh tụ Cộng Ḥa Kalmoukie gởi về cho Staline. Họ đến đây chẳng mang theo dụng cụ để sinh sống nào cả. Họ là người gốc dân du mục. Họ không thể thích nghi với lối sống tập thể để trở thành người sản xuất, trở thành con người máy móc. Số lợi tức mà họ nhận được qua sức lao động không đủ để trả bù số tiền phạt v́ họ làm hư máy móc.
Bookmarks