Trong các lãnh đạo cộng sản, ông Lê Duẩn được xem là người có kinh nghiệm hoạt động lâu nhất ở ba miền và ở tù lâu nhất
Tháng 2-1951, diễn ra Đại hội lần thứ Hai của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sự kiện này đánh dấu việc Đảng Cộng sản ra công khai sau khi đã tuyên bố “tự giải tán” vào tháng 11-1945.
Cũng tại Đại hội Hai tổ chức ở Tuyên Quang, Đảng Cộng sản thông qua quyết định đổi tên thành Đảng Lao Động.
Năm 1957, Đảng Lao động Việt Nam điều ông Lê Duẩn ra Hà Nội và chọn ông làm quyền Tổng Bí thư và vào Thường vụ Bộ Chính trị.
Quyết định đề bạt khá bất ngờ này phản ánh lo ngại ngày càng gia tăng của Đảng về tình hình ở miền Nam.
Sau này, viết trong tạp chí Nghiên cứu Lịch sử (tháng Bảy 1969), nhà cách mạng miền Nam Trần Văn Giàu xác nhận giai đoạn 1957-59 là “những ngày đen tối nhất” cho phong trào cách mạng ở miền Nam.
Nghị quyết 15
Tuy vậy, mặc dù cho phép gia tăng vũ lực một cách hạn chế ở miền Nam, chính sách của Đảng Cộng sản lúc này không xem việc đẩy mạnh bạo lực cách mạng là ưu tiên. Tại phiên họp toàn thể lần thứ 14 vào tháng 11-1958, Ban Chấp hành TƯ không xem xét tình hình ở miền Nam, mà đề ra kế hoạch ba năm cho phát triển kinh tế và văn hóa ở miền Bắc. Kế hoạch sau đó được Quốc hội và Bộ Chính trị thông qua.
Ông Lê Duẩn không tham dự các buổi họp bàn này. Một tháng trước đó, Bộ Chính trị cử ông vào miền Nam để đánh giá tình hình. Khi quay về Hà Nội tháng Giêng 1959, cùng đi với Lê Duẩn là nhiều bí thư đảng bộ ở miền Nam, trong đó có Hai Xô, Trần Lương và Võ Chí Công.
Đường mòn Hồ Chí Minh là con đường vận chuyển vũ khí và người từ Bắc vào Nam
Tại phiên họp lần thứ 15 của Ban Chấp hành TƯ, những người này đã mô tả về “phong trào đấu tranh của đồng bào miền Nam chống Mỹ - Diệm” và thúc giục Ban Chấp hành TƯ ủng hộ cuộc đấu tranh vũ trang.
Theo nhận định trong một bài viết gần đây về Lê Duẩn của giáo sư Pierre Asselin, Đại học Chaminade, Honolulu, báo cáo của ông Lê Duẩn và các đồng chí miền Nam “nắm bắt cảm giác thất vọng của những người chiến đấu và ủng hộ cuộc cách mạng ở miền Nam.”
“Họ cũng thể hiện sự gấp rút trong lòng những người kháng chiến miền Nam muốn có phản ứng trước sự ủng hộ ngày càng tăng của Mỹ dành cho chính quyền Sài Gòn.”
Hội nghị Trung ương lần thứ 15 kết thúc và ra nghị quyết, trong đó một mặt vẫn nhấn mạnh cách mạng ở miền Nam “có khả năng hoà b́nh phát triển”, nhưng mặt khác, chuẩn bị theo phương hướng “khởi nghĩa đánh đổ chế độ Mỹ - Diệm.”
Nghị quyết 15 sau này được xem là nền tảng chỉ đạo cho công cuộc vũ trang ở miền Nam vào cuối thập kỷ 1950.
Quyết định tái tục đấu tranh vũ trang ở miền Nam được quyết định tại Hội nghị Trung ương 15 tổ chức tháng Giêng 1959, nhưng chỉ được chính thức công bố một tuần sau việc chính phủ tổng thống Ngô Đình Diệm ban hành Luật 10/59 vào tháng Năm.
Hà Nội cũng đồng ý chính thức đóng góp cho mặt trận ở miền Nam bằng việc gửi quân và tiếp viện. Ngày 19-5, đoàn tiếp vận mang bí số 559 được thành lập để “mở đường tiếp vận cho mặt trận phía nam.” Tháng Tám năm ấy, đơn vị quân miền Bắc đầu tiên lên đường vào Nam qua tuyến vận tải dọc dãy Trường Sơn (‘đường mòn Hồ Chí Minh’).
Có thể nói nghị quyết 15 là một thắng lợi cho những lãnh đạo cách mạng miền Nam, trong đó có Lê Duẩn. Khi Bộ Chính trị thông qua nghị quyết này, vẫn còn có nhiều người trong Ban Chấp hành TƯ phản đối. William Duiker (trong quyển ‘Hồ Chí Minh’, 2000) nhận xét đa số lãnh đạo trong Đảng “đồng ý rằng đấu tranh vũ trang có thể là cần thiết nếu mọi lựa chọn khác đã thất bại.” Tuy nhiên, vào lúc thông qua nghị quyết 15, nhiều người ở miền Bắc không tin rằng các “lựa chọn” khác đã được cân nhắc kỹ, và cảm thấy chưa chín muồi để chuyển sang chính sách đấu tranh vũ trang.
Pierre Asselin cho rằng “nếu không có sức ép lớn của miền Nam lên ban lãnh đạo miền Bắc, thì Nghị quyết 15 – quyết định tái bắt đầu chiến sự sau sáu năm gián đoạn – đã không được thông qua.”
Tổng Bí thư chính thức
Đảng Lao động Việt Nam tổ chức Đại hội lần thứ Ba vào tháng Chín 1960. Nghị quyết đại hội kết luận cách mạng Việt Nam sẽ đồng thời thực hiện hai mục tiêu: “tiến hành cách mạng xă hội chủ nghĩa ở miền Bắc” và “giải phóng miền Nam.”
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ Ba từ ngày 5 đến 10-9-1960
Tại Đại hội Ba năm 1960, ông Lê Duẩn chính thức được bầu làm Bí thư thứ nhất của Đảng Cộng sản
576 đại biểu dự đại hội đã chọn Lê Duẩn làm tổng bí thư và là người đứng đầu Bộ Chính trị.
Vì sao lại là ông Lê Duẩn, mà không phải đại tướng Võ Nguyên Giáp, người được quốc tế biết đến nhiều nhất chỉ sau ông Hồ Chí Minh?
Theo giải thích của ông Bùi Tín trong quyển Hoa xuyên tuyết, ưu thế của ông Lê Duẩn là v́ “một tiêu chuẩn tất nhiên hồi ấy, ở tù lâu năm, một bằng cấp cần thiết để được giao quyền cao chức trọng, v́ từ đó được coi là được thử thách nhiều hơn, đáng tin cậy hơn.”
Hoàng Tùng, trong bài viết năm 2002 trên Tạp chí Cộng sản, cũng nói Lê Duẩn là người "hoạt động cách mạng ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam lâu dài nhất, thời gian ở tù lâu nhất" và có "quan hệ rộng với các đồng chí thuộc cả hai thế hệ trong những năm hoạt động bí mật."
Tuy nhiên, “nhược điểm” ở tù ít của ông Giáp không phải là yếu tố duy nhất dẫn đến việc ông Duẩn được chọn.
Tính chất của các mục tiêu đề ra ở Đại hội khiến Lê Duẩn trở thành một ứng cử viên thích hợp hơn. Thứ nhất, niềm tin của ông Lê Duẩn vào phương thức phát triển Sô viết và các nguyên tắc kiểu Stalin hứa hẹn phù hợp mục tiêu “thực hiện công nghiệp hóa XHCN bằng cách ưu tiên phát triển công nghiệp nặng” (Nghị quyết Đại hội Ba.) Thứ hai, và quan trọng hơn cả, thời gian hoạt động của Lê Duẩn ở miền Trung và Nam Việt Nam thể hiện kiến thức và uy tín có thể giúp mục tiêu “giải phóng miền Nam” và điều hòa sự hợp tác giữa cán bộ hai miền.
Ralph Smith (trong quyển “An International History of the Vietnam War”, 1983) cũng ghi nhận thêm một chi tiết: thành công của ông Lê Duẩn ở Đại hội Ba chỉ là một phần trong sự tái tổ chức cơ cấu lãnh đạo mà sẽ kéo dài ở Bắc Việt trong cả một thập niên sau đó.
[Lúc này] quanh Lê Duẩn vẫn là những nhà cách mạng kỳ cựu nhiều ảnh hưởng, những người cổ vũ cho đường lối thận trọng trong việc giải quyết vấn đề miền Nam.
Pierre Asselin
Ralph Smith chỉ ra rằng các thay đổi trong bộ máy nhà nước đã được loan báo ngày 15-7-1960 vào cuối phiên họp đầu tiên của Quốc hội mới bầu ra. Ông Phạm Văn Đồng tiếp tục là thủ tướng, với năm phó thủ tướng (trong đó có Võ Nguyên Giáp và Phạm Hùng); nhưng ông Trường Chinh không còn là phó thủ tướng mà chuyển sang làm chủ tịch Quốc hội. Những người thân cận của ông cũng bị đưa ra khỏi chính phủ, trong đó Hoàng Quốc Việt và Lê Văn Lương không còn có mặt trong Bộ Chính trị.
Tại Đại hội Ba, một Bộ Chính trị mới 11 người được hình thành gồm các ông: Hồ Chí Minh, Lê Duẩn, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Phạm Hùng, Võ Nguyên Giáp, Lê Đức Thọ, Nguyễn Chí Thanh, Nguyễn Duy Trinh, Lê Thanh Nghị và Hoàng Văn Hoan. Trần Quốc Hoàn và Văn Tiến Dũng được bầu là thành viên dự khuyết.
Pierre Asselin ghi nhận ban đầu sự kiểm soát của ông Lê Duẩn đối với công việc của Đảng Lao động và chính phủ còn hạn chế.
“Xung quanh ông vẫn là những nhà cách mạng kỳ cựu nhiều ảnh hưởng, phong độ và được quần chúng yêu mến hơn, như Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp, những người cổ vũ cho đường lối thận trọng trong việc giải quyết vấn đề miền Nam dẫu rằng Bộ Chính trị đã thông qua Nghị quyết 15.”
Kết quả là khi mới được bầu làm Tổng Bí thư, ông Lê Duẩn thường tự giảm bớt chính kiến của mình để dàn xếp quan điểm của các lãnh đạo khác kỳ cựu hơn.
Đây cũng là một trong những lý do giải thích vì sao mặc dù Nghị quyết 15 đã được thông qua từ năm 1959, nhưng ngay cả sau Đại hội Ba năm 1960, vị tân Tổng Bí thư cũng chần chừ chứ chưa thúc ép ban lãnh đạo thực hiện ngay nghị quyết này. Ông Hồ Chí Minh và nhiều lãnh đạo khác cảm thấy còn nhiều vấn đề cản trở việc vạch ra một chiến lược cụ thể, chẳng hạn tác động có thể có đối với Moscow, Bắc Kinh và Washington.
Tuy nhiên, thế cân bằng quyền lực trong Đảng Lao động nhanh chóng thay đổi. Chỉ sau vài năm kể từ lúc trở thành Tổng Bí thư, ông Lê Duẩn đã xác lập uy quyền tối thượng tại Bắc Việt.
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/viet...mergence.shtml
Bookmarks